Մարիամ Տոնոյանի բոլոր հրապարակումները

Առաջին ներկայացումը Գավառի դրամատիկական թատրոնում

Ժողովրդական թատրոնի հիման վրա ձևավորված Գավառի Լևոն Քալանթարի անվան պետական դրամատիկական թատրոնը նոյեմբերի 24-ին իր դռները բացեց անդրանիկ ներկայացման՝ Օսկար Ուայլդի «Սալոմե» պիեսի բեմադրությամբ։

Հիշեցնենք, որ Գավառի թատրոնը հիմնադրվել է 1895 թ.-ին, իսկ թատրոնի կարգավիճակ է ստացել 1935 թ.-ին։ 2011թ.-ից սկսված դրամատիկական թատրոնի հիմնանորոգումից հետո նոյեմբերի 19-ին ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի, Մշակույթի նախարարի պաշտոնակատար Լիլիթ Մակունցի, Կրթության ու գիտության նախարարի պաշտոնակատար Արայիկ Հարությունյանի և Գեղարքունիքի մարզպետ Գնել Սանոսյանի մասնակցությամբ տեղի ունեցավ թատրոնի շենքի հանդիսավոր բացումը։

«Սալոմե» պիեսի առաջին ներկայացումը նախատեսված էր հատուկ հյուրերի համար, մուտքը՝ հրավիրատոմսերով։ Պիեսում որոշակի տարբերություններով ներկայացվում են աստվածաշնչյան դրվագներ՝ մերժված սիրուց վրեժխնդրությամբ լցված Սալոմեի խելացնոր սիրո և Յոքանանի (Հովհաննես Մկրտչի) կործանման մասին։

Գավառի պետական դրամատիկական թատրոնի վերաբացման կապակցությամբ տնօրեն Հայկ Ղափանցյանը թատրոնի պատմությունը ներկայացնելու հետ մեկտեղ իր ելույթի խոսքում հպարտությամբ շեշտեց  դրամատիկական թատրոնի 135 տարվա  պատմության մասին, իսկ բեմականացմամբ տպավորված երիտասարդ հանդիսատես Ալլա Վարդանյանն ասում է.

-Բեմում տեսա համագործակցություն, տարածության և ժամանակի զգացողություն, պրոֆեսիոնալ խաղ, որը հուզեց շատ-շատերին: Ներկայացման ողջ ընթացքում դերասանները իրենց խաղի միջոցով կարողացան հուզել և իրենց ձեռքում  պահել  հանդիսատեսի ուշադրությունը։ Դերասանական կազմը երկար տարիների դադարից հետո վերջապես բեմ վերադառնալով՝ իր հերթին ստացավ բավարար տպավորություններ:

-Ամբողջ ստեղծագործական, տեխնիկական սպասարկող անձնակազմը սրտատրոփ սպասում էր այն օրվան, երբ վերջապես պետք է բացվեր վարագույրը, լսվեր առաջին երաժշտությունը, և դուրս գային դերասանները բեմ՝ բեմի կարոտն առնելով,  որ տարիներ

շարունակ զգացել են: Ամեն Աստծո օր երազել ենք, որ բացվի թատրոնը, ունենանք մեր սեփականը և վերականգնենք մեր  հին ավանդույթները, որոնք երկար տարիներ պահպանվել են,- ասում է դերասան Հովհաննես Օհանյանը և ավելացնում,-հանդիսատեսների առումով սպասելիքներս չբավարարվեցին, քանի որ չնայած առաջին

ներկայացումն էր, բայց դահլիճում, այնուամենայնիվ, կային դատարկ աթոռներ: Իսկ ինչ վերաբերում է շենքի հարմարավետությանը, ապա կան շինարարական և ճարտարապետական թերություններ: Ամենամեծ թերությունը համարում եմ դրսի ջրահեռացումը, որն ընդհանրապես բացակայում է ու, ցավոք սրտի, շենքն արդեն նստվածքներ ունի, և տարիների ընթացքում նստվածքների ավելացումով՝ շենքը կդառնա վթարային: Մի քանի տեղ՝ ընդհուպ մինչև մարզպետարան, բարձրաձայնել եմ այդ մասին, որ ջրահեռացման բացակայության պատճառով անձրևաջրերը ներծծվում են շենքի հիմք, բայց դեռևս խնդրին լուծում չի տրվել:

Հովհաննես Օհանյանը հայտնում է նաև, որ բացի վերոնշյալը, թատրոնն ունի նաև այլ խնդիրներ, որոնցից մեկը լուսաձայնային համակարգի անհարմար դիրքն է և հերմետիկ փակվող պատուհանները, որոնց պատճառով դերասանների ձայնը լսելի չի դառնում կապն ապահովողին, բեմի լուսավորողին, որպեսզի ճիշտ խոսքից հետո կարողանա համապատասխան լուսավորություն կամ երաժշտություն ապահովել:

Այնուամենայնիվ, թատրոնի անձնակազմը արդեն նոր ներկայացումներ է նախապատրաստում, այժմ աշխատանքային փուլում է Ամանորյա մանկական ներկայացումը:

IV միջազգային մեդիաֆորում «Արտեկ»

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Ամեն հրաժեշտ վերադարձի սպասում ունի։ Հայաստանից մեկնելիս, երբ ինքնաթիռն անցավ մեր երկրի սահմանը, ու ենթագիտակցությունս ընկալեց, որ օտարության մեջ եմ, արյունս կարծես երակներումս սառեց, շեղվեց իր բնականոն ընթացքից ու, զգացնել տալով մենակությունս, հետ դառնալու մասին մտքեր ներմուծեց դեպի իմ ուղեղ։ Հետ դարձն անհնար էր, պետք էր համակերպվել։ Բայց հաճելի էր կռահել, որ առջևում ինձ նոր բացահայտումներ էին սպասվում։

«Արտեկում» առաջին բացահայտումս եղան մարդիկ։

Մարդիկ

Ինչպես ամենուր՝ մարդիկ տարբեր են, բայց յուրաքանչյուր ազգ ունի իրեն բնորոշ գերակշռող հատկություններ, որոնցից ձևավորվում է ազգային դիմագիծը, բնութագիրը։ Երբ շփվում ես տարբեր երկրներից ժամանած մարդկանց հետ միաժամանակ, այդ տարբերությունը նկատելն ավելի հեշտ է դառնում։ Օրինակ, ռուսներն ինձ թվացին լավատես, անկաշկանդ, թեթև ապրող մարդիկ, ովքեր ապրում են այսօրվա օրով, իսկ այսօրն անցկացնում ուրախ՝ թքած ունենալով կուտակված խնդիրների, բացասական կարծիքների վրա։ Օսերի մոտ գերակշռում էր շեշտակիությունը. կասեն ու կանեն այն, ինչ մտածում են։ Առաջնայինը իրենց դիրքորոշումն է։ Բուրյաթներն ու թաթարները հանգիստ բնավորություն ունեին, իսկ  տաջիկներն ու ուզբեկները՝ հայերիս պես «ջիգյարով» ասող-խոսող էին…

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Կարծրատիպերի հայրենիք Գավառում ծնված և մեծացած աղջկաս համար զարմանալի էր մի փաստ ևս։ 14-15 տարեկան ռուս աղջիկները սովորաբար արդեն ընտրած են լինում իրենց զուգընկերոջը ու կարող են անկաշկանդ շփվել, գրկախառնվել ուրիշների ներկայությամբ։

Հաջորդ ուշադրության արժանի բացահայտումս դասերն էին։

Դասերը

Ինչքա՜ն ջանքեր են պահանջվում հիվանդ ձևանալու համար, որպեսզի ստանանք մայրիկի թույլտվությունը մեկ օր դպրոցից բացակայելու համար։ «Իմ բախտը կարծես ինձնից առաջ է ընկել։ 20 օր առանց դպրոցի…»,-երանությամբ մտածում էի ես։

-Դպրոց էլ կգնաս, դասեր էլ կսովորես, գնահատականներ էլ կստանաս, դեռ ավելին՝ քեզ սպասվում են նաև մի շարք լրագրության վարպետաց դասեր,- ձայնեց ճակատագիրը վերևից։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

«Արտեկ» մեկնող երեխաները սովորում են ճամբարի դպրոցում՝ «Հոգվարթսում»։ Այսպես արտեկցիները կոչում են դպրոցն արդեն երկար տարիներ։ Պատճառը դպրոցի ճարտարապետությունն է։ Ոչ մի գերազանց հիշողությամբ ու ինտելեկտուալ կարողություններով օժտված երեխա չի կարող չմոլորվել այնտեղ։ Այդ պատճառով մեկ դասաժամ տրամադրվում է դպրոցի ներսում էքսկուրսիայի համար։ Քեզ թվում է, թե դպրոցի միջանցքները շարժման մեջ են, երբ հինգ րոպեում, ինքդ էլ չգիտես ինչպես, հայտնվում ես հսկա դպրոցի մյուս մասնաշենքում, կամ երբ մեկ հարկ վերև բարձրանալու համար դու նախ աստիճաններով ցած ես իջնում և հակառակը՝ իջնելու համար պետք է բարձրանաս։ Մոլորվելու դեպքում միակ օգնականներդ դասասենյակների տեղերը ցույց տվող, պատերին փակցված սլաքներն են ու յուրաքանչյուր հարկին համապատասխան պատերի գույները։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Ես պետք է սովորեի 11-րդ դասարանում, ինչպես հայկական դպրոցում։ Սովորելու էի տարբեր ջոկատներից իմ հասակակիցների հետ։ Մաթեմատիկան և ռուսերենը անցկացվում էին ֆորմալ ձևով, իսկ մնացած առարկաները՝ յուրահատուկ մեթոդներով։ Օրինակ, աշխարհագրության դասին մեզ տարան Մասսադրայի ամրոց, որի թանգարանային հատվածին ու պատմությանը ծանոթանալուց հետո, աշխարհագրության ուսուցիչը տվեց հանձնարարություն. քայլերի միջոցով, համապատասխան մասշտաբ ու պայմանական նշաններ ընտրելով՝ գծել ամրոցի և նրա շրջակայքի հատակագիծը։ Քիմիայի ժամերին փորձերը կատարում ու եզրակացություններն արձանագրում էինք ինքներս: Օտար լեզուն անցավ անգլերեն «մաֆիա» խաղի միջոցով։ Ֆիզիկան անցկացնում էինք մագնիսների թանգարանում և փորձում էինք էներգիա ստանալ արևի, քամու, մեխանիկական եղանակով։  Հասարակագիտության դասին Սիմֆերոպոլի հնագիտական թանգարան գնացինք, դասը լսելու հետ մեկտեղ մենք նաև տեսնում էինք հին Ղրիմը՝ ցուցադրված նմուշների միջոցով։

Առաջին անգամ ես գոհունակությամբ զգացի, որ գործնականում կիրառելի են բոլոր այն գիտելիքները, որոնք սովորում ենք դպրոցում։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Ինչպես ասացի, դպրոցից բացի  լրագրության ջոկատների համար նախատեսված էր վարպետաց դասեր Ռուսաստանի հայտնի լրագրողների  և այդ ոլորտին առնչվող այլ մասնագետների հետ՝ Դենիս Դուբովեր, Աննա Շուստեր, Իգոր Պրոկոպենկո, Մարիա Լևչենկո, Տիմուր Սոլովյով և այլք։ Վարպետաց դասերը նպատակային էին, որպեսզի մեդիաֆորումի մասնակից երիտասարդները պրոֆեսիոնալների փորձի միջոցով ամբողջացնեին իրենց հիմնական գիտելիքները և, խորհուրդներ ստանալով, ավելի արդյունավետ աշխատեին։ Տեսական մասն ավարտելուց հետո անցնում էինք գործնականին՝ նկարահանումներ, մոնտաժ, տեքստերի հավաքում և խմբագրում, և այդ ամենը շարունակվում է ողջ օրվա ազատ ժամերի ընթացքում։ Նկարահանված ռեպորտաժները ցուցադրվում էին «ЮнТВ» ալիքով։

Չնայած դասերով ծանրաբեռնված օրվա գրաֆիկին, արտեկցիներն այդ օրերի ընթացքում նաև ակտիվ հանգիստն էին վայելում։

Ակտիվ հանգիստը

Միջոցառումներ, խաղեր, էքսկուրսիաներ, զարմանահրաշ առաջադրանքներ, մրցույթներ. սրանք արտեկցու առօրյայի անբաժանելի մասն են կազմում։ Օրն այնքա՜ն երկար էր թվում, երբ տեսնում էի, թե ինչքան բան կարելի է հասցնել մեկ օրվա ընթացքում, բայց միևնույն ժամանակ, այն բավականին արագընթաց էր, երբ օրվա վերջում օրվա անցքերն էինք քննարկում։ Առաջին օրերին «Արտեկի» պատմությանը ծանոթանալու նպատակով՝ խմբային խաղեր անցկացվեցին, որի էությունը կայանում էր նրանում, որ յուրաքանչյուր փուլում պատմվող արտեկյան պատմությունը լավ մտապահելուց ու համապատասխան առաջադրանքը կատարելուց հետո, անցնում էինք հաջորդ փուլին, որտեղ հարցերի միջոցով ստուգվում էր մեր՝ նախորդ փուլի ժամանակ ստացած գիտելիքները և ավելացվում նոր տեղեկություն։ Բացի խաղերից, «Արտեկում» բարձր մակարդակով կազմակերպվում էին միջոցառումներ ու մրցույթներ։ Միջոցառումներն ապշեցուցիչ էին, քանի որ ամեն տեսակ միջոցներ գործադրվում էին հանդիսատեսի համար համապատասխան միջավայր ստեղծելու ու անմոռանալի տպավորություններ փոխանցելու համար։ Պատկերացրեք՝ հանդիսությունների ստադիոնում դիմավորում են քեզ ծառայողական հագուստով անձինք, խնդրում են տոմսը, ինչպես գնացքում, և քեզ հրավիրում են ձեր տեղերը։ Միջոցառումն սկսվում է, էկրանին  այն գնացքն է, որով ճանապարհորդում ենք ժամանակի միջով։ Բեմին ներկայացումն է, իսկ հետևիցդ լսվում է իրական «թխկթխկոց», որոնք հիշեցնում են քեզ գնացի աղմկոտ ընթացքը։ Դերասանները խոսում են ռոբոտների մասին, ու չորս կողմից գալիս են իրականից չտարբերվող հսկա ռոբոտներ, խոսում են հրշեջներից, ու բեմի մոտ գալիս է հրշեջ մեքենան, փրկարարները վերևից իջնում են պարաններով…

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Նույնը կարելի է ասել մրցույթների մասին։ Ամեն երեկո հանդիսությունների հրապարակում ջոկատները ներկայանում էին տարբեր համարներով՝ երգի, պարի, ներկայացման։ Այդ ամենը բեմադրվում էր նույն օրվա ընթացքում ու հաճախ միայն մեկ փորձից հետո ստացվում էր լավ ելույթ ունենալ, որովհետև միջավայրը տրամադրող էր։

Էքսկուրսիաներ և արշավներ

Գուրզուֆի ծոցում ծվարած «Արտեկի» սաների համար հաճախ էին կազմակերպվում էքսկուրսիաներ և արշավներ։ Սևաստոպոլում մեզ սպասվում էր ապշեցնող «Ակվարիումը», որտեղ ակվարիումների մեջ, հաստ ապակիներից այն կողմ, ապրում էին Սև ծովի «բնակիչները»։ Կրիաներ, ձկների բազմազանություն, կոկորդիլոսներ, ութոտնուկներ, մուլտֆիլմի հայտնի կապույտ ձկնիկ դորիներ, նեմոներ և նույնիսկ շնաձկներ։ Էքսկուրսիաներ դեպի տարբեր ամրոցներ ու պատմամշակութային վայրեր, դեպի հնագույն Խերսոնեսի ավերակներ, ռուս կայսրերի հանգրվանած դղյակներ, անցկացվում էին շաբաթվա մեջ 1-2 անգամ։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լրագրողների ջոկատի համար միակ արշավը նախատեսված էր դեպի Այու-Դագ։ Հաղթահարելով հսկա սարի բարձունքը՝ մենք օծվեցինք որպես իսկական, հավատարիմ արտեկցիներ, և ջոկատավարները խորհրդանշական տառերով նկարազարդեցին մեր դեմքը։  Հետո մեզ առաջնորդեցին «Երազանքի քարաբեկորի» մոտ, որի շուրջը յոթ շրջան պտտվելուց հետո, ստորոտից մեզ հետ վերցրած քարերը դնում էինք քարերի ամենավերևում ու երազանք պահում, հավատալով, որ այն կկատարվի։ Շատերս պահեցինք նույն ցանկությունը՝ մի օր կրկին հանդիպել «Արտեկի» մեր ընկերներին։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Գուցե մի օր հանդիպենք… Գուցե։ Կային հրաժեշտի արցունքախառը գրկախառնություններ, կարմրած աչքերով, հուզված մարդիկ՝ շարժվող ավտոբուսիդ հետևից ձեռքը թափահարող, ու… Անվերջանալի օդային ճանապարհ, որը գուցե ընդմիշտ բաժանեց ինձ իմ 20-օրյա անհոգ, ուրիշ մանկությունից, բայց կար նաև հիշողությանս թերթերում տպված զրնգուն մի ձայն, որ հրաժեշտի պահին հորդորում էր չհուզվել. «Անպայման կհանդիպենք…»։ Կհանդիպե՛նք։ Ես, «Արտեկի» ընկերներս, դու, ու կպատմենք քեզ մեր անվերջանալի արկածների, տպավորությունների ու հեքիաթային այդ աշխարհի մասին, որի մասին ես դեռ այնքա՜ն քիչ բան եմ պատմել։ Անպայման կհանդիպենք։

Պատանեկան IV մեդիաֆորում. «Արտեկ»

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Եթե ծնողներդ, տատիկդ կամ պապիկդ պիոներներ են եղել, ուրեմն, անկասկած լսել են 90 և ավելի տարիների պատմություն ունեցող  «Արտեկ» ճամբարի մասին, որտեղ հնարավորություն էին ունենում մեկնել պիոներները լավագույն ձեռքբերումների շնորհիվ։ Այսօր «Արտեկը» Ռուսաստանի լավագույն միջազգային ճամբարն է համարվում, որտեղ ամբողջ տարվա ընթացքում տարբեր երկրներից ժամանած երեխաները հնարավորություն են ունենում 20 օր անցկացնել Սև ծովի ափին, Այու-դագի կամ ինչպես տեղացիներն են ասում՝ Արջ սարի հարևանությամբ։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Արտեկում ճամբարականներին տրվում է միագույն հագուստ՝ ըստ ճամբարների. «ծովային» և «գետային»  ճամբարների գույնը կապույտն է, «ճենապակյա» ճամբարինը՝ մանուշակագույնը, «դաշտայինները» դեղին են կրում, «անտառայինները»՝ կանաչ և այլն։ Յուրաքանչյուր ճամբար ունի հատուկ ուղղվածության ջոկատներ՝ բնապահպանության, զբոսաշրջության, ծովային, լրագրության, բժշկական, ռազմահայրենասիրական և այլն։
Արտեկում օրը բավականին վաղ է սկսվում։ Երբ արևի կարմրանարնջագույն ճառագայթները նոր են խառնվում հորիզոնի կապույտին, արտեկցիներն արդեն արթուն են և շարք կազմած ճաշարան են շտապում։ Ճաշարանն ընդարձակ է, լուսավոր, մեր հագուստների գույնին համապատասխան կապույտ։ Ճաշարանի հենց մեջտեղում, մեծ վանդակի մեջ մի գունազարդ թութակ է ապրում, ով հաճախ իր կչկչոցով ավելի աղմկալի է դարձնում սնվելու ընթացքը։
Օրվա գրաֆիկն Արտեկում բավականին խիտ է։ Օրվա մեծ մասը երիտասարդները մասնակցում են վարպետաց դասերի, դպրոց են հաճախում, զանազան ծրագրեր են իրականացնում և անհամբերությամբ սպասում են «Աբսալյուտին»։ Այդպես կոչում ենք հանգստի ժամերը, որոնք սովորաբար ամեն անգամ տարբեր տևողություն ունեն։ Այդ ընթացքում ոչ ոք սենյակներից դուրս չի գալիս, և հայտարարվում է քնի ժամ։ «Աբսալյուտից» հետո ջոկատը սովորաբար հավաքվում է սենյակներից մեկում, քննարկում կազմակերպչական հարցեր։ Առաջին օրերին քննարկման օրակարգում կապիտանի ընտրության հարցն էր։ Կապիտանը ջոկատի պատասխանատուն էր լինելու ջոկատավարներից հետո։ Մեր՝ 6-րդ ջոկատը, որոշեց իրականացնել փակ ընտրություն, ինչի արդյունքում թեկնածություն առաջադրած մասնակիցներից կապիտան ընտրվեց Դանիելը՝ ամենահավասարակշռված տղան մեր ջոկատում։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Կհարցնեք` ինչպիսի՞ն են այստեղ մարդիկ։ Մարդիկ ամեն տեղ նույնն են, ցանկացած տարիքի, բնավորության, երևույթների հանդեպ ունեցած վերաբերմունքի… Առաջինը, ում հետ ծանոթացել էի, Ալեքսանդրան էր (Սաշա)՝ տարօրինակ ոճով, ինձ համար արտասովոր պահվածքով, թեև հաճելի բնավորությամբ համարձակ մի աղջիկ, ով մեր հանդիպման առաջին պահից սկսեց հարցուփորձ անել, հետաքրքրվել իմ նախասիրությունների, ազգային պատկանելիության ու լեզվի մասին։ Արտաքնապես պայծառ ու ժպտերես Սաշան բավականին տարբերվում էր մնացածից։ Նրա տարօրինակ դաջվածքները, մուգ գույներով շպարը ինձ անհասկանալի ու անիմաստ էին թվում, իսկ ականջների մեծ, շրջանաձև անցքերը ճամբարում բոլորի հետաքրքրությունն էր շարժում։ Արտեկ եկել էր աշխատանքային խմբի հետ, բայց ստացվել էր այնպես, որ խումբը բաժանվել էր, և Սաշան հայտնվել էր «ծովային» ճամբարում՝ մեզ հետ։
Ճամբարային կյանքի երկրորդ օրվա կեսից Արտեկում ապշեցուցիչ լռություն տիրեց, ու ճիշտն ասած, արտեկցիների այդչափ կազմակերպված պատասխանատվության զգացումը հիացրեց ինձ։ Բանն այն էր, որ նախապես զգուշացվել էր, որ Կերչի զոհերի հիշատակի համար հարգանքի տուրք է մատուցվելու։ Արտեկի բոլոր ճամբարների բոլոր ջոկատները մեկը մյուսի հետևից մեծ հրապարակում ծաղիկներով, մոմերով ու «Կե՛րչ, Արտեկը քեզ հետ է» գրությամբ պաստառներով լռությամբ հարգեցին ահաբեկչության զոհ դարձածների հիշատակը։
Այդ օրը հասցրինք նաև մեդիամենեջերների (երկրորդ անգամ մեդիաֆորում եկած ճամբարական, ում ծրագրերով նորեկները փորձ են ձեռք բերում)  երեք ծրագրերից ընտրել մեկը, որի վրա պետք է աշխատեինք այս օրերի ընթացքում։
Իսկ օրվա վերջում մեզ անակնկալ էր սպասվում։ Մեզ հանձնարարվեց տպավորությունների  նամակ գրել, որը փոստով ուղարկելու էինք ինքներս մեզ։ Մեր վերադարձից հետո միայն յուրաքանչյուրիս տուն պետք է հասներ՝ հիշեցնելու մեր անցկացրած անմոռանալի 20 օրերի մասին։

Դեռ Արտեկում եմ, էլի կգրեմ:

Պատանեկան IV մեդիաֆորում «Արտեկ». օր 1

18.10.2018թ.
Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Հոկտեմբերի 18-ի երեկոյան արդեն ճամպրուկս պատրաստ էր, չնայած այն բանին, որ մտածում էի թե` չլինի՞ ինչ-որ բան մոռացել եմ։ Տարօրինակ զգացում է, երբ հավաքում ես իրերդ ոչ թե մի քանի օրով Հայաստանի այլ հատվածում հայտնվելու համար, այլ առաջին անգամ մեն-մենակ 20 օրով երկիրդ լքելու։ Անհանգստություն, վախ, տագնապ, պատասխանատվության զգացում. ահա թե ինչ ես զգում, երբ միջազգային պատանեկան մեդիաֆորումի միակ հայ մասնակիցն ես, որը պետք է պատշաճ ներկայացնի Հայաստանը։
Գիշերվա չորսին մոտ մեքենան շարժվեց դեպի օդանավակայան։ Ճանապարհն ինձ աննկարագրելի կարճ թվաց, երևի թե այն պատճառով, որ դեռ մտածում էի. «Կա՛մ կորչելու եմ Մոսկվայի օդանավակայանում, կա՛մ չեմ հասցնելու գրանցումներն անցնել և ուշանալու եմ թռիչքից»։ Մարդաշատ օդանավակայանում ծնողներիս հրաժեշտ տալուց հետո շարժվեցի ամբոխի հետևից։ Սպասասրահում խառնիխուռն մտքերիս հետ կռիվ տալով՝ սկսեցի րոպեները հաշվել, թե երբ պետք է թոթափեմ ուսերիցս թռիչքի պատասխանատու բեռը։

…-Ուշադրությո՛ւն, ինքնաթիռը պատրաստվում է թռիչքի, խնդրում ենք կապել ամրագոտիները,- ինքնաթիռում լսվեց հանկարծ։ Այն սկսեց շարժվել, առաջ ընթանալ, իսկ վայրկյաններ անց արդեն վերևում էր։ Գլխապտույտ ունեցա մի պահ, կարծես գլուխս բաժանվել էր մարմնիցս ու չենթարկվելով երկրի ձգողության ուժին՝ վեր էր բարձրանում։
Մառախլապատ Արարատից հայացքս մի կերպ կտրելով՝ հետևում էի իրար հաջորդող բնապատկերներին։ Շուտով տեսնում եմ ամպերով ծածկված լեռների գագաթներ, լեռների լանջերին հիմնված գյուղեր, գետեր։ Այնքա՜ն հարազատ էին ինձ այդ բարձունքները, այնքա՜ն իմը։ Ու ես հասկացա, որ այլևս Հայաստանում չեմ, երբ լեռներն ու փոքրիկ գյուղակներն իրենց տեղը զիջեցին ընդարձակ հարթավայրերին ու կարծես քանոնով գծված հազարավոր կիլոմետրեր ձգվող հողատարածքներին։ Չէ, սա իմը չէ, օտար է, յուրովի գեղեցիկ, բայց օտար։

Բարեհաջող վայրէջքից հետո ինձ սպասվում էր ամենադժվարը. գտնել հսկա օդանավակայանի Terminal B կոչվող հատվածը, որտեղից չվերթներ էին իրականացվում Ռուսաստանի Դաշնության տարածքում, և համապատասխան չվերթով դեպի Սիմֆերոպոլ հասնել։ Հետևում եմ ուղղորդիչ սլաքներին, հարցուփորձ անում մարդկանց և վերջապես կարծես թե գտել եմ երեխաների, ովքեր նույնպես «Արտեկ» են մեկնում։ Հանգստացած շունչ եմ քաշում, նստում եմ նրանց կողքին ու սպասում։ Հանկարծ լույսի արագությամբ մի միտք է փայլատակում ուղեղումս, ու խնդրում եմ իրենց տոմսերը, որպեսզի թռիչքի ժամերը համեմատեմ։ Ժամերը բոլորովին նույնը չէին, նշանակում է՝ պետք է շտապեմ։
Հասնում եմ ինքնաթիռին, տեղավորվում, վերջ։ Առաքելությունս ավարտված է… Կամ էլ նոր է սկսվում։
…Օդանավակայանից մի խումբ արտեկցիներով ուղևորվում ենք էվակոբազա, որտեղ ստուգում են մեր փաստաթղթերը և բժշկական զննում են իրականացնում։ Կեսօրն անց միայն ավտոբուսներով շարժվում ենք դեպի «Արտեկ» ճամբար և հասնում ենք երեկոյան, երբ մութն արդեն ընկնել է։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Ընթրելուց հետո տեղում ջոկատների են բաժանում մեզ ըստ որոշակի ուղղվածության՝ լրագրություն, տուրիզմ, ռազմական, բժշկական և այլն։ «6-րդ ջոկատ» (լրագրության ջոկատ),- փաստաթղթերիս վրա փակցվեց, ու ինձ ուղեկցեցին ջոկատավարների մոտ, որոնք ինձ դիմավորեցին «Ահա՜, մեր նորեկ աղջիկը Հայաստանից» խոսքերով։

Առաջին տպավորությունն ապշեցուցիչ էր։ Մի՞թե ինձ սպասում էին։ Նույն ջերմ ընդունելությանն արժանացա նաև առաջին ծանոթությունների ժամանակ՝ երեխաների շրջանում։ Օրվա վերջում փոքր-ինչ ծանոթացա «Արտեկի» կանոններին, որոնց մասին կպատմեմ հաջորդ մասերում։

received_249461202427399

Ձեռքդ տուր՝ օգնեմ

Սաստիկ շոգ է, հարավային ջերմ քամին մեղմորեն գգվում է հսկա Արմաղանի ուղղաձիգ լանջերին։ Գավառի ավագ դպրոցի աշակերտներով և ուսուցիչներով համալրված արշավախումբն արդեն մեկ ժամ համառորեն մարտնչում է անհաղթահարելի թվացող բարձունքի դժվարությունների դեմ։ Շատերս արդեն ուժասպառ ենք, մեզ հետ բերած ջրի պաշարները սպառվում են, իսկ Արմաղանի երկնամուխ գագաթը դեռ բավականին հեռու է։ Գնալով շնչելը դժվարանում է, հանգստանալու համար լանջին տեղ-տեղ նստած մարդիկ կռիվ են տալիս ներսից ըմբոստացող հանգստանալու անհագ պահանջի հետ և մեծ դժվարությամբ փորձում վեր կենալ։

received_2133276443603773

-Ձեռքդ տուր՝ օգնեմ,- ամեն անգամ լսվում է դպրոցի տեսուչի ձայնը՝ լի կարեկցանքով և օգնելու պատրաստակամությամբ։

Օգնում է, ապա համբերատար սկսում բացատրել հնարքներ, որոնց միջոցով վեր բարձրանալն ավելի դյուրին է դառնում և քիչ ժամանակատար։

Նայում եմ ներքև։ Շատերն են հետ մնացել։ «Ուր որ է կհասնեն»,-մտածում եմ և ճիգեր գործադրում հաջորդ վերընթաց քայլս անելու համար, բայց հանկարծ ուշադրությունս գրավում է տարօրինակ մի բան, ինչը քիչ անց հիացնում է ինձ։ Ընկեր Հարությունյանը, նույն ինքը՝ դպրոցի տեսուչը, որը նույնպես հավանաբար շատ հոգնել էր ու գրեթե գագաթին էր հասնում, վեր բարձրանալու փոխարեն ներքև է իջնում։ Հայացքով ուղեկցում եմ նրան։ Անտրտունջ հասնելով ամենավերջում մնացած աշակերտին՝ զրուցելով նրա հետ աննկատ արագացնում է քայլերի տեմպը, ու հավասարվում են Արմաղանի լայնույթով տարածված արշավախմբի մնացած անդամներին։

Վերջապես գագաթին ենք հասնում ու համոզվում, որ այդքան ճանապարհն իզուր չենք անցել։ Մեր առջև բացվում է մի չքնաղ տեսարան. չորս կողմդ լեռներ ու բլուրներ, առջևումդ՝ Արամաղանի գագաթին՝ վանք, քիչ հեռու՝ խառնարանային գեղեցիկ լճակ… Առաքելությունն իրականացված է, ուստի պետք է հաղթական շուրջպար բռնել, ազգագրական և քնարական երգեր երգել։

received_1054006958110692

Վարընթաց ճանապարհն ավելի հեշտ էր. Արմաղանի լանջերը աստիճանների նման շերտավորված են, ու հնարավոր է նաև վազելով ցած իջնել։

Դեռ չի մթնել, մայրամուտ է։ Վարդագույնի ու նարնջագույնի բոլոր երանգները խառնվել են նուրբ երկնագույնին ու հորիզոնին պար են գալիս՝ հոգեպարույր տրամադրություն ստեղծելով։ Տղաներն արդեն փուռ են դրել, մի քանիսը խաղեր են խաղում, մնացածը պարում են, երգում…

received_268789883608958
Ավագ դպրոցում ավանդույթ դարձած համադպրոցական արշավները, միջոցառումները միշտ ուսուցողական բնույթ են կրում։ Օրվա վերջում մտովի դասավորում եմ օրվա լավագույն ցաքուցրիվ տպավորություններս ու փորձում դրանց կարևորություն տալով մտապահել։ Վերլուծում եմ. լեռան գագաթը մեր նպատակներն են, որոնց ձգտում ենք հասնել։ Շատերը կեսից հոգնում են, ցանկանում հետ դառնալ, հետո փոշմանում և մինչև վերջ գնում։ Հա, մի բան էլ. ողջ ճանապարհին մեր ընթացքին ուժ էր հաղորդում ընկերասիրությունը, ձեռք մեկնելու պատրաստակամությունը, որովհետև ուսուցիչն էլ, դպրոցի տեսուչն էլ, քո դասընկերն էլ, ուրիշ դասարանի աշակերտն էլ մի ընտանիք են դառնում, երբ վստահությամբ ասում են՝ ձեռքդ տուր՝ օգնեմ։

_20180929_202544

mariam tonoyan

Մտորումներ

Յուրաքանչյուր երկրի պետական սահմանն անառիկ պահողը տվյալ երկրի զինվորն է։ Բայց միայն մի զինվորը երբեք չի կարող թշնամու մի ամբողջ զորքի դիմակայել, եթե չունենա զինակից ընկերներ, իսկ զորքը պարտություն կկրի, եթե միասնականությունն ու հավատարմությունը բացակայեն։

Հիշենք հայերի դարավոր պատմությունը, ճանապարհորդենք բոլոր ժամանակներում արյունալի պատերազմներ տեսած մեր ազգի հոգեբանության մեջ ու հանգենք մի անխուսափելի եզրահանգման, որ հայերի նման հաղթական ազգի պարտության պատճառը միայն փառասեր ու դավաճան մարդիկ են եղել։ Մեզ մշտապես պակասել է միասնականության ու հավատարմության գաղափարը, մինչ վերջին հայաստանյան իրադարձությունները։

Բայց արի ու տես, որ ի տարբերություն Հայաստանի, Ճապոնիան դեռևս հին ժամանակներից ճապոնացի զինվորներին ավելի հաստատուն էր կանգնեցնում հայրենի հողին։ Ճապոնիան ուներ ռազմական առանձին դասի կազմավորում։ Պատճառն անընդհատ տեղի ունեցող պատերազմներն էին, որոնց դիմակայելու համար խոշոր ավատատերերը ոչ թե զինվորի հասանելիք սնունդն էին գողանում, այլ մտածում էին առանձին զինված ուժեր ստեղծելու մասին, որոնք կոչվում էին սամուրայներ։ Սամուրայն իր ծառայության դիմաց պարգևատրվում էր հողաբաժնով։
Զարմանալի չէ, որ սամուրայներն ունեին հատուկ զինվորական վարվելակերպի կանոններ, որոնցից գլխավորը տիրոջ նկատմամբ հավատարմությունն էր։ Նրանք մշակել էին ինքնասպանության ազգային ձև, այլ կերպ ասած՝ սեպպուկա, երբ սամուրայն անհավատարմության համար կամ տիրոջ մահից հետո ինքնասպան էր լինում։ Կարելի է պատկերացնել, թե որքան ստորացուցիչ արարք է համարվել անհավատարմությունը Ճապոնիայում։
Գուցե կանոնակարգի այդ կետը խոշոր ավատատերերի կողմից մշակված խորամանկ քաղաքականություն էր, բայց, այնուամենայնիվ, կարևորվում էր հավատարմության գաղափարը, և մարդկանց գիտակցությունից սղվում էր «դավաճանություն» բառը։ Իսկ տիրոջը հավատարիմ զինվորը հավատարիմ կլինի նաև զինակից ընկերոջը, ընտանիքին, հայրենիքին, հավատին, ինքն իրեն…
Գուցե պատճառը միջնադարյան Ճապոնիայի ինքնամեկուսացումն էր արտաքին աշխարհից, որը մտածելու, ճիշտ ելքեր գտնելու հնարավորություն ու միասնականության ու հավատարմության գաղափար է ծնել։

Մի կողմից էլ մենք՝ հայերս, չէ՞ որ միատարր ազգ ենք և նույնպես ունենք այդ հնարավորությունը, բայց ո՞ւր է մեր հավատարմությունը, երբ մարտի մեկեր են լինում, երբ հայը կարող է իրեն ոչ միայն դավաճանություն թույլ տալ, այլև անգթորեն ձեռք բարձրացնել իր իսկ ազգակցի վրա։

mariam tonoyan

Քննությունների կենտրոնացումը անհանգստացնում է աշակերտներին

Յուրաքանչյուր երկրի զարգացվածության հիմքում կա մի մեծ հիմնաքար, որը կոչվում է կրթություն: Երկրի կրթական մակարդակն է թելադրում տվյալ սերնդի մտավոր կարողություններն ու գծում մտահորիզոնի սահմանները, ուստի բոլոր ժամանակներում կրթական բարեփոխումները պետության անբաժանելի մասն են կազմում: Վերջերս Կրթության և գիտության նախարար Արայիկ Հարությունյանը անսպասելի հայտարարեց, որ դպրոցների ավարտական քննությունները այսուհետ անցկացվելու են կենտրոնացված ձևով, իսկ դպրոցների տնօրենները և ուսուցիչները պատասխանատվություն են կրելու իրենց աշակերտների արդյունքների համար:

Առաջին հայացքից թվում է, որ սա հրաշալի մեթոդ է աշակերտներին զգաստացնելու, արտագրությունները կանխելու համար, սակայն անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև նման որոշման հնարավոր ռիսկերը: Օրինակ՝ ուսուցիչների և դպրոցի տնօրենի վրա դրված պատասխանատվությունը՝ աշակերտի գնահատականի հետ կապված, վիճարկելի է տարբեր տեսանկյուններից և լրացուցիչ ուսումնասիրման ենթակա է: Եթե ավարտական քննություններին աշակերտը ստանում է ոչ բավարար գնահատական, այնինչ դասընկերները բարձր միավորներ են հավաքում, դա կարող է պայմանավորված լինել տարբեր կրթական և ոչ կրթական գործոններով, ու չի կարելի պատասխանատվությունը բարդել միայն դասավանդող ուսուցիչների կամ տնօրենի վրա:

Դիտարկենք համադասարանցիների դրական գնահատականների առկայության մասին փաստը, ինչը կարող է նշանակել, որ ուսուցիչը, այնուամենայնիվ, գիտելիք փոխանցել է լսարանին, բայց աշակերտը կարող է այն չսերտել տարբեր պատճառներով. մտավոր թույլ կարողություններ, հոգեբանական ու սոցիալական վիճակ, ուսուցչի կամ առարկայի հանդեպ ունեցած վերաբերմունք, բարդ տերմիններ պարունակող դժվար ընկալելի դասագրքեր և այլն:

-Որոշում ընդունելուց առաջ անհրաժեշտ է մանրամասն ուսումնասիրել ոլորտը, վերանայել ռիսկերը և գտնել այնպիսի տարբերակ, որը կբխի նաև երեխայի շահերից,-ասում է անգլերենի ուսուցչուհի Անահիտ Զոհրաբյանը։ – Կան նրբություններ, որոնք պետք է հաշվի առնել. օրինակ՝ բոլորին հայտնի է, որ շատերը 12-րդ դասարանի միասնական քննությունից չկտրվելու համար հաճախում են անհատական պարապմունքների, այժմ նույնը տեղի կունենա ավելի վաղ՝ 8-9-րդ դասարանցիների դեպքում, իսկ սոցիալապես անապահով ընտանիքների երեխաները ստիպված են լինելու քննությունները հանձնել դպրոցական դասապլանով նախատեսված անգլերենի շաբաթական 2 դասաժամից քաղած գիտելիքներով:

Ուշադրություն դարձնենք նաև այն փաստին, որ աշակերտների դեռահասության շրջանում քննական սթրեսի հավանականությունը փոքր չէ, և հայտնի է, որ դպրոցական ավատական քննությունների ստանդարտ թեստերի կամ բանավոր քննությունների արդյունքը հիմնովին չի արտացոլում աշակերտների իմացության մակարդակը: Ինչպես մնացած 9-րդ դասարանցիները, նույն դասարանում սովորող Արփին ևս դժգոհում է.

-Հենց լսեցի նախարարի հայտարարությունը, խուճապի մատնվեցի, որովհետև մինչ այս միշտ վախեցել եմ միասնական քննություններից և մտածել եմ, որ այն լիարժեք հանձնելու համար բավականին ժամանակ ու տքնաջան աշխատանք է պահանջվում:

Կրթական այս բարեփոխման հնարավոր դրական արդյունքներից բացի, կլինեն նաև բացասական արդյունքներ։ Ուսուցիչները մի կողմ կդնեն կրթական յուրահատուկ մեթոդները և ջանք չեն խնայի, որպեսզի աշակերտներին «վարժեցնեն»՝ քննական սուբյեկտիվ գնահատական ստանալու համար՝ այդպիսով իրենց ուսերից թոթափելով ավելորդ պատասխանատվությունը: Իսկ այդ գործողությունների արդյունքում դպրոցներում կնկատվեն աշխատանքային մոտիվացիայի անկում և ցածր կրթական մակարդակ:

Մեկ այլ մտահոգիչ թեմա է առաջ գալիս, երբ դիտարկում ենք 9-րդ դասարանի ավարտական քննություններից կտրված և նույն դասարանում մնացած տղաների հետագա կրթության շարունակականությունը: Արդյո՞ք հետագայում կշարունակի աշակերտն իր ուսումը համապատասխան քոլեջում կամ ավագ դպրոցում, որտեղ տարեցտարի աշակերտների թիվը նվազում է, թե՞ ստիպված կլինի թերի կրթությամբ, առանց մասնագիտության, ցածրակարգ և վատ վարձատրվող աշխատանքի միջոցով իր և իր ընտանիքի գոյությունը պահպանել կամ դեռ դպրոցը չավարտած՝ բանակ զորակոչվել:

Հիշենք, որ կրթությունը հասարակության և պետության ապահով ու բարեկեցիկ կյանքի համար բացառիկ նշանակություն ունի, և ևս մեկ անգամ վերանայենք այս ռիսկերն ու փորձենք նվազեցնել դրանք:

Սոցիալական ձեռներեցության ամառային դպրոցը

Վորլդ Վիժն Հայաստան Գավառի տարածքային ծրագրի երիտասարդական ծրագրերի շրջանակներում շուրջ երեք տարի է կազմակերպվում է սոցիալական ձեռներեցության եռօրյա դասընթացներ, որոնք հնարավորություն են տալիս երիտասարդների մեջ զարգացնել սոցիալական ձեռներեցության կարողությունները և իրականացնելու բիզնես ծրագրեր։ Այս տարի ևս օգոստոսի 3-6-ը կազմակերպվեցին դասընթացներ Վարդենիսի տարածաշրջանի Դարանակում, որին մասնակցում էին 16-30 տարեկան երիտասարդներ և Գավառի երիտասարդական նախաձեռնությունների կենտրոն ԵՀԿ կամավորները։ Տնակը, որտեղ բնակություն էին հաստատել ամառային դպրոցի մասնակիցները, գտնվում էր բարձր բլրի վրա, որտեղից գեղեցիկ տեսարան էր բացվում դեպի կապուտակ Սևանը՝ կանաչ մարգագետինների գրկում։

Դասընթացների մասնակցության հայտերը լրացնելիս երիտասարդները հակիրճ կիսվել էին նաև իրենց բիզնես գաղափարներով, որոնք ներկայացրեցին և վերլուծեցին առաջին օրվա ընթացքում։ Հաջորդ օրերին դասընթացավար Արամ Հարությունյանի օգնությամբ գաղափարները մշակվեցին և թղթին հանձնվեցին։ Կազմվեցին նաև մարքեթինգային ռազմավարության պլաններ, և յուրաքանչյուր գաղափարակիր մանրամասն ներկայացրեց իր առաջարկած սոցիալական բիզնեսի արտադրական պրոցեսը և անհրաժեշտ պարագաները։ Իրար նման ծրագրեր ունեցող մասնակիցներից շատերը միավորվեցին և որոշեցին թիմով աշխատել։
-Իմ ծրագիրը երեխաների զարգացման կենտրոնի հիմնումն էր, ինչի միջոցով հնարավոր կդառնար ուժերի ներածին չափով օգնել կարիքավոր երեխաներին,-ասում է դասընթացի մասնակից Մերի Զարգարյանը,- դասընթացը մեզ հնարավորություն տվեց սոցիալական բիզնեսի գաղտնիքները բացահայտելու և սեփական բիզնես հիմնելու համար։ Բացի դա՝ ձեռք բերեցինք շատ նոր ընկերներ, որոնց հետ ժամանակն այնքան հետաքրքիր էր անցնում, որ չզգացինք, թե այդ երեք օրն ինչպես անցավ։


Չնայած հագեցած ուսուցողական գրաֆիկին, ծրագրի մասնակիցները կեսօրն անց կազմակերպում էին իրենց ակտիվ ազատ ժամանցը. Սեղանի խաղեր, թենիս, զբոսանք մինչև Սևանի ափ, պար, կարաոկե… Մի խոսքով՝ երեք օր առանց վիրտուալ կյանքի։
Դասընթացների ավարտին երիտասարդ ձեռներեցների բիզնես-ծրագրերին ծանոթացավ Վորլդ Վիժն Հայաստան Գավառի ՏԾ-ի երիտասարդական ծրագրերի պատասխանատու Գրիգոր Դաշտոյանը, ով գնահատեց մասնակիցների գաղափարները և կարևորեց դրանցից առավել իրատեսականները։
Արդեն հարազատացած՝ երրորդ օրը երեկոյան, թիմը հավաքվեց խարույկի շուրջ։ Երգը, հետաքրքիր պատմությունները, կատակները, կրակի ճարճատյունը վայելելուց հետո շատերը գիշերն արթուն լուսացրին՝ չէ՞ որ ուզում էին երկարաձգել ժամանակը։ Լուսաբացին, նախաճաշից հետո մեքենաները շարժվեցին, երիտասարդ ձեռներեցները տուն վերադարձան՝ նոր գիտելիքներով զինված ու նոր ընկերներ ձեռքբերած։

mariam tonoyan

Ամեն բան սկսվեց 17.am-ից

Մարդու կյանքում ընդամենը մի րոպեն, մի միտքը, մի ցանկությունը, մեկի կարծիքը կարող է լինել շրջադարձային։ Երկու-երեք տարի առաջ, երբ ինձ հարցնում էին հիմնական նախասիրության, ապագա մասնագիտության կամ աշխատանքի մասին, ես վստահ պատասխանում էի, որ լավագույն նախասիրությունս ու հետագա պլաններս կապված են միայն գերմաներենի հետ, իսկ այժմ սիրած զբաղմունքներիս առաջին հորիզոնականը գերմաներենը կիսում է լրագրության հետ։ Զարմանալի է, ո՞վ կպատկերացներ՝ ես, որ միշտ բացառել եմ լրագրողի մասնագիտությունը ու միշտ բացասական վերաբերմունք եմ ունեցել լրագրողների հանդեպ, մի օր, մի մտքի ազդեցության տակ կզբաղվեմ լրագրությամբ ու դեռ ավելին՝ որոշ հաջողությունների կհասնեմ։

Առաջին քայլերս այս ասպարեզում հեռանկար չունեին, այլ պարզապես դպրոցական ձանձրալի առօրյայից բացի ինչ-որ այլ բան անելու ձգտման արդյունք էին, մի քիչ էլ տարիքային սկզբունքի հարց՝ չէ՞ որ դպրոցի ակտիվ սաներից շատերը որոշել էին մասնակցել 17.am-ի հետագա աշխատանքներին ու ցանկություն էին հայտնել թղթակցելու։ Ահա և 17.am-ի բազմաթիվ հետաքրքիր հոդվածների շարքում տպագրվեց նաև իմ առաջին հոդվածը գերմաներենի մեր խմբակի մասին։ Արձագանքներն ու գովեստի խոսքերը ոգևորեցին ինձ, ու ես սկսեցի մեկը մյուսի հետևից հոդվածներ գրել, գտնել հետաքրքիր մարդկանց, հետաքրքրվել քաղաքիս առօրյայով ու լինել ավելի տեղեկացված։

Առաջին ամենալուրջ, ամենակարևոր ձեռքբերումներիցս մեկը «Մանանա» թիմի հետ ծանոթանալն էր, այդ մեծ ու ջերմ ընտանիքի մի անդամը դառնալը։ Հենց 17.am-ն էլ դարձավ դեպի այլ՝ անսպասելի ձեռքբերումներ ու հաջողություններ տանող լուսավոր ուղին։ «Մանանայի» մրցանակաբաշխությանը մասնակցելուց ու անակնկալ կերպով լավագույններից մեկը ճանաչվելուց հետո, լցվեցի անսահման սիրով թե՛ լրագրության, թե՛ լրագրողի դժվար աշխատանքի հանդեպ։ Հենց այդ օրվանից էլ որոշեցի ամեն հնարավորություն օգտագործել լրագրությանն ավելի մոտ կանգնելու համար։ Ամիսներ անց հանկարծ ստանում եմ հրավեր՝ մասնակցելու լրագրության սեմինարների։ Միանշանակ համաձայնում եմ, ընդլայնում գիտելիքներիս սահմանները՝ շուտով ընդունելով նաև հաջորդ առաջարկը՝ asparez.am-ին թղթակցելու։

Ի տարբերություն 17.am-ի, այստեղ ամեն ինչ խիստ աշխատանքային էր ու դժվար, քանի որ հարկավոր էր գործ ունենալ նաև տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ, վերահսկել նրանց գործունեությունը, հետազոտել, քննադատաբար մոտենալ, ինչն ինձ համար դժվար էր, քան կարող էի պատկերացնել։ Դրան էլ հարմարվեցի, իսկ հաջորդ քայլս եղավ հեռուստալրագրության դասընթացներին մասնակցությունը։ Այն հաճելի ու ավելի թեթև թվաց ինձ, երբ գրելուց, լուսանկարելուց բացի, ռեպորտաժներ պատրաստելով, տարբեր հնարքներով հնարավորություն ունես դիտորդին փոխանցել լուրը։ Այցերը հեռուստատեսություն, սեփական հեղինակային ռեպորտաժներ պատրաստելը չափազանց պարտավորեցնող էին։ Դե քանի որ ես էլ սիրում եմ իմ հասցեին ուղղված շնորհավորանքներ ու դրանցից հետո անասելի ոգևորվում ու գերագնահատում եմ ինձ, ի վերջո որոշեցի անել մի բան, որ երբեք չէի համարձակվի։ Համացանցում տեղադրված երիտասարդ լրագրողների միջազգային մրցույթի մեկնարկի մասին կարդալուց հետո մեկ շաբաթ չէի կողմնորոշվում՝ մասնակցել ու գրել հոդված, թե՞ չմասնակցել, քանի որ որպես Հայաստանը ներկայացնող լրագրող պետք էր արժեքավոր ու հետաքրքրաշարժ ինչ-որ նյութ ներկայացնել։ Կկարողանայի՞ արդյոք։ Դասընկերներիս հորդորներից հետո որոշեցի գրել դասընկերուհուս մասին ու պարզապես մասնակցել՝ առանց հաղթանակի հույսի։ Շուտով հոդվածս իր տեղը գտավ մրցույթի մասնակիցների այլ հոդվածների, տեսահոլովակների, ֆոտոշարքերի կողքին։ Անցավ մոտ մեկ ամիս, ոչ մի լուր չկար, ու արդեն մոռացել էի, որ թե՛ հաղթելու, թե՛ պարտվելու դեպքում մեզ հաղորդագրությամբ տեղեկացնելու են արդյունքների մասին։ Օրեր առաջ կեսգիշերն անց հանկարծ ստացա ռուսերեն հաղորդագրություն՝ Поздравляем Вас  с победой (Շնորհավորում ենք Ձեզ հաղթանակի կապակցությամբ)… Անտարբեր կարդացի, սկզբում չհասկանալով, թե ինչ հաղթանակի մասին է խոսքը, իսկ հասկանալուց հետո սկսեցի ուրախությունից թռչկոտել սենյակից սենյակ՝ արթնացնելով ընտանիքիս անդամներին, միաժամանակ մտովի հիշելով անցած ճանապարհս, դժվարություններն ու դրանց արդյունքում ունեցած երջանիկ պահերը, որոնցից մեկն այդ րոպեներին էի վայելում։  Հաղթողների շարքում էի… Հաղթողներին հնարավորություն էր տրվելու ստանալ ուղեգիր 20 օրով դեպի Մոսկվա՝ մասնակցելու մեդիաֆորումի՝ հագեցած տարբեր ուսուցողական ծրագրերով։ Առայժմ չգիտեմ՝ կհաջողվի՞ օգտվել ստեղծված հնարավորությունից, բայց երջանիկ եմ հաղթելու առաջին վայրկյաններից, որ հաղթանակներս սկսվեցին հենց 17.am-ից։

mariam tonoyan

Ամառն ավարտվում է, բայց դեռ չեմ հանգստացել

Գրիչս լռում է արդեն երկար ժամանակ, լռում՝ չցանկանալով մատնել ճեպընթացի արագությամբ առաջ շարժվող կյանքս: Երբ ակամա բացում եմ գրասեղանիս անկյունում դրված նոթատետրս, որի էջերն արդեն կարոտել են թանաքի բույրին, մտովի հասնում եմ այն հեռավոր ժամանակահատվածին, երբ հասցնում էի նկարազարդել ու կյանքիցս որոշ դրվագներ թողնել այդ փոքրիկ տետրակի գծավոր էջերում: Գրիչս իմ ձեռքում համառորեն լռում է արդեն բազում անգամներ, երբ ցանկանում եմ գրել վերելքներիս ու վայրէջքներիս, ձեռքբերումներիս ու կորուստներիս, մարդկանց՝ ընկերներիս ու անծանոթների մասին:

Ամառս ծանրաբեռնված է, հոգնեցուցիչ, զբաղված եմ լինում ամբողջ օրվա ընթացքում, բայց օրվա վերջում միշտ մի ներքին համոզմամբ ինձ մեղադրում եմ, որ ոչինչ չարեցի: Ընկերներիս հետ լինում եմ գրեթե ամեն օր, բայց սոսկալի միայնակություն եմ զգում ու միշտ ձգտում դուրս: Ոչ թե այն դուրսը, որը միշտ տեսել եմ պատուհանիցս, այլ բնություն, անշշուկ ու լուռ մի վայր, որտեղ ոչ հեռախոսն է հասանելի, ոչ մարդկային ձայները, ոչ էլ մտքերը: Ծրագրեր, ճամբարներ, դասընթացներ, զվարճանքներ… Eրբևէ կմտածեի՞ արդյոք, որ այդ բոլորը ձանձրալի են դառնալու, իսկ գիրքը ձեռքս առնելուն պես հորանջելու եմ ու մի կողմ դնելու, չնայած այնքան փափագում եմ սերտել տողերի ողջ պարունակությունը: Կյանքս եռում է լիությունից, բայց ինձ կարծես մի բան պակասում է, մի կարևոր բան, որ երբեք աչքաթող չէի արել, իսկ հիմա տեղն էլ չգիտեմ… Գուցե պատասխանատվությո՞ւն: Չէ՞ որ ամառն իր վերջին է հասնում, բայց դպրոցի մասին դեռ նույնիսկ մտքիս ծայրով էլ չեմ անցկացրել:

Այժմ էլ, երբ ուզում եմ ճմլված այս տողերից ակնարկ քանդակել, բառերս հաջորդաբար շարել, աչքերիս առջև տառերը կարծես ընկնում են վար՝ մեկն այս կողմ, մյուսն՝ այն: Զգում եմ, որ փիլիսոփայել եմ, բայց միաժամանակ պատմել եմ ակտիվ երիտասարդներից շատերի (գուցե նաև քո) առօրյայի մի մասի մասին, զգում եմ, որ դու էլ հոգնածություն զգացիր գրածս կարդալով, բայց, այնուամենայնիվ, ուզում եմ տողերս քեզ փոխանցել, որ չծուլանամ, որ վերջապես համոզեմ անուժ մատներիս դարձյալ գրիչը վերցնել, իսկ գրքերի մեջ ոչ թե հորիզոնական տողեր ու բառեր տեսնել, այլ մի պատմություն՝ ֆիլմի նմանվող: Գուցե սա՞ օգնի: