Ինձ հաջողվեց համոզել պապիս ընկերոջը՝ Ռուբիկ պապին, որ ինձ հետ զրուցի: Երբ Ռուբիկ պապը հարցուփորձի միջոցով հասկացավ, որ իր ընկերոջ թոռնուհին եմ, ասաց.

-Եթե Սանոյի թոռն ա, թող գա…

Չնայած Ռուբիկ պապը 79 տարեկան է, նա մեծ ոգևորությամբ էր ցույց տալիս իր և ընկերների նկարները։ Ամեն մի հիշողության հետ լաց էր լինում, բայց և այնպես, նրա դեմքին ժպիտ էր հայտնվում այն ժամանակ, երբ հիշում էր ընկերների հետ ունեցած ամեն մի վայրկյանը։

Ռուբիկ պապի կյանքի պատմությունը շատ դառն է եղել, ինչպես հենց ինքն է նշում։

-Դառը օրեր շա՜տ-շա՜տ եմ տեսել, բայց աբրել եմ, գրողից գողտուկ, աբրել եմ:

-Պա՛պ, մի փոքր պատմիր քո մասին:

-Իմ մասի՞ն։ Բա պապուդ մասի՞ն: Չես տեսել պապուդ, չէ՞։ Էրնեկ քո աչքերին, որ չես տեսել, որ տենայիր, իմ նման անընդհատ կլցվեիր… Մի մարդ էր քո պապը և իմաստուն մի սյուն, որ աշխարհի տակը ըտենց երկրագունդը չի ծնել: Համեստ, խելոք, ընգերական, մոտիկ մարդ: Էսքան հասակ եմ առել, Սանոյի նման անձնավորության դեռ կեսի չափը չեմ հանդիպել: Հնգեր եմ կորցրել՝ հարյուր հատ ախպեր արժեր: 64 թվից աշխատել ենք մինչև հիրա մահը: Հայաստանն էլ հիմնարկ չմնաց, որ մենք երկուսով չենք աշխատել, ես՝ սվառչիկ, հինքը՝ սլեսար: Ընգերներ շա՜տ ունեի, բայց նման ընգեր՝ Սանոյի նման, չեմ տեսել, հա՛: 20-30 տարի աշխատեցինք մի թթու խոսք հիրար չփոխանակեցինք՝ բացի ախպերությունից:

Իմ մասին էլ ինչ ասեմ, բալ ջան, իմ մասին սաղ աշխարհը գիդան՝ անհե՛ր, անմե՛ր մեծացել եմ… Պատմությունս ասեմ՝ պատմությունս սկսըմ ա 39 թվից, ծնվել եմ էս գյուղը, աբրել եմ էս գյուղը, աբրըմ եմ էս գյուղը, հլա դեռ պտի աբրեմ:

Ծնվել եմ ապրիլի 7-ին՝ գեղեցկության օրը, սև ըլներ էդ գեղեցկությունը, հա՛։ 39 թվի հուլիսին հորս ու հորոխպորս տարել են բանակ, էդ ժամանակ ես չորս ամսական եմ հելե: Ո՛չ հեր, ո՛չ հորոխպեր չեմ տեսել, մենակ նկարներով եմ տեսե: Երկու աղբորն էլ հիրար հետ տարել են բանակ։ Գեղամը հերս ա, հորոխպերս՝ Վիրաբ: Հիմի մի թոռիս անունն ա Գեղամ, տղուս անունն էլ՝ Վիրաբ: Հորս հետ են քցել, հորոխպորս տարել են՝ կամավոր ա հելե էնի: 39 թվին տանըմ են, մի տարի հետո Ֆինլանդիայի պատերազմը սկսըմ ա: Հորս էլ են տանըմ Ֆինլանդիա։ 41 թվին, որ պատերազմը սկսըմ ա՝ սովետական պատերազմը, Ֆինլանդիայից սովետը տանկերը հետ ա բերըմ՝ էշալոնը բարձած: Ուրեմն տանկերը բարձած գալիս են Ֆինլանդիայից, որ պտի արդեն գետի վրով հնցնեն, գետի վրեն մոստ կա, էդ մոստի վրեն, ասըմ ա, նեմեցը ռմբակոծեց, մոստն էլ գնաց, տանկերն էլ գնացին… էս պատմությունը հիրա ընգերներից ա էկել, հասել ինձ, ու տենց կորան, հերս կորավ: Ոչ մի խաբար չկա… Ու ես ըտենց մեծըցել եմ մե տատի հույսին, տատիս անունը Էլիսո էր: 39 թվից տատս պահեց ինձ՝ երեխա ժամանակից։ Մերս ամուսնացավ, գնաց, ութը տարեկան եմ հելե: Տատս մի կերպ պահեց ինձ: Կով էր պահըմ, մի կերպ ընձի էդ սովի տարիներին պահեց, լա՜վ պահեց, լա՜վ էլ պահըմ էր: 55 թվին, արդեն էդ իմ մանկությունը գնա՜ց, 7-րդ դասարան էի: Յոթերորդ դասարանում փոքր անախորժության համար դպրոցից հեռացրին ինձ: Մե մաղիկի պատմություն էր, հուրիշ ոչ մի բան:Տատս հելավ գնաց իմ հըմար Հրազդան։ 80 տարեկան էր, ոտով գնաց Հրազդան, որ ըտեղից թուղթ բերի, որ ես քննությանը մասնակցեի… Ճամփին հընգավ ավտոյի տակ, տատս մահացավ: Ես մնացի անտեր․․․

Հավաքվան հորքուրներս էկան՝ ինչ անենք, Էրևան տանենք… Էն ժամանակ էդ ուսումնարանները չկային՝ «ֆեզե» էին ասըմ: Բա թե՝ տանենք, «ֆեզե» սովորի։ Հորքուրներիցս մեկը չթողեց, թե՝ չէ, իմ ախպոր տղեն ա, ես պսագըմ եմ… 15 տարեկան էի՝ պսագին, 16 տարեկան էի՝ աղջիկս ծնվավ, էդ տանջանքները թշնամիս չքաշի, բայց էլի գոհ եմ: Ես չէի ուզում ամուսնանայի, բայց ստիպված էի, բա ի՞նչ պետք ա անեի։ Տուն ու տեղ էլ չկար, քամբախ էր:

55 թվից աշխատել եմ, տատուս ախպոր տղերքից մեկը տարավ մեխանիզացիայի վրա: Դրանից հետո աշխատել եմ կալսիչ մեքենայով, տրակտորով մինչև 69 թիվը: Շատ լավ մասնագետ էի, իսկ առաջին մասնագիտությունս հելել ա «տելեվիզր», «պրիյոմնիկ» սարքող: Չի սաքըմ, է՜, յոլա էի տանըմ… Ես էի էթըմ, սարքըմ կամ ընենց էր ըլնմ՝ հիրանք ին բերըմ, դե, բզբզըմ էի, սաքըմ էի: Ես էթըմ ի քաղաք, մասերը առնըմ ի, բերըմ ի… Անունս դրել ին «տելեվիզր սարքող», «պրիյոմնիկ սարքող», մե քանի հատ փչացնըմ ի, էն մեկը սարքըմ ի, աբրըմ ինք:

Առաջին էրեխեն ունեցել եմ 16 տարեկանում, կինս 2 տարի ընձնից մեծ էր՝ 37 թվի ծնված էր, դե, փոքրը չէր հլնի՝ ստիպված 2 տարի մեծը վեկալինք, որ կարենար տանը տեր կանգներ, ինձ տեր կանգներ: Գոհ եմ կնոջիցս… Մինչև, է՜հ, հեսա, աշխատել ենք, աբրել ենք հիրար հետ, հըմի ինչ ասեմ, բալա, դժվար էր կյանքս, շա՜տ դժվար անցավ մինչև 62 թվերը, շատ դառը տանջանք եմ կերել, շինարարությունը մի կողմից, էրեխեքը ունեցա՝ մյուս կողմից, չորս աղջիկ հելան ու մի տղա:

Հորիցս էլ նամակ չեմ ստացել, մենակ թղթի վրա գրած ունեմ հիրա կամանդիր-մամանդիրի անունները, էն ժամանակ ինձ տվել ա հորս ընգերը, որ մենք էս էշալոնի մեջ ենք հելե, Ֆինլանդիայից Սովետ մտնելուց, բայց մոռացել եմ էդ գետի անունը, հա՛: Էլ ի՞նչ ասեմ…Կիրով աշխատել եմ 69 թվից մինչև պապիդ մահը: Պապիդ հետ Կիրովում շատ նկարներ ունեմ: Կիրովում աշխատել ենք, «Ակադեմիայում» աշխատել ենք, «Գազում» աշխատել ենք: Ես տասը անգամ գործից ազատվել եմ, ընդունվել, չէի կարըմ հարմարվեի, պտի խաթրիս չկպնեին: Մի անգամ էլ ինձ՝ Ռուբիկիս, գործից հանին, Ռոբերտին ընդունին՝ իբր զույգ ախպերս ա: Մեր դիրեկտրը ասավ՝ հո՞ւր ա բա ախպերդ… Ա՜յ մարդ, ասի՝ պատից հընգել ա, գլխից ցնցում ա ստացե, հեն ա՝ Իջևան գժանոց ա…

Ըտենց Ռոբերտին ընդունին, այսինքն՝ նորից էլի ընձի։ Հիմի դակումնենտներիս կեսը Ռուբիկ ա, կեսը մնաց Ռոբերտ: Գնացել եմ դատարան, նոր ընձի թոշագի համար արել են մե անուն՝ Ռոբերտ: Էն Ռուբիկն էլ գնաց կորավ։ Էս էլ իմ «ախպերը»։

Հա՜, մոռացա ասեմ, մի մոտոցիկլետ ունեի, էդ մոտոցիկլետով Սանոյի հետ շա՜տ եմ ման եկել, շա՜տ-շա՜տ։ Յոթ հոգի տանըմ էր մոտոցիկլետը: Յոթ հոգով նստըմ ինք, որ յանը ուզըմ ինք, էն յանը քշըմ ինք:

Պապիդ հետ Վրաստան ենք հելե, Բաքու ենք հելե, պոեզի մեջ ենք հելե, ման գալու ենք գնացե: Պապիդ հետ աշխատելու ժամանակ աշխատավարձ էլ ենք կորցրել, հիրար հետ ման ենք եկել, չենք էլ քթել… Շա՜տ-շա՜տ դեպքեր են հելե հիրար հետ…

Աբրել ենք հիրար հետ հընգերական, մոտիկ, հիմի չկա… Տենց բան հիմի գոյություն չունի, հիմի մենակ շահ: Եթե մի տեղից շահ ունես, կմոտենաս, եթե չունես, չես էլ մոտենա, իսկ էն վախտ տենց չէր…

-Սիրո՞ւմ ես գիրք կարդալ, Ռուբիկ պա՛պ:

-Հա՜։ Ահագին գրադարան ունեմ: Գիրք շատ ենք առել, Սանոյի հետ որտեղ էթայինք, գիրք էինք առնըմ… Հիմի առանց ակնոց եմ կարդըմ: Մի գիրք կա՝ «Գիրք գրոց», էդ գիրքը քո պապն ու ես հիրար հետ ենք առել: Գրքերը առնըմ ինք Հրազդանի գրախանութից, հիրար հետ շա՜տ էինք ման գալիս, շա՜տ…

-Իսկ ի՞նչ երազանքներ ունես, պա՛պ:

-Հիմի արդեն էն ժամանակն ա եկել, որ հէսօր կամ, վաղը չկամ, չեմ կարա ասեմ, բայց իմ երազանքը էն ա, որ թոռս բանակից գա, պսակեմ, էս տուն-տեղը, ինչ որ հետ եմ քցել, տղուս չեմ տալու: Տալու եմ թոռիս՝ Գեղամին: Հորս անունն ա… Ես Գեղամից են ընդունել (չեմ էլ ընդունել հիրանից), բայց պտի գա, որ հորս հողն ու ջուրը տամ իմ թոռին, նոր թող հոգիս առնի…

Երազանքներիցս մեկն էլ էն ա, որ հիվանդանոց չընգնեմ: Հանգարծակի, տաք քնեմ, սառը հանեն: Էս ա իմ երազանքը, թե չէ հուրիշ ի՞նչ ուզեմ էս մեծ հասակիս: Ու հլը ինչքան կարըմ եմ, սաղին օգնըմ եմ… Հա՜, մոռացա ասեմ՝ հիմի ունեմ 26 թոռ, 13 ծոռ…

-Թոռներիցդ ո՞ւմ ես ամենաշատը սիրում, պա՛պ:

-Չեմ կարա ջկողություն դնեմ, որ սկսըմ եմ ջղայնանալ՝ հըմնին չեմ սիրըմ, որ սկըսըմ եմ սիրել, հըմընին սիրըմ եմ:

-Իսկ հիմա ինչո՞վ ես զբաղվում, պա՛պ:

-Հիմա զբաղվում եմ այգեգործությամբ, մի հատ կով ունենք, Մոզիկ-մոզուլան… Յոլա եմ տանըմ: Մի բանից էլ գոհ եմ, որ կարեցել եմ ստեղծեմ, պահեմ մինչև առ հեսօր…

Նորից եմ ասըմ՝ դառը օրեր շա՜տ-շա՜տ եմ տեսել, բայց աբրել եմ, գրողից գողտուկ, աբրել եմ: