Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

Ջերմուկում դեռ ձմեռ է

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Ես ապրում եմ Ջերմուկ քաղաքում: Իմ քաղաքը հայտնի է իր ջրերով, առողջարաններով և հրաշք բնությամբ: Թեև հիմա ամբողջ հանրապետությունում արդեն գարուն է, բայց դա մեզ՝ ջերմուկցիներիս, չի՛ վերաբերվում: Հիմա կասեք՝  ինչո՞ւ:  Ջերմուկը բարձր լեռնային քաղաք է, այդ պատճառով այստեղ ձմռանը շատ է ձյուն տեղում, նաև շատ ցուրտ է լինում: Այ այս օրերին, երբ սառը հոսանք անցավ հանրապետությունով, մենք նորից ընկղմվեցինք խորը ձմռան մեջ:

Սակայն ամռանը Ջերմուկի բնությունն ուղղակի հրաշք է: Կարճ ասած՝ Ջերմուկում լինում է երկու եղանակ՝ ամառ և ձմեռ: Իսկ գարուն ու աշուն մենք գրեթե չենք տեսնում: Բայց վերջին տարիների ընթացքում Ջերմուկի կլիման բավականին փոխվել է. առաջ ձմռանը ձյան հետ ուժեղ քամիներ էին լինում, իսկ հիմա այլևս նման բան չի լինում: Պատճառն այն է, որ մարդկությունը մեծ վնաս է հասցնում բնությանը, և կարծում եմ, որ տարիներ հետո Ջերմուկի կլիման ավելի մեծ փոփոխություններ կունենա ու դա կբերի նոր աղետների… Ինձ դա շատ է հուզում:

Պատահում է և այսպես

Ամեն ինչ սկսվեց սիրո համար ոչ այնքան համապատասխան եղանակին… Ցուրտ ու մռայլ ձմեռ էր, երբ առաջին անգամ տեսա նրան… Մոտ կես ժամ նրա գեղեցկությամբ զմայլվելուց հետո նոր հասկացա, որ դպրոցում եմ, դասաժամ է… Եվ ամենասարսափելին` գրատախտակի մոտ էի… Պոտենցիալ «2»-ը պատրաստ էր… Բայց դա ինձ ամենաքիչն էր հետաքրքրում…
Առիթը բաց չէի թողնում կիսաբաց դռան արանքից նայելու նրան… Ժպտում էր… Այդքանը հերիք էր, որ օրերով սավառնեի օդերով… Սիրահարվել էի… Մինչև ականջներիս ծայրը…

Որոշեցի մտերմանալ հետը, (դեռ ընդհանրապես չէի ճանաչում նրան, միայն անունը գիտեի: Աշխարհի ամենագեղեցիկ անունը` Նարե…), բայց այ ինչպես ծանոթանալ, այ, դա հարց էր…

Լուսանկարը` Սիրան Մանուկյանի

Լուսանկարը` Սիրան Մանուկյանի

Որոշեցի ամեն ինչ սկսել շոկոլադով…
Հաջորդ օրն առավոտյան իր սեղանին մի տուփ շոկոլադ էր դրված…
Թեև այդ օրվանից արդեն մոտ երկու տարի է անցել, բայց բաներ կան, որ չեն ջնջվում հիշողությունիցս…

Չգիտեմ ինչու, բայց դեռ չծանոթացած դարձել էր օրվաս մի մասը… Չգիտեմ ինչու, բայց ամբողջ օրը մտածում էի իմ, նրա ու հետագա անելիքներիս մասին…

«Շոկոլադ» գաղտնի օպերացիայի հաջորդ օրը հավաքվեցի, որոշեցի գնալ և խոսակցություն սկսել հետը, երևի արդեն զրույցի պահանջ ունեի…

Բարձրանում էր աստիճաններով, երբ (չնայած ոտքերս հազիվ էի պահում, որ դողալուց չջարդվեն) լրիվ ինքնավստահ սկսեցի խոսակցությունը…

-Նարե:

Շրջվեց և նայեց ուղիղ աչքերիս մեջ… Սպասում էր խոսքիս շարունակությանը…

-Կներես, էլի, ուզում էի իմանալ… Կարո՞ղ եմ անակնկալս ստացված համարել:

-Հա, բայց պետք չէր,- շատ համեստ տոնով պատասխանեց ինձ:

Ամեն ինչ լավ էր, չնայած արդեն չէի կարողանում զսպել ոտքերիս դողը… Ամեն ինչ լավ էր, մինչև որ նայեց պատուհանին, նկատեց ինչ-որ մեկին ու գնաց, ասելով որ հիմա չի կարող խոսել…

Վիճակս, մեղմ ասած, այդքան էլ լավ չէր: Ուզում էի հանգստանալ և սառը գլխով դատել կատարվածը:

Որոշեցի փնտրել սոցցանցերում և գոնե մի օգուտ քաղել այդ կայքերից:

Ստացվեց… Սկսեցի շփվել հետը, չնայած և’ ես, և’ ինքը դեմ էինք այդ կարգի շփումներին…

Խոսակցության ընթացքում ես ինձ համեմատում էի ծովահենի հետ, իսկ իրեն’ ԳԱՆՁ-ի… Ու իրոք այդպես էր:

Ցանկացած ծովահեն իր կյանքի ընթացքում գտնում է իր գանձը, այլ հարց է, թե կյանքի որ հատվածում:

Նշել էի նաև որ իմ «նավակին» խփողներ կլինեն, կլինեն այնպիսիները որ կփորձեն խանգարել հասնելու իմ ԳԱՆՁ-ին…

Ու չուշացան այդ խփողները: Եղավ այն, ինչ եղավ… Մեկ շաբաթից նա սկսեց չօգտվել սոցցանցերից, իսկ ինձ բաժին հասավ հին, կոտրված տաշտակս…

Որոշեցի չընկճվել և պայքարել…

Բարևելու մի քանի անհաջող փորձից հետո, մի օր, երբ մենակ էր, մոտեցա և հարցրի, թե արժանի՞ եմ արդյոք էդ արհամարհանքին:

Հնչեց ոչինչ չասող մի պատասխան. «Կներես, բայց չեմ լսել, որ բարևել ես»:

Ախ, այդ աղջիկները… Ինչքան տարօրինակ և միևնույն ժամանակ հետաքրքիր էակներ եք դուք…

Աշխարհս շուռ եկավ, երբ իմացա, որ ընկերս նույնպես անտարբեր չի նրա նկատմամբ… Սա էլ նավակիս խփող ամենամեծ գնդակը…

Միևնույն ժամանակ հանգիստ էի, որովհետև ճանաչում էի և’ ընկերոջս, և’ Նարեին… Մեղմ ասած, նրանք անհամատեղելի էին…

Ժամանակի ընթացքում մենք ավելի մտերմացանք… Նավակս ինքն իրեն վերանորոգվում էր… Ինքն իրեն կոտրվում ու նորից նորոգվում…

Շփվում եմ նրա հետ մինչև հիմա, նույն ոգևորությամբ ու նույն ակնածանքով, ինչպես այն առաջին անգամը, երբ դողդողում էի հետը խոսելիս…

Նա այն միակն է, ում սիրել և սիրում եմ… Սիրում եմ առանց վախենալու, շատ ժամանակ նույնիսկ առանց ակնկալիքի, անշահախնդրորեն…

Բնականաբար կլինեն այնպիսի մարդիկ, որ նայելով ինձ կամ տարիքիս, անլրջորեն կվերաբերվեն էս գրածիս… Բայց գիտե՞ք ինչ: Ինձ թվում է` հենց սա է սերը, ոչ թե ուրիշներինը` հիմնված փողի կամ այլ նյութական արժեքների վրա…

Յուրաքանչյուրս էլ ունենում ենք մեր կյանքում մեր սեփական նավակն ու ԳԱՆՁ-ը… Այլ հարց է, թե կյանքի որ ժամանակահատվածում ենք հասնում այդ ԳԱՆՁ-ին (կամ` հասնո՞ւմ ենք արդյոք)… Ուրախ եմ, որ հասել եմ նրան հենց այսս ժամանակ…

Թեկուզ միայն նրա համար, որ ավելի շատ ժամանակ կունենամ հետն անցկացնելու…

Կուզենայի պատմությունս  ավարտել Արթուր  Մեսչյանի այս տողերով.

…Եվ կատարվեց կյանքս կարծես,

ՈՐՈՎՀԵՏԵՎ ՍԻՐԵԼ ԵՄ ԵՍ… 

Հարության տոնը Մալիշկա գյուղում

Այսօր քրիստոնեական եկեղեցու ամենագեղեցիկ տոներից մեկն է:   Մեր գյուղում՝ Մալիշկայում, նույնպես նշում են այս գեղեցիկ տոնը: Առավոտյան Ս. Աննա եկեղեցում Ս.Պատարագ է մատուցվում, Պատարագի վերջում նաև օրհնվում են զատկական ձվերը: Այնուհետև հենց եկեղեցու բակում հյուրասիրություն է լինում, հաճելի երգ ու պար մանկապարտեզի սաների և պարի խմբի երեխաների մասնակցությամբ: Բոլորը մոմ են վառում, աղոթում, վերցնում օրհնված ձվերը և գնում տուն: Ահա մի քանի լուսանկար, որն արել եմ երեկ:

Լամբադան

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

Ամռանը, երբ մեր փեթակները սարում էին, ժամանակ առ ժամանակ բարձրանում էինք սար` մեղուների մոտ: Հայրս հետևում էր նրանց վիճակին: Այդ օրն էլ լուսաբացից արթնացել,   և դեռ լույսը չբացված` սար էինք հասել: Քունս տանում էր:

Մոտ  3 ժամ մաքուր օդում քնելուց հետո արթնացա, վազեցի դուրս` լվացվելու և տեսա, թե մեքենայի միջից ինչպես է իջնում քեռի Ռուբը` մեր հարևաններից մեկը: Հետո մեքենայից իջան մյուսները… Ասեմ, որ  քեռի Ռուբը շատ է սիրում խմել և ծիծաղել: Մոտ կես ժամ խմելուց հետո, երբ ընկերները գնացին,  նա  հագավ մեղվապահի հագուստն  ու մոտեցավ փեթակներին: Բայց… Հաշվի չէր առել, որ մեղուները չեն սիրում խմիչքի հոտը, գրգռվում ու  ագրեսիվ են դառնում: Ու երբ մոտեցավ նրանց` բզզանները պարսով հարձակվեցին քեռու վրա, ու մի  անհասկանալի տեսարան բացվեց… Նա սկսեց թափահարել իրեն, ոտքերը խփում էր գետնին, ձեռքերը`գլխին և այդպես վազում էր այս ու այն կողմ: Կանչեցի հայրիկիս:

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

-Պապ… Պապ… Հըլը շուտ արի…

-Ի՞նչ ա, մեղուն կծե՞ց:

-Չէ, հըլը շուտ արի տես` քեռի Ռուբը լամբադա ա պարում: Մենք սկսեցինք ծիծաղել և հեռվից հետևել նրա տարօրինակ շարժումներին:

Երբ նա մի կերպ հասավ վրանին, որոշեցինք գնալ ու տեսնել վիճակը: Մտանք ներս, ուր  ամբողջովին կարմրած և ուռած նստել էր քեռի Ռուբը:

-Ռուբ քեռի, էն ինչի՞ էիր լամբադա պարում:

-Էլ մի ասա, է, էդ մեղուները լցվել էին վրես:

-Շա՞տ կծեցին:

-Է՜… էլ տեղ չթողեցին:

-Ռուբ քեռի, մի քիչ մածուն քսի` թող շուտ անցնի:

-Էտ էլ եմ արել` չի օգնում:

Հիմա, երբ  ամեն անգամ տեսնում եմ Ռուբ քեռուն, հիշում եմ նրա լամբադան…

Ծանոթացեք Մումսիկի հետ

Ընկերասեր, խաղաղասեր, բարի, սևաչյա այս կատուն, որին դուք տեսնում եք Մումսիկն է՝  մորաքրոջս կատուն: Այս տարի կլրանա երրորդ  տարին,  ինչ նա ապրում է մորաքրոջս տանը: Մումսիկը  շատ  է սիրում,  երբ խաղում ենք ի ր հետ  և ուշադրություն ենք դարձնում իրեն, իսկ եթե ո՛չ, նա ստեղծում է այնպիսի միջավայր,  որտեղ ուշադրության կենտրոնում ինքն է: Սակայն Մումսիկը ամենաշատը սիրում է մորաքրոջս տղային: Նրա անկողնում է պառկում, ուտում է հաց միայն նրա ձեռքից,  նույնիսկ ֆուտբոլ նայում է իր հետ: 

Մումսիկը ասես մորաքրոջս տան հաջողության խորհրդանիշը լինի: Երբ նա օրերով չի շարժվում, գրեթե չի սնվում, ուրեմն մի վատ բան է լինելու մոտալուտ օրերի ընթացքում: Իսկ եթե ակտիվ է, ապա մի լավ բան է լինելու:

Հավանաբար բոլորդ դիտել եք Փիթեր Հյուիթի «Գարֆիլդ» ֆիլմը: Մումսիկին մենք նմանեցնում ենք Գարֆիլդին, այդ պատճառով նրան նաև այսպես ենք կոչում: Լավ, անցնեմ բուն թեմային, ինչի մասին ուզում եմ պատմել:

2011 թվականի հունիսին եղբայրս զորակոչվեց բանակ: Մի քանի շաբաթ Մումսիկը պասիվ էր, չէր խաղում, չէր ուտում, ինչը շատ էր տխրեցնում մեզ: Մի օր էլ տեսանք,  որ Մումսիկը չկա: Անցնում էին շաբաթներ, ամիսներ… Փնտրում էինք նրան, ամեն հնարավոր վայրերում, բայց նա չկար ու չկար: Արդեն մոռացել էինք նրա մասին:

2015 թվականի ամռանը եղբայրս զորացրվեց: Ամառային տաք ու վառ գույներով լի օր էր: Արևը փայլում էր, բայց ո՛չ սովորական: Նոր օր էր, բայց ոչ կրկնվող: Ականջակալները ականջներիս գնում էի մորաքրոջս տուն: Բարձրանում եմ աստիճաններով ու… Ի՞նչ: Մումսիկը հետ էր վերադարձել… Երկու տարվա ընդմիջումից հետո հետ էր վերադարձել…

Ինչպես նախկինում, հիմա ևս նա չի հրաժարվել իր  «Հաջողություն»  պաշտոնից և  «զգուշավոր քաղաքականություն»-ից, ավելին՝ ավելի ակտիվ կյանք է վարում և վայելում է բոլորիս սերն ու հարգանքը:

Ինչևէ, շատ ուրախ եմ, որ Մումսիկը վերադարձել է, բայց ինձ համար դեռևս երկու չբացահայտված հարցեր կան.

1. Որտե՞ղ էր նա այսքան ժամանակ և ինչպե՞ս էր ապրում:

2. Անծանոթ բնակավայրից ինչպե՞ս է հետ վերադարձել:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Երրորդ, բայց վերջին անգամ

Երևի հիշում եք վերջերս Հայաստանում տարածված համաճարակի մասին… Չնայած  գլխավոր վարակաբան Արա Ասոյանը ինձ լսելով երևի կուղղեր, ասելով, որ համաճարակ չէր… Ինչևէ:  Այդ ժամանակ, նույնիսկ հումորով, բոլորը հավաստիացնում էին, որ երեք խոզուկների անունները Նաֆ-նաֆ, Նիֆ-նիֆ և H1-N1 են: Ի դեպ հանրապետության բնակիչներից շատերը նաև համոզված էին, որ խոզի գրիպ կարող են ընկնել խոզերի հետ շփվելով, կամ խոզի միս ուտելով: 

Չգիտեմ` ինչի միս ուտելուց են թոքաբորբ ընկնում, բայց այդ ընթացքում արդեն երրորդ անգամ թոքաբորբ տարա: Ցավոք, արդեն հիվանդանոցում բոլորը ինձ լավ ճանաչում են, մոտ 2 շաբաթ հիվանդանոցում էի: Պալատում մենակ էի առաջին մի քանի օրը, հետո բերեցին Գեղամին՝ 3 տարեկան, վառ երևակայությամբ ու շատ հասկացող մի տղա երեխայի:  Առաջին օրը ջերմությունը չէր իջնում, բժիշկները ջերմաչափ էին դրել, իսկ Գեղամն անընդհատ մորն ասում էր.

-Մամ, հանի ջերմությունս, հանի էլի ջերմությունս,- ջերմաչափի հետ էր…Երևի:

Հաջորդ օրը լավ էր, աշխուժացել էր:

-Էս ի՞նչ ա,- հիվանդանոցի աթոռների վրայի անցքերը ցույց տալով հարցրեց:

-Էդ… Աթոռի աչքերն ա,- պատասխանեցի:

-Հա՞,  էս էլ բերա՞նն ա:

-Հա, բերանն ա:

Երեխաների հետ զգույշ չէ՞ պիտի խոսել. նրանց երևակայությունը շատ վառ է, նրանք նաև կարծում են, թե մեծերն ավելի շատ բան գիտեն… Հըմ… Թյուր կարծիք:

Այդ օրվանից սկսած անընդհատ նույն անցքերը ցույց տալով հարցնում էր.

-Էս ի՞նչ ա:

-Ուղղակի անցք ա, Գեղամ:

-Չէ… Աչքերն ա,- բարկացած պատասխանում էր նա,-վայ, տես, վազում ա:

-Ո՞վ ա վազում:

-Չե՞ս տենում, պատի վրա, վազում ա,- Գեղամը երբեք քո հարցին չէր պատասխանում, նա միշտ իրենն էր կրկնում: Իսկ ես միշտ փորձում էի հասկանալ , թե այդ փոքրիկի գլխում ինչեր էին պտտվում, այդ ինչէր էր նա տեսնում պատերին, բայց երևի չափազանց մեծ էի այդ ամենը հասկանալու համար:

Գեղամին մի քանի օր անց դուրս գրեցին, ափսոս, մոռացա գոնե մեկ անգամ նկարել այդ «փոքրիկ իշխանին»:

Թեև շատ եմ կարոտում նրան, բայց հուսամ այլևս երբեք հիվանդանոցում չենք հանդիպի:

seryoja baboyan

Ակտիվանալու ժամանակն է

Գարունն արդեն բացվել է, և դու, հա-հա, հենց դու, որ հիմա կարդում ես նյութս, կտրվիր համակարգչից կամ սմարթֆոնի էկրանից, կտրիր քեզ չոր կամ հարմարավետ աթոռից ու տնից … Դուրս արի փողոց, թաղ, բակ… Տես, թե ինչքան լավ եղանակ է։ Եթե իմ տարիքին ես`պատանի, ավելի լավ։ Կանչիր ընկերներիդ, և վերջապես մի բան արեք, ու խոսքն ամենևին էլ CS:GO խաղին  չի վերաբերում: Արեք այն, ինչ հաճելի է, արեք այն, ինչ օգտակար է, և… այլն։ 

Հիմա ասեմ, թե գարնան լավ օրերին ինչպես եմ ես անցկացնում ժամանակը, ասացի`լավ օրերին: Դե, ո՞վ չգիտի, որ լինում են օրեր, երբ չես ուզում դուրս գալ տնից։

Եվ այսպես…

Գարնանային լավ օրն ինձ համար սկսվում է կանչով: Կամ ինձ են կանչում, կամ ես եմ կանչում: Ես դուրս եմ գալիս տնից ու կանչում տղերքին, ում կարողանում եմ։ Մի քիչ դրսում խոսելուց ու ինչ որ բան քննարկելուց հետո (չէ, դա բամբասանք չի լինում), մեկի գլխում ինչ որ ֆանտաստիկ միտք է առաջանում ։ Բայց մենք հո «Հոբիթ» ֆիլմի հերոսներից չե՞նք. ֆանտաստիկ բաներ մեզ  թույլ չենք տալիս… Ուղղակի, չակերտավոր ասած, ռեսթայլինգի ենթարկելուց հետո, էլի են ինչ-որ մտքեր առաջանում, բայց դե, չերկարացնեմ: Այդ մտքերի հիման վրա էլ շարունակվում է  ողջ օրս։

Դե, մտքերն էլ…

Բարձրանալ գյուղի մոտակա սարերը, գնալ «սիբեխ» հավաքելու, կամ գնալ գետից այն կողմ, ոնց էլ չլինի, ինչ-որ հետաքրքիր բան հաստատ կլինի անելու։

ՀԳ Դու դեռ մոնիտորի առա՞ջ ես։

Ձնառատ Ծաղկազարդ Ազատանում

 

-Մարիա՛մ, էս դու դեռ քնած ե՞ս,- վերմակը երեսիցս քաշելով՝ ասաց մայրս ու ավելացրեց,- բա չե՞ս ուզում տեսնես` դրսում ի՞նչ կա:

-Հա՛, քնած եմ:  Ի՞նչ կա որ,- քնատ պատասխանեցի ես:

-Տեղիցդ հել, կտեսնես,- ժպտաց մայրս ու սենյակիցս դուրս եկավ:

-Աաաաաա՜, մեկ է, չեմ հելնելու, ինչ ուզում է լինի,-ասացի ու վերմակս հետ քաշեցի երեսիս, որ քնեմ: Բայց ճիշտն ասեմ՝ շատ հետաքրքրեց, թե դուրսն ինչ կա, ու երևի դրանից էր, որ էլ չկարողացա քնել: Վեր կացա, պատուհանից դուրս նայեցի ու ի՞նչ տեսնեմ. ձյուն:

-Հա, ձյուն է, էլի, վաաա՜,-ասացի ինքս ինձ:

Հագնվեցի, դուրս եկա, որպեսզի աչքովս մի անգամ էլ տեսնեմ:

-Այ քեզ բան, ձմեռը հե՞տ եկավ, չեմ հասկանում:

-Հա՛, հա՛, հետ եկավ, այն էլ ինչպե՜ս հետ եկավ,-ասաց հորեղբայրս, որ իր կոտրած փայտերը արագ-արագ տանում էր փայտանոց:

Սկզբում տխրեցի. չէ՞ որ մարտի 20-նն է ու ձյուն է գալիս. էլ ի՞նչ գարուն, որ պիտի արև չլինի: Դարձա տուն, նայեցի ժամին. 2-ն էր: Մորս հարցրի.

-Մա՛մ, շուտվանի՞ց է ձյուն գալիս:

-Մի կես ժամ է, ինչ սկսվել է,- պատասխանեց ու նաև ասաց, որ գնամ հաց ուտելու:

-Ու՛ֆ, ի՞նչ հաց, հաց ուտելու ախորժա՞կ մնաց: Հազիվ տաքերն ընկել էին, հիմա նորից ձյուն, հա՞:

Դժգոհելով դուրս եկա տանից:

Մի երկու րոպե նայում էի, թե ինչքան ուժեղ էր ձյունը գալիս: Տեսա շանս, որ խաղում էր դրսում՝ թավալվելով ձյան մեջ: Միակ բանն էր, որի վրա այսօր ուրախացա: Կանչեցի մոտս, սիրեցի ու մի ցանկություն առաջացավ մոտս,  որ նրան ձյան հետ խաղալիս նկարեմ: Ու սկսվեցին մեր արկածները: Սկզբում նկարում էի նրան, հետո որոշեցի ծառերը նկարեմ, իսկ նա ձյունը հոտոտելով գալիս էր իմ հետևից: Երբ աշխուժությունս մի քիչ անցավ, նկատեցի, որ թրջվել եմ,  ու մազերիս վրայի ձյունը ջրի կաթիլների է վերածվել և երեսիցս թափվում է ներքև: Գնացինք տուն, տանը մայրս թեյ տվեց, խմեցի ու մտածեցի այսքանը գրելու մասին: Առանց ժամանակ կորցնելու՝ վերցրի թուղթ ու գրիչ և սկսեցի գրել:

Այսօր, ճիշտ է, ձյուն եկավ, բայց գարունը դեռ շարունակվում է, ու սա ընդամենը փոքրիկ խոչընդոտ է նրա համար: Ես գիտեմ՝ գարունը, որ իր հետ բերեց «գիժ» մարտ ամիսը, ավելի ուժեղ կգտնվի այս պայքարում: