Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

eva khechoyan

Արևը հեռանում է

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Ու կգա մի պահ, երբ կդադարես խուսափել արևից: Կգա մի պահ, երբ դպրոցում այլևս չես լսի. «Կլինի՞ տեղս փոխեմ, ստեղ արև ա» արտահայտությունը…

Մի տեսակ տարօրինակ զգացողություն, երբ հանկարծ նկատում ես այն երևույթի բացակայությունը, որին նախկինում կարևորություն չես տվել:

Օրերից մի օր նայում ես շուրջդ, ու չես գտնում: Փորձում ես վերջին հետքերը գտնել, չկորցնել վերջին հնարավորությունը: Կյանքի գրված ու չգրված օրենքն է՝ «Գնահատում ենք, երբ կորցնում ենք»:

Մտածում ենք, թե պարտադիր ու մշտական հանգամանք է, ու կորցնելուց հետո միայն հասկանում ես, որ կյանքում որևէ բան «մշտական» դարձնելու համար մեծ ջանքեր են պետք: Քանի դեռ արևն իր ջերմության վերջին պաշարն է սփռում շուրջդ՝ մի կորցրու հոգիդ այդ ջերմությունով լցնելու հնարավորությունը:

Արևն էլ շուտով կհեռանա` մի օր կրկին վերադառնալու խոստումով…

rita minasyan

Պապիկս

Երեկոյան պապիկիս`Սոս Մինասյանի հետ նստած զրուցում էինք, պատմում էր իր մանկությունից ու պատանեկությունից, ու որոշեցի հարցազրույց գրել:

-Պապիկ, որ խնդրեմ` կասե՞ս` երբ ես ծնվել և որտեղ:

-Ծնվել եմ 1947 թ-ի սեպտեմբերի 10-ին Ծաղկունք գյուղում, բայց հետո տեղափոխվել ենք Մասիս քաղաք:

-Ինչի՞ համար եք տեղափոխվել Մասիս:

-Հայրս այն ժամանակ հաշվապահ էր ու հրավեր էր ստացել այնտեղից՝ աշխատելու որպես կոլտնտեսության գլխավոր հաշվապահ, և մենք ստիպված ամբողջ ընտանիքով տեղափոխվեցինք Մասիս:

-Քանի՞ տարեկան էիր, երբ տեղափոխվեցիք այնտեղ:

-Ես 3 տարեկան էի:

-Ինչքա՞ն ժամանակ մնացիք այնտեղ:

-5 տարի մնացինք և վերադարձանք մեր գյուղ, քանի որ այնտեղի օդը մայրիկիս վրա լավ չազդեց, ջուրը մաքուր չէր, դրա պատճառով մայրս անընդհատ հիվանդանում էր:

-Ի՞նչ պատմություններ կհիշես Մասիսից :

-Դե մենք գյուղացի տղաներ էինք: Մի ավտո ունեինք, ամեն անգամ ախպերներով թաքուն վերցնում ու թռնում էինք, մի օր էլ վերցրինք ու գնացինք քաղաքով ման գալու: Սովորաբար մեծ ախպերս էր քշում ավտոն, էդ օրը, չգիտեմ ինչի, ուզեցի քշել: Ախպերս սկզբում չէր թողում, բայց հետո երբ ասացի` պապային կասեմ, որ դու ես ավտոն վեցրել, համաձայնվեց:

Հլը նոր էի նստել ու 100 մետր էլ չէի քշել, մի շուն կտրեց դիմացս, ես դուրս եկա հավասարակշռությունից, ու ավտոն խփեցի ծառին:

-Իսկ հետո ի՞նչ եղավ:

-Շատ էի վախենում. թե նրանից, որ ավտոն խփել եմ, համ էլ թե նրանից, որ պապան կծեծի:

-Վերջը ի՞նչ եղավ:

- Մեծ եղբայրս հասկացավ, որ ինքն է պատասխանատվությունը կրելու, դրա համար ամբողջ մեղքը վերցրեց իր վրա, բայց ոնց որ ասում են. «Ստի ոտքը կարճ ա»: Վերջում երեքս էլ պատժվեցինք:

Հետաքրքիր պատմություններ շատ կան, բայց հիմա չեմ հիշում:

-Բա տատիկի հետ ո՞նց ծանոթացար:

-Տատիկիդ հետ, վա՜յ… Գնացել էինք Նոր տարվա համար առևտուր անելու՝ Նիժիից: Էնտեղ հանդիպեցինք ծանոթ մարդու, ու ինքը մեզ հրավիրեց իրենց տուն, հենց իրենց տանն էլ տեսա տատիկիդ:

-Բա ո՞նց ամուսնացաք:

-Մենք հետ եկանք տուն ու մի շաբաթ հետո գնացինք տատիկիդ ուզելու:

-Ու իրենք էլ համաձայնվեցի՞ն:

-Հա, էդ ժամանակ հայերի վիճակը էնտեղ էդքան էլ լավ չէր, ու իրենք իմանալով, որ Հայաստան է գալու, համաձայնվեցին:

-Տատին քանի՞ տարեկան էր:

-Ինքը 16 էր, ես` 24:

-Իսկ այդ ժամանակ մասնագիտություն ունեի՞ր:

-Մասնագիտությամբ ճարտարապետ էի ու հիմա էլ եմ շարունակում մասնագիտությամբս աշխատել:

 -Ի՞նչ՞շինություններ ունես նախագծած ու կառուցած:

-Նախագծել ու կառուցել եմ մեր գյուղի հուշարձանը առանց վարձատրության, բայց հետո համագյուղացիներս ինձ ավտոմեքենա նվիրեցին:

Ահա այսպիսին է իմ պապիկը, իսկ ես չգիտեի: Հուսամ, էլի կզրուցենք ու դեռ շատ բան կպատմի իր կյանքից:

anush mkrtchyan

Գրիչով կամ առանց դրա

Երբևէ մտածե՞լ ես, թե ինչ կլիներ, եթե մարդիկ չհայտնագործեին գրիչը: Բոլորը կսկսեին հավ կամ աքլոր պահել և անընդհատ դրանց փետուրները պոկել ու թաթախելով թանաքի մեջ գրել:

Կամ դպրոցում, որ հարցնեն` ինչի՞ տնային չես գրել, կպատասխանեիր, որ փետուրիս ծայրը քոռացել է: Հետաքրքիր կլիներ, չէ՞:

Բայց գիտե՞ք, որ այդ անշունչ «էակը» շատ խելացի է: Օրինակ, ուսուցչուհին դաս է հարցնում ընկերներիցս մեկին, ով չի սովորել, հետո բարկանում է, ասելով` «Նստի՛ր, երկուս», ու հենց գրիչը տանում է, որ «երկուսը» դնի մատյանի մեջ, գրիչը սկսում է չգրել: Մինչև ուսուցչուհին հասկանում է, որ իրեն նոր գրիչ է պետք, հնչում է զանգը, և ընկերս չի ստանում այդ չարաբաստիկ «երկուսը»: Վերջ, գրիչը փրկեց ընկերոջս…

Իսկ, եթե լուրջ, ապա այդ փոքրիկ սարքը կախարդական էակ է, և առհասարակ մեր շրջապատում շատ չնչին բաներ, երբեմն ուշադրության կարիք ունեն, և արժե մտածել, թե ինչ կլիներ, եթե դա չլիներ:

Գնալով կյանքը զարգանում է, ու մեր 100 դրամանոց գրիչներին փոխարինելու են գալիս գերհզոր գրիչներ: Ի՞նչ գիտենք, շատ հնարավոր է, որ տարիներ հետո գրիչը դառնա փետուրի պես հին: Բայց հիմա, շատ լավ կլիներ, որ իմ գրիչը այսքանը գրեր առանց ինձ: Կամ թեմատիկի ժամանակ, գրիչը դնեիր տողի վրա, ու այն լուծեր այդ անլուծելի թվացող առաջադրանքը:

Բայց չէ, էէէ…. Առանց գրչի էլ մի բան չի: Գրիչները իմ կյանքում թողել են մի անմոռանալի վերք: Դա իմ աջ ձեռքի միջնամատի վրայի կոշտուկն է, որը ինձ ամեն անգամ հիշեցնում է, որ դրա պատճառը գրիչը ուժեղ սեղմելն է:

Բայց մի գաղտնիք բացահայտեմ. ես աջն ու ձախը հենց այդ կոշտուկով եմ տարբերում:

Մինչ ես այսքանը գրում էի, կոշտուկ արդեն կարմրեց, ու ինձ թվում է, որ այն ավելի կմեծանա, եթե շարունակեմ: Այնպես որ, կարևորեք գրիչները և մի մոռացեք թույլ սեղմել կոշտուկներից խուսափելու համար:

Sargis Melkonyan

Արևածագին սպասելիս

Գիշերվա 03:27:

-Ես էլ եմ սիրում նայել աստղերին…

-Վայ, աստղ ընկավ․․․

-Լավ, հերիք է ձեր աստղային թեմաներով խոսեք, եկեք «Այլ կերպ» խաղանք…

-Բայց գյուղում կա՞ «Այլ կերպ»:

-Չկա՞, կսարքենք:

-Ա՜, ինչ էլ հավես ունեք…

Ժամը 03:45:

-Երեխեք, «Այլ կերպի» 20 քարտ եմ սարքել…

-Իսկ մենք արդեն քաշել ենք ինտերնետից:

-Ասեիք` էդքան չէի տանջվի, ու՜ֆ…

-Լավ, հիմա խաղում ե՞նք, թե՞ չէ…

-Խաղում ենք, խաղում:

-Դե, եկեք խմբերի բաժանվենք:

-Ըհըն, ես, Մարիշը, Նելլին: Մելքոնը, Ջուլին, Ելենան…

Երևի այս խառնաշփոթից հասկացաք, որ մի խումբ երեխաներ գիշերվա կեսին հավաքվել են ինչ-որ վայրում ու խաղում են: Երեխեքը մենք էինք՝ ես, քույրս, եղբայրս, հորաքույրներիս աղջիկները: Հազիվ էինք իրար գլխի հավաքվել: Դե, մեծանալը լավ բան չի, էլի: Առաջ ամբողջ ամառ միասին էինք անցկացնում. պարում էինք, լողում, բակային ճամբարներ կազմակերպում, խաղաքարտային առաջնություններ, ֆուտբոլ, «գործնագործ», «շիթ», լոտո, բադմիտոն, վոլեյբոլ… Ինչ ձեր մտքով կանցնի: Իսկ հիմա՞: Հիմա Ֆեյսբուք, Ինստագրամ, Թվիթեր, դասեր, պարապմունքներ, գործեր, պրոբլեմներ, բարի գիշեր:

Լուսանկարը՝ Սարգիս Մելքոնյանի

Լուսանկարը՝ Սարգիս Մելքոնյանի

Ժամը 04:01:

Խոսքը բացեցի ես, որ մեր տանը հայտնի էի, որպես հավերժ սոված:

-Եկեք հաց ուտենք, սոված եմ:

-Տասներկուսին կերանք:

-Ես ավելի լավ առաջարկ ունեմ, եկեք ուտենք ու արևածագը դիմավորենք:

Ու կտրեցինք ցերեկը գնած ձմերուկն ու հացով, պանրով կերանք:

-Էս ձմերուկն ո՞վ ա առել:

-Պապան , ինչի՞, չես հավանո՞ւմ:

-Չէ, հակառակը, շատ համով ա:

-Սուս մնացեք, յա, կերեք, ձեռքներդ լվացեք, գնացեք քնեք, ի՞նչ կա մնացել եք…

-Չէ տատի, ի՞նչ քնել, հազիվ էսքան նստել ենք, ուզում ենք արևածագը դիմավորենք…

-Սաքո, հել քնի, հեսա հերդ, մերդ ու քուրդ օդանավակայանից կգան:

-Տատի, մենակ ի՞նձ տեսար: Քո մածունը սև ա` հաստատողն էլ ես էի՞:

-Ա՜ տատի, լավ էլի, հեսա լույսը կբացվի, ուզում ենք արևածագը տեսնենք…

-Դե լավ, խելոք մնացեք, ձեն չհանեք, գնում եմ քնեմ: Մի հատ բարձր ձեն եմ լսել, գալու եմ քեզ սխկեմ, Սաքո:

-Ըհ, էլի՞ ես, էստեղ ուրիշ մարդ չկա՞…

-Բարի գիշեր տատ ջան…

-Բարի, բարի…

Գիշերվա 05: 39:

-Էրեխեք, ես էլ չեմ ձգում, գնում եմ քնեմ:

-Կամաց հորանջի, մոծակը մտավ բերանդ:

-Չէ, ոչ մի քնել…

-Մնում ենք մինչև արևածագ:

-Էրեխեք, լույսը ոնց որ բացվում ա, մի հատ հեռախոս տվեք` չխկացնեմ:

-Չէ, ես էլ չեմ ձգում:

-Վա՜յ, 20 րոպեից արևը կերևա, ոչ մի քնել:

20 րոպեն դարձավ 30, 40, ու զարթուցիչ էինք դնում րոպեն մեկ, որ արևին դիմավորելիս քնած չլինենք…

-06:13, լույսը բացվեց, այ հիմա գնանք հանգիստ քնենք:

-Բարի գիշեր:

-Բարի լույս:

zabel arustamyan-2

Նպատակներ և երազանքներ

Ամեն երազանք նպատակ չէ, ու ամեն նպատակ չէ, որ երազանք է։ Աստղերը երազել են սիրում, արևն ու լուսինը երազել են սովորեցնում, մարդիկ երազում են, միայն երազում, ու վերջակետով ավարտում, հենց այդ պարզ նախադասությունը:

Ուժեղ մարդիկ… Իսկ այ, ուժեղ մարդիկ երազանքները դարձնում են նպատակներ, և նպատակներով ու երազելով հասնում և ստեղծում են իրենց մոլորակն ու ապրում այնտեղ։

Բոլորս էլ լսած կլինենք. «Երազի,երազի, երազելն էլ հո փողով չի՞»։

Դե հա, համաձայն եմ, սովորական մարդկանց համար երազելը անվճար է, իսկ այ, ուժեղ ու նպատակասլաց մարդկանց երազանքները իրականացնելու համար մի քիչ միջոցներ պետք կգան։

Դե օրինակ, ես մանկուց երազել եմ լինել Փարիզում, սիրող ու սիրվող քաղաքում, Էյֆելյան աշտարակի չորրորդ հարկի սրճարանում էլ մեկ գավաթ սուրճով վայելեմ Փարիզյան սիրառատ գիշերը։ Ի՞նչ եք կարծում, իմ երազա՞նքն էլ է անվճար։ Դե իհարկե, ոչ։ Երազանքիս հասնելու համար մի փոքր ջանք է անհրաժեշտ։

Ես սիրում եմ երազել: Ամեն գիշեր աստղերի հետ, նույն երկնքի տակ երազում եմ, պատկերացնո՞ւմ եք։ Գիշերը հեքիաթային է դառնում, երբ մարդիկ թողած ամեն մի հոգս ու մտածմունք նստում են  աշնանային այգու գունաթափված նստարանին ու սկսում են երազել, կամաց-կամաց հավաքում են երազանքները, դրանք դարձնում նպատակներ, խլում աստղային անսպառ էներգիան ու առաջ շարժվում։

Իսկ դուք գիտե՞ք, թե ինչով են տարբերվում երազանքները նպատակներից: Դե, երազանքները ունեն սկիզբ, իսկ վերջաբան չունեն։ Երազանքերը պղպջակների կամ թիթեռնիկների պես են. գեղեցիկ, բայց անհավանական։ Նպատակները ծնվում են ուժեղ երազանքներից, այն երազանքներից, որ ապրելու ու իրականանալու համար պայքարում են, երկար ու երկար, ու ի վերջո հասնում են իրենց պլանավորած վերջաբանին։

Ամեն երազանք կունենա վերջաբան, եթե սկսենք հավատալ ու պայքարել։

lilit vardanyan

Լքված տունը, գրքերը ու մենք

Այդ շենքը լքված էր, ջարդված պատուհաններով, ճաքճքված պատերով: Ամեն անգամ անցնելով այդ տան մոտով, մենք ուզում էինք մտնել և տեսնել, թե ինչ կա այնտեղ: Մի անգամ պանսիոնատում հանգստացող տատիկներից մեկին հարցրեցինք, թե ինչ շենք է դա: Նա պատասխանեց, որ սա եղել է թոքերով հիվանդ երեխաների հիվանդանոց:

Մենք այդքանով չբավարարվեցինք…

Հա, մոռացա ասել, որ ես, եղբայրս և հորեղբորս աղջիկները գտնվում էինք Դիլիջանի Բժշկական համալսարանի հանգստյան տանը:

Մի օր որոշեցինք սար բարձրանալ: Այդ սարը մենք շատ անգամներ էինք բարձրացել, որովհետև առաջին անգամը չէր, որ գտնվում էինք Դիլիջանում: Իջնելիս որոշեցինք ուրիշ ճանապարհով գնալ: Իջանք և հանկարծ հայտնվեցինք այն հին շենքի դիմաց:

-Գալի՞ս եք` մտնենք էս շենքը,- առաջարկեց Նանեն:

-Հա,- համաձայնվեցինք մենք:

Մենք սկսեցինք շրջել շենքի շուրջը և գտանք մի քանի ջարդված պատուհան: Սկզբում ներս մտան Արամն ու Գայանեն, հետո` ես, իսկ Նանեն ոտքը մցրեց ներս, բայց հետո փոշմանեց և ասաց, որ մեզ այդտեղ կսպասի:

Երբ նայեցի իմ առաջ, միանգամից նկատեցի մեծ տարածությունը: Մեր ոտքերի տակ ջարդված պատուհաններ ու ապակիներ էին: Մտանք միջանցք, որը ձգվում էր մինչև վերջ: Մտանք աջ կողմի սենյակը: Առաջինը, ինչը ես նկատեցի, արկղեր էին, իսկ արկղերի մեջ` գրքեր: Մենք սկսեցինք քչփորել արկղերը: Ես գտա Ալեքսանդր Դյումայի «Ասկանիոն», Գայանեն՝ Դոստոևսկու վեպերը, մի նկարազարդ գիրք և ինչ-որ փոքր գրքույկ, իսկ Արամը՝ կենսաբանության, քիմիայի դասագրքեր էր գտնում:

-Վայ,- ասաց Գայանեն,- նկար գտա:

Այդ նկարում ուսանողներ էին, իսկ նկարի հետևում նշված էր նկարի ամսաթիվը:

Հենց այդ պահին մենք մեզ զգացինք ինչպես շատ այդպիսի ֆիլմերում:

-Ես էս կտանեմ տուն՝ որպես հուշ:

Նա ևս մեկ նկար գտավ, որը մենք հետո կորցրեցինք:

Արկղերից մեկում տետրերի կույտ կար: Ուրեմն այս ամենը պատկանում է ինչ-որ մեկին: Ես և Գայանեն քչփորում էինք արկղը:

-Ուզում եմ օրագիր գտնել,- ասաց Գայանեն:

-Վայ, ես էլ էի դրա մասին մտածում:

Սակայն մենք այդպես էլ օրագիր չգտանք, միայն մի նոթատետր:

Այդ ընթացքում Արամը արդեն հետազոտել էր մնացած սենյակները: Ես և Գայանեն նույնպես նայեցինք: Մի սենյակում դեղեր էին, բժշկական գործիքներ: Մյուսում` ավտոմեքենայի անվադողեր, մյուսում` ուղղակի ջարդված ապակիներ: Արտասովոր բան չկար:

Բարձրացանք երկրորդ հարկ:

-Բայց ինչ հավես ա,- ասացի ես:

-Ոնց որ կինոյի մեջ լինենք,- ասաց Գայանեն:

-Զգույշ բարձրացեք, մի վազեք,- ասում էր Արամը, և ինքն էլ մի փոքր շտապելով բարձրանում էր:

-Հա, զգու՛յշ,- կրկնում էի ես:

Սակայն այդ հարկը այդքան էլ չարդարացրեց մեր հույսերը: Այս անգամ սենյակները լրիվ դատարկ էին:

-Վայ, էլի աստիճաննե՞ր կան,- ասացի ես:

-Հա,- ասաց Արամը:

-Տանիք բարձրանալու համար ա,- ասաց Գայանեն:

Բարձրացանք:

Այդ ժամանակ մենք հասկացանք, թե ուր ենք ընկել: Հատակը շատ փափուկ էր, և մենք համարյա ոտքերի թաթերի վրա կամաց շարժվում էինք հատակի վրայով՝ չմտածելով անգամ, որ մեր կյանքը վտանգելում ենք: Ճիշտն ասած, ես հենց նոր նկատեցի, թե ինչ վտանգավոր վիճակում էինք մենք: Սակայն, այդ ժամանակ մեզ դա այդքան էլ չէր հետաքրքրում:

Հանկարծ ես նկատեցի մի փոքրիկ պահարան:

-Երեխեք, նայեք:

-Հա՛, ես էդ նկատել էի,- ասաց Արամը:

-Մի հատ բաց, կարող ա ինչ-որ բան լինի մեջը,- ասացի ես:

Նա բացեց դարակը, բայց ոչինչ չկար:

Մի փոքր էլ շրջելուց հետո, մենք նկատեցինք տանիքից դուրս գալու տեղը: Գայանեն գնաց և նստեց այդտեղ:

-Հենա պապիկը,- ասացի ես:

-Իրանք մեզ չեն տեսնում,- ասաց Արամը:

-Ոչինչ:

-Բայց ինչքան նկարներից մեզ զրկեց Նանեն,- ասաց Գայանեն,- հեռախոսը չվերցրեց:

-Հա,- ասացի ես՝ փոշմանելով, որ ֆոտոապարատս չեմ վերցրել:

-Գայու՛շ, վեր կաց, վախենում եմ, հերիք ա էդտեղ նստես,- ասաց Արամը (ես և Արամը չէինք նստել տանիքի վրա):

Գայանեն վեր կացավ, և մենք իջանք ներքև, գտանք տոպրակ, մեջը լցրեցինք գրքերը: Այժմ պետք է մտածեինք, թե ինչպես տեղ հասցնենք գրքերը:

Նանեն արդեն գնացել էր: Դուրս եկանք շենքից, շրջանցեցինք նստարանները և գնացինք հանգստյան տուն: Տատիկին պատմեցինք ամեն ինչ և մտանք լողանալու: Լողանալուց հետո թափ տվեցինք գրքերը և ուսումնասիրեցինք:

-Գալի՞ս եք իրիկունը պոեզիայի երեկո անենք,- առաջարկեց Գայանեն,- Կարին տատիկը (տատիկի քույրը) թող գնա տատիկենց սենյակ, իսկ Արամը գա մեր սենյակ:

-Հա,- համաձայնեցինք մենք,- սաղ գիշերը չենք քնի:

Համոզեցինք Կարին տատիկին և սպասեցինք մինչև քնելու ժամը:

Արամը, ինչպես պայմանավորվել էինք, եկավ մեր սենյակը, իսկ Կարին տատիկը գնաց մյուս սենյակ: Մենք նորից թափ տվեցինք մեր գտած բանաստեղծությունների գիրքը, որպեսզի նայենք, թե ինչ կա այնտեղ: Պարզվեց, որ դա մի ամբողջ պոեմ է, իսկ մենք մտածում էինք, որ դա բանաստեղծությունների գիրք է:

-Ես ուզում եմ էս փոքր գիրքը նայել,- ասաց Գայանեն:

Նա բացեց գիրքը և նկատեց, որ դրա մեջ լուսանկարչական ժապավեն կա:

-Հլը տուր` նայենք,- ասացինք մենք:

Գայանեն փոխանցեց ժապավենը մեզ և հերթով նայեցինք:

-Ինձ թվում ա` համալսարանը ավարտած երեխեքի նկար ա,- ասացի ես:

-Ինձ էլ ա տենց թվում,- ասաց Գայանեն:

Ուսումնասիրելուց հետո հասկացանք, որ դա հիվանդների նկարներ են, որովհետև նկատեցինք, որ նրանք նստած էին մահճակալների վրա:

-Կեսը քեզ, կեսը` ինձ,- ասաց Գայանեն Արամին:

-Լավ:

-Ես էն նկարը կպահեմ: Մեկ էլ տեսար, կինոների պես էդ նկարը պահեմ, հետո նկարի վրայի մարդուն գտնեմ,- որոշեց Գայանեն:

Հանկարծ նկատեցի, որ սենյակում փոշի է լցվել:

-Էրեխեք փոշի ա լցվել սենյակը,- ասացի ես:

-Փոշի ա լցվել, չբերեիր գրքերը,- ասաց Գայանեն:

-Ճիշտ ա,- ասաց Նանեն:

Գայանեն ու Նանեն հիշեցին մի պատմություն:

16-րդ դարից պահպանվել էր մի գիրք և տուփ (եթե չեմ սխալվում) և ամեն մարդ, երբ որ կպնում էր այդ տուփին, մատը քերծվում էր: Մի քանի օր այդ մարդը ջերմություն էր ունենում ու մահանում: Այդ վարակը պահպանվել էր մինչև 21-րդ դարը և հայտնաբերվել այդ սերիալի մարդկանց կողմից:

Այսպիսի տրամադրությամբ մենք քնեցինք՝ բաց թողնելով սենյակի դուռը, որպեսզի գոնե մի քիչ անցնի այդ փոշին: Իսկ ես տանջվում էի, որովհետև փոշին լցվել էր կոկորդս, բայց քնեցի:

Գիշերը ոչ մեկիս ջերմությունը չբարձրացավ, սակայն հաջորդ օրը մենք նորից վերցրինք գրքերով լի տոպրակը և այդ շենքի պատուհաններից մեկից ներս գցեցինք:

Պարզվում էր, որ դա վթարային շենք էր, և մենք մահից էինք փրկվել:

Վերջին հուշը մնաց միայն այն նկարը, որ գտել էր Գայանեն:

Իմ առաջին կարթը

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Մեզնից շատերն են սիրում ձուկ ճաշակել, բայց քչերն են սիրում ձուկ որսալ: Ես դեռ մանկուց սիրել եմ ձուկ որսալ: Երբ առաջին անգամ տեսա, թե ինչպես է դա կատարվում, ինձ շատ հետաքրքրեց, և ես որոշեցի իմ ձեռքով մի ձկնորսական կարթ պատրաստել: Այն շատ էր տարբերվում իսկական ձկնորսական կարթից, և ես ոչինչ անել չէի կարողանում: Մի անգամ ամառային շոգ օր էր, ես էլ դեռ 7 տարեկան էի, հայրիկիս խնդրեցի, որ ինձ համար մի ձկնորսական կարթ գնի: Նա նայեց ինձ և գնաց՝ ոչինչ չասելով: Հաջորդ օրը վաղ առավոտյան հայրս ինձ արթնացրեց և խնդրեց տաք հագնվել և արագ դուրս գալ: Ես կարծեցի, թե մենք ինչ-որ տեղ ենք շտապում և արագ հագնվելով՝ դուրս եկա և նստեցի ավտոմեքենան: Մենք գնացինք Սևանա լճի ափ, որտեղ և ես տեսել էի, թե ինչպես են ձուկ որսում: Ասեմ, որ մենք լճափին ենք ապրում` Ծովազարդ գյուղում: Հայրս բեռնախցիկից հանեց երկու ձնկորսական կարթ և ասաց.

-Սա էլ քո խնդրանքը, տղաս, հիմա դու ունես քո իսկական ձնկորսական կարթը:

Ես անչափ ուրախացա, և հայրս ինձ սովորեցրեց, թե ինչպես պետք է ձուկ որսալ: Առաջին փորձս անհաջող էր: Ես իմ կարթը նետել էի մամուռների վրա, բայց երկրորդ անգամ կարողացա ճիշտ նետել: Երկար սպասեցի մինչև ձուկը կուլ տվեց խայծը: Ես քաշեցի նրան դուրս, բայց ճանապարհին խայծը նրա բերանից պոկվեց, և ձուկը ընկավ լճի մեջ: Ես շատ տխրեցի, նորից խայծը հարմարեցրի կեռիկի վրա և նետեցի ջուրը: Արևի շողերը ընկնում էին լճի մեջ, և ձկները շատ լավ էին երևում: Տեսնում էի, թե ինչպես են մոտենում խայծին, ինչպես է լողակը շարժվում ամեն անգամ, երբ ձնկերը դիպչում էին խայծին: Այդ պահին մի ձուկ կուլ տվեց խայծը: Ես սկսեցի քաշել, հանեցի նրան լճից դուրս և զգուշությամբ հանեցի կեռիկը նրա բերանից: Ձուկը փոքրիկ կարասիկ էր, և ես նրան բաց թողեցի՝ մտածելով, որ նա կմեծանա, և այդ ժամանակ ես նրան նորից կբռնեմ:

Ես մինչև հիմա մեծ սիրով եմ գնում ձկնորսության, բռնում եմ տարբեր չափի ձկներ: Եվ երբ ձուկը փոքր է լինում, ես նրան բաց եմ թողնում՝ հուսալով, որ մի օր ես նրան նորից կորսամ: Հիմա ունեմ շատ ձկնորսական կարթեր, բայց ինձ համար ամենանշանավորը իմ առաջին կարթն էր: Իմ բռնած ձկները ես բերում եմ տուն, և մայրիկիս խնդրում, որ մաքրի և տապակի: Այն շատ համեղ է ստացվում: Ամեն անգամ, երբ ձուկը պոկվում է և ընկնում լիճը, հիշում եմ, թե ինչպես տխրեցի, երբ առաջին անգամ ձուկը պոկվեց և ընկավ լիճը:

maya harutyunyan

Արի` շլակեմ, սիրունս

Երբեք չեմ կարողանում մոռանալ, թե ինչպես խաբեցի հորեղբորս, ձևացնելով, իբր քնած եմ:

Երևի 5-6 տարեկան կլինեի, սարում էի, երբ ես ու հորեղբայրս ոտքով գնում էինք մոտիկ ուրթերից մեկը, ճանապարհը քարքարոտ էր, հորեղբարս ասաց.

-Սիրունս, արի` շլակեմ, որ քարերը ոտներդ ցվացնեն ոչ:

Նա ինձ միշտ ասում էր «սիրունս », երբեմն էլ՝ «բողոճ»: Դե իհարկե, ես չհրաժարվեցի այդ հաճույքից: Մենք տեղ հասանք, մի քիչ մնացինք: Երբ արդեն հետ էինք գալիս, նա այդ քարքարոտ ճանապարհում կրկին ինձ առաջարկեց, որ շալակի, և ես նորից չհրաժարվեցի: Երբ արդեն անցել էինք ադ քարերը, հորեղբարս հարցրեց.

-Վեր չես գալի՞, սիրունս:

Ես ձևացրեցի, իբր քնած եմ, ինձ մինչև վերջ շալակած տարավ: Հասանք տուն, սկսեցի ծիծաղել: Հետո՝ այդ «քնած» երեխան հարևանի հետ գնաց հորթերը բերելու, ընդ որում՝ հարևանի հորթերը:

Կարոտով եմ հիշում թե՛ հորեղբորս, թե՛ այն օրերը, որ անց եմ կացրել նրա հետ: Հիմա հորեղբայրս չկա, ու էլ ոչ ոք ինձ «սիրունս» կամ «բողոճ» չի ասում…

anush hovhannisyan

Մի կյանք

Տեսնել, հավանել, սիրահարվել, սիրել, կարոտել, լինել միասին, ժպտալ… Այս բոլորը պարզ գործողություններ են, որոնք մենք անում ենք մեր կյանքի ընթացքում, և հենց դրանցից է կախված մեր ողջ ապագան: Բայց արդյո՞ք հեշտ է դրանք իրականացնել, իհարկե ոչ, քանի որ հենց առաջին քայլից է կախված ամենակարևոր վերջին կետը` ժպտալը: 

Ցավոք, ոչ բոլորն են կարողանում ժպտալ ու լինել երջանիկ կամ թեկուզ, որ ամենակարևորն է, լինել միշտ միասին:

Սերը մի մեծ հասկացություն է, որը յուրաքանչյուրս ընկալում ենք յուրովի: Բոլորս էլ սիրահարվում ենք, ոմանք լինում են երջանիկ, իսկ ոմանց մոտ էլ պարզապես ոչինչ չի ստացվում:

Իսկ երբևէ տեսե՞լ եք սերը: Ես կարող եմ վստահ ասել, որ տեսել եմ և ուզում եմ պատմել:

Ընդամենը մի քանի օր առաջ ներկա էի մի արարողության, որը ես անվանեցի «Ոսկե հարսանիք»: Ինչո՞ւ, որովհետև նշվում էր ամուսնության 50-ամյակ: 50 տարի լինել միասին. Նախ` տեսնել, հավանել, սիրահարվել, սիրել, կարոտել, լինել միասին, ժպտալ… Ապրել միասին, ապրել հանուն իրար, հասցնել միասին անել ավելին, քան պահաջվում է… «Նորապսակները», ինչպես նշում էին արարողության հյուրերը, ողջ ընթացքում միասին էին ձեռք-ձեռքի բռնած, պարում էին միասին, ու սա է իրական սերը…

harutyun hayrapetyan portret 2

Էլ ինչպե՞ս խաղանք

Ժամանակ, ի՞նչ է այն։ Անընդհատ անցնող ակնթարթների շարան, որոնք դու կարող ես ճիշտ օգտագործել, կամ էլ ուղղակի վատնել անիմաստ բաների վրա։ Այն երբեք ոչ ոքի չի սպասում, երբեք ոչ ոք չի զիջում, կարող է ուղղակի նվիրել պահեր, որոնք հավերժ կհիշվեն։

Կհիշվեն ողջ կյանքում, և մի տեսակ երազկոտ հայացքով կսպասես նրանց վերադարձին, բայց ափսոս…

Կարծես երեկ էր, մանկահասակ վազում էի քրոջս հետ ձների, ցեխերի միջով, իրար հետ խաղում, թավալվում ձների մեջ, թրջվում, մրսում ու հիվանդանում, բայց միևնույն է, շարունակում էի խաղալ: Կարծես հոգիս ազատություն էր ստանում, թռչում, թռչում անհուն երկնքում։ Թռչում հեռու, հեռու….

Բայց անցավ ժամանակը մեր, էլ ինչպե՞ս խաղանք՝ ինչպե՞ս թրջվենք…

Եկա դպրոց։ Մի տեսակ անծանոթ միջավայր, որին շատ շուտ մերվեցի։ Ընկերացա համադասարանցիներիս հետ, կապվեցի նրանց հետ։ Նրանք դարձան իմ ամենալավ ընկերները։

Իսկ հիմա եկել է պահը բաժանման։ 11 տարի իրար հետ սովորելուց հետո մեր ուղիները բաժանվում են։

Անցավ ժամանակը մեր ուրախ մանկության, էլ ինչպե՞ս խաղանք, ինչպե՞ս թրջվենք…

Մեծացել ենք արդեն, դրա ժամանակը էլ չկա։

Ո՞ւր կորար իմ ուրախ մանկություն։

Իմ ջերմագին հուշեր մանկական,
Անցան օրերն ու մնաց անխափան՝
Իմ անհոգ և ուրախ հուշերը մանկության։
Փակեցի աչքերս՝ մեծացավ հոգիս
Սիրածս շորը էլ չեղավ հագիս։