Կգտնվի՞ էլի ինչ-որ մեկը, ով կունենա այնքան նամակներ, բացիկներ, շնորհավորական և հենց այնպես գրված տողեր, որքան ես ունեմ։ Դրանց ճշգրիտ քանակը դժվարանում եմ ասել, քանի որ երբեք չեմ հաշվել, միայն կարող եմ ասել՝ մի օրը հազիվ թե բավականացնի դրանք թեկուզ և արագ աչքի անցկացնելու համար։ Լավ, իսկ ի՞նչ նամակներ ու բացիկներ են դրանք, ո՞ւմից և ինչո՞ւ այդքան շատ…

Մանկությունից են դրանք… Աննկարագրելի են զգացումները դրանք ձեռքս առնելիս։ Այնպիսի «ծանրություն» ունեն դրանք, կշիռ ունեն, թանկ են… Այդքան հիշողություններ՝ մի համեստ տուփի մեջ ամփոփված։ Այդքան պատմություններ… Օրեր…

Ուշ-ուշ է ձեռքս ընկնում այդ տուփը, սակայն ընկնելուց էլ միայն բացում եմ, առնում ձեռքերիս մեջ, նայում, ապա արագ լցնում տուփն ու փակում՝ նորից իր տեղը դնելով։

Ինչո՞ւ չեմ համարձակվում բացել դրանք ու կարդալ։ Մի՞թե այդքան անարժեք թղթեր են, որ ժամանակս անգամ ափսոսում եմ վատնել դրանց վրա։ Ո՛չ…Վախենում եմ ծեծել անցյալի դուռը, խուսափում եմ մանկության ճիչը լսելուց, գիտեմ, որ բառերը կոկորդիս շարվելով չեն ցանկանալու կուլ գնալ, խեղդելու են…

Իսկ ի՞նչ է դրանցում։ Պատմություն, մի ամբողջ մանկություն, ուրախ ու անհոգ օրեր, պարզ մանկական մաղթանքներ, անկեղծ խոստումներ…

Հասցեատերը ես եմ, բայց ո՞ւր են գրողները։ Անկեղծ ասած, միայն մեկն է նրանցից, որ կողքիս է, միայն նրան է, որ մինչև օրս տեսնում եմ, բայց գրողների թիվը վստահաբար մեկ տասնյակից ավելի կլինի… Հետաքրքիր է, չէ՞։

Ինչևէ, մի օր գուցե նորից ձեռքս առնեմ դրանք, այս անգամ սակայն, կարդալու պայմանով։

Դրանց հիմքում ընկերությունն է, պարզ, մանկական ընկերությունը… Եվ մի առիթ ասելու՝ մեր մանկությունը, մեր դպրոցական տարիները ուրիշ էին։ Դժվար թե մերօրյա դպրոցականները սոցիալական կայքերը թողած՝ իրար նամակ ու բացիկ գրեն։

Ցավալի է:

Բոլոր երեխաներն էլ պետք է ունենան  անհոգ և լուսավոր մանկություն, անկախ նրանից. քաղաքում են ապրում, թե՝ գյուղում:

Եթե տարիներ առաջ ինձ այս մասին ասեին, ես անշուշտ կբացեի բողոքի մի մեծ գիրք ու ցույց կտայի, որ այդ խոսքերը Հայաստանի երեխաների համար չեն ասված: Անշուշտ կբերեի մի շարք օրինակներ, որոնք կապացուցեին, որ  գուղում ապրող երեխաները շատ ու շատ պակաս հնարավորութուններ ունեն  բազմակողմանի զարգանալու համար:

Բայց սա տարիներ առաջ, քանի դեռ մեր գյուղ չէր եկել «Հայաստանի մանուկներ հիմնադրամ»-ը՝ COAF-ը: Այս կազմակերպությունը տարբեր ծրագրեր է իրականացնում Արմավիրի, Արագածոտնի, հիմա նաև Լոռու մարզերում բնակվող գյուղերի երեխաների համար: Դպրոցներում գործում են տարբեր արտադպրոցական խմբակներ, որոնց երեխաները հաճախում են անվճար: Այս ամենի մասին դուք կարող եք իմանալ համացանցից, բայց ես ուզում եմ կիսվել իմ տպավորություններով:

Դեռ տարիներ առաջ ես կարծում էի, որ սովորելու բան կարելի է գտնել միայն դպրոցում ու դասագրքերում, բայց հիմա ես վստահ կարող եմ ասել, որ այն, ինչ ես սովորել եմ` հաճախելով COAF-ի խմբակներին, ոչ մի դասագիրք ինձ տալ չէր կարող: Գնում էինք թատերականի, ու գյուղում ապրող երեխան բեմ էր դուրս գալիս իբրև դերասան և դերասանուհի:

Հիշում եմ, որ ամեն անգամ, երբ  COAF-ի մեքենան գյուղ էր մտնում, գլխի էինք ընկնում, որ մի նոր ծրագիր է լինելու: Ամառային ճամբարներ, տարբեր էքսկուրսիաներ, և ի վերջո, մենք այսօր սովորում ենք վերանորոգված և բարեկեցիկ դպրոցում հենց COAF-ի շնորհիվ:

COAF-ը փոխեց ինձ: Ես և ինձ նման հարյուրավոր երեխաներ սովորեցինք ազատ մտածել, սովորեցինք, որ մենք այս փոքրիկ գյուղերի փոքրիկ բնակիչներս կարող ենք փոխել մեր շրջապատը դեպի լավը: Մենք կարող ենք ամեն ինչ, եթե հավատում ենք ինքներս մեզ:

 COAF –ը մի մեծ լույս բերեց մեզ: Այդ լույսը թափանցեց ու հասավ մեր բոլորի հոգու խորքերը ու լուսավորեց մեզ ներսից: Ես սկսեցի սիրել իմ գյուղը հենց  COAF-ի շնորհիվ: Այսօր մենք` գյուղի երեխաներս, ունենք հնարավորություններ, որոնք չունեն անգամ քաղաքի երեխաները:

Մենք չենք վախենում ազատ լինելուց, մենք պատրաստ ենք պայքարել ու հասնել մեր երազանքներին, մենք պատրաստ ենք մեր մտածածն արտահայտել և ազատ ստեղծագործել:

Ես կարող եմ վստահորեն ասել, որ այն  մեծ կամ փոքր հաջողությունների ու ձեռքբերումների համար, որ ունեցել եմ այս տարիների ընթացում,  պարտական եմ COAF-ին:

«Հայաստանի մանուկներ հիմնադրամը» շարունակում է իր բարի գործը, ու այժմ ինձ նման երեխաների թիվը գնալով շատանում է, և ես վստահ եմ, որ կգա մի օր, երբ այս կազմակերպության և նմանատիպ այլ կազմակերպությունների շնորհիվ  Հայաստանի գյուղերում ապրող երեխաները կունենան վառ ու լուսավոր ապագա…

Երազանքներ, որ կմնան երազանք։ Հա, մտքերս մի տեսակ խառն են, բայց կասեմ, որ իրոք մենք էլ գիտենք, որ մեր սրտի մի անկյունում ունենք պահած երազանքներ ու լավ  գիտենք, որ դրանք չեն իրականանա, կամ կիրականանա դրա մի մասը, բայց մեկ է, մենք էլի երազում ենք, շատ հաճախ  դրանք ուղղակի մեր երևակայության արդյունքն են։

Բայց շատ հաճախ ունենք երազանքներ, որ դարձնում ենք նպատակ ու ամեն գնով հասնում դրա իրագործմանը։

Երևի կյանքի կարևոր բանաձևերից մեկն է, որ պետք է բացես, լուծես ու ամեն ինչ քո սրտի ուզածով կլինի, ոնց որ մաթեմատիկական դժվար խնդիրները, որոնց լուծմանը հասնում ես բանաձևի օգնությամբ: Մի՞թե չես ուրախանում, որ կարողանում ես լուծել դժվար խնդիրը, չէ՞ որ հաստատ ուրախանում ես։

Հա, հիշեցի մի լավ դեպք։ Հենց ես ու ընկերուհիս էինք երազում, որ կմեծանանք ու մեր ուզած խանութը կբացենք, ու քանի որ չէինք ուզում մեր ծնողներին շատ նեղություն տալ, որոշեցինք գումար հավաքել։  Դե, ինչպես բոլորը, որոշեցինք գանձանակ պահել, ու ամեն օր որոշակի գումար էինք ավելացնում: Բայց դե, երազանք էր, որ եկավ ու անցավ։ Բայց գանձանակը կար,  ու այս ամառ դարձավ ուրիշ երազանքի իրագործման միջոց։

Մարտի ութն էր: Կանգառում կանգնած սպասում էի: Օրը սովորականից մարդաշատ էր. դե, տոն էր: Ինչպես ամեն տարի, այդ օրը նույնպես ծաղիկներ էին բաժանում կանանց և աղջիկներին: Մի կին իր տղայի հետ եկավ, կանգնեց կողքիս: Այդ կնոջ ձեռքին մի ծաղիկ կար, իրեն էլ էին նվիրել: Ասեմ, որ չափազանց շատ եմ սիրում նայել մարդկանց աչքերին, փորձել կարդալ ամենքի հայացքը, տեսնել էությունը: Հիմա նայում եմ այդ կնոջը, հետո իր տղային. մոտ տասը տարեկան կլիներ, մեծ, շատ սիրուն աչքեր ուներ, երկար թարթիչներ, բարի հայացք, թուշիկներին էլ պեպեններ կային: Մայրը ծաղիկը տվեց որդուն, ու սկսեցին զրուցել:

-Մա՜մ, ա՜յ մամ, կլինի՞ դասատուիս տամ էս ծաղիկը: Իրան շատ եմ սիրում:

-Չէ, կտանենք, կտանք քույրիկին, ա՜յ տղա:

-Մա՜մ, բայց ես դասատուիս եմ ուզում նվիրել:

-Ա՜յ տղա, սիրուն բռնի ծաղիկը, տուն պիտի տանենք: Լավ, է, որ ուզում ես, դասատուիդ կնվիրենք: Տանը քուրիկին կասենք` կզարդարի, դասի գնալուց կտանես:

-Հա, մամ ջա՜ն:

-Տղե՛ս, կարո՞ղ ա տատիկին նվիրենք էս ծաղիկը: Ուզում ես, արի իրան նվիրենք, հա՞:

Ամբողջ ժամանակ լսում եմ ուշադիր, այդ տղային եմ նայում, որ զգույշ ծաղիկը բռնած՝ համ մայրիկի հետ է զրուցում, համ էլ անընդհատ մի քայլ առաջ է գալիս, տեսնի՝ չեկա՞վ ավտոբուսը: Նայում եմ ու ժպտում իրեն: Մեկ էլ ինքն ինձ ժպտաց ու ասաց.

-Մա՛մ, վերջ, ծաղիկը էս քույրիկին եմ նվիրում:

-Նվիրի, բալե՛ս, լավ քույրիկ ա:

Սիրտս լցվեց. իրենց ունեցածը ընդամենը մի ծաղիկ էր, բայց բոլորին նվիրեցին: Գուցե Աստված իրենց բարեկեցիկ կյանքով չէր ապահովել, բայց շատ մեծ սիրտ էր նվիրել…

Ծաղիկը չվերցրի ու ասացի, որ դա հենց այդ կնոջ նվերն է ու թող իրենն էլ լինի: Ո՛չ իմ ավտոբուսն էր գալիս, ո՛չ իրենց, ինչ լավ էր. սկսեցինք զրուցել: Պահը չկորցրի ու ասացի.

-Ինչքան սիրուն ու լավ տղա ունեք:

-Հա՞:

-Շա՜տ:

Իրենց ավտոբուսն եկավ, ու նստելիս այդ տղան ինձ ժպտալով ասաց.

-Հաջող, քույրիկ ջա՛ն:

Ամբողջ օրը աչքերիս առաջ այդ հայացքն էր. ծաղիկ նվիրող այդ բարի հայացքը: Այնքան կուզեի նորից տեսնել այդ տղային, մի բարի ժպիտ նվեր ստանայի նրանից ու պարզեի, թե ի վերջո, ո՞ւմ նվեր հասավ բարի հոտով այդ ծաղիկը:

Դու ունես 6 կյանք մինչև հասունացում: Դե այդ կյանքերը այնքան էլ քոնը չեն, բայց ցանկացածի կորուստը քեզ ավելի են հեռացնում մանկությունից ու տանում դեպի հասունացում: Մի քանի օր առաջ այդ կյանքերից ևս մեկը կորցրեցի: Այժմ ինձ մնացել է 4 կյանք՝ մեկ տատիկ, մեկ պապիկ, հայրիկ ու մայրիկ:

Տատիկներ ու պապիկներ… Նրանք ապահովում են քո մանկության մի ամբողջ 4 կյանք: Երբ դու թոռնիկ ես, դու չես կարող մեծ լինել: Նրանք դա թույլ չեն տա: Պապիկս պատմում է, որ քույրս խնձոր ուտում էր միայն այն դեպքում, երբ իր ձեռքով քաղում էր ծառից: Պապս էլ ձմռանը թելերով խնձորները կապել է իրենց ծառերից, իսկ մյուս պապս խոստանում էր մեդալ այն թոռանը, ով առաջնը իր ճաշը կվերջացներ: Այդպես էլ չտվեց…

Նրանք քեզ կպատմեն զվարճալի պատմություններ, մի  մասը միգուցե հորինված: Նրանք նույնիսկ  քո ներկայությամբ վիճում են զվարճալի կերպով, տատիկները չմոռանալով հիշեցնել, որ իրենք «լիքը ուզողներ ունեին» ու զարմանում են , թե ինչի են պապիկիս ընտրել: Պապիկներն էլ իրենց հերթին հետ չեն մնում, ասելով, երևի խմած են եղել նրանց ընտրելիս:  Ափսոս, մայրական տատիկս ու հայրական պապիկս մենակ են ու էլ չեն կարող այդպես վիճել…

Տատիկներ ու պապիկներ…Նրանք ապահովում են քո մանկության 4 կյանքերը:

Միշտ երազել եմ նկարահանել սեփական ֆիլմս։ Նույնիսկ եթե այն տևեր 1-2 րոպե, նույնիսկ եթե վատը լիներ, բայց լիներ իմը։ Ֆիլմ նկարահանելու պրոցեսում ես ինձ պատկերացրել եմ ռեժիսորի, օպերատորի, անգամ բեմի բանվորի, բայց ոչ սցենարիստի դերում։ Երևի դա նրանից է, որ ես չեմ սիրում ինչ-որ բան հորինել։ Բայց միշտ, թարսի պես, ամենալավը դա է ստացվում։

«Մանանա» կենտրոնի շնորհիվ ես նկարահանեցի առաջին ֆիլմս։ Դա տեղի ունեցավ մոտավորապես այսպես։ «Մանանայի» անցկացրած գործնական դասընթացից  ընդամենը 1-2 օր էր անցել, և այդ դրական էներգիան իմ միջից դեռ դուրս չէր եկել։ Ես նստած մտածում էի, թէ ինչպես շնորհակալությունս հայտնեմ «Մանանային» այդ հրաշալի օրերի համար։ Քանի-որ առաջիկայում ամանոր էր, ես չկարողացա ավելի ինքնատիպ բան մտածել, քան ամանորյա փոքր ֆիլմի շնորհիվ հայտնել իմ շնորհակալությունը։

Դե իհարկե, ոչինչ չէր կարող հարթ ընթանալ: Գրավորների պատճառով ես չկարողացա հանդիպել դասընթացի մասնակիցներից ոչ մեկի հետ։ Հասա տուն ու միանգամից գրեցի Վահեին՝ մեր միջից ամենամեծին։ Համաձայնություն ստանալուց հետո գրեցի Սերոժին: Նա ինձ ասաց, որ նկարահանումները կարող ենք անցկացնել իրենց տանը։ Հաջորդ օրը հանդիպեցի աղջիկների հետ, որից հետո սկսեցի գրել այդ ֆիլմի սցենարը։ Սցենարը պատրաստ էր. մենք ունեինք մի տեսախցիկ ու մի կերպ հայթայթած շտատիվ։

Սկսեցինք նկարահանումները։ Դե, քանի-որ Սերոժն էր լուծել նկարահանման վայրի ու մնացած սարքավորման խնդիրը, նա դարձավ մեր փոքրիկ ստեղծագործության պրոդյուսերը։ Վահեն՝ ռեժիսորը, իսկ ես, դե իհարկե, արդեն նշել եմ, որ սցենարիստն էի։

Նկարահանումները տևեցին 6 ժամ, ավարտեցինք ժամը 20։00-ին, բոլոր նյութերն ինձ հետ վերցրեցի, որ տանը սկսեմ մոնտաժ անել։ Բայց այստեղ նույպես բախտս չբերեց։ Պարզվեց, որ ներբեռնելու ժամանակ ֆայլերը վնասվել էին, և ոչ մի մոնտաժ էլ չէր լինի անել։ Արդեն ուշ էր, և ես չէի կարող գնալ Սերոժենց` նկարների հետևից։ Հաջորդ օրը սկսեցի մոնտաժել և ավարտեցի գիշերը 4-ին։ Համենայնդեպս, ես էի այդպես մտածում։ Առավոտյան մեր պրոդյուսերն ու ռեժիսորը եկան մեր տուն։ Մենք վերջնական տեսք էինք տալիս ֆիլմին, երբ տեղի ունեցավ մի սարսափելի բան։ Գյուղի լույսերն անջատվեցին:

Ուղղակի փորձեք պատկերացնել։ 6 ժամ նկարահանում, մի էդքան էլ մոնտաժ, ու էդ ամեն ինչը մի վայրկյանում ջուրն է ընկնում։ Ես արդեն պատրասվում էի համակարգիչիս մկնիկը ստեղնաշարից պոկել, երբ լույսերը միացան։ Պահպանված մի քանի ֆայլի շնորհիվ ես մի ժամում կարողացա վերականգնել այդ ամենը։ Արդեն ուրախացած «հիշել» հրամանն  էինք տալիս և այդ պահին հասկացանք, որ վատ որակով ենք սարքել։

Հենց այդ վիճակում էլ ուղարկեցինք «Մանանա», մտածելով որ չեն տեղադրի կայքում: Բայց նրանք մեզ շատ գովեցին ու խնդրեցին ուղարկել ֆիլմի որակյալ տարբերակը: Մենք ավելի ոգևորված շարունակեցինք աշխատանքը: Ֆիլմը տեղադրվեց կայքում: Տեսնեիք` ինչ ոգևորություն էր:

Հիմա, երբ արդեն շատ ֆիլմերի վրա եմ աշխատել, մեկ է, միշտ ոգևորված հիշում եմ իմ առաջին ֆիլմի աշխատանքները:

Հ․Գ․ Շատ շնորհակալություն Սերոժի տանեցիներին, որոնք մեզ «մուննաթով» հետևելու փոխարեն համեղ ալադիներ և հյութ հյուրասիրեցին:

Ասում եմ` չկրկնե՞նք:

-Բարև ձեզ:

-Վայ, բարև  Տաթև ջան: Ո՞նց ես, լավ անցա՞վ ճամբարը:

-Շատ լավ էր: Ինձ ինչ-որ  հոգեբանական գիրք տվեք:

-Հիմա ես քեզ ի՞նչ գիրք տամ, մի րոպե սպասի…

Ու հենց մի րոպե հետո իմ ձեռքում հայտնվեց  Զիգմունդ Ֆրոյդի «Հոգեվերլուծության ներածություն» գիրքը: Հանդիպածս առաջին գիրքն էր, ում հեղինակը ամեն ինչ անում է, որպեսզի չընթերցեմ: Ներկայացնելով, հոգեվերլուծության բարդ կողմերը, շատ ու շատ դժվարություններ, ասելով.

«…Եթե ի վիճակի եք հաղթահարել դրանց ազդեցությունը, ապա մենք կշարունակենք մեր հանդիպումները»:

Իհարկե, ես չկոտրվեցի այլ հակառակը, ավելի ոգևորվեցի ու անցա գործի: Առաջին դասախոսությունը սխալ գործողություններն էին: Իսկ հետո անցանք երազներին, որոնց ես շատ լուրջ էի վերաբերվում, բայց ուսումնասիրելուց հետո փոխեցի կարծիքս: Այսպիսով, ես հասկացա, որ երազն այն եղանակն է, որով հոգին պատասխանում է քնած ժամանակ ազդող գրգռիչներին, և այն ոչ թե կրկնօրինակում, այլ վերամշակում է գրգռիչը:

Ու այստեղ ինձ նորից հետ էր պահում գիրքը շարունակել.  «Ես ձեզ այստեղ չեմ հրավիրել ձեր աչքերին թոզ փչելու կամ ձեզնից ինչ-որ բան թաքցնելու նպատակով… Հենց այն, որ դուք սկսնակներ եք, ես կցանկանայի մեր գիտությունը ներկայացնել այնպես, ինչպես կա՝ իր անհարթություններով ու դժվարություններով, իր հավանականություններով ու կասկածներով, և եթե որևէ մեկին շատ հոգնեցուցիչ ու անորոշ է թվում, նա մեզ հետ առաջ գնալու կարիք չունի»:

Ոմանք իմանալով, թե ինչ գիրք եմ կարդում, ասում են. «Էդ ի՞նչ գիրք ես կարդում: Շատ բարդ ա, պե՞տք ա քեզ», ու շատ այլ մեկնաբանություններ:

Ինչ խոսք, բարդ էր: Մեկ պարագրաֆը մի քանի անգամ կարդում էի, որպեսզի հասկանայի, թե ինչի՞ հանգեց այդ ամբողջը, քանի որ Ֆրոյդը խոսում էր մի  թեմայի մասին, առաջարկում դրա լուծման իր մեթոդը, ասում դրա բոլոր  հնարավոր փաստերը, խոսելով շատ երկար, վերջում ասում էր. «Դուք կարող եք ինձ նկատել տալ, որ ես կրկին ներմուծում եմ մի նոր ենթադրություն և մեծ չափով կասկածի տակ եմ դնում իմ մեթոդի հավանականությունը»: Երևի թե դուք էլ խճճվեցիք իմ պես:

Եվ վերջում, ես ամեն մի նոր դասախոսությունը սկսում էի կարդալ մե՜ծ ոգևորությամբ, հիմա կմտածեք` ինչո՞ւ,  քանի որ նա այսպես էր սկսում.  «Հարգելի՛ տիկնայք և պարոնայք, օրերից մի օր հայտնաբերվեց…» :

Երանի թե նա տեսներ, որ իր այս բարդ դասախոսությունները կարդում է ընդամենը 15  տարեկան մի աղջնակ, ու ինքն էլ դրանից ոգևորվեր: