Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

Sabina Davtyan

Կյանքը միայն հաղթելը չէ…

Կյանքը միայն հաղթելը չէ։ Կյանքը տասը անգամ պարտվելն է, բայց տասնմեկերորդ անգամ վեր կանգնելը, չնահանջելը, չհանձնվելը։ Դա վերքոտ ծնկներն են, գիշերները, երբ համոզված ես, որ վերջը եկել է, բայց մի առավոտ նորից աչքերդ բացում ես ու հասկանում՝ դեռ պետք է շարունակել։ Կյանքը այն պահերն են, երբ կորցնում ես հավատդ ինքդ քեզնից, երբ թվում է՝ ոչինչ չի ստացվի, բայց մի օր քո ներսում ինչ-որ ձայն ասում է. «Մի՛ կանգնիր»։ Եվ դու շարունակում ես։

Կյանքը միայն սիրելը չէ։ Կյանքը ատելն է, հիասթափվելն է, գիշերներն անվերջ շուռումուռ գալ անկողնում ու փորձել մոռանալ անուններ, որոնք սրտիդ մեջ թափանցել են ու չեն հեռանում։ Կյանքը անթիվ «եթե»-ներն են. «Եթե ուրիշ ժամանակ լիներ», «Եթե ուրիշ մարդիկ լինեինք», «Եթե ավելի շուտ հանդիպած լինեինք»… Բայց այն նաև նորից հավատալն է, նորից բացվելն է, նորից սիրելն է, անգամ երբ կարծում ես, թե այլևս չես կարող։

Կյանքը միայն հաջողությունը չէ։ Դա տապալումներն են, սխալները, անհաջող փորձերը, այն դռները, որոնք փակվում են ուղիղ քթիդ դիմաց, ու դու արյունոտ ձեռքերով փորձում ես դրանք բացել՝ չհասկանալով, որ իրականում այդ դռները երբեք քեզ համար նախատեսված չեն եղել։ Կյանքը այն բոլոր «ոչ»-երն են, որոնք լսել ես, որոնք ստիպել են քեզ կասկածել ինքդ քեզ վրա, բայց նաև այն միակ «այո»-ն, որը գալիս է ճիշտ պահին ու փոխում ամեն ինչ։ Եվ դու հասկանում ես՝ գուցե արժեր անցնել այդ ամբողջ ճանապարհը միայն այդ մեկ խոսքի համար։

Կյանքը միայն հավատալը չէ։ Կյանքը կասկածելն է, պայքարելն է ինքդ քեզ հետ, հարցեր տալը, պատասխաններ չգտնելը: Կյանքը հավատալն ու հիասթափվելն է, հետո նորից հավատալը, նորից կասկածելը։ Դա այն պահն է, երբ վստահ ես՝ չես կարող, բայց փորձում ես, անում ես ու հասկանում, որ միշտ էլ կարող ես, միայն թե երբեմն պետք է ընկնես, փշրվես, որպեսզի սովորես նորից կանգնել։
Կյանքը միայն երազելը չէ։ Կյանքը երազանքներից զրկվելն է, դրանք կորցնելն է, հետո նորերը գտնելը, հետո դարձյալ կորցնելն ու դարձյալ ստեղծելը։ Կյանքը այն է, երբ հուսահատվում ես, հավատում ես, որ ամեն ինչ ավարտված է, բայց հետո ներսումդ ինչ-որ բան ստիպում է վեր կենալ, մաքրել փոշին ու շարունակել առաջ գնալ։ Կյանքը չհասած նպատակներն են, կիսատ մնացած գրքերը, չուղարկված հաղորդագրությունները, սպասված պատասխանները, որոնք երբեք չեն գա։

Կյանքը միայն լույսը չէ։ Դա մութ գիշերներն են, երբ չես հասկանում՝ ինչ կլինի վաղը։ Դա անորոշությունն է, տանջող մտքերը, որոնք քեզ չեն թողնում քնել, երբ թվում է՝ դուրս գալու ոչ մի տարբերակ չկա։ Բայց դա նաև արևածագերն են, որոնք գալիս են ամեն անգամ, երբ թվում է՝ մութը հավերժ է։

Կյանքը միայն «լավ»-ը չէ։ Դա նաև «վատ»-ն է, որը սովորեցնում է գնահատել լավը, դժվարությունները, որոնք ստիպում են ուժեղանալ, կորուստները, որոնք հասկացնում են՝ ինչն էր իսկապես կարևոր։ Դա հարվածներն են, որոնք կոփում են հոգիդ, դա վախերն են, որոնք ստիպում են ավելի համարձակ քայլել։

Եվ վերջապես, կյանքը միայն ապրելը չէ։ Կյանքը նաև ընկնելն է, ցավ ապրելը, սովորելը, փոխվելը, ձևափոխվելը, կորցնելն ու գտնելը, ու այդ ամենից հետո՝ նորից վերադառնալը։ Կյանքը վերքերը  բուժելու ուժ ունենալն է, հիշողությունները պահելու համարձակությունն է, ցավի միջից ժպտալը, կորցրածի համար չկործանվելը։ Կյանքը շարունակվելու ընտրությունն է, ամեն անգամ, նույնիսկ, երբ թվում է՝ այլևս ոչինչ չունես շարունակելու համար։

 

Nare ohanyan

Հունվար

Հունվար.

և օրերն ավելի են ցրտում։
Արևը նահանջում է,
Համառորեն չենք մրսում։

Հուշերով ու հույսերով լցնում ենք օրերը,
Որ օրերը չդատարկեն մեզ։

Հունվար.
և նորից ծիծաղում ենք՝
Ձյուների, մառախուղի, կիսացրտի,
կիսալույսի ու կիսակարոտի մեջ։

Շուրջբոլորն սպիտակ է՝
Անթափանցիկ շարունակությամբ։
Բառերի գոլորշու փոխարեն
Պատուհանին հետք է թողնում վառարանի անգույն ծուխը,
Որովհետև բառերն իրենց բոլոր իմաստներով
Մնացել են աշնան դեղին գրկում։

Հունվար.
Մատները սառն են,
Հոգիները՝ տաք,
Օրերը չափազանց ցուրտ են։

Uluntc

Աստղերի լույսի տակ

Աղջիկը նստած էր քաղաքի տանիքներից մեկի վրա։ Գիշերն արդեն խորացել էր, և փողոցի լույսերը, ինչպես նաև հեռավոր շենքերի պատուհանները, աղոտ շող էին տալիս, բայց նրա հայացքը սևեռված էր վեր՝ դեպի աստղերով զարդարված երկինքը։ Սառն օդը ծակծկում էր նրա դեմքը, իսկ թեթև քամին խաղում էր մազերի հետ։ Բայց նա ոչինչ չէր զգում. ոչ սառնությունը, ոչ քամու հպումը։ Երկինքը հեռու էր թվում, իսկ աստղերը՝ անհասանելի, բայց աղջիկը նայում էր նրանց՝ անհույս ու միաժամանակ ինչ-որ աննկատ հույսով։ «Գուցե նրանք էլ են խաբկանք»,- մտածեց նա,- Գուցե նրանք վաղուց մարել են, իսկ մենք միայն նրանց անցյալի լույսն ենք տեսնում»:

Կարծես կյանքում ամեն բան այդպես լինի. անցյալը միշտ ներկայի տեղ է բռնում՝ ստի պես հույս տալով, մինչ ապագան մնում է մշուշում։

Աղջիկը հիշեց, թե ինչպես էր փոքր տարիքում հաճախ  տարվում երազանքներով։ Նրա երազանքները վառ էին, ինչպես հեքիաթի գույները. ամեն բան իրական էր թվում, ամեն բան հնարավոր։ Բայց հիմա, տասնամյակների պտույտներից հետո, երազանքները դարձել էին նույնքան մոխրագույն, որքան քաղաքի մշուշոտ երկինքը։ Նա մտածում էր, թե երբ էր վերջին անգամ իր սիրտն իսկապես լցվել հավատի շնչով։ Հանկարծ ինչ-որ շարժում  գրավեց նրա ուշադրությունը։ Մի կատու՝ նրբագեղ ու մենակ, անցնում էր լքված փողոցով։ Նրա քայլերը մեղմ էին, իսկ հայացքը՝ անտարբեր, բայց միևնույն ժամանակ, խորը մտածկոտ, ասես նա գիտեր իր ճանապարհը, բայց չէր շտապում։ Աղջիկը զգաց, թե որքան նման էր այդ կատվին. միայնակ, առանց ուղղության, բայց ինչ-որ ներքին հանգստությամբ առաջ շարժվող՝ կարծես ոչինչ չփնտրելով, բայց ոչ էլ ամբողջությամբ հրաժարվելով։ Նրա հայացքը կրկին բարձրացավ երկինք։ Տիեզերքն իր լռությամբ, իր սառնությամբ ու իր անսահմանությամբ նրան գրկում էր, բայց այն հսկայական դատարկությունը, որ  մի ժամանակ միայն ցավ էր պատճառում, հիմա այլ զգացողություն էր առաջացնում։ «Ինչքան մեծ է այս ամենը, ինչքան ավելին կա այն ամենից, ինչ մենք տեսնում կամ հասկանում ենք»,- մտածեց նա։ Նրա ներսում մի փոքրիկ բան շարժվեց՝ մի բան, որ հույսի նման էր, բայց դեռ չձևավորված։ Այդ պահին աղջիկը հասկացավ մի բան. գուցե ամբողջ լույսն իր շուրջը չկարողանար փարատել մթությունը, բայց մի փոքրիկ լույս իր ներսում կարող էր։ Ու եթե այն կարող էր նորից բոցավառվել, գուցե նա կարողանար գտնել իր տեղն այս մեծ պտույտի մեջ։

Ժամանակն անցնում էր, բայց գուցե դրա հետ չէր անցնում ամեն ինչ։ Գուցե ինչ-որ բան մնում էր, աճում ու ձևավորվում։

Հավատը շարունակում էր ապրել խորքում, այնտեղ, որտեղ դեռ փայլում էր մի փոքրիկ լույս։

Sabina Davtyan

Ժամանակի հեռու համընթացները

Հիմա դժվար է, ու դժվար է ասել՝ ավելի դժվար է եղել, թե՞ չէ։ Կիսատ մնացին շատ բաներ, անավարտ մնացին որոշները, իսկ շատերը՝ անսկիզբ։ Ժամանակը ինչ-որ անարդար է, երբ կանգնեցնում է մեզ, ու մենք չէինք հասցրել ասել այն, ինչ պետք էր՝ թե սիրեցինք ու չհասկացանք, թե հանձնվեցինք, բայց չհասկացանք էլ՝ ինչի համար։ Կիսատ մնաց ամեն ինչ՝ բառերը, գործողությունները, մարդիկ։ Դու փորձում ես վերակազմել այն, ինչ արդեն կործանվել է, բայց ամեն նոր խոսք ավելի խճճված ու ցավոտ է դարձնում ամեն ինչ։ Յուրաքանչյուր նոր տող մի ամբողջ գիրք է դառնում՝ մի գիրք, որը դեռ չսկսված մնաց անավարտ, քանի որ գլխավոր հերոսին դու հորինեցիր, իսկ իրականում նրան նույնիսկ հերոս անվանելն արդեն ծիծաղելի կլիներ։ Իսկ մյուս հերոսները ուղղակի գեղեցիկ էին դարձնում գիրքդ։ Գլխավոր հերոսի դրվագներն ու բառերը, որոնք առաջին պահին այնքան անկեղծ ու տպավորիչ էին, այսօր արդեն խամրել են՝ ինչպես անհետացած երազներ։ Այդ կեղծ հերոսը կործանեց քո գրքի առաջին էջը, ու հիմա մնում են միայն դատարկ տողեր՝ առանց բացահայտված սյուժեների ու առանց գրված ճակատագրերի։ Պատմությունը, որ մի ժամանակ թվում էր անմահ, այժմ դարձել է անտեր ու անավարտ, ինչպես ուրվական, որն էլ չէր կարող գտնել իր տեղը այդ էջերում։ Կեղծ հերոսը, ով մի ժամանակ քեզ համար ամբողջ աշխարհ էր, պարզվեց՝ ոչինչ ու ոչ ոք էր։ Դու չէիր մտածում, որ այդ կեղծ հերոսը մի օր կծածկի իրական հերոսիդ հետքերը, կկառուցի պատնեշներ ու փակուղիներ, որտեղ դու այլևս չես կարողանա գտնել այն ճանապարհը, որը նախկինում կարծես քեզ համար բաց էր։ Եվ հիմա, երբ կարդում ես այն տողերը, որոնք վաղուց մոռացել էիր, հասկանում ես, որ ամեն ինչ, ինչ դու սիրել ես, պարզապես մնաց անցյալում՝ ինչպես մոռացված պատմություն։ Նրա տեղում դու գտար միայն մենակություն, իսկ գիրքն այդպես էլ մնաց անավարտ, պատմությունն էլ՝ չստացված։ Դժվար է, երբ անցյալն ու ապագան միմյանց հետ խառնվում են, ու դու չգիտես՝ որտեղից սկսել, որպեսզի գտնես վերջը։ Բայց հանկարծ, մի պահ, դու քո ներսում գտնում ես խաղաղություն՝ առանց այն բաների, որոնք չհասցրեցիր ասել, առանց այն մարդկանց, ովքեր հեռացան։ Ու դու հանկարծ հասկանում ես, որ… Երբ կմնա ընդամենը հինգ րոպե, ու վայրկյանները գնալով կդառնան ծանր, դու կհասկանաս, որ այլևս չես սպասում ու չես հավատում։ Միամիտ կլիներ հավատալ, որ դեռ ինչ-որ բան կփոխվի, իսկ սպասել նշանակում է` հավատալ, բայց դու արդեն բավականին մեծ ես, որ հրաշքներին չհավատաս։ Ու երբ ժամացույցը կհարվածի 00։00, կհասկանաս, որ մահը խլեց հարազատներիդ, պատերազմը՝ հայրենիքդ, ժամանակը՝ ընկերներիդ, իսկ սերդ չգիտեմ՝ ինչը խլեց, կամ միգուցե՝ ով։ Հասկանում ես, որ կան հարցեր, որոնց պատասխանը ավելի լավ է չիմանաս, բայց մի բան հաստատ գիտես՝ ամեն ինչ պետք է թողնես անցյալում։ Րոպեները դանդաղ կսողան դեպի կեսգիշեր, և դու կզգաս, թե ինչպես է ներսումդ ամեն բան կոտրվում՝ հասկանալով, որ այդ վերջն անխուսափելի է։ Բայց դու արդեն որոշել ես՝ ամեն ինչ ու բոլորին թողնել այնտեղ, որտեղ նրանց տեղն է՝ հիշողությունների, երազանքների ու չապրած զգացմունքների մեջ։ Նրանց քեզ հետ տանելը կնշանակի շարունակել վազել մի կյանքի հետևից, որն արդեն կորցրել ես։ Բայց երբեմն, որպեսզի ազատվես, պետք է ինքնակամ փակես այն դուռը, որը միշտ բաց ես թողել՝ հույսով, որ ինչ-որ մեկը ներս կմտնի։ Եվ այդ դուռը մարդիկ են, ովքեր գնում են ու այլևս հետ չեն գալիս, մարդիկ, ովքեր պետք է մնային։ Երբ ժամացույցը հարվածի 00։00, դու ամեն ինչ կհանձնես ժամանակին։ Ժամանակը կսպառի ամեն բան՝ հիշողություններ, բառեր, հայացքներ, բայց ոչ զգացմունքներ։ Բայց կհանձնես մարդկանց ժամանակին, ու թողնես, որ մնան այն ամենի մեջ, ինչին դու այլևս մոտիկ չես գալու ու չես դիպչելու։ Ու այդ պահին, գուցե առաջին անգամ՝ դու կշնչես ազատության իրական օդը։ Դու կհասկանաս, որ ազատությունը չի գալիս այն պահին, երբ դու լուռ փախչում ես անցյալի ծանրությունից։ Այն գալիս է այն պահին, երբ վերջապես հասկանում ես, որ դու չես կարող պահել այն, ինչ արդեն հեռացել է, և երբ… Եվ երբ ժամացույցը հարվածի 00։00, քեզ կհարցնեն, թե ինչ երազանք պահեցիր։ Դու կնյարդայնանաս ու կպատասխանես՝ «Հերիք է հիմարություններ հարցնեք, ես չափազանց մեծ եմ երազանքներ պահելու համար», բայց իրականում բոլորից թաքուն մի երազանք կպահես՝ այն, որ երբեք ոչինչ ու ոչ ոքին չկորցնես։ Եվ երբ գիշերները մենակ մնաս, կնայես աստղերին ու կպատկերացնես, որ այդ աստղերը ոչ միայն լուսավորում են մթությունը, այլ նաև քո սրտի բոլոր անկյունները՝ հիշեցնելով, որ կա մի տեղ, որտեղ բոլորը անվտանգ են, որտեղ անշուշտ կրկին հանդիպելու եք առանց ցավի, առանց բաժանումների…

Mariam Tonoyan new

Սատանան

Նա պատուհանին ինքնանախշվող եղյամի նման է. հեռվից զմայլեցնում է իր անշարժ, սառը գեղեցկությամբ, սակայն մոտենալուց, մատներիդ ծայրերով թույլ հպվելուց հետո միայն անկենդան սառնություն է մնում քեզ։ Նրա ներկայությունը հենց այդպիսին է՝ աննշմարելի, բայց միաժամանակ անհերքելի։

Նրա գալուստը երբեք չես գիտակցում։ Նա հայտնվում է, երբ թույլ ես ու դիմադրությունը քեզ համար չափազանց ծանր է թվում։ Եվ հենց այդ պահին նրա ձայնը՝ մեղմ ու վստահ, հնչում է քո ներսում ինչպես փրկություն, ինչպես խոստում, բայց այդ խոստման գինը երբեք էլ չես հասկանում։

Նա երբեք ստիպված չի լինում հրավիրել. քո ներսում ինչ-որ բան ինքնակամ բացում է դուռը։

Նրան երբեք չես կարողանում մեղադրել. նրա ներկայությամբ աշխարհը փոխվում է՝ գույները դառնում են խորը, ձայները՝ մեղմ, հոտերը՝ անորոշ ու խաբուսիկ։

Նա չի ստիպում, չի ստիպում երբեք։ Նրա աչքերը, որ կարծես գիտեն քո հոգու գաղտնիքները, ակնթարթորեն գտնում են ճանապարհը դեպի ներս։ Կարծես լսում է քո չարտասանած հարցերը և արդեն ունի բոլոր պատասխանները, որ ոչ թե հնչեցնելու է խոսքով, այլ մտքի ուժով է տեղ հասցնելու։

Մարդիկ, որոնք հանդիպել են նրան, տարբեր պատմություններ են պատմում։ Մի հեռավոր գյուղում, որտեղ միայն սոճիներն էին հսկում լեռան լանջերը, նրան կոչում էին Օիվա։

…. Գյուղի արևմտյան մասում, անտառի հարևանությամբ փոքր տան մեջ արդեն չորրորդ ձմեռն էր անցկացնում մի երիտասարդ ռոնին։ Նրան ճանաչողները գիտեին՝ հեռացել էր ընտանիքից և կլանից, փակված էր իր ներաշխարհում, օրերը անցկացնում էր անտառային լռության մեջ՝ իր դայսյոն պատրաստ պահած ճիշտ պահին սպասելով։ Այն պետք է օգներ ազատվել իր անպատվաբեր գոյությունից, բայց նախ պետք է վրեժ լուծեր իր լավ համբավը և իր առաքինի տիրոջ կյանքը դավադրաբար խլած թշնամուց, որին դեռ չէր գտել։

Մեղմ ձմեռ էր։ Ռոնինը, որ ամիսներ շարունակ չէր լքել իր անտառային տնակը, այդ գիշեր առաջին անգամ գետի մոտ իջավ և տեսավ Օիվային։ Նրա մաշկն ասես լուսնի լույսից էր կերտված, իսկ մազերը՝ գիշերվա խավարից։ Կինը կանգնած էր գետի ափին՝ հայացքը՝ հեռու անհայտության մեջ։ Օիվան մոտեցող ռոնինին նկատեց, բայց չարձագանքեց։ Հետո ընդառաջ քայլեց և ռոնինի կողքով անցնելիս լսվեց նրա ձայնը.

— Ինչո՞ւ ես տառապում, երբ փրկությունը գետի պես հոսում է կողքովդ։

Ռոնինի գիտակցության մեջ հանկարծ կայծակի պես շողաց սարսափազդու միտքը. հենց այս կինը, հենց նա էր իր տիրոջ կյանքի և իր պատվի կործանման պատճառը։ Կասկածն ու վախը վերածվեցին վճռականության։ Նրա ձախ ձեռքը դանդաղ, գրեթե անգիտակցաբար սահեց դայսյոյի պատյանի վրայով։ Սառը մետաղի հպումն իրեն ոչ թե ուժ, այլ տարօրինակ թուլություն բերեց։ Հենց այդ պահին Օիվան գլուխը բարձրացրեց և ուղիղ ռոնինի աչքերի մեջ նայեց։ Այդ հանդարտ ու անդիմադրելի հայացքը խորտակեց ռոնինի կասկածները։ Այս հրեշտակն ինչպե՞ս կարող էր մեղքի մարմնացում լինել։ Օիվան սիրառատ ժպտաց…

…. Օիվան միշտ հայտնվում էր երեկոյան՝ այն պահերին, երբ արեգակի վերջին ճառագայթները անհետանում էին հորիզոնի սառը երանգներում։ Ռոնինը ամեն անգամ սպասում էր նրա հայտնվելուն։ Նրանք խոսում էին, բայց կնոջ շուրթերից հնչող բառերը նման էին գետի ջրերին՝ հոսում էին, բայց երբեք հետք չէին թողնում, մոռացվում էին ռոնինի հիշողությունից՝ փոխարենը ծնելով անխզելի կապվածություն. Օիվան միակն էր, ով իրեն հասկանում էր։

Բայց մի օր Օիվան էլ չեկավ։ Ռոնինը ամեն երեկո սպասում էր գետի ափին՝ կարոտից, սպասումից հյուծված։

Անցան շաբաթներ, գարունը փոխարինեց ձմռանը։ Մի գիշեր ռոնինը կրկին լսեց այն ձայնը։ Այդ օրվանից նա էլ տանը չէր գիշերում, այլ նստում էր գետի ափին, նայում ալիքներին ու լսում բնության շշուկները՝ նրանցում Օիվայի ձայնը որսալու ջանքերով։ Նա չգիտեր, թե ինչն էր իրեն կապում այդ կնոջը՝ սերը, վրեժը, թե որոշում կայացնելու տագնապը:

Գարնան վերջին օրերին ռոնինին այնտեղ այլևս չտեսան։

Տեղացիներից ոմանք ասում են, որ նա գնացել է Օիվայի հետևից, մոռանալով վրեժի ու պատիվը վերականգնող ծեսի մասին՝ հավերժ իր ընտանիքի վրա թողնելով ամոթի բեռը։ Մյուսները հավատում էին, որ նա գտել է իր թշնամուն ու վրեժը լուծելուց հետո ի վերջո կատարել հարակիրիի ծեսը։ Որոշ մարդիկ էլ հավատում էին, որ Օիվան սպանել է նրան։ Նրանք պնդում էին, թե տեսել են ռոնինի անշնչացած մարմինը անտառի խորքերում։ Բայց գետի ալիքները սկսել էին մեկ այլ լեգենդ շշնջալ ռոնինի ձայնով, որը կանչում էր Օիվային, բայց երբեք պատասխան չէր ստանում։

Susanna Charcyan

Երկիրս

Այս խև աշխարհում  դու լուսե աշխարհ,

Երկրի գեհենի անբասիր նշխար,

Քաղցր նայվածքով հար  ժպտում ես  դու

Այնքա՜ն բնորոշ քո Տիգրան որդուն։

 

Դու երգ ես  հուզիչ,  բարեհունչ ու մեղմ,

Պատմություն ես ստույգ, իմաստուն ու սեղմ,

Մայրական  աղոթք՝ ջերմ ու  սրտաբուխ,

Հայրական օջախը  շեն պահող  դու ծուխ։

 

Իմ  ավետաբեր աղավնի՜-երկիր,

Իմ  խաղաղության աղավնի՛, երկնի՛ր,

Բա՛վ է տառապես անշշունջ ու հեզ,

Հաղթանակներով ելի՛ր ասպարեզ…

Tigran Agajanyan

Ինչպես սկսեցի գրել բանաստեղծություններ

Ողջու՛յն, ես Տիգրանն եմ, 13 տարեկան։ Այսօր ես կխոսեմ, թե ինչպես սկսեցի բանաստեղծություններ գրել։ Պատմեմ ամենասկզբից։

Իմ գրականության ուսուցիչը հանձնարարել էր գրել հեքիաթներ, բանաստեղծություններ, պատմվածքներ, մի խոսքով, ստեղծագործել։ Ես կատարեցի ուսուցչիս հանձնարարությունը, և հասկացա, որ լավ է ստացվում։ Ճիշտ է, դեռ այնքան էլ լավ չեմ գրում, բայց կարծում եմ, որ քայլ առ քայլ ավելի կկատարելագործվեմ:

Իմ ամենառաջին պատմվածքը «Բարի ծերունին» վերնագրով մի պատմվածք էր։ Բայց 2020 թվականի չարաբաստիկ պատերազմը իմ կյանքն էլ փոխեց: Ես շատ էի մտածում հայրենիքիս, կռվող զինվորների ու հերոսների մասին: Այդ ժամանակից սկսեցի միայն հայրենասիրական բանաստեղծություններ գրել: Երիտասարդ տղաները մահվան աչքերի մեջ նայելով, իրենց կյանքը զոհաբերեցին հանուն Հայրենիքի: Ես ուզում եմ, որ բոլորը հիշեն մեր հերոսներին, անուններով ճանաչեն, այդ պատճառով էլ գրում եմ բանաստեղծություններ: Ինչպես ասում են` «Գրիչը ամենալավ զենքն է»։ Արդեն ունեմ երեք գիրք:

Ճիշտ է, դրանք դեռևս հրատարակված չեն, բայց ես հավատում եմ, որ մի օր դրանք լույս

կտեսնեն։ Իմ նպատակն է` դառնալ ազգին արժանի զավակ, ով բարձր կպահի հայի պատիվը, և կշարունակի տղերքի կիսատ թողած գործը։

 

Սեպտեմբերի 27

 

Բացվեց առավոտը  սեպտեմբերի՝

Մարդիկ խաղաղ էին անթերի։

Ժամը եկավ յոթը,

Մռայլվեց հայ օդը։

Մայրն էր աղոթում,

Աստծուն ծնկի եկած խնդրում՝

Որդուն պաշտպանի շուն թուրքից։

Հայի օրը դարձավ տխրալից։

Քանի սրտեր մնացին կիսատ։

Հայը ուներ հավատ՝

Կհաղթենք մենք անկասկած։

Քաջերը գնացին,

Բայց մի մեծ հետք թողեցին։

Նրանց մայրերը սևազգեստ

Սպասում են որդիներին հավետ։

Մենք ձեր գործը կշարունակենք՝

Ու անպայման կհաղթենք։

 

Վահագն Ասատրյանին

 

Վահագն Ասատրյան,

Դու քո կյանքը չխնայեցիր՝

Հայրենիքդ պաշտպանեցիր։

Դու քո կյանքը զոհեցիր՝

Մեզ նոր կյանք նվիրեցիր։

Մենք քեզ շատ ենք կարոտում,

Քո անունը միշտ բարձր պահում։

Դու գնացիր, մեր կյանքը փրկեցիր։

Դու ամենահրամանատար՝

Քո զորքը առաջ տարար՝

Դուրս եկար հաղթանակած։

Դու իմ հերոս,

Դու իմ քաջ սպա։

Դու ունեիր քեզ սպասող ընտանիք՝

Տվիր կյանքդ թանկագին։

Դու թշնամու ահ ու սարսափ՝

Կռվեցիր հերոսաբար։

Գնացիր խաղաղության համար,

Մանկան ժպիտի համար։

Դու հայի հերոս,

Ասում ենք` հազար փա’ռք:

Angela Sedrakyan

Իմ գրածները ոչնչի՝ քո մասին են…

Երևի ամենատարրական բանը կգրեմ, բայց կգրեմ՝ բարև… Աշունը սկսվել է,  իսկ ծննդյանս օրից ուղիղ մեկ ամիս է անցել, չեմ էլ հիշում՝ սպասու՞մ էի շնորհավորանքիդ, չնայած, եթե չեմ հիշում՝ ուրեմն չէի սպասում։

Էս քաղաքում տեղեր կան, որ արժի աչքերդ փակ անցնել, ու ես արդեն փակ չեմ անցնում, այլ պարզ, նայում եմ էդ «տեղի» աչքերի մեջ, կամ սրտի, կամ հոգու։

Հիշում եմ էդ ձմռան «տաք» օրը, խոստումների, երդումների ու արցունք սրբոցիի, «Ես քեզ չեմ ցավեցնի էնպես, ոնց քեզ կցավեցնեին երբևէ», փաստորեն դու «մեղավոր ես» էլ ավելի ժամանակից շուտ շատ բան հասկանալուս ու հիմա, ավելի շատ քայլերս հաշվարկելու մեջ, քո շնորհիվ ամեն օր անխոցելի դառնալուս ու Աստծո տված բումերանգի մասին հիշելուս համար: Հա, մեկ էլ հիշում եմ տաք շուրթերդ, որ մատներիս էին հպվում, համբուրում էին, չէին հավատում էդ մեծ հրաշքին, հետո՝ հավատացին, երևի դրա համար էլ չկաս, երևի դրա համար ես հիմա զրոյացած վիճակում, երևի դրա համար եմ չգոյությանդ հետ հաշտվել, ներել, անցել…

Ներում եմ, որովհետև ներելն իմ գործը չի, որովհետև էդ ծածուկ աղոթքների մեջ միշտ խնդրել եմ Իրեն՝ վերջ տա տառապանքներիս, որոնք ունեմ ու, որ երբևէ կունենամ:  Փաստորեն դու տառապա՞նք էիր, բայց չէ, որ տառապանքի պահին եկար ու ասացիր, լիքը բան ասացիր, փաստորեն՝ ուղղակի էին, քո նման անուղղակի։

Էս տողերը անհասցե են, բայց ուղարկում եմ ուղիղ քո հասցեով, ո՞վ կպատկերացներ, որ ամենամեծ հիասթափությանս անվան մեջ հենց այն տառերն են,  որ մարդկանց համար այդքան կարևոր է իրար ասել, իսկ դու զգոն պիտի լինես, քո մասին կգրվի, որովհետև կարդացողը պիտի հասկանա՝ ինչպիսին պիտի չլինել։

Դու անջնջելի հիասթափություն դարձար, դու քո նման մարդուն երբեք ոչ մի հնարավորություն չտվող մեկը դարձար, փոխարենը՝ ես մեծանում եմ ամեն օր, չտանելով էն վստահության երկու կամ երեք կաթիլը, որ ունեի, ու որը վառել էիր իմ մեջ, երևի դրա համար եմ հիմա սա գրում, երևի դու չես էլ հասկանում՝ ինչ է մարդու հոգեբանությունը, ապրումը, էմոցիան, երևի դու ես մեղավոր, որ սրտիս թելը խճճվել է, ու էդ ամենն այն մեծ հիասթափությունից, չընդունելուց ու չտանելուց։ Քեզանից հետո սովորել եմ՝ մի քանի բառով հստակ գրել ուզածը, որովհետև երկար տեքստերն էլ իմ կյանքում տեղ չունեն, իսկ այն, ինչն ուզում էի շարունակ միայն քեզ պատմել ու պատմել, հասկացա՝ հետաքրքիր չեն քեզ, իսկ աշխարհում ամենաշատը անտարբերությունը չեմ տանում, բայց հիմա ասում եմ քեզ՝ ես անտարբեր եմ քո հանդեպ, իսկ իմ գրածները ոչնչի (քո ոչնչի) մասին են։

Davit Shabazyan

Թե երբ են հարություն առնելու մեռածները

-Տա՞տ, իսկ որ մարդիկ կմեռնին, ի՞նչ կեղնի։

-Չգիտեմ, բալես․․․
Տատս արդեն վաղուց չկա, բայց ես համոզված չեմ, որ հիմա նա գիտի այդ հարցի պատասխանը (դե՜, հասկանում ես՝ ինչ նկատի ունեմ)։
Երբեմն վարկածները այնքան շատ են, մարդիկ քեզ այնպես համոզված են ինչ-որ վարկած ներկայացնում, կարծես թե նրանց վճարել են դրա համար, իսկ նրանք, ջանք չխնայելով, իրենց ֆանտաստիկ կրոնական, երբեմն էլ հակակրոնական առասպելներն են պատմում քեզ ու մի բան էլ նեղանում են, երբ կարծիքը չես կիսում իրենց հետ։
Այս պահիս այստեղ եմ այդ վարկածներից մեկի մասին ձեզ պատմելու, որը լսել եմ ոմն X-ից, ուղղակի դա այն մասին չէ, թե ինչ է լինում, երբ մարդիկ մահանում են, այլ մի հետաքրքրական պատմություն է այն մասին, թե երբ են հարություն առնելու մեռածները։
Մի օր ոմն X-ի հետ քայլում էինք Խանջյանով, խոսում ՀՀ ֆուտբոլի ազգայն հավաքականի վերջին փայլուն ելույթից, և հանկարծ նա ինձ հարցրեց.

- Էդ ֆուտբոլիստներին ինչքա՜ն շատ մարդ է ճանաչում, չէ՞: Ինչ դժվար է իրենց համար։
- Բայց ի՞նչն է դժվար, – հարցրի ես։
- Ըըը․․․ Լավ, նստիր` ասեմ, – ասաց նա՝ կարծես չուզենալով։
- Քանի՞ հոգու ես ճանաչում, որ հարություն են առել։
Ես մի տեսակ գույնս գցեցի ու շփոթված պատասխանեցի.

- Բայց այս ամենը ի՞նչ կապ ուներ քո հարցի հետ, չեմ հասկանում։
- Չէ, դու հարցիս պատասխանիր, քանի՞ հոգու։
Ես մի պահ մտածեցի և պատասխանեցի.

- Դե, ոչ մեկին էլ չեմ ճանաչում, չհաշված Աստվածաշնչյան տարբերակը։
- Չէ, դրա մասին չէր խոսքս, գիտե՞ս՝ ինչի չես ճանաչում։
- Ինչի՞։
- Որովհետև մարդ հարություն է առնում այն ժամանակ, երբ իրեն այս աշխարհում ճանաչող բոլոր մարդիկ մահանում են․․․
Ես մի պահ չկարողացա հասկանալ նրա ասածը, հայացքս հարցական էր, մի քիչ վախեցած։
- Լավ, մոռացի՜ր, վե՜ր կաց, գնացինք, – ասաց ոմն X-ը։
Բավական երկար ժամանակ է անցել այդ օրվանից, բայց ես դեռ այսօրվա նման հիշում եմ իր ասած խոսքերը, իր վարկածը, որը նա կարծես չուզենալով էր կիսվել ինձ հետ: Նա ինձ բացատրում էր, թե մենք որտեղից ենք դեժավյուներ ունենում, և որ այդ հարություն առնել ասվածը ծնվելու նման է: Մենք ամեն անգամ ծնվում ենք նորից, երբ աշխարհում բոլոր մեզ ճանաչող մարդիկ արդեն մահացած են լինում, ծնվում ենք ավելի խելացի, բայց և ավելի չար ու վայրենի, և որ մարդկությունը այսպիսի մի ցիկլի մեջ է ընկել, և որ ինչքան շատ ենք մենք նորից ծնվում, այդքան ավելի մոտեցնում ենք աշխարհի կործանումը։
Չգիտեմ, նա ճիշտ էր, թե սխալ, կամ նա իրական էր, կամ էլ թե որերորդ անգամ էր ծնվել, բայց նրա վարկածը վարկած էր, որն իրավունք ուներ, համենայնդեպս, գոյություն ունենալ։