Տարիներ առաջ գարնանային արևոտ մի օր ես որոշեցի ձնծաղիկ հավաքելու գնալ՝ մայրիկիս նվիրելու: Հետաքրքրասիրությունս շարժեց մի անծանոթ մարդ, ով հովանոցի տակ կանգնած նայում էր հեռուները: Մոտեցա նրան, և տեսա, որ  նկարում էր մեր գյուղի զարթնող բնությունը: Ձնծաղիկներն այնքա՜ն գեղեցիկ էին:

Այդ օրվանից ես սկսեցի հաճախակի տեսնել այդ անծանոթին:

Նա ժամերով կանգնում էր ու անվերջ նկարում՝ նույնիսկ եթե շատ շոգ էր կամ շատ ցուրտ: Շուտով նա արժանացավ գյուղացիների համակրանքին, վայելեց թե մեծերի եւ թե փոքրերի հարգանքը: Նրան սկսեցին կոչել նկարիչ Հակոբ: Հիշում եմ, երբ նրան տեսնում էի նկարելիս, իմ գույնզգույն մատիտները վերցնում և վազում էի նրա մոտ, փորձում էի ինքս էլ նկարել:

Գուսանագյուղցիները շատ են հարգում իրենց նոր համագյուղացի նկարիչ Հակոբին և համարում են, որ նա մեր գյուղի պատվավոր նկարիչն է:

Հարցազրույց նկարիչ Հակոբ Հովհաննիսյանի հետ

-Նախ, կուզենայիք պատմեք Ձեր մասին. ինչպե՞ս որոշեցիք զբաղվել նկարչությամբ:

-Դե, ես բոլորի նման փոքր ժամանակից նկարչական դպրոց եմ գնացել՝ Գյումրիի Մերկուրովի անվան նկարչական դպրոց: Երևանում էլ եմ սովորել, հետո սկսել եմ նկարել: Երկար տարիներ ապրել եմ ՌԴ-ում, շատ երկար՝ մի  20-22 տարի, հետո եկա Գյումրի 2003թ., իսկ ավելի ուշ այս գյուղը՝ Գուսանագյուղ, ու շատ սիրեցի, ցանկացա այստեղ ապրել և նկարել:

Նկարում եմ, ցուցահանդեսների եմ մասնակցում: Շատ եմ սիրում այս գյուղը, գյուղացիներին: Ինձ համար Գուսանագյուղը ոգեշնչող է: Ես էստեղից եմ ստանում իմ էներգիան: Էստեղ կա նկարչական խորհուրդ, երեխաներին եմ դասավանդում՝ շատ լավն են: Այս գյուղը իմ մանկության կորցրած գյուղն է: Ես որ փոքր էի, իմ ծնողները թույլ չէին տալիս գնալ իմ տատիկ-պապիկի մոտ: Երբ եկա այստեղ, ասես հետ բերեցի իմ կորցրած տարիները և իմ մանկությունը վերապրեցի:

-Իսկ դուք այս գյուղի՞ց եք եղել արմատներով:

-Ոչ, իմ տատիկն ու պապիկը Ջաջուռ գյուղից էին: Երբ եկա էստեղ, շատ նմանություն գտա, ցանկություն առաջացավ ապրել այստեղ, և տուն գնեցի:

Այստեղ ես հիմնականում բնանկար եմ նկարում, քանի որ բնանկարն է ամենից շատ ինձ հուզում, բայց առաջ ես շատ ժանրերով էի նկարում, իսկ հիմա դա է ամենից շատ  ինձ հուզողը:

-Ասացիք, որ հիմնականում բնանկար եք նկարում, և մեր շատ հայ նկարիչներ, որ բնանկար են նկարում, հենց Շիրակից են: Բայց Շիրակը առանձնապես գունառատ չէ: Ինչո՞վ դա կբացատրեք:

-Շիրակը գունառատ է, դուք դա չեք նկատում: Գիտե՞ք ինչու: Դուք նկարիչ չեք: Գունառատը հարաբերական է: Շատ միստիկ, հետաքրքիր մարզ է Շիրակի մարզը: Եթե դուք ունենայիք նկարչի աչք, ապա կտեսնեիք, որ լույսը, տարածքը և ռելիեֆը շատ հետաքրքիր են: Էստեղ լավ նկարիչներ են եղել՝ Մինաս Ավետիսյան, Հակոբ Հակոբյան, Անանիկյան… Որ էստեղ խաղող չկա, դա չի նշանակում, որ էստեղի բնությունը վատն է: Շիրակի մարզը շատ խորհրդավոր տարածք է: Եթե մի քիչ շատ ման գաք, ուսումնասիրեք, կհամոզվեք, որ նկարչական իմաստով այն գեղեցիկ տարածք է: Ավետիք Իսահակյանն էլ է էստեղից, պոետ Աշոտ Ավդալյանն էլ: Գյուղում աշնանը, վաղ գարնանն է սիրուն, նույնիսկ էս ցեխոտ փողոցները սիրուն են: Ուղղակի դա պետք է տեսնել:

-Մինասին հենց նայում ենք, ամբողջությամբ վառ, պայծառ գույներ են: Իսկ Շիրակում այդ գույները չես հանդիպի: 

-Ես անձամբ շփվել եմ Մինաս Ավետիսյանի հետ: Դա գիտե՞ք ինչից է: Էդ վառ գույներով չի, որ Մինասը լավ նկարիչ է, կարելի է վառ գույներով նկարել, բայց վատ նկարել: Դրանից չէ, որ Մինասը, Սարյանը լավ նկարիչներ են: Նրանց հակառակ, կա Մարտին Պետրոսյան: Դուք տեսե՞լ եք նրա նկարները: Նա փառահեղ նկարիչներից է: Կան բաներ, որ կախված է ընդհանուր գունային համադրությունից, նկարչի տեսակից: Էնպես որ, ոչ միայն Սևանում կարելի է հանգստանալ, այլ նաև այստեղ: Պարզապես դա տեսնել ու զգալ է պետք:

Էս տարածքը շատ խիստ է: Ոչ միայն բնությունը, մարդիկ էլ են այս բնության պես խիստ: Արարատյան դաշտավայրում ուրիշ են: Էստեղի բարբառը, լեքսիկոնը ուրիշ է: Ինչ մնում է տարածքին, այն շատ սիրուն է նկարչական առումով: Դուք որ նկարիչ լինեիք, կհասկանայիք: Էդ կարմիր-կապույտ գույները, որ Մինասը տեսել է, նույն գյուղն է, ուղղակի նկարիչը մի քիչ ուրիշ տեսակ է տեսնում սառը-տաք հարաբերությունները: Սառը կապույտի տեղը նա կարող է դնել ուրիշ գույն, տաքի տեղը, ասենք, դեղին: Տեսնել միայն նկարելով դա քիչ է: Նկարը պիտի զգաս, դա ֆոտո չէ: Արտանկարելը ուրիշ է: Նկարիչը վերարտադրում, իր միջով է անցկացնում, նկարում է զգալով: Մինասի նկարների մեջ էնտեղի բնությունը էդպես չի: Սարյանը, երբ որ նկարել է, կինը ծիծաղել է, թե կարմիր ծառ կամ դեղին գետ կա՞:

-Կպատմե՞ք ձեր նկարչական խմբի մասին: Ինչպե՞ս եք երեխաներին հավաքել, ի՞նչ եք սովորեցնում:

-Նկարչական խումբը դպրոցի երեխեքն են, իրենց ցանկությամբ են գալիս: Նկարում ենք, մեկ-մեկ ներկայացումների ու ցուցահանդեսների, նկարահանումների ենք գնում: Իրենք շատ են սիրում նկարել, տարբերվում են քաղաքի երեխաներից: Կապված են բնության հետ, առանց երկմտելու կարող են նկարել, օրինակ, կով, ոչխար: Իսկ քաղաքի երեխեքը չեն կարող: Նրանք պիտի նկարեն գրքերից, մուլտերից: Շնորհալի, ակտիվ ու տաղանդավոր են մեր երեխեքը: Նրանք ակադեմիական կրթություն չեն ստանում, նրանք փոքրերն են: Նրանցը մինչ ակադեմիականն է, այսինքն, շեշտը դրված է երևակայության վրա: Մենք իրենց չենք սովորեցնում համաչափություն, գունատեսություն, ծավալի հասկացություն: Կարևոր չէ, թե նրանք ոնց են նկարում: Կարևորն այն է, թե նրանք ոնց են մտածում ու ինքնաարտահայտվում: Ակադեմիական կրթության ժամանակ, օրինակ, շեշտը դրված է, թե ոնց են նկարում խնձորը, կճուճը, չափը, ձևը, գունային համադրությունը… Ամեն ինչ նշանակություն ունի: Տարբերությունը դա է փոքրերի ու մեծերի մեջ:

-Իսկ երեխաների մեջ կա՞ն այնպիսիք, որոնք հետագայում նկարչությամբ կզբաղվեն: 

-Հիմա դա չի երևա. նրանք առաջին անգամ են շփվում ներկի, գույնի, վրձնի հետ: Դա նրանց հեքիաթային մանկությունն է: Կարող է նկարիչ չդառնան, բայց նրանց մեջ ճաշակ է ձևավորվում: Նկարիչ դառնալու համար խմբակները կարևոր չեն: Լավ է իմանաս նկարչության մասին: Արամ Խաչատրյանը ավարտել է ֆիզիկայի ֆակուլտետը, բայց հետո սովորել է կոնսերվատորիայում: Քչերի մոտ կստացվի էդ համապատասխանությունը: Իմ կորցրած մանկությունը ես վերականգնել եմ գյուղ գալով: Եթե հայրս թողներ, որ ես գնայի-գայի գյուղ, ես էդ պակասը չէի զգա: Իմ մեջ կարոտը դեպի գյուղ մնացել էր: Երաշխիք չկա, որ երեխաները կդառնան նկարիչներ: Ոչ ոք չի ծնվել ինչ-որ մասնագետ դառնալու համար, այն ընտրում են տարիների ընթացքում: Ընտրությունը բարդ բան է:

-Դժվար չէ՞ր քաղաքից գյուղ տեղափոխվել, հարմարվել:

-Գիտե՞ք ես ինչ քաղաքներում եմ ապրել: Ես ապրել եմ Ս.Պետերբուրգում 22 տարի: Էնտեղ աշխատում էի: Էս գյուղը ձեր պատկերացրածը չի, որ ես տեսնում եմ: Էական չի սոցիալական վիճակը, հարմարությունը: Ստեղծագործող մարդու համար քիչ բան է պետք. քաղաքից դուրս հանգիստ տեղ ապրել, ստեղծագործել: Ես մենակ չեմ. ինձ նման շատ կան հասարակ մարդիկ, ու շատ լավ է էստեղ ապրելը:

-Իսկ ստեղծագործելու առումով ո՞րն է քաղաքի և գյուղի տարբերությունը:

-Քաղաքում կարող է ձեր նման մի քանի խումբ մոտենա, ճանաչի քեզ, ուզենա զրույցի բռնվել: Իսկ էստեղ քիչ են գալիս, և ինձ համար դա լավ է: Շատ ես ուզում մնալ մենակ՝ ինքդ քեզ հետ, զբաղված ես, ունես աշխատելու ժամանակ ու ստեղծագործելու: Քաղաքում բարդ է: Հոգնել եմ քաղաքում ապրելուց:  Քաղաքում ես մասնակցում եմ ցուցահանդեսների, շփվում եմ այլ նկարիչների հետ ու նորից վերադառնում իմ գյուղ:

-Ձեր կարծիքով Դուք գտե՞լ եք ձեր կոչումը որպես նկարիչ:

-Ես փոքր հասակից՝ 5-6-րդ դասարանից նկարել եմ մեծ սիրով: Ամեն ինչ շատ բարդ է. պետք է ասելիք ունենաս ու ցանկություն, թե չէ ոչ մի բան չի լինի: Եթե նորից ծնվեի, կնկարեի նորից: Կան բաներ, որ քո մեջ պիտի լինի, ոչ թե սովորեցնում են: Պիտի ազատ մնաք, որպեսզի դուք էլ գտնեք ձեր մասնագիտությունը: Գործը միայն փող աշխատելով չէ: Շատ պոետներ չեն սովորել: Շիրազը չի սովորել. նա բանասեր չէր: Լավ մասնագիտությունը լավ մարդն է՝ անկախ նրա պաշտոնից: Նա լավատես է, ուրախ է ամեն լավ բանի համար:

-Երբ մենք ներս մտանք, հայ-ճապոնական ցուցահանդեսի պաստառ տեսանք: Համագործակցո՞ւմ եք տարբեր ազգերի նկարիչների հետ:

-Ցուցահանդես եղավ Տոկիո-Երևան: Սկզբում մեր ցուցահանդեսն էր, հետո իրենք եկան Հայաստան՝ մասնակցեցին: Նրանք մոտ 20 հոգի էին: Մենք մասնակցում ենք զանազան ցուցահանդեսների Եվրոպայում, Ճապոնիայում, Ամերիկայում: Կապ չունի, թե որտեղ է ապրում նկարիչը: Մի ռուս գրող կար՝ Սոլժենիցինը, նրան քաղաքական հայացքների համար ժամանակին վտարեցին Խորհրդային Միությունից: Գնաց Ամերիկա, հետո հեռուստատեսությամբ ցույց տվեցին: Մի խուլ տեղ էր ապրում, էս իմ ապրած տեղը ավելի լավ էր. ոչ պարիսպ կար, ոչ բան: Հեռվում դրված էր տեսախցիկ, որ չմոտենային տանը… Կիսափլված տան մեջ էր ապրում: Պարիսպը փշոտ ծառեր էին:

-Իսկ Ձեր կարծիքով հայ նկարիչները տարբերվո՞ւմ են այլազգի նկարիչներից և ինչո՞վ:

-Իհարկե, այո: Մենք անգամ փոքր Հայաստանի մեջ ենք տարբերվում իրարից: Ասացի, չէ՞, Շիրակի մարզն ու Արարատյան դաշտավայրը օրինակ: Ամերիկայի, Եվրոպայի և Հայաստանի նկարիչներն էլ բնականաբար տարբերվում են իրարից մշակութային առումով:

Հարցազրույցը վարեցին՝ Մերի Հարությունյանը, Արթուր Սահակյանը, Դիանա Շահբազյանը, Լիլիթ Կարապետյանը 

Հարցազրույցը գրի առավ՝ Մերի Հարությունյանը