Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

erik aleksanyan

Աղվեսի պոչը

Կիրակի օր էր: Պետք է գնայինք սար` խոզերը բերելու: Թարսի պես էլ Դավիթը «Մանանայի» խմբի հետ էր` Կոթի կինո նկարելու: Եվ օգնություն էր պետք: Զանգեցի ընկերոջս` Արմանին:

-Ալո՛, Արման, բարև:

-Բարև:

-Ի՞նչ կա:

-Բան չկա, դու ասա:

-Կարո՞ղ ա գաս սարը:

-Ի՞նչ ա էլել, որ:

-Գընմ ենք խոզերը բերենք:

-Կացի ` էսա մերոնց հարցնեմ:

-Հը՞ն, թողեցի՞ն:

-Հա:

-Դե արի ՛ խաչմերուկը:

-Լա՛վ:

Գնացինք խաչմերուկ, Արմանին վերցրինք և գնացինք սար: Մեկուկես ժամից արդեն սարում էինք: Հենց մեքենայից իջանք, տեսանք մի աղվես, որը սատկած և ընկած էր գետնին:

-Էս ե՞րբ ես խփել, բիձո:

-Քշերը:

-Կարա՞մ` պոչը կտրեմ տանեմ:

-Հա, խի՞ չէս կարա:

Արմանի օգնությամբ պոչ կտրեցինք և դրեցինք մեքենայի մեջ: Փայտը բարձեցինք և խոզերը դրեցինք մեքենայի մեջ: Մի ժամ հանգստացանք և վերադարձանք: Խոզերը պետք է իջեցնեինք Դավիթենց դռանը: Խոզերը իջեցրինք, և Դավիթին ցույց տվեցի պոչը: Նա ուզեց, բայց նրան չտվի:

Թող հետս գար խոզերի հետևից:

Հայացք

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Հայացք դեպի ներս… Դեպի սեփական հոգու ապրումները, գաղտնիքներն ու օգնության կանչը… Ահա այս հայացքի մասին ենք հաճախ մոռանում… Մոռանում ենք ժամանակ առ ժամանակ հետ կանգնել խելահեղ վազքից ու լսել հոգու կանչը, որ լսելի է դառնում միայն այն ժամանակ, երբ ինքդ քեզ հետ ես… Մենություն… Լռություն… Ու հոգին է խոսում… Օգնում է գտնել այն հարցերի պատասխանները, որոնք չեն հասել գիտակցությանդ՝ կորչելով ամենօրյա անգիտակից վազքի մեջ…

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Վազում ենք, մինչդեռ ամենակարևորը  փորձում է մեզ համար լսելի դառնալ:

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Ամառն անց կացավ, հոտն իջնում է տուն

Հովվի հրաժեշտը

Մնաք բարով, դո՛ւք, արոտնե՛ր սիրուն,
Ամառն անց կացավ, հոտն իջնում է տուն։

Մենք ետ կըգանք ձեզ նորեկ գարունքին,
Երբ զարթնեն ուրախ երգերը կըրկին,Երբ որ սարերը զուգվեն կանաչով,
Երբ որ ջըրերը վազեն կարկաչով։

Մնաք բարով, դո՛ւք, արոտնե՛ր սիրուն,
Ամառն անց կացավ, հոտն իջնում է տուն։

Ֆրիդրիխ Շիլլեր
Թարգմանությունը` Հովհաննես Թումանյանի

Անակնկալ ծանոթություն

Վրանային ճամբարները շարունակվում են իմ համայնքում` Կալավանում: Ճամբարների ընթացքում շատ եմ ունենում հետաքրքիր ծանոթություններ տարբեր տարիքի, մտածելակերպի, հետաքրքիր նախասիրություններ ունեցող երեխաների ու պատանիների հետ: Այս անգամ ծանոթությունս փոքր-ինչ տարբեր էր: Ծանոթացա 17.am-ի Շիրակի թղթակից Շուշան Վահանյանի հետ:

Պատահաբար իմացա, որ ճամբարում «Մանանա» ընտանիքի անդամ կա ու շտապեցի առաջինը ծանոթանալ: Շատ հետաքրքիր անձնավորություն էր Շուշանը: Պատմեց, թե ինչպես է միացել «Մանանային» և սկսել թղթակցել: Ես էլ պատմեցի իմ պատմությունը: Ու հետաքրքիր էր, որ Ծաղկաձորում կայացած մեդիա ճամբարին և ինքն էր հնարավորություն ունեցել մասնակցելու և ես, բայց ցավոք երկուսս էլ չէինք կարողացել: Ու մտածեցինք, եթե մասնակցած լինեինք, ավելի շուտ ծանոթացած կլինեինք: Բայց ոչինչ, կարևորը ծանոթացանք: Ինչպես ասում են` լավ է ուշ, քան երբեք: Հետո պատմեց, թե ինչպես է «Վորլդ Վիժն» Հայաստանի կազմակերպության օգնությամբ ճամբար կազմակերպել իրենց մոտ, երեխաներին մի քանի օրով կտրել վիրտուալ կյանքից և պարգևել իսկական մանկություն:

Ես էլ մտածեցի այդ ուղղությամբ, և եթե ստացվի, եկող ամռանը ես նույնպես նմանատիպ ճամբար կկազմակերպեմ մեր համայնքում:

Հաճելի էր ծանոթանալ Շուշանի հետ ու կիսվել հետաքրքիր մտքերով: Հուսամ, սա մեր վերջին հանդիպումը չի լինի:

Էլյանորա Բալյան

***

Մենք գնացել էինք Գեղարքունիքի մարզի Կալավան գյուղ`«Վորլդ Վիժն»-ի կազմակերպած 3-օրյա վրանային ճամբարին, որի ընթացքում անցկացվեցին երեք տարբեր սեմինարներ, խաղացինք հետաքրքիր «Մամոնտ» խաղը: Կալավանում մեզ հյուրընկալեց «Թայմ Լենդ» հիմնադրամի տնօրեն Ռոբերտ Ղուկասյանը կամ, ինչպես մենք էինք ասում, ընկեր Ռոբերտը: Կալավանում անցկացրեցինք անմոռանալի օրեր: Առաջին անգամ գիշերեցինք վրաններում, ծանոթացանք բնության հրաշալիքներին, առաջին անգամ տեսանք քարեդարյան կացարաններ, չնայած դրանք կառուցվել էին մեր ժամանակներում: Կալավանում անցկացրած մեր երեք օրերը տպավորիչ էին, ավելի տպավորիչ էր երրորդ օրը: Այդ օրը մենք խաղացինք «Մամոնտ» խաղը: Մենք խաղացինք խաղի բարդության ամենապարզ` 3-րդ աստիճանը: Մենք նախորդ օրն արդեն բաժանվել էինք խմբերի:Առաջին փուլում մենք պետք է պեղումներ իրականացնեինք: Տարածքը մեզ արդեն տրամադրել էին, մեր խմբերը բաժանվեցին երկու մասի: Մի մասը գնաց պեղումների, իսկ մյուս մասը մնաց պեղած իրերը հաշվելու, գրի առնելու: Երկրորդ փուլում մենք գնացինք անտառ. պետք է սովորեինք ,թե ինչպես են նախնադարում մարդիկ իրենց կացարանների կտուրները ծածկել,տեսանք դասագրքերից հայտնի վանակատ քարը:
Կալավանում ամեն բան հրաշալի էր, ամեն ինչ մաքուր, զգում էինք, որ մարդիկ այստեղ բնության, կենդանիների նկատմամբ բարի էին, սրտացավ: Այստեղ ես հանդիպեցի 17.am-ի պատանի թղթակից Էլյանորային: Նա ինձ պատմեց, թե ինչպես է սկսել թղթակցել 17-ին, զրուցեցինք տարբեր թեմաներից: Էլյան պատմեց Աղվերանի մեդիա ճամբարի մասին: Կալավանում անցկացրած 3 օրերը անջնջելի հետք են թողել հիշողությանս մեջ: Շնորհակալ եմ, որ ինձ ընձեռեցին այդ հնարավորությունը` մասնակցել վրանային ճամբարին:
Եթե ուզում եք անցկացնել ձեր մյուս ամառն ավելի հանգիստ, միաժամանակ ակտիվ ու հետաքրքիր, այդ վայրը մի փնտրեք դրսում, այցելեք հրաշք Կալավան գյուղ

Շուշան Վահանյան

milena araqelyan

Աշնանացավ

Նորից աշուն է: Կարծում եմ այս անգամ սառը օդն ու ամպամած երկինքը ամենից շուտ այցելեցին մեզ: Հա, անձրևի մասին մոռացա: Մեկ-մեկ ներսդ ու դրսում միաժամանակ է անձրևում: Կաթիլների ձայնը հազարավոր երաժշտական հնչյուններին հավասարազոր է թվում: Երկինքը անձրևից առաջ կարծես մարդու մտքերի հավաքույթ լինի: Լինո՞ւմ է, չէ՞, մտածում ես, խոժոռվում ես, բայց չես կարողանում արտահայտվել: Դու ամպամած մռայլ երկինքն ես, որը դեռ այդքան էլ պատրաստ չէ «արտահայտվելու» համար: Լինում է, որ ամեն ինչ տաքացած դուրս է պրծնում միջիցդ, դա այն արագ ու մեծ կաթիլներով անձրևն է, այն շուտ է դադարում, ինչպես քո տաք գլուխն է սառչում, և նոր գիտակցում ես ասած կամ արած խոսքեր-գործողություններդ: Իսկ այն հանգիստ, փոքր կաթիլներով անձրևը հենց քո ներաշխարհն է, որտեղ անվերջ տարբեր կաթիլներ պայքարում են ու խոնավեցնում հոգիդ, ինչպես հողն է թրջվում անձրևից հետո:

Մի աղջնակ ասում էր, որ իրեն ներսում անձրևներ են պետք: Կարծում եմ` յուրաքանչյուր մարդու ներսում ժամանակ առ ժամանակ անձրևներ լինում են, և երևի դրանք սկսվում են օդի, ինչու չէ, նաև մարդկանց սառելու հետ: Ասում եմ, հենց դրա հետ էլ աշնանացավը անցնում է ներսիդ կիսաթաց հատակի միջով:

Միգուցե արդեն թրջվե՞լ ես:

Gayane Avagyan

Ուզում եմ հետ տալ ժամանակը

-Գայուշիկ, արի իջնենք բակ: Գիտես, մեր բակ նոր երեխաներ են եկել. համ կխաղանք, համ էլ կծանոթանանք:

Էլի ընկա մանկության գիրկը: Նարեկի ձայնն էր, բակ էր կանչում խաղալու: Ես էլ հո չէի՞ կարող ասել`ոչ: Ախր, մյուս տարի դպրոց եմ գնալու, էլ ե՞րբ եմ հասցնելու բակային խաղերին ժամանակ տրամադրել: Մի կողմից` Նարեկի ձայնն եմ հիշում, մյուս կողմից` մայրիկիս.

-Ամբողջ օրը դրսում ես, Գայանե ջան: Բալես, մյուս տարի դպրոց ես գնալու, փոխանակ գաս ասես. «Մամ, ինձ տառ գրել սովորեցրու»,- միանգամից վազում ես դուրս:

-Մամ, ախր դաս միշտ էլ սովորելու եմ, բայց հո մի՞շտ չի, որ կարողանալու եմ բակում «գործնագործ», «անունգոռոցի» ու «կլաս» խաղալ: Չէ, իջնում եմ դուրս: Դաս անելու համար տասներկու տարի եմ ունենալու, հաստատ կհասցնեմ: Դպրոցի ժամանակ հաստատ ինձ չեք թողնելու գնամ ընկերներիս հետ խաղալու:

Ճիշտ նկատեցիք`չարաճճի ու չլսող երեխա եմ եղել: Դե, հիմա էլ տասնյոթ տարեկան եմ, բայց շատ չեմ փոխվել` չարաճճիությունից մի մասնիկ դեռ մոտս պահում եմ:

Գիտեք, երբ ասում են քո մասին պատմիր, միանգամից ինձ փոքր տարիքում եմ հիշում: Իմ բակը, ընկերներիս, հա, ու մեր բակի ջղային տատիկներին:

Փոքր տարիքում կարծում էի, թե մեր շենքի տատիկների աչքի փուշն եմ, բայց հիմա տեսնելուց այնպես ջերմ զրույց են անում հետս: Ահա Սեդա տատիի խոսքերն  էլ հիշեցի.

-Գնացեք շենքի դիմաց խաղացեք, ի՞նչ եք եկել մեր լուսամուտի տակ գոռգոռում: Մի րոպե չեք թողնի մարդ աչք փակի:

Մայրս էլ ասում էր, որ մեծերին չպատասխանեմ, ու ինչ ասում են` խելոք լսեմ: Ես էլ խոստանում էի իր ասածով անել, ճիշտ է, միայն խոստանում էի: Դե, փոքրիկ էի, չէի հասկանում:

Մեր բակի «բիսեդկան» էլ հիշեցի:  Թաղի տատիկները հավաքվում էին այնտեղ, սկսում ասել-խոսելը: Հա, հիշեցի. հատուկ ժամ ունեին հավաքվելու համար` կեսօրին, երբ գործերը արած-պրծած էին լինում, այդ ժամանակ բամբասելունն էր հերթը: Մենք էլ երեխեքով առավոտյան հավաքվում էինք այնտեղ ու ճաշ էինք պատրաստում: Էհ, ինչ ճաշ էր` էլ ծառի տերևներով, էլ հող-ավազով, էլ մեծ ու փոքր քարերով: Հետո էլ ուրախ-ուրախ տիկնիկներին նստեցնում էինք ու խեղճերին կերցնում:

Հեյ գիտի, օրեր: Գիտեք, մեկ-մեկ ուզում եմ վերադառնալ մանկություն: Ընկերներիս տեսնել, մեր ջղային հարևաններին` խոսք եմ տալիս, կլսեմ մայրիկիս ու էլ տատիկներին չեմ ջղայնացնի, մեր բակի բուսականությունն էլ  չեմ վնասի: Ոնց որ ասում են`խելոք բալիկ կլինեմ:

Ուզում եմ հետ տալ ժամանակը…

Լուսնային հիշողություններ

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Գեղեցիկ է, չէ՞, լուսինը: Մանավանդ այն ժամանակ, երբ շրջապատված է ամպերով: Մանավանդ այն ժամանակ, երբ նայում է աշխարհին և լուսավորում իր պայծառ լույսով: Մանկուց սիրում էի լուսինը: Նա այնքան պայծառ էր ու լուսավոր: Նայում էի ու մտածում, թե ոնց է մեր գյուղից այն երևում, չէ որ մեր գյուղը հեռու է, շա~տ հեռու աշխարհից:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Գյուղս ինձ համար մի ուրիշ աշխարհ է, առանձին աշխարհ: Շատ էի ուրախանում, երբ մտածում էի, որ լուսինը մեզ էլ է նկատում ու լուսավորում: Սիրում էի լուսինը, ու այն ինձ համար ուղղակի երկրի արբանյակ չէր, ուր չկա ոչինչ ապրելու և գոյատևելու համար: Նա ուղղակի իմ գիշերային ընկերն էր, ում հետ երազում էի, պատմում ամեն ինչ ու վստահում: Մանկական այդ երազանքները վառ են մնացել հիշողությանս մեջ: Օրինակ, երազում էի, որ մայրիկը չբարկանա վրաս, որ տատիկի ոտքերը չցավեն, որ հայրիկը աշխատանքից միշտ ուրախ վերադառնա և որ նորից պապիկիս տեսնեմ: Տեսնեմ նրան, գրկեմ ու ասեմ, որ շատ եմ սիրում ու միշտ հիշում եմ նրա դողդոջուն ձայնը, որ ասում էր. «Բալաս, վեր մեռնեմ, գերեզմանիս ծաղիկ կտինես»… Ու լուսնին նայելով մտքում ասում էի` «Դնում եմ, պա’պ»: Մեկ-մեկ էլ մտածում էի, որ պապիկը գնացել է լուսին ու նորից հետ է գալու: Միգուցե լսում էր ինձ:

Նայում էի լուսնին ու մտածում, որ նա շատ մարդկանց ճակատագրերի է ծանոթ, շատերի ուրախ ու տխուր պահերն է տեսել ու զգացել: Անվերջ նայում էի լուսնին, նայում էի ու երազում այնքան, մինչև լսում էի մայրիկի անհանգիստ ձայնը. «Բալես կմրսես, տուն արի’»: Երեխա էի…

Լուսինը նույնն է մնացել , այդքան էլ չի փոխվել, երևի մի քիչ մեծացել է, ինչպես որ ես եմ մեծացել տարիների ընթացքում: Էլի կիսվում եմ հետը, պատմում ամեն ինչ, ու նա ինձ միշտ հասկանում է: Երևի դեռ երեխա եմ:

Սիրում եմ լուսինը…

Նախընտրական Վանաձորը

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

Հոկտեմբերի երկուսին Վանաձորի բնակչությունը պատրաստվում է տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների, իսկ ապագա ՏԻ մարմիններն էլ ջանք չեն խնայում ժողովրդին իրենց կողմը գրավելու համար ու քաղաքը վերածում են տոնախմբության թեժ կետի: Վանաձորի ամեն անկյունը դառնում է բեմ ու պարահրապարակ։ Արդյունքում շահում է երիտասարդությունը, ով վաղուց կարոտել է համերգներին, ու հավասար եռանդով ու աշխուժությամբ մասնակցում է բոլոր միջոցառումներին՝ առանց հաշվի առնելու կազմակերպչի կուսակցական պատկանելությունն ու ընտրություններին նրան նախապատվություն տալ-չտալը։ Ուղղակի այս օրերին անհամեմատ շատանում են տնից դուրս գալու, ընկերներով հավաքվելու, ուրախանալու առիթները, որից էլ երիտասարդներն անթերի օգտվում են։

Հայտնիներին Վանաձորում հյուրընկալելը դարձավ սովորություն, աչքներս էլ արդեն սովորեց, էնքան, որ շատ քչերը վերջին օրերին նկարվեցին մեր հյուրերի հետ, որովհետև համացանցում այդ տիպի նկարներն արդեն «շաբլոն» են դարձել, բոլորի հեռախոսների մեջ էլ հաստատ մի որևէ հյուրից մի նորաթուխ կարճամետրաժ ֆիլմ կլինի։

Մի քանի օրվա մեջ մեր քաղաքում հյուրընկալեցինք վիտամինցի տղաներին, լիքը դիջեյների, The Beautified Project խմբին ու «Ռոք ֆեստ»-ի մասնակից այլ ռոք խմբերի, իսկ օրվա խոսակցության թեման էր Ռուբեն Հախվերդյանի այցն ու համերգը Հայքի հրապարակում։

Սեպտեմբերի 25-ին Հայքի հրապարակի բեմ բարձրացավ հայտնի և սիրված երգիչ ու երգահան Ռուբեն Հախվերդյանն ու լցրեց ցուրտ օրը իր ջերմ երգ-նվագով։ Սկզբից մի երգ երգեց, հետո մրսեց, գնաց գլխարկ դնելու ու հետ եկավ արդեն տաք-տաք՝ մեզ էլ իրենով տաքացնելու։ Երգեց իր առաջին երգը, որ գրել է տասնվեց տարեկանում.

Եթե իմանայի՜ր, որքան եմ լաց եղել ես քո գնալուց հետո….

Մինչև հիմա այդ երգը լսելիս ես իմ զգացմունքներն էի վառում հոգումս, բայց եթե դուք էլ տեսնեիք, թե արդեն հասուն այդ մարդը ինչպես էր հուզվել պատանու նման, ու թե ինչպես հավաքվածներին նկատելի կերպով սրբեց արցունքները, այդուհետ դուք էլ, ձեր սերն ու արցունքները մոռացած, ամեն անգամ աչքի առաջ կունենայիք նրան՝ հուզումը զսպելու համար աչքերը փակ երգելիս ու ավարտելուց հետո թաշկինակով աչքերը սրբելիս։

Թեև ասաց, որ սիրո մասին շատ քիչ է գրում, բայց զգացի, որ իր համար երևի ամենակարևորը հենց այդ քչերն են, երբ մի երեկոյի ընթացքում երկու անգամ կատարեց «Մեր սիրո աշունը», որն, իր խոսքով, երգում է արդեն 50 տարի։ Ու հենց այդ քչերը երգելիս էր աչքերը փակում. երևի ինքն էլ վաղուց գլխի է ընկել, որ ամենալավ պահերը հոգով ենք զգում, փակ աչքերով։

Եթե որևէ հրաշքով դեռ չեք լսել այդ երգը, շտապեք, հենց հիմա լսեք ու հետևեք, թե ինչպես է երաժշտությունը գնում ու կպչում ձեր սրտերի նուրբ լարերին։ Բախտ ունեցեք ու ձեր կյանքում մի անգամ լսեք հենց Հախվերդյանի նվագը կիթառով, նրա երգը՝ խռպոտ ձայնի, յուրահատուկ երկար, ռոմանտիկ ու, ասես, ներսից եկող «ը՜մմմ» -ի ու երգեցիկ ձայնի հաջորդումներով։

Հախվերդյանի նվագից մեր երկինքն էլ էր ոնց որ թե հուզվել, ամպերը նրբացել, փունջ-փունջ կախվել՝ ունկնդրում էին։ Կարծում եմ՝ ոչ այնքան նվագը, որքան երգչի, իմ, սիրահարների ու մեր նման շատ մարդկանց սրտերի միջինը (երևի հենց սերը) հասել էր երկինք ու ամպերին «դիվադադար» արել։

Ես շատ կուզեմ, որ Վանաձորը միշտ տոնական տրամադրությամբ լինի, մենք միշտ ուրախանալու առիթներ ունենանք, լավ հյուրերի կարոտ էլ չմնանք։

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

elen gevorgyan

Հոգսաշատ տարի

Արդեն երեք  շաբաթից ավել է, ինչ սկսվել են մեր դասերը: Արդեն 11-երորդ դասարանցի  ենք  և այս տարի մեզ վրա ավելի մեծ պատասխանատվություն կա, քանի որ բոլորս ընտրել ենք այն մասնագիտությունները, որոնցով պիտի շարունակենք մեր ուսումը:

Արդեն զգում ենք ավարտական շունչը: Չգիտեմ` ուրիշ դասարաններում ինչպես է, բայց մեր կենսուրախ  դասարանում իրար հրաժեշտ չենք ցանկանում տալ: Ամբողջ  օրն վիճում ենք միմյանց հետ, կատակում, բանավիճում տարբեր հարցերի շուրջ,  բայց միշտ գալիս ենք համաձայնության, դրա համար էլ իրար շատ ենք սիրում և միշտ համախմբված ենք:

Սիրում եմ իմ դասարանի բոլոր աշակերտների բնավորության այն գիծը, որը կա բոլորիս մեջ. միմյանց  օգնել ցանկացած հարցում: Երևի դա է պատճառը, որ բոլորս լավ ենք սովորում:

Հա, մոռացա ասել. 17.am, ինձանից չնեղանաս, որ ուշ- ուշ եմ նյութեր գրում: Դասերս և պարապմունքներս ինձ չեն թողնում: Բայց հենց ազատ ժամանակ եմ ունենում, առաջին բանը, որ անում եմ, ձեզ գրելն է: