Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

Ազատ տարածք Արմավիր

Ընկերություն

2016/08/02 Միլենա Սեդրակյան

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Կյանքում ծնողներին և բարեկամներին մենք չենք ընտրում, իսկ ընկերների ընտրությունը մերն է, և դա էլ ոչ պակաս կարևոր ընտրություն է:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Ընկերը, իմ և կարծում եմ մարդկանց մեծամասնության համար, մեծ արժեք ունի, քանի որ նա չունենալով քեզ հետ ոչ մի արյունակցական կապ, սիրում է քեզ: Ընկերությունը սկսվում է այն ժամանակ, երբ մեկն ասում է.
-Ի՞նչ: Դո՞ւ էլ: Իսկ ես կարծում էի միայն ես եմ որ…

Եթե ուզում ես լավ ընկերներ ունենալ, ինքդ էլ պիտի լավ ընկեր լինես:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Ընկերներ ես շատ-շատ ունեմ, բայց ամեն մի ընկերոջս չէ, որ համարում եմ իսկական ընկեր ու կիսվում եմ հետը մինչև հոգուս խորքը:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Այ օրինակ, իմ դասընկերուհի Մարիամին, որը մանկուց ինձ հետ է, ես համարում եմ իսկական ընկեր և մարդ, ում հետ կարող ես կիսվել ամեն ինչից: Նա ամեն պարագայում քեզ ճիշտ խորհուրդ կտա: Նրա բնավորության գծերն ինձ այնքան շատ են գրավում՝ համ բարի է, համ հոգատար, կարեկցող, էլ չեմ ասում, թե ինչքան նվիրված է ու հավատարիմ: Մարդկանց սիրում է այնպիսին, ինչպիսին որ կան, և չի փորձում փոխել նրանց: Օգնում է, ոչ թե խղճում: Շատ, շատ եմ սիրում նրան: Եվ երբ ժպտում է, աշխարհը կարծես իմն է դառնում:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Մարիամը իմ կյանքում առանձնահատուկ տեղ ունի, բայց մյուս ընկերներս էլ պակաս բարի, հոգատար, խելացի, կատակասեր չեն:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Ազատ տարածք, Իմ գրադարակը, Մշակույթ Կոտայք

…Ում ընտելացրել ենք

2016/07/31 Լիդա Արմենակյան

«Մարդիկ մոռացել են այն ճշմարտությունը: Բայց դու մի մոռացիր, որ հավիտյան պատասխանատու ես նրա համար, ում ընտելացրել ես: Դու պատասխանատու ես քո վարդի համար»:

Էքզյուպերիի հենց այս մտքով էլ սկսվում են իմ կյանքի բոլոր լուսապայծառ ու մռայլ առավոտներն արդեն վեց տարի:

Առավոտ է: Աչքերս բացում եմ, նայում ժամին ու զանգում.

-Արևիկ, բարև: Ո՞նց ես:

-Բարի լույս: Ես լավ եմ, դո՞ւ: Գալու ես, չէ՞:

-Գալու եմ, բա ոնց: Առանց ինձ հո չե՞ս մնա:

Էսպես են սկսվում իմ առավոտները` Արևիկի բարի լույսի, որպիսության դրական պատասխանի ու մշտական հարցի հետ:

Դպրոց ենք գնում, տուն գալիս ու որոշում համերգ գնալ երեկոյան:

-Արև, չես մոռացել, չէ՞, որ ժամը վեցին պիտի գնանք:

-Չեմ մոռացել Լիդ: Կգամ:

-Դե տես, չուշանաս:

Ծիծաղում է… Ծիծաղում եմ:
Ասում եմ` չուշանաս, հստակ իմանալով, որ մեկ է, անպայման ուշանալու է: Գնում ենք համերգի մի քիչ ուշացած ու էլի սկսում մեր խենթությունները: Մի աղջիկ երգում է, Արևը կանգնում է աթոռին ու բարձր գոռում, ծափ տալիս, ես մի կերպ եմ զսպում բարձր ծիծաղս, հետո հասկանում եմ, որ չէ, էլ չի ստացվում: Արևիկին վերցնում եմ ու արագ դուրս գալիս դահլիճից: Հետո էլի ամբողջ ճանապարհին ձայներս գլուխներս գցած մի կերպ տուն ենք հասնում: Պինդ գրկում է ու գնում:

Անցել են տարիներ: Առավոտ է: Վերցնում եմ հեռախոսս ու էլի հետ դնում: Միացնում եմ համակարգիչս, բացում իմ ամենասիրելի, այսպես ասած, «Folder»-ը ու հերթով թերթում նկարները: Ինչքան ուրախ ենք նկարներում ես ու ինքը: Այ, թե հիմա էդ ուրախությունից մի պատառ լիներ:

Էս կյանքում էնպես է ստացվել, որ չենք ընտելացնում, բայց ընտելանում ենք: Ու ամեն անգամ, երբ մեկը թողնում ու գնում է ինձ, ով ժամանակին ընտելացրել ու պատասխանատու էր դարձել ինձ համար, իմ մեջ ինչ-որ բան է փոխվում, բայց փոփոխությունը չեմ համարձակվում կոտրվելուն համարժեք համարել: Չեմ կոտրվում: Չէ: Սակայն տխրություն բառն էլ վաղուց չի բնութագրում այն, ինչ տեղի է ունենում ինձ հետ, երբ լքում է ինձ այն մեկը, ում համար արդեն ես էլ էի հասցրել պատասխանատու դառնալ և ում տվել էի իմ ամբողջ հոգին:

Հետո նորից բացում եմ իմ ամենասիրելի գիրքը`«Փոքրիկ Իշխանը», գտնում ու կարդում եմ հենց այս տողը.
-Երբ թողնում ես, որ քեզ ընտելացնեն, հետո դրա համար կարող է և լաս:

Համակերպվում եմ, մի կերպ համակերպվում եմ ու առաջ անցնում: Առաջ եմ անցնում մտքերիցս ու հիշողություններիցս: Ինքս ինձ խոստանում եմ երբեք չլինել այդպիսին, երբեք չմոռանալ պատասխանատվության մասին: Չէ որ «քո վարդն աշխարհում միակն է»:

Ազատ տարածք Կոտայք

Համակերպվում ենք

2016/07/30 Միլենա Առաքելյան

Մտածում եմ, ինչ հեշտ ենք երբեմն համակերպվում ինչ-որ բանի, ինչ-որ մեկի, ինչ-որ երևույթի, լինել-չլինելու հետ: Իսկ ի՞նչ է համակերպվելը: Համակերպվելը սովորելն է, վարժվելը` էդ թվարկածներիս առկայությանը, կամ բացակայությանը:

Երբ ինչ-որ գիրք ես կարդում, ու մնում են հաշված էջեր, գիտակցաբար դանդաղ ես կարդում, որ չգա վերջը, որ չհասնես վերջին բառին, նախադասությանը, որ չփակես այն էջը, որն արդեն կարդացվել է ու սպասում է հաջորդ ինչ-որ մեկին, որ կարդա «իրեն»: Բայց սկզբում` հենց վերջացնում ես, նորից ես թերթում գիրքը` համոզվելու համար, որ արդեն ավարտել ես: Դժվար է լինում բաժանվել հարազատ էջերից, որոնք քեզ ավելի լավ էին հասկանում, քան էդ ընթացքում ինչ-որ մեկը: Օր-օրի դու սովորում ես առանց այդ էջերի ապրել, կարելի է ասել, համակերպվում ես, ու փորձում` ուրիշ գիրք վերցնել ու կարդալ: Բայց չէ, հենց լսում ես էդ գրքի անունը, մեջդ խառնվում է` դեռ չես համակերպվել: Համակերպվում ես ժամանակի ընթացքում, երբ արդեն ոչ մի դետալ` կապված էջերի հետ, քո վրա ազդեցություն չի ունենում:

Մարդիկ էլ գրքերի նման են: Ցանկացած մարդ քեզ համար չկարդացված գիրք է: Դու ծանոթանում ես մեկի հետ, կարդում իրեն, մտնում իր աշխարհ, խորասուզվում, ապրում ես նրա մտքերով ու հանկարծ գալիս է «վերջացնելու» պահը: Չէ, չես ուզում: Դժվար է շատ: Բայց միայն սկզբում է դժվար: Ամեն ինչի սկիզբն էլ դժվար է լինում: Հետո կսկսես համակերպվել: Կսովորես առանց էդ մեկի գոյության շարունակել ապրել ու կգա ժամանակ, որ կծիծաղես էդ դժվարությունների վրա ուառաջ կնայես: Մի օր էլ նորից կգա ինչ-որ հետաքրքիր էջ ու կստիպի, որ իրեն կարդաս:

Կմահակերպվե՞ս:

Ազատ տարածք Արագածոտն

Ամենաթանկ զարդը

2016/07/30 Անահիտ Նազարյան

Անձրևոտ շաբաթ էր: Ամբողջ յոթ օրերը անձրևել էր: Հաջորդ առավոտյան որոշեցի զբոսնել ու մենակ մնալ մտքերիս հետ:
Շուրջբոլորը թաց էր: Տանից դուրս էին եկել շատ քչերը, հատկապես նրանք, ովքեր շտապում էին աշխատանքի: Ամենուր թարմության բույրն էր:
Այգին դատարկ էր. հազվադեպ երևույթ էր: Քիչ անց կրկին սկսեց անձրևել (ա՜յ քեզ հաջողություն, անձրևանոց եմ վերցրել): Շարունակելով ճանապարհս, նկատեցի մի միջին հասակի տղամարդու, ով հայացքով անընդհատ ինչ-որ մեկի էր փնտրում ու կարծես թե բավական երկար ժամանակ, քանի որ վերարկուն ամբողջովին թաց էր:
Անձրևը դադարեց, որոշեցի մի փոքր էլ մնալ դրսում: Դեռ չէի հասցրել անձրևանոցս փակել, երբ մի աղջիկ ՝ մեծ ու կանաչ աչքերով, մոտեցավ, սկսեց լացակումած ձայնով հարցնել արդյո՞ք չեմ տեսել իր ոսկյա ականջօղը, վաղո՞ւց եմ այդտեղ: Ես բացասաբար տարուբերեցի գլուխս ու առաջարկեցի օգնությունս: Համաձայնվեց: Պարզվեց պարուհի է , ու հերթական պարապմունք-մարզումին գնալուց է կորցրել:
Փնտրում էինք: Ա՜յ քեզ զարմանք, այդ մարդը դեռ կանգնած սպասում էր: Ու մեկ էլ սկսեց շարժվել մեզ ընդառաջ:
-Բա՞ն եք կորցրել:
-Ըհը,- ասաց Կարինեն ու սկսեց լաց լինել:
Մինչ ես փորձում էի հանգստացնել, այդ մարդը պարզեց ձեռքը ու երբ բացեց, աղջիկը դադարեց լաց լինել, դեռ ավելին, սկսեց ժպտալ:
- Սա՞ ես կորցրել: Դե’, վերցրու, առանց այն էլ ուշացա աշխատանքից: Հա, ու ուշադիր եղիր, հաջորդ անգամ միգուցե այստեղ էլ չլինեմ:

Ազատ տարածք Վայոց Ձոր

Հայրիկիս ֆոտոապարատը

2016/07/29 Նոնա Պետրոսյան

Հայրս գտվում է Ռուսաստանի Դաշնությունում: Նա, ինչպես շատ-շատ հայրիկներ, ապրում է այնտեղ: Մենք ամեն օր զրուցում ենք Սքայփով, և ես նրան պատմում եմ ամեն ինչ, ինչ ինձ հետ կատարվել է: Ոգևորված պատմում էի, «Մանանայի» դասընթացների և այդ կազմակերպության մասին՝ թե ինչպես են իմ նյութը կարդացել և այլն: Հայրս ուշադիր լսում էր, և հանկարծ նկատեցի նրա դեմքին ժպիտ և նա ասաց.

-Աղջիկս, ես օրեցօր հասկանում եմ, թե դու ինչքան ես նմանվում ինձ: Ես նույնպես քո տարիքում շատ էի հետաքրքրվում և ուսումնասիրում այդ մասնագիտությունը, և ինձ արդեն պատկերացնում էի այդ ոլորտում: Բայց, ցավոք, ես չշարունակեցի այդ ուղին և սովորեցի իրավաբանական ֆակուլտետում:

-Պա՛պ, ինձ նույնպես շատ հետաքրքիր է այդ մասնագիտությունը: Ես շատ եմ ուզում ունենալ ավելի բազմաֆունկցիոնալ լուսանկարչական ապարատ:

-Է~հ աղջիկս, քո հայրը առաջիններից է եղել, որ ունեցել է այդպիսի ֆոտոխցիկ` «Զենիթ» արտադրանքի` դա այն ժամանակվա ամենաթանկ լուսանկարչական ապարատն է եղել:

-Պա՛պ, դե մի քիչ պատմի. ո՞նց առար էդ ապարատը, ի՞նչ էիր նկարում:

-Փող եմ հավաքել ու առել եմ ապարատը 120 ռուբլով: Նկարում էի գյուղը: Հետո ինձ տարան բանակ: Ես շատ էի ուզում ապարատս հետս տանեի, չնայած, որ բանակում չէին թողնում նկարել: Մի խոսքով, ապարատս վերցրեցի հետս: Ծառայել եմ Ռուսաստանի ամենածայրամասային ու ցուրտ մասում` Չուկոտկայում: Այ, էդ էն տեղն ա, որ ասում են` 6 ամիս գիշեր ա լինում, 6 ամիս ցերեկ, մի օրվա մեջ 2 անգամ արևածագ` ամռանը իհարկե: Իրականում էդքան էլ տենց խիստ չի այդպես` վեց ամիս գիշեր- վեց ամիս ցերեկ, այսինքն ձմեռները լույս ընդամենը մի քանի ժամ էր լինում, իսկ ամռանը միշտ լույս էր, ամառային գիշերներին ասում էին «սպիտակ գիշերներ»: Էդ բոլորը ինձ համար շատ արտասովոր էր, ու ես նկարում էի ամեն բան, ինչ ինձ հետաքրքրում էր: Անգամ նկարել եմ Բևեռափայլը, որը մեզ մոտ մի քանի անգամ եղել է: Լսե՞լ ես դրա մասին, ուղղակի հրաշք, աննկարագրելի գեղեցկություն էր:

Մենք բանակում ջուր չունեինք և դրա համար բարձրանում էինք սարերը, որպեսզի ձյուն բերենք և հալեցնենք: Այդպիսի բան երբեք չէիր կարող տեսնել` զինվորները` դեմքերը սառցակալած, անգամ հոնքերին եղյամ պատած: Այդպես շարքով ձյունը շալակներիս գնում էինք: Եվ հանկարծ, մի շատ ցուրտ օր, հրամանատարը բռնացրեց ինձ նկարելուց: Չգրված օրենքով պիտի ջարդեր ապարատս: Բոլոր զինվորները շունչները պահած սպասում էին: Միակ ապարատն էր զորամասում: Հանկարծ նա վերցրեց ապարատս ու ասաց.

-Իմ ապարատը քոնից լավն ա:

Բոլորը հանգիստ շունչ քաշեցին. նա նույնպես շատ էր սիրում լուսանկարել ու հասկացավ ինձ: Բայց վերցրեց ապարատս և ասաց, որ տուն գնալուց կտա: Նա ինձ հետո մի քանի խորհուրդ տվեց լուսանկարելու համար. «Եթե ուզում ես, որ ֆոտոդ լավը լինի և երկար տարիներ հիշես, պետք ա հանկարծակի նկարես»: Մեր բախտը բերեց, որ նա շուտ գնաց տուն, և ընդամենը 1 շաբաթ հետո տղաները գողացել ու բերել էին այն, որովհետև եթե իմ ապարատը չլիներ, ոչ մեկը ծառայության տարիներից նկար չէր ունենա:

Ես հասա իմ ուզածին և գտա հորս «Զենիթը». դա ինձ համար մեծագույն հաճույք էր և միևնույն ժամանակ, հպարտություն: Չէ որ այս ապարատը անցել է բազմաթիվ դժվարություններով և այժմ գտնվում է իմ ձեռքերում: Երբ հայրս տեսավ իր ֆոտոխցիկը, մի ակնթարթում նրա աչքերի առջև երևացին բոլոր արկածները և լուսանկարները: Հավատացեք, ես դա զգացի:

Հ.Գ. Դեն մի՛ նետեք ձեր հին իրերը, որոնք հաճելի հիշողություններ են արթնացնում, քանի որ այն կարող է շատ տարիներ հետո ձեզ ու մնացածներին ուրախացնել և երջանկություն պարգևել:

Ազատ տարածք Արարատ

Վառածն ավելի համով է

2016/07/27 Մանե Մինասյան

Դեռ փոքր տարիքից սիրել եմ խոհանոցն ու պատրաստելը:

Ճիշտ է, շատ էի լսում՝ «դուրս արի խոհանոցից», «խանգարում ես», «հերիք ա փչացնես ամեն ինչ» արտահայտությունները, բայց, ինչպես միշտ, ես համառ էի ու շարունակում էի ինձ երևակայել «ընտիր» խոհարար ու անել գործս:

Սկզբում, անկեղծ ասած, շատ էի նեղվում, բայց մի օր, երբ երևի յոթ կամ ութ տարեկան էի, պապիկս ինձ համար բաղադրատոմսերի գիրք բերեց ու ասաց, որ ինձ բան չասեն, որ ես պիտի վառեմ, փչացնեմ ու վերջապես սովորեմ:

Ու ես ամեն երեկո կապում էի գոգնոցս, կանգնում սեղանի մոտ ու կրկնում. «Բարի երեկո, սիրելի՛ հեռուստադիտողներ»: Դե հա, ես միշտ էլ երազել եմ խոհանոցի վերաբերյալ հաղորդում վարել:

Արդեն տասնմեկ տարեկան էի, երբ մերոնք սկսեցին չվախենալ փորձել պատրաստածներս:

Տասներկուսում առաջին տորթս դրեցի ջեռոցը: Առաջին կտորը տատիկս փորձեց, ու երբ ասաց, որ լավ է ստացվել, աշխարհն իմն էր:

Դե, տասներեք տարեկանում արդեն լավ էի պատրաստում, որովհետև փորձողը տասից ինն էր գնահատում: Ուրեմն լավ էր ստացվել:

Հիմա էլ եմ ազատ ժամանակ խոհանոցում լինում, ու մաման, որը մի քանի տարի առաջ ինձ խոհանոցից հանում էր, հիմա ասում է.

-Մա՛ն, մի բան սարքի ուտենք:

Աղջիկնե՛ր, մի՛ վախեցեք վառելուց, վառածն ավելի համով է, իսկ դուք, սիրելի՛ մայրիկներ, մի՛ արգելեք մեզ պատրաստել մեր առաջին «գլուխգործոցները»:

Ազատ տարածք Երևան

Անընդհատ բարձրանալ

2016/07/27 Նինա Շահմուրադյան

Երբևէ փորձե՞լ եք որևէ շենքի տանիք բարձրանալ:

Հարցս գուցե փոքր-ինչ տարօրինակ հնչեց… Լավ, փորձեմ այլ կերպ ձևակերպել:

Դուք սիրո՞ւմ եք բարձրությունը: Ես, օրինակ, շա՜տ եմ սիրում, և միայն առիթ է պետք, որ ինչ որ տեղ բարձրանամ:

Բայց հիմա այդ մասին չէ, որ ուզում եմ խոսել: Պարզապես ուզում եմ իմանալ, վախենո՞ւմ եք բարձրությունից, թե ոչ: Պատասխանեք ինքներդ ձե′զ: Վստահ եմ, որ ընթերցողների 50%-ը կասի` այ′ո, 10%-ը չի կողմնորոշվի, իսկ մնացածները`մոտ 40%-ը կպատասխանի, որ սիրում է:

Ինչևէ, հիմա հանգիստ թողնենք մաթեմատիկան ու փորձենք հասկանալ այն 50%-ին:

Իրականում դուք ոչ թե բարձրությունից եք վախենում , այլ ընկնելուց:

Իսկ երբևէ զգացե՞լ եք վերևից ներքև նայելու հաճույքը… Ես զգացել եմ, ու թեկուզ վախենալով` փորձել եմ: Դուք էլ հաղթահարեք վախն ու փորձեք: Համոզված եմ, չե′ք զղջա:

Միայն այդ պահին կզգաք, թե որքան ազատ եք, ու թե ինչպես է ամեն թեթև քամուց տրոփում ձեր սիրտը: Կնայեք փողոցում քայլող մարդկանց ու կհասկանաք , որ բարձր եք, շա~տ բարձր:

Կհասկանաք, որ դուք եք ձեր տերը, ու նայելով վեր` կապրեք ավելի վեր բարձրանալու գերագույն հաճույքը:

Բարձրությունը նման է կյանքին: Փողոցում քայլող մարդիկ քո խնդիրներն են: Եթե ընկնես՝ կջախջախվես: Բայց, եթե գտնես աստիճաններն ու էլի բարձրանաս` քեզ ավելի ուժեղ, հզոր կզգաս: Ճիշտ է, որքան բարձրանաս, ընկնելու վտանգն ավելի կմեծանա, ու ընկնելուց հետո ցավն ավելի ուժգին կլինի: Բայց շարունակ մնալ ներքևում ու չտեսնել այն գեղեցկությունը, որը միայն վերևից է տեսանելի, չտեսնել հեռուները, չերազել այնտեղ հասնելու մասին…

Ես չեմ ուզում անդադար ներքևում լինել, այնտեղ, ուր միշտ ապահով է: Ես պատրաստվում եմ միշտ բարձրանալ: Ձեզ էլ նույն խորհուրդն եմ տալիս…

Բարձրանա~լ, բարձրանա~լ… Բարձրանալ անդադա′ր…

Ազատ տարածք, Ինչն է ինձ հուզում Սյունիք

Փոքրիկ Արև-Արեգը

2016/07/26 Մարթա Մինասյան

Հունիսի 16-ը ինձ համար, կարող էր սովորական մի օր լինել, ինչպես ամսաթվերի մեծ մասը: Բայց հիմա այն ավելի կարևոր, նշանակալից ու արևոտ օր է, քան իմ ծնունդը:

Այդ օրն է ծնվել «Քառօրյա պատերազմի» հերոս՝ թեժ մարտերում զոհված Արմեն Հովհաննիսյանի միակ զավակը` Արեգը:

Ես շատ ուրախացա, երբ իմացա, որ պետք է գնամ և զվարճացնեմ այդ մանկիկին: Նրանք ապրում են Սյունիքի մարզի Ծղուկ գյուղում, և չնայած հեռավորությանը` մեծ ուրախությամբ և հուզմունքով ուղևորվեցինք նրանց տուն:

Ճանապարհին պատկերացնում էի, որ ներս մտնելիս տան ինչ- որ անկյունում, անտրամադիր նստած փոքրիկի եմ տեսնելու, բայց սխալվեցի:Արեգը մեզ դիմավորեց մուտքի մոտ` պայծառ ժպիտով ու անսահման ուրախությամբ: Այդ պահից հասկացա, որ նա պարզապես «փոքրիկ արև »է, և իր ժպիտով մեծ ուրախություն է պարգևում բոլորին:

Արեգը պատրաստակամ հագավ վագրիկի շորիկը և վագրին վայել խաղով ու մռնչյունով սկսեց «վախեցնել» բոլորիս: Շատ ուրախ էր հատկապես տորթի համար, որի վրա Մաշան և Արջն էին: Մոմերը փչելուց առաջ նրան հարցրի, թե ինչ նվեր է ուզում ստանալ: Ասաց, որ ուզում է տանկ ունենալ, և Արեգի մայրը չկարողացավ զսպել արցունքները: Հետո բոլորս միասին սկսեցինք երգել ու պարել: Արեգն էլ միացավ մեզ`արտասանեց ու հայրենասիրական երգ երգեց: Նրա հասակակիցները հիմնականում երգում են խաղերի, կենդանիների և մայրիկի մասին, իսկ նա` հայրենիքի:

Երբ ավարտեցինք ևս մի երգ, փոքրիկն իր քաղցր ձայնով ասաց. -Մա՜մ, բա մոմերը չե՞նք փչում:

Վերջապես մոմերը փչեց, և շարունակեցինք ուրախ տոնը: Սկսեցինք խաղալ Արեգի հետ, ավելի ճիշտ, նա էր խաղում, իսկ մենք նայում և ուրախանում էինք: Տղան զիլ ձայնով, հերթով պայթեցնում էր բոլոր փուչիկները: Սկզբում պայթեցնում էր ձողիկով, հետո փոխեց ռազմավարությունն ու սկսեց դրանք պայթեցնել` վրան նստելով: Ամեն փուչիկի պայթյուն ավելի ու ավելի էր աշխուժացնում ծննդյան տոնը ու, թեև վագրիկի հագուստը փոքր-ինչ մեծ էր վրան, բայց չէր նեղվում ու անսահման երջանիկ վազվզում էր այս ու այն կողմ: Երբ հասավ նվերների պահը, Արեգն ուղղակի ապշեց.

-Պահոոոոոոոոոոոո, ինչ շատ ա՜:

Իսկ երբ շուռ տվեց գետնին, նվերները մի մեծ բուրգ կազմեցին, որից Արեգն ավելի ուրախացավ:

Նրան այնքան էր դուր եկել մեր ներկայությունը, որ թույլ չէր տալիս հրաժեշտ տայինք:

Արեգը երջանիկ էր, որ մարդիկ են եկել, խաղում ու զվարճանում են իր հետ, իսկ մենք տխուր էինք: Տխուր էինք, որ հայրը չի կարող վայելել իր մանկան հրճվանքը, տեսնել, թե ոնց է մեծանում: Տխուր էինք, որովհետև Արեգը տղամարդ է դառնալու` անընդհատ զգալով իր հոր կարիքը:

Երբ այցելեցի նրանց, հասկացա, որ բոլորս պետք է այցելենք մեր հերոսների զավակներին, մենակ չթողնենք:

Ազատ տարածք Արմավիր

Բացահայտելով Լոռին

2016/07/26 Անուշ Հովհաննիսյան

Կարծում եմ բոլորիս էլ հայտնի է ծնողական ժողովի ընթացքում ունեցած ապրումները: Բայց ինձ համար տարեվերջյան ծնողական ժողովը ամենահետաքրքիրն է, քան մնացածը, որովհետև որոշվում է քաղաքից դուրս անցկացնելու մի հրաշալի օր: Այս տարի բոլոր տարիների նման անհամբեր սպասում էի ժողովի արդյունքներին, և հանկարծ զանգ եկավ հեռախոսիս` մայրիկս էր: Անհամաբերությունս չկարողանալով զսպել միանգամից հարցրի.

-Հըն, մամ, ո՞ւր ենք գնում:

-Լոռի,- լսվեց մայրիկիս մի տեսակ դժգոհ ձայնը:

Իսկ իմ ուրախությանը չափ չկար, որոհետև վաղուց էի երազում գնալ Լոռի: Ուզում էի տեսնել այն հրաշք վայրը, որի մասին Թումանյանը այդքան պատմել ու բանաստեղծության ձևով մեզ է հասցրել: Իսկ մայրիկիս դժգոհության պատճառը ճանապարհն էր: Կարծում եմ, բոլորդ գիտեք, թե ինչքան է Արմավիր-Լոռի ճանապարհի երկարությունը: Ինչևէ, առավոտյան ժամը 5-ին ճանապարհ ընկանք: Ճանապարհը իրոք շատ երկար էր ու ոլորաններով հարուստ, չնայած Լոռվա չնաշխարհիկ բնությունը կոծկում էր ամեն ինչ:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Առաջին վայրը, ուր հասանք, Դսեղն էր` Թումանյանի տունը: Ամպերի մեջ էր թառել Դսեղը, որն էլ ավելի էր գեղեցկացնում նրան, ու այդ ժամանակ հասկացա բանաստեղծությունների բառերի իմաստը ու, մեջբերելով Թումանյանի բանաստեղծություններից մեկը, տամ պարզ նկարագիրը իմ տեսածի.

Վըտակը ժայռից ներքև է թըռչում,
Թափ առած ընկնում քարերի գըլխին,
Զարկում ավազին, շաչում է, ճըչում,
Ճըչում անհանգիստ, փըրփուրը բերնին:

Ինչպես ծերունին, ձայնով պառաված,
Ձայնակցում է ժիր թոռնիկի երգին,
Այնպես է ծերուկ անտառը կամաց
Արձագանք տալիս ջըրի աղմուկին.

Այնինչ բընության զըվարթ համերգի
Ունկընդիրն անխոս, հավիտենական,
Ժայռը մըտախոհ` իր մըռայլ մըտքի
Ետևից ընկած` լըսում է նըրան:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Երբ մտանք ներս` թանգարան, մի փոքրիկ սենյակ էր, որն ավելի նման էր հացատան. լույսը ընկնում էր երթիկից: Երբ մեզ ասացին, որ Հովհաննես Թումանյանն ապրել է այդ փոքրիկ սենյակում, մենք բոլորս պարզապես ապշած էինք: Այդքան փոքրիկ տան մեջ է մեծացել Ամենայն Հայոց Բանաստեղծը: Ամեն ինչ պահպանված էր: Անգամ ափսոսում էի քայլել այդ հատակի վրայով, որ հանկարծ չմաշվեր: Այնտեղ թումանյանական շունչ ու ոգի կար, ամբողջ ընթացքում զգում էի նրա ներկայությունը, կարծես ուր որ է` կբացի դուռը ու ներս կմտնի:

Դսեղից հետո շարժվեցինք Հաղպատի վանական համալիր:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Մեզ ասացին, որ վանքը հիմնադրվել է 10-րդ դարի 2-րդ կեսին: Այնտեղ եկեղեցու պատերից մեկի վրա մեծ անցքեր կային, և մարդիկ մի երազանք պետք է մտքում պահեին ու պատին հպվելով այդ անցքերի միջոցով մինչև վերջ անցնեին պատը: Ասում են, եթե կարողանաս այն անցնել, երազանքդ կկատարվի, եթե չկարողանաս` չի կատարվի: Ես ցավոք չկարողացա մինչև վերջ անցնել չնայած շատ տանջվեցի: Հաղպատը մի հոյակապ վայր էր, ուր կարելի էր ժամերով նստել ու վերևից դիտել Լոռվա բնությունը:

Խոտերին պառկած մտքերով ուր ասես հասել էի, ու ինձ հետ բերեց մայրիկիս ձայնը.

-Ան, արի` գնացինք, հիմա դուրս գանք, որ գոնե շուտ հասնենք տեղ:

Ա~խ, մամ, գիտե՞ս ինչքան դժվար էր լսել այդ մի նախադասությունը , կտրվել բնությունից, թարմ օդից ու խոտերից և վերադառնալ մեր քաղաքի կիզիչ արևին:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Խոսքս եզրափակեմ, որովհետև անսահման կարելի է խոսել Լոռվա քարի, օդի, սարերի և ամեն ինչի մասին:

Երբեք չեմ ափսոսա այդքան երկար ճանապարհի ու ոլորանների վրա ունեցած վախիս համար: Հա, ու ամենակարևորը, հաջորդ օրը հիվանդանալու համար:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լոռվա մասին պետք չէ խոսել, այն պետք է միայն տեսնել ու զգալ սարերի սառը ու թարմացնող օդը:

Հ. Գ. Երանի բոլոր նրանց, ովքեր ապրում են Լոռիում…

Ազատ տարածք, Իմ էջը Վայոց Ձոր

«Երիտասարդները հանուն խաղաղության» երիտասարդական ճամբարը մեկնարկել է

2016/07/25 Լուսինե Կարապետյան

Տանը համարյա չլինելով ու էստեղ-էնտեղ տարբեր ծրագրերով գնալ-գալուց մի քիչ հոգնած, մեկ-մեկ գլուխս դնում եմ բարձին ու ինքս ինձ հարց տալիս.

-Լավ, Լուս ջան, դու ե՞րբ ես հանգստանալու:

Հետո հիշում եմ, որ ամառը սկսելուց առաջ ես նպատակ էի դրել, որ հնարավորինս շատ ծրագրերի մասնակցեմ ու գերհագեցած անց կացնեմ ամառս: Ամառը չհանգստանալը, կամ սիրած գործով զբաղված լինելով ինքդ քեզ հանգստացնելը, իր մեջ մեծ փիլիսոփայություն է պարունակում: Ակադեմիական գիտելիքների մեծ մասը համալսարանում, դպրոցում դու ստանում ես ստիպված: Ու ինչպես մնացած ստիպված բաները, էնպես էլ վերոնշյալ գիտելիքը, ունենում է նույն ճակատագիրը, ինչը, օրինակ, կարող էր ունենալ տարբեր հնարքներով գեղեցիկ ծալծլած անձեռոցիկը: Աշխատում-աշխատում ես, ջանքեր ես գործի դնում, ուզում ես ավելի լավ արդյունք ունենալ. ավելի լավ արդյունք, ավելի շատ ջանք, ավելի շատ ջանք, ավելի շատ իզուր ծախսած ժամանակ: Ու հետո, այ, հետո, մենք էդ անձեռոցիկը ուղղակի մի կողմ ենք շպրում, շատ հաճախ անձեռոցիկ լինելով հանդերձ, որպես անձեռոցիկ էդ արվեստի գործը չենք օգտագործում: Ու եթե մտքիդ կա ինքդ քեզ զարգացնելու, սովորելու, հող նախապատրաստելու` «մատով ցույց տալու» մարդ դառնալու համար (եթե ոչ գոնե հասարակության լայն հատվածի համար, ապա գոնե թոռներիդ համար կարելի է), ամառները ամենանպատակահարմար միջոցն է նպատակիդ հասնելու համար: Մի քանի տարի առաջ ես որոշեցի, որ հետ այդու ես ամառներս չեմ վատնելու կամ գոնե չեմ բավարարվելու միայն գրքեր կարդալով: Ես էդպիսի պայմանագիր ունեմ` կնքված ինքս ինձ հետ: Ծրագրերի ընդմիջման ընթացքում մի օր տուն կհասնեմ, կգտնեմ էդ պայմանագիրը (հուսով եմ տանեցիները տունը մաքրելիս դեն չեն նետել), տարին ու օրը ճշգրիտ կասեմ: Բայց էսօր ես ուզում եմ իմ ամենաառաջին ծրագրի մասին պատմել, որին մասնակցել եմ, ու որից սկսվել են իմ զբաղված ամառները, նաև աշունները, գարունները ու ձմեռները: Իմ ամենաառաջին ծրագիրը Խաղաղության ճամբար էր`կազմակերպված «Սյունիք- Զարգացում» ՀԿ-ի կողմից: Երբ ինքս մասնակցեցի, բավականին փոքր էի, բավականին շատ խնդիրների եմ հանդիպել էդ ընթացքում: Շատ դժվարությունների եմ հանդիպել, որոնց վրա սկսել եմ սովորել: Հավատացեք, դժվար է կրթությունը մենակ ֆորմալին սովորեցրած մտածելակերպով հարմարվել ու սովորել մի վայրում, որտեղ դասերը անց են կացվում աստիճաններին նստած, որտեղ նկարում ենք մեր պատմությունը, որտեղ խաղերի միջոցով փորձում ես ընկերանալ ու ընկերությունդ ամրապնդել: Այն էլ` ռուսերենով, այն էլ` վրացիների հետ: Ես չէի հիշի էս ամենը հիշողության գերլարման պարագայում անգամ, եթե չլինեի հիմա նույն տեղում, բայց այս անգամ արդեն ոչ մասնակից: Չէի հիշի, եթե չլսեի ինչ են խոսում հայ մասնակիցները, կամ ինչպես ես փորձում բացատրել մի բանը մեկ այլ ազգի մասնակցի, ով քեզ պես ռուսերենից կաղում է: Ու էդպես մի խոսակցությունը, որ մողեսի մասին է, դառնում է առակ ճանճի մասին: Իմ ամենաառաջին ծրագրից մինչև հիմա իսկապես երկար ժամանակ է անցել: Որպես լրագրող այստեղ հայտնվելը բացի հիշողություններ արթնացնելուց, մեծ պատասխանատվության է ենթարկում նաև: Երբ աճդ զգացնել է տալիս, այս նվաճումդ էլ դիտակում ես որպես շնորհակալություն` ինքդ քեզ գտնելու կամ ավելի ճիշտ չկորցնելու համար:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Երբ ինքս էի որպես մասնակից, ծրագիրը չէր կոչվում այնպես, ինչպես հիմա է, բայց նպատակը նույնն էր. «Ճամբարներ հանուն Հարավային Կովկասի խաղաղության»: Ինձպեսները, ովքեր մասնակցել են ծրագրի ամենաառաջին ճամբարներին, դժվար հիշեն, թե ինչ են սովորել ու զգացել 21 տարի առաջ: Ժամանակին ընկեր Նառա, իսկ այսօր արդեն ծրագրի ղեկավար Նաիրա Հարությունյանի հետ ունեցած մեր զրույցից հասկացա, որ ծրագիրը գործում է 1995 թվականից ի վեր: Սկզբում այն նախատեսված է եղել միայն Արցախյան պատերազմի մասնակիցների երեխաների, հետո ավելի մեծ շրջանակներ է ընդգրկել` ընդհուպ մինչև ազգային փոքրմասնությունների ներկայացուցիչներ: Ճամբարը «Սիրանույշ» է կոչվում այն բարերար կնոջ անունով, ով ֆինանսավորել է ճամբարի կառուցումը, իսկ ճամբարների հովանավորությունն ի սկզբանե իր վրա է վերցրել Սյունյաց թեմը: Ճամբարները երկուսն են` Հայաստանում և Վրաստանում` համապատասխանաբար` «Սյունիք-Զարգացում» և «Լազարուս» հասարակական կազմակերպություններն են իրագործում: Չգիտեմ հիմա ինչքանով է իրատեսական կասեմ, բայց գուցե ես ինքս էլ մի քանի տարի հետո լինեմ այստեղ դասընթացավար և ջոկատավար, ինչպես 12 երիտասարդները, որոնք հիմա իրենց պատասխանատվության տակ են առել 60 մասնակցի:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Գրելու ընթացքում հասկացա, թե ինչ մեծ պատասխանատվություն է պահանջում էստեղ դասընթացավար լինելը: Նրանց հետ խոսելիս ու խզված ձայները, չգիտեմ, ինձ մոտիվացրեցին, թե հակառակը, բայց փաստը, որ նրանք էլ նշեցինք` մեծ հաճույք է աշխատել նույն սերնդի ներկայացուցիչների հետ: Միգուցե սա էլ լինի իմ նոր պայմանագիրը, որ կկնքեմ ինքս ինձ հետ ու ինքս ինձ կխոստանամ, այստեղ ջոկատավար լինելու համար էներգիա հավաքել, ապագայում այստեղ նորից հայտնվելու ոչ որպես թղթակցի, այլ արդեն ջոկատավարի ու դասընթացավարի «ուսադիրներով»: Առանց միգուցեների, հաստատ կգամ:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Ոչ թե նրա համար, որ այստեղ հարմար է, ոչ միայն նրա համար, որ այստեղ բնությունը ուղղակի շշմելու է, ոչ միայն նրա համար, որ աշխատելու եմ սերնդակիցներիս հետ, այլ գաղափարի համար, կյանքը խաղաղ ապրելու, ատելության դեմ պայքարելու, նույն բնությունը չապականված, սերնդակիցներիս երջանիկ տեսնելու համար: