«Անաստված կինոթատրոնը» գիրքը մի քանի ամիս առաջ սկսեցի կարդալ։ Բովանդակությունից արդեն իսկ պարզ էր, որ հեղինակը՝ Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանը, ունի իր ուրույն գրելաոճը։ Ստեղծագործությունների վերնագրերը գրավիչ էին՝ «Մաքրուհին-2017», «Ժիզնեննի», «Ինչու է մարդն ապրում աշխարհում»։ Բացի այդ, հեղինակը գրքում առանձնացրել էր էսսեները արձակ գրականությունից։ Կարծում եմ՝ էսսեներում հեղինակն ուրիշ մոտեցումներ էր դրսևորել, ինքնաարտահայտվել էր ուրիշ կերպ, այդ իսկ պատճառով առանձնացրել էր դրանք։ Միգուցե էսսեներն ուրիշ հաղորդագրություն պիտի հասցնեին ընթերցողին․․․ Չնայած նման «սորտավորմանը», բոլոր ստեղծագործությունները գրված էին խոսակցական լեզվով։ Ասես խոսակցական լեզուն գրականություն դարձնելով, հեղինակը ցանկանում էր կապ հաստատել, գրքի և ընթերցողի միջև։ Մտածեցի, որ կապը իմ ու գրքի մեջ կստեղծվի։

Գրքում զետեղված ստեղծագործությունները սկսել եմ կարդալ հերթով։ Առաջին ստեղծագործությունը՝ «Համլետի հոր ուռագանը», կիսատ եմ թողնել։ Փորձել եմ վերսկսել, շարունակել, բայց ապարդյուն։ Ստեղծագործությունը չհավանեցի։ Ընթերցելիս պարզ դարձավ, որ հեղինակի գրելաոճը կարելի է բնութագրել մեկ բառով՝ հասարակ։ Պատմվածքը գրված էր այնպես, ինչպես խոսում ենք մենք առօրյայում։ Երևի թե, սա էր գլխավոր պատճառը՝ ստեղծագործությունն անավարտ թողնելու։ Անբավարարվածության զգացում ունեցա, սկսեցի արժևորել գրքում գրական խոսքերի, բացատրությունների ու խորը նկարագրությունների առկայությունը։

Այդուհանդերձ, շարունակեցի ընթերցելը՝ հետաքրքրող թեմաներ փնտրելով։ Ընթերցեցի «Անաստված» կինոթատրոն» ստեղծագործությունը։ Սյուժեն ի սկզբանե հետաքրքրություն առաջացրեց ներսումս։ Հեղինակը մտովի ֆիլմ էր նկարում հին օրերի մասին։ Սակայն ֆիլմը երբեք էկրանին չէինք տեսնելու նրա խոսքերով։ Հետաքրքրությունը սակայն հետզհետե վերացավ։ Հեղինակը շատ հարցեր թողնում էր օդում կախված, պատասխանները ինքս պիտի փնտրեի ու գտնեի։ Ավարտելուց հետո, ներսումս մնացին մի շարք անպատասխան հարցեր ու կրկին անբավարարվածության զգացում։

Հաջորդ ստեղծագործության ընտրությանը նպաստեց վերնագիրը․ «Ինչու ետ եկա Հայաստան»։ Թեման հոգեհարազատ էր, քանի որ ինքս էլ աղոտ հեռանկարներ ունեմ երկիրս լքելու մասին։ Ընթերցելուց հետո այն դասվեց սիրելիներիս շարքին։

Էսսեն սկսվում է վերնագրին պատասխանող նախադասությամբ․ «Այս հարցը ինձ տվին և շփոթմունքի մեջ գցին․ երբեք չէի մտածել։ Մոտավորապես կարծես հարցնեն՝ ինչու ես սիրում խնձորը»։ Ես էլ սկսեցի պատասխան փնտրել հակառակ հարցին՝ ինչու՞ եմ ցանկանում լքել երկիրը։

Ստեղծագործությունը հեղինակը շարունակում է իր մանկական հիշողություններով ու բուռն պատկերացումներով։ Այստեղ նույնպես նկատելի է պարզ խոսակցական գրելաոճը, սակայն այս ստեղծագործության մեջ կարողացա վարժվել դրան։ Վստահ կարող եմ ասել․ այստեղ գրելաոճը ստեղծեց կապ իմ ու էսսեի միջև։

Ուշագրավ պատմություններից հետո հեղինակը կրկին վերադառնում է բուն հարցին․ «Ինչու ետ եկա Հայաստան»։ Սպասում էի բողոքների կամ կարոտի նկարագրությունների, բայց հեղինակը զարմացնում է․ «Ես Հայաստանը չէի լքել, չէի գաղթել, իմ գործը Հայաստանի հետ էր կապված, ես չէի հեռացել, հեռվացել էի՝ բայց ոչ հեռացել»։ Եվ իրոք, շատերը Հայաստանը չեն լքում, չեն հեռանում, ուղղակի «հեռվանում են»։ Եվ հակառակը, ոմանք հեռանում են ընդմիշտ, բայց որդեգրում են «հեռվացածի» տիտղոսը։ Հեղինակն այստեղ փոքրիկ հեղաշրջում է անում պատկերացումներումս։

Այս տողերին հաջորդող բացատրություններն ու նկարագրությունները բացահայտում են հեղինակի տեսակետը։ Լսելի է դառնում պանդխտության ու հայրենասիրության վերաբերյալ մի կարծիք, որի նմանը ինձ դեռ չէր հանդիպել։

«Ուրեմն գնացի չգնալով, եկա չգալով։ Եվ ուրեմն սիրող եմ միշտ՝ սկզբունքորեն՝ դիլետանտ՝ ինչպես իմ այս հայ ազգը»։ Հասկանում եմ, որ ես էլ եմ սիրում իմ ազգն ու հայրենիքը։ Այսինքն, ստեղծագործությունը կարդալուց առաջ էլ էի դա լավ գիտակցում, բայց կարդալուց առաջ չունեի այն պարզ պատկերացումը,  որ կարելի է հեռանալ հայրենիքից, բայց կապված մնալ դրա հետ։ Այս տողերին հաջորդում է հեղինակի անկեղծ խոստովանությունը․ «Ես չնայած մասնագետ լինելը հարգում եմ՝ բայց ես փինաչի եմ։ Ես սիրում եմ իմ ձեռքերով, իմ մատներով, իմ ուղեղով իմ գործն անել․․․»։ Այս տողերից համոզվում եմ, որ Հայաստանից հեռու ապրելը հեղինակին չի օտարացրել հայկական միջավայրից, սովորույթներից ու բնավորությունից։ Այստեղ տեսնում եմ դասական հայի կերպար, որ ինչպես կոշկակարը՝ իր մի զույգ կոշիկն է կարում գորովանքով ու սեփական քրտինքով։

Հաջորդ հեղաշրջումը սպասեցնել չի տալիս․ «․․․ Ես վերգտա մեր համերն ու գեղեցկությունը։ Ես արարատապաշտ եմ։ Ես չեմ ուզում, որ Արարատը Հայաստանի տարածքում լինի։ Ես պահպանողական եմ․ ինչպես սովոր եմ՝ էդպես էլ թող լինի»։ Մտածում եմ, որ եթե մեր բակի պապիկները կարդային այս տողերը, հեղինակին ոչ մի դեպքում չէին ների, բայց ես ներում եմ։ Եթե Արարատը մեր սահմաններում լիներ, ոչ ոք այդքան կարոտով չէր նայի նրան։ Ոչ ոք արարատապաշտ չէր լինի։

Հետագայում հեղինակը, որ ստեղծագործության սկզբից թեթև ընկերական զրույց էր սկսել իր ընթերցողի հետ, ասես ցանկանում է մեկ անգամ ևս ինձ հիշեցնել Հայաստանի բոլոր արտոնություններն ու գովաբանում է այն ամենն, ինչ գովաբանել են հայ պոետները դարերով՝ հայկական վանքերը, լեռները, բնության գեղեցկությունը,  նույնիսկ աղբն է գովաբանվում («Ես զիբիլապաշտ եմ։ Մեր զիբիլի պես զիբիլ աշխարհում չկա։ Եվ պետք չէ այն մաքրել․ եղածն ի՞նչ է՝ միայն ցելոֆան է․․․»)։ Կարոտով հեղինակը նշում է, որ ուրիշ ոչ մի տեղ չի ուզում գնալ ոչ հանգստանալու, ոչ ճամփորդելու, ոչ գործուղման։

«Մեր քաղաքն ու երկիրը փոխվում են՝ քանդվում, վերասարքվում, հնանում, կոտորվում, բայց այդ քանդը չէ բնորոշիչը, այլ այն, որ տարեցտարի ավելի ու ավելի շատ տուրիստ է գալու, ու իրենք են փոխելու էս երկրի տեսքը։ Ոչ թե Թեղուտ կտրողները, այլ տուրիստները․․․

Բայց մեջս հավատ կա էլի․ հազար տարի դիմացել ենք՝ էլի հազար կդիմանանք։ Պոմիդորն ու ծիրանը չեն կորչի․․․

․․․ Մնացածը դուք գիտեք։ Եվս մեկ հազար տարի։ Մենակ,- ամեն դեպքում կարևորը չմոռանանք,- աղջիկները անընդմեջ ավելի ու ավելի կսիրունանան, և այդպես անվերջ։ Գժվել կարելի է»։ Այս խոսքերով հեղինակը ընթերցողին՝ զրուցակցին է ներկայացնում մի ուրիշ Հայաստան, այն Հայաստանը, որ տեսնում ենք ամեն օր, սակայն չենք արժևորում, և ավարտում է ստեղծագործությունը։ Ստեղծագործությունն ավարտվում է, սակայն ինքս իմ մեջ փոքրիկ զրույցից հետո սկսված վերաարժեքավորումը դեռ լիարժեք ավարտին չի հասել։

Էսսեն ընթերցելուց հետո ուրիշ սիրով եմ սիրում Հայաստանն ու Հայաստան վերադարձող մարդկանց։