Եղբայրս երեկ եկել է մեր տուն:  Համակարգիչն էր սարքում, որովհետև փչացել էր: Այդ ընթացքում արդեն փոքր եղբայրս ինչ-որ բան բերեց և ասաց, որ միացնենք հոսանքից, որպեսզի նա դրանով խաղա: Մեզ համար այդ սարքը նորություն էր: Դա հաշվիչ էր, բայց չէր աշխատում: Երբ մենք նրան ասացինք, որ չի աշխատում, նա գնաց, և անկեղծ եմ ասում, չգիտեմ որտեղից, ինչ-որ լար բերեց, և մենք հետաքրքրությունից դրդված այն միացրինք հաշվիչին և հոսանքի աղբյուրին: Պարզ դարձավ, որ աշխատում է: Փորձեցինք աշխատեցնել, և պարզվեց, որ կարող է հաշվել նաև sin-ը, կամ cos-ը: Դե, մենք անկեղծ ասած, շատ էինք ուրախացել: Սկսեցինք համակարգիչը թողած հաշվիչով զբաղվել, ու եղբայրս էլ փոշմանեց, որ բերել և մեզ ցույց է տվել հաշվիչը, որովհետև իրեն հերթ չէր հասնում: 

Հարցը հաշվիչը չէր: Մենք ամեն օր էլ մեր հենց հեռախոսներով, թեկուզ ինչ-որ հասարակ բաներ կարող ենք հաշվել: Հարցն այն էր, որ մենք մինչ այդ պահը չէինք լսել էլեկտրոնային հաշվիչի մասին և չէինք էլ կարող պատկերացնել, որ այդպիսի բան գոյություն ունի, այնպես ինչպես 19-րդ դարի սկզբին մարդիկ գաղափար չունեին, թե ինչ է համակարգիչը:

Պատմությանս իմաստը այն է, որ մենք զբաղված էինք համակարգչով, որը 21-րդ դարի հիմնականում ավելի շատ օգտագործվող բանն է, իսկ երբ հայտնվեց այն հաշվիչը, որով պապիկս և տատիկս առաջ աշխատել են (2-ն էլ եղել են հաշվապահ և աշխատել են իրենց մասնագիտությամբ), մենք զարմացանք և բացահայտեցինք նոր իր: Հիմա կասեք` դրա մեջ ի՞նչ կա որ, իսկ ես կպատասխանեմ, որ ինչքան էլ գիտությունը և ընդհանրապես ամեն ինչը զարգանա և առաջ շարժվի, մենք միշտ պետք է հիշենք, որ առանց հնի նորը չէր լինի: Եվ դա վերաբերում է ոչ միայն գիտությանը, այլ ամեն ինչին՝ եթե չունենաս հին ընկեր, նա քեզ չի ծանոթացնի իր ընկերների հետ, և դու չես ունենա նոր ընկերներ, կամ եթե ուսուցիչդ իր ժամանակ չսովորեր, դու էլ հիմա չէիր սովորի: Ես կարող եմ այսպիսի էլի շատ օրինակներ բերել, բայց ուզում եմ կարճ ասել, որ ինչքան էլ նորը ունենք, մի՛ մոռացեք նաև հնի մասին, որովհետև նորն էլ մի օր կհնանա: Մի՛ մոռացեք նաև նրա համար, որովհետև հնի հիման վրա է սեղծվում նորը՝ ավելի լավը…

Առավոտ էր, հայրենի գյուղիս գեղեցիկ առավոտներից մեկը: Ամեն օրվա պես գնում էի դպրոց: Հասա դպրոց, ու խառնվելով երեխաների ամբոխին, վազեցի դասարան: Մտա ու զարմանքից  քարացա. դասարանում բացի ինձնից ոչ ոք չկար: Անգամ սեղաններն ու աթոռները տեղում չէին: Հանկարծ աչքովս ընկավ  պատուհանի գոգին դրված  գիրքը: Զարմացած շուրջս էի նայում, երբ մեկն ինձ ասաց.
-Մոտեցի՛ր:

Ինձ թվաց, թե ականջներս են ձայն տալիս այդ լռությունից, բայց երբ մեկ անգամ էլ լսեցի, համոզվեցի, որ ո՛չ: Մոտեցա պատուհանին դրված գրքին: Կարդացի վերնագիրն ու ծիծաղի մի ճիչ արձակեցի: Գրքի վերնագիրը «Գիրք» էր:

Սովորությանս համաձայն առաջին բանը, որ արեցի, գրքի կազմը զննելն էր: Այն «գերող» էր: Բացեցի գիրքն, ու ի զարմանս ինձ, այն դատարկ էր: Մտածում էի, որ այսօր իմ օրը չէ, և չգիտես ինչու, զարմանալի դեպքերը ուղեկցում էին ինձ: Դեռ զննում էի գիրքն, ու հանկարծ գիրքն սկսեց խոսել:

-Երևի զարմացար, որ միայն դու ես դասարանում:
-Անկեղծ ասած, շա՜տ,- պատասխանեցի ես՝ ինքս էլ չհասկանալով, թե ում:

-Զարմանալի չէ, որ դու ինձ տեսնելով ամենևին էլ չուրախացար,- ասաց նա :

-Ինչո՞ւ եմ ես մենակ,- հարցրի ես:

-Ընկերներդ այսօր դասի չեն եկել, որովհետև  ուսուցչուհուդ հանձնարարած գիրքը չեն կարդացել (շա՜տ զբաղված էին համացանցում), դու այսօր մենակ ես:

-Բայց… Իսկ ուսուցիչնե՞րը… Հասկացա՜, նրանք գիտեին, որ ոչ ոք չի կարդացել, և դասի չեն գա:

-Ցավում եմ, բայց ուզես, թե չուզես, դու այսօր ստիպված կլինես մենակ մնալ ինձ հետ այնքան ժամանակ, մինչև գիտակցես իմ կարևորությունը:

-Եթե ես պետք է մենակ մնամ, առանց ընկերներիս, ես կնախընտրեի  հեռախոսով խաղալ:

-Հենց դրա համար էլ ես այստեղ եմ, որպեսզի դու մենակ չմնաս:

-Մենակ մնալ մի գրքի հետ,  որը ունի տարօրինակ վերնագիր և, չգիտես՝ ինչպես, խոսում է: Կարծում եմ՝ հետաքրքիր կլինի:

-Դուք բոլորդ գնալով մոռանում եք իմ գոյության և կարևորության մասին՝ ինձ փոխարինելով այդ համացանցի հետ:

-Լսի՛ր, ընկերս: Չնեղանաս իհարկե, բայց դու էլ գիտես, որ 21-րդ դարը տեխնիկայի դար է: Բոլորը կապված են համացանցին, և քո ժամանակը ոչ ոք չունի:

-Գիտեմ, լա՜վ գիտեմ: Բայց դուք չեք հասկանում իմ կարևորությունը: Մարդը որքան էլ  զարգանա և նոր տեխնոլոգիաներ ստեղծի, միևնույնն է, պետք է գիրք կարդա:

-Գիտես, ես  համամիտ եմ, ու դրա ապացույցն այն է, որ ես գիրքը կարդացել եմ և եկել եմ դասի: Բայց դու էլ հասկացիր, որ նոր սերունդը քեզ չի սիրում:

-Դա նման է այն բանին, երբ դու մարդուն չես ճանաչում, բայց վատ կարծիք ունես նրա մասին: Նրանցից շատերը դասագրքերից բացի ուրիշ գրքեր չեն կարդացել և չգիտեն, թե դա ինչ բան է:

Ես հասկանում էի, որ այն, ինչ նա է ասում, ճշմարիտ է: Ես ինձ մեղավոր էի զգում…

-Այդ դեպքում ինչպե՞ս անեմ, որ քեզ սիրեն:

-Վաղը, երբ դասի գաս, պատմիր ընկերներիդ, որ գիրքը շատ լավն էր, ասա՛ նրանց, որ անպայման կարդան, և վստահ եղիր՝ նրանք կանեն դա, երբ տեսնեն, որ դու այդքան ոգևորված ես պատմում գրքի մասին:

-Լա՛վ, կանեմ այնպես, ինչպես ասացիր:

-Շնորհակալ եմ: Եվ մի բան էլ: Ես գիտեմ, որ դու սիրում ես գրել. շարունակի՛ր նույն ոգով, և մի օր էլ…

-Արթնացի՛ր, արթնացի՛ր,- ձայն էր տալիս մայրս:

Ես արթնացա քնիցս, ու որքան էլ ցավալի էր, դա ընդամենը երազ էր: Մի երազ, որը իրականություն էր ասես, միայն այն տարբերությամբ, որ գրքերը չեն խոսում: Երազ, որն ինձ այնքան բան տվեց, որ իրականությունը տալ չէր կարող:

Գիրքը  խոսքերը վերջացնել  չկարողացավ, դրա համար էլ ես կգրեմ այն, ինչ ենթադրում եմ, որ պետք է ասեր նա: «Ես գիտեմ, որ դու սիրում ես գրել. շարունակի՛ր նույն ոգով, և մի օր էլ մարդիկ կկարդան քո գրքերը»:

Ես ձեռքս առա թուղթ ու գրիչ, որ գրեմ այն, ինչ տեսա երազում:

Առավոտ էր: Սովորական առավոտներից մեկը…

Երևի բոլորիս բակում, փողոցում, շենքում, գյուղում, քաղաքում, չգիտեմ որտեղ, կան բամբասկոտ կանայք, և չեմ էլ ուզում ասել` տղամարդիկ։ Նրանց, ինչպես կարգն է, անվանում են BBC-ներ, բամբասկոտներ։ Նրանք բամբասում են ամեն մեկից, ինչ-որ երևույթից, կարճ ասած, ամեն ինչից։ Նրանք միշտ նստած են լինում նույն վայրում, նույն դիրքով և նույն կազմով։ Իսկ ցուրտ եղանակին շփվում են հեռախոսով կամ մեկը մյուսի տուն գնալով։ Ինչպես ասացի, նրանք բամբասում են ամեն ինչից։ Էս մեկը էս շորը հագավ, էն մեկը էս ձև էր քայլում, մյուսը էսօր էս ինչ բանը կերավ, էն մեկը մեկի հետ խոսեց, էս մեկը, եսիմ ինչ, արեց ու էդպես լիքը բաներ։ Կամ մի բան էլ ասեմ, որն ինձ շատ է բարկացնում՝ մեկը մյուսին բողոքելը։ Կոպիտ օրինակ բերեմ։

«Աղջի, տեսա՞ր, սրա հավերն էսօր տասը հատ ձու ածեցին, իմ հավերը չածեցին»։ «Սրա կովը էսօր էսքան կաթ բերեց, իմ կովը մի կես բաժակ էլ չբերեց»։ «Աղջի, տեսա՞ր, էն օրը էս ինչի թաղմանը, օրինակ՝ Զարիկը լացում էր, մյուսը չէր լացում»։

Ամբողջ օրը թողնես մենակ բամբասեն՝ սրանից-նրանից, բարևեց-չբարևեց, էկավ-չեկավ ու նման նյարդայնացնող բաներ։ Բա որ էդ «բամբասկոտ բրիգադի» անդամներից մեկը գալիս է մեր տուն ու սկսում է պատմել, բողոքել, գովել, ու դու էդ ամեն ինչը ապշած լսում ես։

Մի անգամ մեր փողոցի բամբասկոտ բրիգադի անդամներից մեկը եկել էր մեր տուն ու «նստել» տատիկիս ականջին։ Նրա գնալուց հետո ջղայնացած տատիկիս հարցրի․

-Տատ, ո՞նց ես լսում իրա պատմածները, կոպիտ ասած, «ամբախ-զամբախ» խոսում ա, չեմ հասկանում, ո՞նց ես դիմանում։

Ու տատիկս հոգոց հանելով պատասխանեց.

-Ճարս ինչ, այ բալա, հո չե՞մ ասի` թող գնա ստեղից։

Համաձայն եմ, մի քիչ կոպիտ կլիներ, եթե այդպես ասեր տատիկս։ Բայց դրան չափ ու սահման կա չէ՞, վերջիվերջո։ Բա որ կողքներից անցնում ես, ուշադիր նայում են քեզ ու ինչ որ բան են փսփսում։ Ուղղակի տարիքները հաշվի առնելով չեմ շրջվում ու ասում․

-Ախր ի՞նչ էս տենց ուշադիր նայում վրես։

Ուֆ, չգիտեմ ինչ ասեմ։ Կարճ կապեմ, թե չէ էդ բամբասկոտներն ինձ որտեղ բռնեցին, կդարձնեն իրենց բրիգադի անդամ։ Ես էլ հո չե՞մ գժվել, տասնհինգ տարեկան եմ, գնամ` կործանվեմ։

Հ․Գ․ Ես չեմ ուզում ներողություն խնդրել նրանցից, ուղղակի թող կարդան ու որոշ չափով ուղղվեն։ Չնայած գիտեմ, որ ամբողջովին չեն կարող, դրանից պրծում չկա։ 

Ու եթե դու որևէ գիրք ես կարդացել ու չես պատկերացրել քեզ գրքի գլխավոր հերոսի դերում՝ գոնե գրքի որևէ հատվածում, կարծում եմ գիրքը բավական լավը չի եղել: Մենք բոլորս էլ ուզում ենք լինել այդ հերոսների փոխարեն, ունենալ շատ խնդիրներ, որոնք մենք կլուծենք խիզախորեն և հաղթանակած դուրս կգանք այդ պատմությունից՝ անցնելով մյուսին:

Երբ կարդում եմ նախորդ դարի կամ ավելի վաղ շրջանի գրքեր, ցանկանում եմ վերադառնալ և ապրել այդ ժամանակաշրջանում: Ինձ թվում է, այնտեղ մարդիկ ավելի հեշտ են ապրել, չնայած ամեն ժամանակ ունի իր բարդությունները, ուրեմն ավելի ճիշտ կլինի ասել, որ այն ժամանակվա արկածները տարբերվում են այժմյան արկածներից:

Հիմա մեզ համար արկած է ինչ-որ տեղ գնալը, նոր վայրեր տեսնելը, իսկ այն ժամանակներում արկած ասվածը լայն հասկացություն էր: Երեխաները փախչում էին տնից ու գնում ուր խելքներին փչեր՝ չմտածելով հետևանքների, իրենց հարազատների և ամենակարևորը՝ իրենց մասին: Եթե կարդաք կամ արդեն կարդացել եք Մարկ Տվենի «Թոմ Սոյերի արկածները» և «Հեքլբերի Ֆիննի արկածները» գրքերը, ապա կհասկանաք, թե ինչ եմ ուզում ասել:

Չնայած այդ երկու պատմություններն էլ լավ են ավարտվում, բայց այդ լավ ավարտին հասնելու համար հերոսները ստիպված են լինում շա՜տ երկար ու դժվար ճանապարհ անցնել:

21-րդ դարի սերունդը կունենա՞ր նման համարձակություն: Ես ինքս չունեմ, և ընդհանրապես պատճառ չունեմ տնից փախչելու համար, այնպես որ արկածներ պետք է փնտրեմ ուրիշ տեղ: Ու եթե գրածս ձանձրացրեց քեզ, ուրեմն դու այդպես էլ չհասկացար, թե ինչ նկատի ունեի ես, կամ էլ հետ եմ վարժվել լավ նյութեր գրելուն և պետք է ուղղեմ սխալս: