Մանե Անտոնյանի բոլոր հրապարակումները

mane antonyan

Ծովիկ

Մայիսն էր, դեռ չէին ավարտվել դասերը։ Մի օր դասերից հետո ընկերուհիներիս հետ նստեցինք դպրոցին կից շենքի բակում։ Ես միանգամից նկատեցի այդ շենքում ապրող երեխաներից մեկին։ Նրան մենք վաղուց էինք ճանաչում. 5 տարեկան տղա էր՝ մարդամոտ, շփվող ու հյուրընկալ: Միշտ մոտենում էր մեզ ու առաջարկում իր խաղալիք մեքենաներով խաղալ, հրավիրում էր իրենց տուն՝ սուրճ խմելու։ Ինչքան էլ որ անսովոր էր այդ տարիքի երեխայից նման առաջարկ ստանալը, մենք ծիծաղում էինք ու խոստանում հաջորդ անգամ անպայման ընդունել սուրճի հրավերը։ Նրա աչուկները նմանեցնելով ծովի կապույտին՝ նրան ուզում եմ կոչել Ծովիկ։

Ծովիկը այդ պահին ծանոթանում էր իրեն տարեկից մի տղայի հետ, որն իր հոր և իրենց շան հետ դուրս էր եկել զբոսնելու։ Նրանք նստել էին մեզնից ոչ հեռու այնպես, որ լսելի էր նրանց խոսակցությունը։ Մեր Ծովիկն անընդհատ հարցեր էր տալիս տղային ու անընդհատ խոսելու թեմա էր փնտրում, իսկ տղան համառում էր ու չէր ուզում պատասխանել նրան։ Հայրը, տեսնելով, որ իր տղան աննրբանկատորեն չի ուզում ծանոթանալ Ծովիկի հետ նույնիսկ իր հորդորներից հետո, սկսեց ինքը խոսել։ Սկսեց հարցուփորձ անել ընտանիքի մասին, Ծովիկին իրենց շան մասին պատմել: Ծովիկի դեմքի ժպիտը նոր էր վերադարձել, երբ հանկարծ մյուս տղան կանգնեց, գրկեց հոր ոտքն ու ասաց.

-Իմ պապան ա, դու գնա, իմն ա… Պա՛պ, մի խոսա իրա հետ:

Ծովիկը գլուխը կախեց։ Նա նոր էր պատմել, որ իր հայրն արդեն մի քանի տարի է՝ արտերկրում է աշխատում, ու որ ինքը շատ է կարոտել նրան։

Տղայի հայրը կատակի տվեց.

-Որ քո հայրն եմ, իրավունք չունե՞մ ուրիշ երեխաների հետ խոսելու։

-Չէ, մի խոսա,- ասաց փոքրիկն ու ավելի ամուր գրկեց հորը։

Ծովիկը մի կողմ քաշվեց, սկսեց շոյել շանը։ Բայց տղան դա էլ թույլ չտվեց։ Նա բաց թողեց հորն ու հիմա էլ շնիկին գրկեց։

-Իմ շնիկն ա, գնա,- ասաց ու թեթև հրեց Ծովիկին։

-Դե, մենք գնանք, դուք իրար հետ խաղացեք,- ծիծաղելով ասաց հայրը, շոյեց երկուսի գլուխն էլ ու շան հետ տուն գնաց։

Մի քանի րոպե անց երեխաներն արդեն լավ խաղընկերներ էին դարձել, իսկ մյուս տղան այնքան էր տարվել խաղով, որ մոռացել էր թե՛ իր հոր, թե՛ շան մասին։

Մենք գնացինք, բայց իմ մտքում դեռ պտտվում էր այն հարցը, թե որտեղից մի երեխայի մեջ այդքան վառ արտահայտված սեփականատիրական բնավորություն, իսկ մյուսի՝ այդքան պարզություն ու անհիշաչարություն։

mane antonyan

Երազանքներն իրականանալ են սիրում

Տասնմեկ կամ տասներկու տարեկան էի, երբ առաջին անգամ ձեռքս ընկան «Խաբարբզիկի» համարներից մի քանիսը։ Մի տասը հատ կլինեին՝ բոլորը գունավոր, նկարազարդ, գեղեցիկ ու հետաքրքիր։ Փոքր էի (համենայն դեպս ինձ փոքր էի համարում) ու էդպես էլ մի քանի տարի ձեռք չտվեցի դրանց։ Ուղղակի պահում էի։ Ինձ մոտիկ մարդկանցից մեկն էր նվիրել ու ասել, թե ինչքան թանկ են իր համար, այդ պատճառով էլ դարակումս առանձնահատուկ տեղ էին զբաղեցնում։

Մի քանի տարի էր անցել, ու մեկ էլ, չգիտեմ ինչու, որոշեցի կարդալ ամսագրերը։ Ամառ էր, ազատ ժամանակս՝ շատ։ Մի քիչ նախատրամադրվածությամբ սկսեցի կարդալ, որովհետև ինձ թվում էր՝ հեղինակները պրոֆեսիոնալներ են, բայց երբ կարդացի ու տեսա, որ գրողները հիմնականում 13, 10 կամ էլ, ասենք, 9 տարեկան ինձ նման երեխաներ են, զարմացա։ Իմ հասակակիցների զգացածն ավելի հեշտ էր հասկանալ։ Իմ ձեռքում մի «գիրք» էր, որտեղ անգամ նկարազարդումները պատկանում էին իմ տարեկիցներին։ Ես հիացած էի՝ տեսնելով, թե ինչի են ընդունակ երեխաները, երբ նրանց ուժերը ճիշտ են օգտագործվում։

Յուրաքանչյուր համարի վերջին էջը նվիրված էր երեխաների կամ մանկության մասին հայտնի մարդկանց մտքերին։ Իսկ ամենահետաքրքիրն այն էր, որ երեխաները պատմում էին իրենց հետ կատարված դեպքերն ամենապարզ ձևերով, ամեն ինչ նման էր սովորական առօրյա զրույցի, բայց նյութերն անսովոր գրավիչ էին ստացվում։ Հենց դա էր «Խաբարբզիկն» ինձ համար դարձնում արժեքավոր ։

Ես և՛ ցանկանում էի գոնե մեկ անգամ տեսնել իմ անունը «Խաբարբզիկում», և՛ նախանձում էի (եթե բարի նախանձ գոյություն ունի, ուրեմն բարի նախանձով) այն երեխաներին, ովքեր համագործակցում էին «Մանանայի» հետ։ Ես երազում էի իմ որևէ աշխատանքով (լուսանկարով, նյութով, որը պատրաստ էի գրել, եթե իմանայի՝ ինչպես այն ուղարկել, կամ էլ իմ նկարներով) տեղ գտնել «Խաբարբզիկի» որևէ համարում, բայց ես դեռ համացանցից օգտվելու մեծ փորձառություն չունեի ու չէի պատկերացնում, թե ում կարող եմ օգնության դիմել ցանկությունս իրականություն դարձնելու համար։

Մի օր էլ, երբ քույրս սկսեց գրել «Մանանայի» համար, ես հասկացա, որ արդեն եկել է երազանքս իրականություն դարձնելու ժամանակը։

Հ.Գ. Երազանքս կատարվեց 2016 թվականի մայիսին։

mane antonyan

Անվերնագիր

(Այնտեղ, որտեղ կա գեղեցիկ վերնագիր, ոչ միշտ կա հոգի)

Որտեղ կա մարդ, այնտեղ կա բաժանում…

Ասում են, պատասխանատու ես նրանց համար, ում «ընտելացրել» ես քեզ։ Պատասխանատու ես… Բայց ո՞ւմ առաջ, խղճի՞դ… Քո խիղճը երբեք քեզ պատասխանատվության չի ենթարկի. մարդը միշտ մոռանում է խղճի վրա ծանրացած հիշողությունները։

Ձմռան ցուրտ առավոտ էր։ Հաստ վերարկուների մեջ փաթաթված ու դողացող մարդկիկ շտապում էին Աստված գիտի, թե ուր… Ես էլ սովորականի նման դասի էի շտապում։ Գլխումս մի երաժշտություն էր պտտվում, հենց այդ երաժշտության տակտով էլ քայլում էի. ասես զինվորական մարշ լիներ։

Մտքերով ընկած հասա մի կանգառի, միայն ես էի ու մի զինվորական։ Երևի զինվորն էլ էր մրսում, բայց զինվորականին վայել զգաստությամբ էր կանգնած, ու այնպիսի տպավորություն էր, թե ցուրտն իրեն «ձեռք չի տալիս»։

Չգիտեմ որտեղից մի փոքր կատվի ձագ հայտնվեց, այնքան փոքր ու «համով» էր, որ ուզում էի գրկել (այսուհետ նրան կանվանեմ Փափուկ)։ Չնայած, որ իմ կանգառը չէր, ու կանգնել-մնալու համար էլ «նպաստավոր պայմաններ» չկային, մեկ է, մնացի տեղումս ու սկսեցի հետևել Փափուկին։ Փափուկը առանց վախենալու մոտեցավ մեր «ծանոթ» զինվորին և սկսեց ոտքերի շուրջը պտտվել, մի քիչ խաղաց ու վերջում էլ զինվորի ոտքերի վրա հարմարվեց։ Զինվորը սկզբում ուզում էր մի կողմ տանել նրան, հետո «քարե սիրտը» հալվեց, որոշեց խեղճ Փափուկին չնեղացնել։

Մի քանի րոպե էլ չէր անցել, մեկ էլ մի ավտոմեքենա կանգնեց. զինվորի հետևից էին եկել։ Նա զգուշությամբ Փափուկին մի կողմ տարավ, ու ձեռքի պայուսակը տեղավորեց մեքենայի մեջ, իսկ կամակոր Փափուկը ուշքի գալով մոտեցավ նրան ու ճանկերով կպավ շալվարից։ Զինվորը վերջին անգամ շոյեց Փափուկի գլուխը, ժպտաց ու իջացրեց նրան ցած։

Երբ մեքենան գնաց, ձագուկը նստեց ու սկսեց թախծոտ հայացքով նայել դեպի հեռուն՝ այն ճանապարհի երկայնքով, որով գնացել էր իր բարեկամը։

Վատն այն է, որ կյանքում էլ կան «զինվորներ» ու «փափուկներ»… Փափուկները կապվում են զինվորների հետ, իսկ զինվորները թողնում ու գնում են։ Փափուկներին էլ մնում է միայն նստել ու սպասել «բարեկամներին»։

Ու ընդհանրապես, կյանքում մենք շատ բարեկամների ենք սպասում, ովքեր չեն գալիս, իսկ մենք հույս ենք ունենում ու մեզ խաբում ենք, որ ամեն ինչ լավ է լինելու…

mane antonyan

Հանուն ուշադրության

Նոր միջավայրում բոլորն էլ ուզում են աչքի ընկնել ու սիրվել (դե, գոնե լավ տպավորություն թողնել)։ Մարդիկ էլ կան, որ նախընտրում են «մնալ ստվերում» ու աշխատում են ոչ մի բան չխոսել։

Ես, լինելով ակտիվ ու շփվող մարդ, նախընտրում եմ աչքի ընկնել մարդկանց շրջանում։ Դա անկախ ինձնից է ստացվում։ Ժամանակի ընթացքում ականատես եղա դեպքերի, երբ մարդիկ ամեն ինչի պատրաստ են ուշադրությունն իրենց կողմը գրավելու համար։ Օրինակ՝ ոմանք գալիս են, պատմում, թե ֆեյսբուքում ինչքան հետևորդ ունեն, մոտ ընկերուհիները մրցակցում են միմյանց հետ հարյուր լայք ավել ունենալու համար։

Ես, նախ և առաջ, մտովի համբուրեցի ընկերուհուս ճակատը, որ նրանց նման չի, հետո էլ մտածեցի. «Բայց ինձ պես նորմալ լինելն էլ վատ չի, չէ՞»։

mane antonyan

Դեռ երկար եմ մտածելու

Մենակ մնալիս միշտ մտածում եմ. «Լավ, ասենք ավարտեցի դպրոցը, իսկ հետո ի՞նչ եմ պատրաստվում անել»։ Ու Ամեն անգամ էլ նույն փակուղին է…

Երբ փոքր էի, մտածում էի, որ կդառնամ հայտնի բժիշկ ու կբուժեմ մարդկանց, կառողջացնեմ, որ աշխարհում ոչ մի հիվանդ մարդ չլինի… Իհարկե, շատ լավ ու անմեղ երազանք էր, բայց մեծացա ու հասկացա. ինձ համար չի այդ մասնագիտությունը։

Միգուցե մաթեմատիկո՞ս,կամ էլ ծրագրավորման ուղղությա՞մբ գնամ, իսկ եթե հոգեբա՞ն։ Ու ամեն անգամ այս հարցի մասին մտածելով բարկանում եմ, որովհետև ոչ մեկի դերում ինձ չեմ կարողանում պատկերացնել։

Անընդհատ լսում եմ ծնողներիս հորդորները, որ լավ կրթություն է պետք լավ մարդ դառնալու համար, ու արդեն ուշ է, ավարտում եմ, բայց ցանկություններս ու գիտելիքներիս բազան իրար հետ անհամատեղելի են։ Թեկուզ և ուշ գտնեմ հարցի պատասխանը, բայց ամբողջ կյանքում չզղջամ որոշմանս համար։

Ամեն անգամ մտածում եմ այս հարցի շուրջ ու ամեն անգամ հույս եմ ունենում մեկընդմիշտ լուծել այս խնդիրը։ Բայց կարծես թե դեռ երկար եմ մտորելու…

mane antonyan

Սահմանը երկինքն է

Ես Մանեն եմ, երկրորդ անունս՝ Կոլիբրի։ Մի անգամ ինձ ասացին, որ սատանայից վեց օր շուտ եմ ծնվել (ասում եմ` իմ մասին պատկերացումը լրիվ լինելու նպատակով)։

Երբ ինձ հարցնում են, թե ո՞վ եմ ուզում լինել, երբ մեծանամ, ասում եմ, որ ուզում եմ նախ և առաջ լավ մարդ լինել, իսկ հետո արդեն «արվեստի մարդ»։ Սիրում եմ նկարել, մեկ-մեկ էլ գրքեր եմ գրում։ Դե էլ չասեմ, թե ինչքան շատ եմ սիրում գրքեր կարդալ։

Ես այն սակավաթիվ մարդկանցից եմ, ով հավատում է, որ երազանքները իրականանում եմ։ Իմ կարծիքով, նման չեմ մնացածին, ու առանձնապես ցանկություն էլ չկա նմանվելու։ Մնացածի նման չունեմ նպատակներ, որովհետև երբ ունենում ես կոնկրետ նպատակներ, նրանց կատարվելուց հետո առաջ չես շարժվում, իսկ ինձ համար սահման կարող է լինել միայն երկինքը։

Երբ փոքր էի, արածս ամեն չարության համար ստանում էի համապատասխան պատիժ։ Օրինակ՝ ասում էին. «Գնա՛ սենյակդ, պառկիր քնելու»… Առաջին հայացքից անմեղ այս խոսքերն իմ ականջներում լսվում էին որպես դժոխային դատավճիռ։

Այժմ, երբ մեծացել եմ, հաճախ եմ երազում սենյակումս միայնակ մնալու, ամբողջ օրը քնելու մասին, ու չկա մեկը, ով այդպես ինձ «կպատժի»։

Երկար եմ մտածել, թե ինչու մանկությանս վախերը դարձել են իմ ցանկությունները, և հասկացել եմ. ամեն մի պատիժ սահմանափակում է մեր ազատությունը, և այն միտքը, որ իրավունք չունենք, ասենք, սենյակից դուրս գալու, մեզ ճնշում է։ Այնինչ, հիմա ես հաճախ փակվում եմ սենյակումս՝ ցանկություն չունենալով ինչ-որ մեկին տեսնելու։ Բայց մեկ է՝ այժմ էլ տանել չեմ կարողանում, երբ խոչընդոտում են ազատությանս։

Ի վերջո, այս կյանքն ապրում ենք մեկ անգամ, և արժի այն ապրել ազատ։

mane antonyan

Մենք միշտ սիրել ենք տարբերվել

Նա երջանիկ էր, երբ նկարում էր, ես էլ երջանիկ էի, երբ նա երջանիկ էր:

Նայում էի նրան ու միշտ ուզում էի ժպտալ: Նա այնքան հետաքրքիր ու յուրահատուկ էր. ուրախանում էր երեխայի նման ու երեխայի նման էլ ժպտում էր: Նրան, ինչպես էլ երեխային, կարելի էր երջանկացնել անգամ ամենափոքր նվերով: Ես կնվիրեի նրան ամեն ինչ, ինչ որ ունեի, միայն թե նա միշտ ժպտար:

Ես գիտեի, որ հասարակության կարծիքը նրա համար ոչինչ չարժեր: Ինձ դուր էր գալիս նրա վերաբերմունքը դեպի հասարակությունը։

Նա ինձ հետ էր, ու ես առաջին անգամ զգում էի, որ իմ տունը, իմ այգին աշխարհի ամենահաճելի ու ամենագեղեցիկ վայրերն են աշխարհում:

Մենակությունը, իր ամբողջ դառնությամբ պատել էր տանս պատերը, իսկ նա ազատեց ինձ մենակ մնալու իմ վախերից: Իմ տան օդն իսկ պատմում էր իմ երջանիկ շնչառության մասին: Ես մենակ չէի. ես ունեի ընկեր, զրուցակից, պաշտպան, ու քիչ ավելին, քան կարող էի պատկերացնել: Ես ինքս էլ չհասկացա, թե ինչպես նա դարձավ ինձ համար այդքան կարևոր:

Նա շատ էր սիրում ուշադրություն՝ ինձ նման էր: Ես էլ էի սիրում, երբ իմ մասին հոգ էին տանում:

Նրա հետ ես ինձ ուժեղ էի զգում: Ու ինձ թվում էր, թե ամեն ինչ կարող եմ անել: Նրա հետ ես կարող էի թռչել բարձր ու չվախենալ ընկնելուց։

Նա ուրիշ էր… Դուք չեք պատկերացնի, թե ինչ երջանկություն էր նրա նման հավատարիմ ընկեր ունենալը:

Նա ուրիշ չէր, է… Նա ամեն ինչ էր: Նրա հետ հնարավոր էր դառնում անհնարինը, բայց մի օր դարձավ երազանք։

Ամեն ինչ էլ իր ավարտն ունի: Վերջացավ նաև մեր հեքիաթը ու, ի տարբերություն մնացած հեքիաթների, նա չունեցավ սպասված «հեփի էնդ»-ը, որովհետև մենք միշտ սիրել ենք տարբերվել:

mane antonyan

Կայարան

Կանգնած եմ գնացքի կայարանում: Աղմուկ է: Մարդիկ իրար են հրմշտում, կարծես թե դա կյանքի անհրաժեշտություն է:

Լսում եմ նրա ձայնը.

-Ես քեզ սպասում էի: Գիտեի, որ կգաս…

-Ինչպե՞ս չգայի։

-Ցավոք, քեզ կարճ ժամանակ եմ ճանաչում….Միակ բանը, որի համար չեմ զղջում, դա քեզ վստահելն է: Չգիտեմ էլ, ինչ են ասում այս դեպքում: Առաջին անգամն եմ բաժանվում ինչ-որ մեկից…

-Դե, ավելի լավ: Կարող ես ասել, ինչ ուզում ես:

-Նամակ ունեմ քեզ համար, այնտեղ ամեն ինչ ասել եմ:

Գնացքը սկսում է դանդաղ շարժվել: Իրերս տեղավորված են: Ամուր գրկում եմ նրան ու բարձրանում գնացք… Պատուհանից դուրս եմ նայում.

Սիրտս արագ է զարկում, շունչս կտրվում է: Արցունքներն  ինձնից ուժեղ են գտնվում… Սկսում եմ ագահորեն արագ շնչել: Ուզում եմ քաղաքիս ծանոթ օդը շնչել վերջին անգամ ու ինչքան հնարավոր է շատ: Ուզում եմ ձեռքս պարզել ու բռիս մեջ քաղաքիս մի բուռ օդը տանել… Իմ քաղաքի օդը, այն քաղաքի, որտեղ ես մի ժամանակ երջանիկ եմ եղել: Այդ պահին ինձ դուր էր գալիս քաղաքի ամեն մի մանրուքը, դուր էր գալիս քաղաքի աղմուկը ու ծուռ-մուռ փողոցները, մարդկային բարկացկոտ դեմքերն ու իրար հրող մարդկանց զբաղվածությունը… Մի պահ որոշեցի ոչ մի տեղ չգնալ. մնալ ու շարունակել համեստ գոյությունս  իմ համեստ քաղաքում: Բայց ինչ-որ բան ինձ բռնել ու բաց չէր թողնում: Ես դուրս էի նայում պատուհանից, և ուզում էի գնացքի ընթացքը չբաժաներ ինձ ու իմ քաղաքին:

Նա լուռ կանգնել էր ու ժպտում էր (Լավ է գոնե ժպտում էր, միշտ նրան իր գեղեցիկ ժպիտով կհիշեմ):

Եվ ես հասկացա, որ էլ երբեք չեմ վերադառնալու (այստեղ «վերադառնալ» բառն էլ սխալ է օգտագործելը, վերադառնում են միայն երջանիկ մարդիկ` իրենց նախկին երջանկությունը գտնելու: Բայց մեկ է, երբեք այն չեն գտնում: Կյանքը չի սիրում «վերադարձներ», կյանքը հոսում է առաջ, իսկ նա, ով չի հետևում հոսքին, երկար չի շարժվում):

Ես գնում էի մի քաղաք, որտեղ պարտավոր էի երջանիկ լինել…