Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

seryoja ghazaryan

Հովհանավանքը նորից աղոթում է

Երբեմնի հզոր Հովհանավանք մենաստանը ամայի էր: Կարծես դարեր շարունակ եկեղեցու ներսում չէր լսվել միաբանների աղոթքը, երգեցողությունը: Այդ երգեցողությունը փոխարինվել էր աղավնիների ծլվլոցով: Կարծես աղավնիները շարունակում էին վանքի հարաժամ աղոթքը, որպեսզի երբեք չընդհատվի: Մարդիկ խորհրդային իշխանության բռնապետական ազդեցության ներքո մոռացել էին հավատքը, եկեղեցին: Վանքը լքվել էր և կամաց-կամաց ավերվում էր:

2010 թվականին, Աստծո կողմից ընտրված մի եկեղեցական` Տեր Եփրեմ. Զարգարյանը, եկավ և իր ծառայությունը բերեց համայնքին և եկեղեցուն: Սկզբնական շրջանում շատ ծանր էր նրա համար, քանի որ մարդիկ կուրացած լինելով աթեիզմի ազդեցությունից, նրան չէին ընդունում: Տեր Եփրեմ քահանան այդ ամենից չէր հուսահատվում և շարունակում էր աղոթել համայնքի համար: Նրա գալով եկեղեցուց արդեն սկսեց հնչել զանգերի ղողանջը, որը մարդկանց կանչում էր Սբ.Պատարագի, ժամերգությունների:

Երբ մտնում էի եկեղեցի, տեսնում էի, թե ինչպես ամբողջ գյուղի բնակչությունից ոչ ոք ներկա չէր արարողություններին, բայց քահանան այդ ամենից չէր վհատվում և միայնակ կատարում էր ժամերգություններ, Պատարագ: Իրոք շատ մեծ էր նրա հավատքը, որովհետև որոշ ժամանակ անց, ժողովուրդը տեսնելով հոգևորականի նվիրվածությունը, սկսեցին այցելել եկեղեցի:

Հովհանավանքը կենդանություն ստացավ, և ի իր գիրկն էր կանչում հավատավոր մարդկանց:

Տեղի հոգևորականը կատարեց իր գործը, և այս ամենից հետո ` 2015 թվականին, թողնելով հնագույն վանական համալիրը, ծառայության անցավ մեկ ուրիշ վանքում:

Նրա գնալուց հետո մարդիկ վախով էին լցված, որ կմնան առանց հոգևորականի, բայց ընդամենը մեկ ամիս անց, շնորհիվ Տեր Օշին քահանա Հայրապետյանի, եկեղեցում նորից կատարվում է սբ.Պատարագ և ժամերգություններ:

hasmik davtyan

Մեր ընկեր-կենդանիները

-Միս ուտում ե՞ս:

-Չեմ ուտում:

-Ինչի՞ չես ուտում:

-Բուսակեր եմ:

-Բայց միսը պարտադիր ա մարդու օրգանիզմի համար:

Ու նմանատիպ օրինակները շատ են:

Ինչպես հասկացաք՝ ես բուսակեր եմ:  Ինչ ինձ հիշում եմ, միս չեմ ուտում: Չգիտեմ պատճառը: Միգուցե պատճառն այն է, որ երբ փոքր էի, ինձ հարազատ դարձած ոչխարին մորթեցի՞ն: Հնարավոր տարբերակ է:

Բուսակերությունը նորմալ բան է, չնայած, որ ինձ շրջապատող մեծահասակները փորձում են հակառակը համոզել: Անընդհատ ասում են, որ օրգանիզմիս անհրաժեշտ սպիտակուցներ կարող եմ ստանալ միայն մսից: Իրականում դա այդպես չէ:  Կան շատ այլ մթերքներ, որտեղ բավականին սպիտակուցներ կան, օրինակ՝ ձվի մեջ, կարտոֆիլի մեջ և այլն:

Գիտեք, շատ հաճախ է պատահել, որ մեծերը համոզում են իրենց պատրաստած մսով ինչ-որ ուտեստ համտեսեմ, ասում են, որ հաստատ կհավանեմ ու կսկսեմ միս ուտելը: Բայց պատճառն այն չէ, որ ինձ դուր չի գալիս մսի համը, այլ ես չեմ կարողանում միսը բերանս դնել կամ նույնիսկ ձեռք տալ: Ախր, երբ պատկերացնում եմ, որ էդ միսը մի ժամանակ ողջ կենդանի էր, քայլում էր, շնչում, միգուցե ձագուկներ  ուներ … Չէ, չէ… Չեմ կարող:

Անհնարին բան եմ ասում, բայց եկեք պատկերացնենք, թե աշխարհում ոչ մի կենդանի չի սպանվում մարդու ցանկությունները բավարարելու համար: Հրաշալի չէ՞ր լինի: Մարդիկ իրենց արդարացնում են, թե դա գոյության կռիվ է, օրենք, և ուժեղը հաղթում է  թույլին: Ճիշտ չէ: Մեզ բոլորիս էլ փոքր ժամանակ սովորեցրել են, որ թույլին պետք է օգնել:  Ո՞ւր է մեր մեջ կորում մանկությունը: Ախր, կենդանիներն էլ են վախենում, ցավ զգում: Նրանք էլ, ինչպես և մենք,  բնության մի մասնիկն են: Եվ բնությունը այսպիսի դաժանություն չի հանդուրժում…

Սիրե՛ք ձեր ընկեր-կենդանիներին:

meri muradyan

Խեչիքարի առեղծվածները

Ամեն  անգամ ծիծաղելով եմ հիշում այս պատմությունը, որը կատարվել է իմ, քրոջս՝ Լիլիթի և մորաքրոջս երեխանների հետ ՝ Տիգրանի և Օֆելյայի:

Գնացինք մեր գյուղի՝ Կողբի մոտիկ սարերից մեկը, որը տեղացիները կոչում են Խեչիքար: Մենք մեզ հնագետներ պատկերացրինք և գնացինք «պեղումներ » անելու: «Պեղումները» ապարդյուն չեղան, ուղղակի մի քիչ շատ էինք հեռացել  մերոնցից:
Շատ էինք գնացել ու արդեն հոգնել էինք, բայց չէինք ուզում հետ կանգնել մեր որոշումից: Անդադար քայլում էինք, բայց արդեն ուժասպառ էինք եղել: Քույրս և Օֆելյան որոշեցին նստել, բայց ես և Տիգրանը համառորեն շարունակում էինք: Շատ էինք գնացել թե քիչ, չեմ հիշում,  հանկարծ ինչ-որ բան նկատեցինք և երկուսս էլ ուախությունից կանգնել իրար էինք նայում: Մենք հասել էինք նրան, ինչը փնտրում էինք՝ խաչքար, կողքին` գերեզմաններ: Բավականին հետաքրքիր էին գրված խաչքարի վրայի տառերը, և նրա շուրջ մի քանի մեծ ու փոքր քարեր կային, որոնք կարծես փորված լինեին, և այնքան համաչափ  էր այդ ամենը արված, որ  ուղղակի կարող էիր անվերջ  նայել:
Մենք այնքան էինք տարվել խաչքարով, որ չէինք նկատել, թե ինչպես էր կամաց-կամաց մթնել և, որ մեր ծնողները սկսել էին անհանգստանալ մեզ համար: Վերջապես գլուխներս բարձր վերադարձանք: Պատմեցինք մեր գլխով անցածը:
Կողբը Հայաստանի հնագույն գյուղերից մեկն է, և նրա շրջակայքի անտառներում դեռ բազում հիշատակություններ կան մեր անցյալի մասին, որոնք սպասում են մեր բացահայտմանը:

Ազատությունը 17.am-ում

Շատերն են հարցնում, թե ինչու եմ գրում www.17.am կայքում կամ ինչ է այն տալիս ինձ:

Պատկերացրեք, որ Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցը լիովին փոխեց իմ մտածելակերպը:

Սկսենք նրանից, որ շարադրել ասելով ես հասկանում էի դպրոցական շարադրություն, որը, ինչպես գիտեք, բազմաթիվ սահմանափակումներ ունի: Օրինակ, պետք է գրել տրված թեմայի շրջանակներում և գրական լեզվով: Բայց հաճախ «17.am»-ում ուզում ես գրել այն թեմաներից, որոնց մեջ բարբառով կամ ժարգոնով բառեր չօգտագործել չես կարող: Այստեղից  եզրահանգելով՝ կարող եմ ասել, որ առաջին բանը, որ կայքն ինձ տվել է, ազատ արտահայտվելու հնարավորությունն է: Կարող ես գրել ցանկացած թեմայով և արտահայտել ազատ մտքեր: Հաճախ լինում են անմոռանալի պահեր, հետաքրքիր մարդիկ, գեղեցիկ վայրեր և այլն, որոնց մասին կուզենայիր կիսվել: Իսկ այդ հարցում տվյալ պահին ինձ օգնում է միայն «17.am»-ը:

Մինչ Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի կազմակերպած դասընթացները ես մտածում էի, որ լուսանկարչությունն այնքան էլ կարևոր ու բարդ բան չի: Ուրիշ բան է նկարչությունը, երբ մարդիկ նկարում են ձեռքով:  Նույնիսկ չէի էլ հետաքրքրվում լուսանկարչությամբ: Դասընթացի ընթացքում մեզ սովորեցրեցին, թե ինչպես կարող ենք լուսանկարել, ինչ կանոններ ունի, ինչ ուղղություններ: Դասընթացի ընթացքում լուսանկարչական արշավների գնացինք մեր մարզի գյուղերն ու քաղաքները:  Ես հասկացա, որ լուսանկարչությունը պարզունակ բան  չէ, ինչպես ես էի պատկերացնում: Այժմ տնից դուրս գալիս, նույնիսկ դպրոց գնալիս, հետս լուսանկարչական խցիկս եմ վերցնում և տան ճանապարհին ամեն բան, ինչ «աչքս ծակում է», նկարում եմ:

Սովորեցի, թե ինչպես են հարցազրույց վարում, ակնարկ ու էլի ուրիշ բաներ գրում: Հիմա այն մարդիկ, որոնց մեջ հետաքրքիր բան եմ տեսնում, պայմանավորվում եմ և հարցազրույց վերցնում: Դա էլ իր յուրահատուկ և հետաքրքիր կողմերն ունի: Ես ծանոթանում եմ հետաքրքիր մարդկանց հետ, դարձել եմ ավելի դիտողունակ ու հետաքրքրասեր, չեմ ամաչում շփվել անծանոթների հետ:

Երբ տանը կամ դրսում մեծերով խոսում են` ուշադիր լսում եմ: Այդ պահին մտածում եմ, որ կարելի է գրել, թե ինչ են խոսում: Եվ մեծերից մեկը, նայելով ինձ, ասում է.

-Է՜հ, խոսում ենք՝ առանց իմանալու, որ հեսա Սոֆյան կգրի:

Այս մեջբերումով էլ ուզում եմ ասել, որ այն ժամանակ անտարբեր էի խոսակցությունների, կատարվող իրադարձությունների և աառհասարա շրջապատի նկատմամբ: Իսկ այժմ զբաղված ժամանակ էլ մի ականջս ուրիշ տեղ է՝ անմիջապես ձայնագրում է:

Ամփոփելով, կարող եմ ասել, որ «17.am»-ի թղթակից լինելը մեծ առավելություն է և պատասխանատվություն:

Հ.Գ. Հետաքրքիր մտքեր ունենաք, հավես չանեք գրել՝ կպատմեք, ես մեծ սիրով կգրեմ:

ani avetisyan portret

Հոսոն տուն կգա…..

-Գիշերը, երբ շատ մութ լինի, Հոսոն տուն է գալու…

Ապրլի երկուսից, ամեն օր այս տողերը կրկնում են փոքրիկ Գեղամն ու Էրիկը, իսկ  Հոսոն նրանց հայրն է՝ կապիտան Հովսեփ Կիրակոսյանը, ով զոհվեց Արցախի սահմանին, քառօրյա պատերազմի ժամանակ: Նրա զավակները դեռ սպասում են իրենց հորը՝ իրենք իրենց համոզելով, որ եթե առավոտյան շուտ արթնանան, կտեսնեն Հոսոյին… Բայց փոքրիկ ու անմեղ երեխաները դեռ չգիտեն, չեն հասկանում, որ աշխարհում պատերազմ անունով հրեշ կա, որ գալիս է, իր կոշտ ու արյունոտ ձեռքերով բռնում ու տանում տղերքին՝ Հոսոյի նման զինվոր տղերքին: Նրանք չգիտեն, որ պատերազմն իր չգրված օրենքերն ունի: Չգիտեն, որ հոր կարոտից՝ իրենց անմեղ աչուկներից թափվող ամեն կաթիլ արցունքը աշխարհի խղճին է ծանրանում: Որ իրենց նման՝ շատ ու շատ փոքրիկներ ամեն առավոտ արթնանում ու իրենց Հոսոյին են սպասում, նրանց, ում էլի պատերազմն է տարել…..

Պատերա՞զմ… Իսկ ինչպե՞ս 3-4 տարեկան փոքրիկներին բացատրել, թե ինչ է պատերազմը, ինչու են մարդիկ պատերազմում, երբ նույնիսկ մեծահասակները հստակ չգիտեն այդ հարցերի պատասխանները: Ինչպե՞ս նայել նրանց աչքերին ու չատել աշխարհի օրենքները, պատերազմը, պատերազմին…

 

 

… Մեզ համար ապրիլի 2-ից օրերի հաշվարկում ոչինչ չի փոխվել, բայց այս երկու փոքրիկների, նրա մայրիկի և մյուս բոլոր հերոսների ծնողների ու ընտանիքների համար ժամանակը կանգ է առել, և երևի դեռ երկար առաջ չի շարժվելու:Նրանց ժամանակը կանգնել է, որ շարունակվի մեր ժամանակը, որ Հայոց աշխարհի ժամանակը երբեք կանգ չառնի:

Կապիտաններ  Հովսեփ Կիրակոսյանը, Արմենակ Ուրֆանյանը, ժամկետային զինծառայողներ Ազատ Սիմոնյանը, Քյարամ Սլոյանն ու բոլո՜ր-բոլո՜ր  հերոս հայորդիներն իրենց այսօրվա գնով ապահովեցին մեր վաղվա օրը:

Փոքրիկ Էրիկի ու Գեղամի վերջացած մանկության  գնով ապահովագրվեցին  այնքա՜ ն անհոգ ու ազատ մանկություններ…

Նրանց  մանկությունը կավարտվի շատ շուտ, նույնիսկ չսկսած՝ այնպես, ինչպես ավարտվեցին 19-ամյա տղաների դեռ կարգին չսկսված կյանքերը: Կավարտվի այն օրը, երբ նրանք առավոտյան շատ շուտ կարթնանան  ու կհասկանան, որ Հոսոն գնացել է ու էլ չի գալու…

Իսկ նրանք դեռ հավատում են. Հոսոն տուն կգա…

Ի՞նչ անենք, ինչո՞վ ձեզ սփոփենք, իմ փոքրիկ եղբայրներ, ի՞նչ անենք, որ ձեր մանկությունն այսպես հանկարծակի չավարտվի…

tatev aghazaryan

Խորհրդավոր ամիս և խորհրդավոր օր

Ես ծնվել եմ ապրիլի 23-ին: Խորհրդավոր ամիս և խորհրդավոր օր: Ապրիլին տեղի են ունեցել բազմաթիվ իրադարձություններ և կան կարևոր օրեր: Նշեմ դրանցից մի քանիսը.

1. Ապրիլի 1՝ կատակների և սրամտության օր,

2. Ապրիլի 2՝ մանկական գրքի միջազգային օր,

3. Ապրիլի 8՝ գնչուների համաշխարհային օր,

4. Ապրիլի 12՝ ավիացիայի և տիեզերագնացության համաշխարհային օր,

5. Ապրիլի 15՝ Կորեայի ազգային տոն՝ Արևի օր,

6. Ապրիլի 25՝ ֆաշիզմից Իտալիայի ազատագրման օր:

Տեսնում եք` ինչ շատ են: Վերջապես անդրադառնամ իմ ծննդյան օրվան: 1915 թվականին թուրքերը կատարած ցեղասպանությանը զոհ գնացին մեկուկես միլիոն անմեղ հայեր: Ասում են, թե մեկը մահանում է, մյուսը՝ ծնվում:

Կարծում եմ, որ ես ծնվել եմ նրանցից ինչ-որ մեկի փոխարեն: Եվ իմ ճակատագրի էջերում գուցե գրված են նաև հենց այդ մեկի նպատակները, իղձերը, երազանքները…

Ավելի փոքր ժամանակ մտածում էի, թե ինչ վատ օր եմ ծնվել: Սակայն հիմա կարծում եմ, որ ծնվել եմ շատ խորհրդավոր օր: Մենք ընտանիքով միշտ ամեն տարվա ապրիլի 23-ին ջահերով գնում ենք երթի և մեր հարգանքի տուրքը մատուցում անմեղ զոհերի հիշատակին:

Հ.Գ. Ցավոք սրտի, ապրիլին ավելացավ ևս մեկը` քառօրյա պատերազմի դաժան օրերը: Եվ ևս մեկ անգամ մեր թշնամին հասկացավ, որ հայի ոգին անպարտ է…

ani jilavyan

Հրադադար

-Ասում են` փոքր եք: Լավ, կզանգեմ հետո,- լսվեց դասարանի տղաներից մեկի ձայնը, ով ներս մտավ: Մինչ նա հեռախոսն անջատում էր, բոլորս նայում էինք իրեն:

-Ի՞նչ ա եղել:

-Մի քանի ընկերներիս հետ գնացել էի, որ կամավոր գրվենք, չեն թողնում, ասում են՝ փոքր եք,- զայրացած ասաց նա:

-Համ էլ ասում էին, որ տեղ չկա…

-Հա, կամավորները շատ են…

Ամեն մեկը սկսեց կիսվել իր ունեցած լուրով:

-Վատն էն ա, որ հաստատ ոչ մի բան չենք իմանում…,-խոսեց ևս մեկը:

Զանգը տվեց, և լռություն տիրեց, բայց ոչ սովորական, այլ` ծանր ու անսովոր լռություն: Եղանակն անգամ մռայլ էր, ինչպես մարդկանց դեմքերը այս օրերին: Եվ այդ մռայլությունը միանգամայն բնական է, չէ՞ որ բոլորիս մտքում միայն պատերազմի մասին մտքերն են, որոնց ոչինչ չի փոխարինում: Եվ բոլորս թարմ ու դրական լուրեր լսելու հույսեր ենք փայփայում: Ինձ համար այնքան դժվար է լուրեր լսելը՝ և՛ ցանկանում եմ ինֆորմացված լինել, և՛ չեմ ուզում տեսնել ռմբակոծված մեր հողերն ու լսել զոհվածների մասին: Համացանցում էլ լուրերին հետևելը հեշտ չէ, քանի որ դրանք շատ են, և անհասկանալի է, թե դրանցից որոնք են հավաստի, որոնք՝ ոչ…
Հրադադար է հիմա, և այս պահին միայն ցանկանում եմ, որ խաղաղություն լինի, մեր զինվորները այլևս չլինեն նմանատիպ իրավիճակում, այլևս զոհ չունենանք և այս հրադադարը մշտական լինի:

Նարե Շարմազանովա

Վեր կաց, եղբայր իմ, երգս կիսեմ քեզ հետ…

Երբ փոքր էի, ծնողներս պատմում էին մեր զինվորների, նրանց սխրանքների մասին: Ասում էին, որ ինչքան էլ ցավոտ լինի ֆիզիկական բաժանումը և կարոտը, պետք է հպարտանալ նրանով և հասկանալ, որ նա զոհվել է այն հույսով, որ կփայփայենք մեր հայրենիքը: Միշտ ցավել եմ դիրքերում մահացող ամեն մի զինվորի համար, բայց երբեք չեմ պատկերացրել` ինչ են զգում նրանց հարազատները:  

Համացանցը փորփրելիս գտա կրկին հերոս Ադամի մասին պատմող նյութերը, որը ընդամենը քսաներկու տարեկան հասակում զոհվել էր հանուն հայրենիքի:

Նայում էի նրա նկարին և ինչքան շատ էի նայում, այնքան ավելի էի սուզվում նրա վառ ցայտուն աչքերի և անմեղ, բարի ժպիտի մեջ: Կարծես իմ ու Ադամի մեջ ինչ-որ կապ կար, և մենք կարողանում էինք հաղորդակցվել, չնայած նրան, որ ինքը արդեն չկար: Տարօրինակ է հնչում, չափազանց տարօրինակ…

Ինչքան անբացատրելի էր ինձ համար այն կորստի զգացումը, որը ապրում էին նրա հարազատները, նույնչափ անբացատրելի էր նրա կերպարը: Ներկայիս իրականության մեջ, դաժան իրականության մեջ,  մարդիկ գոյատևում են իրար դավաճանելով, մեկը մյուսին վատություն անելով և դրանից շահ գտնելով:

Ինձ համար լիովին անհասկանալի էր, հարցը պտտվում էր գլխիս մեջ և հանգիստ չէր տալիս: Ինչպե՞ս կարող է մարդը զոհել իր կյանքը, իր անկատար թողնել երազանքները, նպատակները, հանուն իր ազգի:

Ես ուղղակի կարկամել եմ: Ադամի և նրա նման հերոսները զոհվում են, որպեսզի մենք գնահատենք այն, ինչ ունենք: Գնահատենք այն խաղաղ Հայաստանը, որտեղ ապրում ենք: Գնահատենք Հայաստանի ամեն մի մասնիկը, և հասկանանք, որ դա ուղղակի հող չէ կամ ուղղակի հայրենիք չէ: Մենք դարերով պայքարել ենք և շարունակում ենք պայքարել մեր երկրի անդորրի համար, և Ադամի նման քաջերը շարունակում են զոհել իրենց կյանքը հուսալով, որ մենք կգնահատենք մեր հայրենիքի ամեն մի ոստը, ամեն մի շյուղը…

Եվ երբ այդ ամենը հասկացա, կրկին մի անըմբռնելի զգացմունք արթնացավ մեջս: Որևէ կապ չունենալով Ադամի հետ, սկսեցի սիրել նրան և հպարտանալ նրանով: Այնպես, ինչպես ոչ մեկով չէի հպարտացել: Սակայն դա տևեց գեթ մի պահ և ես կրկին հիշեցի, որ Ադամը այլևս չկա…

Այդ պահին մայրիկս մտավ սենյակ և առանց որևէ նախաբանի ասաց.

-Նա երկնքում է և Հիսուսի մոտ է: Վայելում է իր փառքը, նա անմահացել է…

-Անմահացե՞լ է…

Այդ պահին ակամայից հիշեցի Վարդան Մամիկոնյանի վսեմ խոսքը.

«Մահ չիմացյալ` մահ, մահ իմացյալ` անմահություն…»

 

Աչքիս առջև բացվեց մի տեսարան: Տեսնում եմ Ադամին. նա իր վառ ցայտուն աչքերով և անմեղ բարի ժպիտով նայում է ինձ:  Մենք հանդիպում ենք երկնքում: Իսկ ես,  ինչքան հնարավոր է, ամուր գրկում եմ նրան և բաց չեմ թողնում…

«Վեր կաց, եղբայր իմ, նոր օրն է արթնացել…

Վեր կաց, եղբայր իմ, նոր կյանքն է շունչ առել…»