Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

Ձմեռ է, ձյուն է գալիս

Եկավ Ձմեռը, շատ շատերի ամենասիրելի եղանակը: Ես նույնպես շատ եմ սիրում ձմեռը, որովհետև հիանալի է նայել պատուհանից դուրս և զմայլվել ճերմակ բնությամբ: Այսօր ձմռան երրորդ օրն է, և գետինը արդեն իսկ պատված է ձյան սպիտակ շերտով: Հանրապետության ամբողջ տարածքում այսօր պետք է ձյուն տեղար: Բոլորը սպասում էին: Մեր քաղաքում` Վանաձորում, ևս առաջին ձյունն այսօր տեղաց: Ճիշտ է, դրանից առաջ ևս մի քանի փաթիլ էր իջել երկնքից ցած, բայց գետինը չէր ծածկել իր շերտով: Ահա այդ պատճառով է, որ ես ինձ իրավունք եմ վերապահում հենց այսօրվա ձյունը անվանել Առաջին ձյուն: Շուտով գրեթե բոլոր շենքերի բակերում կտեսնենք երեխաների պատրաստած Ձնեմարդերին: Դե, իսկ տոներին գրեթե բան չի մնացել: Եվ այստեղ անկախ քեզնից ցանկանում ես ասել.
-Բարև, Ձմեռ:
Երեկ իմացա, որ ձյուն կսկսի տեղալ արդեն ուշ երեկոյան: Որոշեցի արթուն մնալ, որպեսզի տեսնեմ, թե ինչպես են ձյան փաթիլները մեզ հյուր գալիս: Դեռ այնքան էլ ուշ չէր, երբ երկնքից ընդամենը մի քանի փաթիլ իջավ, շատ կարճ տևեց:
Մինչև գրեթե ժամը 5-ը արթուն էի, որպեսզի տեսնեմ ձյան փաթիլները, բայց ապարդյուն, այդպես էլ ձյուն չտեղաց` ընդամենը մի քանի փաթիլ էր: Այլևս չէի կարողանում արթուն մնալ և որոշեցի քնել, իսկ առավոտյան արթնանալուց հետո, տեսա, որ արդեն ամբողջ բակը պատված էր ճերմակ ձյան շերտով:
Չեք պատկերացնի, թե ինչքան էի ուրախացել: Ճիշտ է, ձմեռն ուղեկցվում է քամիներով, բայց պետք է հասկանալ, որ ամեն եղանակ գեղեցիկ է յուրովի: Արդեն առավոտյան բակի փոքրիկներն ու իրենց ծնողները դուրս էին եկել զբոսնելու, սահնակով սահելու, իսկ որոշներն էլ ձմռան ամենագեղեցիկ ու հաճելի խաղը խաղալու: Դե իհարկե, խոսքը ձնագնդիկով միմյանց հարվածելու մասին է:
Եթե ամեն ինչ այսքան կատարյալ լիներ, շատ հրաշալի կլիներ:
Իսկ ձյունը միայն սկզբում է հրճվանք պարգևում: Ճանապարհները պատվում են մերկասառույցով, ավելանում է ավտովթարների ու կոտրվածքներ ստանալու հավանականությունը: Եվ եթե հանկարծ սահես ու ընկնես սառույցին`ապա միայն հրաշքը կարող է փրկել կոտրվածք ստանալուց: Մերկասառույցի պատճառով փակվում են ճանապարհները, դառնում դժվարանցանելի, նկատվում է ցածր տեսանելիություն, բուք և մառախուղ: Ճանապարհներն էլ բաց են լինում անվաշղթաների կիրառման դեպքում, և հատուկ տրանսպորտային միջոցների համար: Լավ կլիներ, եթե ձմեռը լիներ այնպես գեղեցիկ ու հիասքանչ, ինչպես առաջին հայացքից էր թվում: Մեզ մնում է միայն մնալ տանն ու վայելել տաք թեյ: Եվ թող այս ձմռանը, բոլորիս սրտերը ջերմ լինեն, ինչպես ամռան շիկացնող արևը, և մեզնից հեռու լինեն սառը սրտով մարդիկ, ովքեր տխրությունից բացի ոչինչ չեն տալիս մեզ:
Հարգելի ընթերցողներ և 17.am-ի մեր սիրելի թղթակիցներ, շատ շնորհակալ ենք բոլորիցդ, որ այս տարի մեզ հետ էիք, ճիշտ է, ես ձեր թիմին շատ ուշ միացա, բայց հուսով եմ, որ կարողացա օգտակար լինել: Թող այս Ձմեռը լինի հեքիաթային, թող աշունը իր հետ տանի բոլորիդ թախիծն ու տխրությունը, իսկ ձմռան ամեն մի փաթիլը ավելի երջանկացնի:
Մանե Սիրադեղյան

Մանկությանս անուշ պատառիկները

Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Խուդավերդյանի

Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Խուդավերդյանի

Երբ փոքր էի, առհասարակ, չէի սիրում խաղալ իմ հասակակիցների հետ, մանկապարտեզ էի հաճախում, սակայն, այնտեղ նույնպես հազվադեպ էի խաղում, ավելի հաճախ դաշնամուր էի նվագում. երազանքս էր դառնալ աշխարհահռչակ դաշնակահարուհի: Տանը երգում էի և ստիպում, որ բոլորն ինձ ծափահարեն:
Հիմա, երբ հիշում եմ մանկությունս, աչքիս առաջ են հայտնվում տատիս տանն անցկացրած ջերմ ու պայծառ օրերը: Օրեր, որոնք կմնան հիշողությանս մեջ հավերժ: Ամռան արձակուրդին սիրում էի հաճախ այցի գնալ տատիս ու պապիս: Ինձ համար այդ օրերը տոնական էին: Դարպասից ներս մտնելուն պես զգում էի թարմ հացի բույրը, առաջ էի անցնում և տեսնում թաղամասի՝ փռան մոտ հավաքված կանանց: Տատս, տաք հացը ձեռքին, անմիջապես ինձ ընդառաջ էր գալիս, այնուհետև՝ ինձ տանում էր կանանց մոտ ու նրանց հպարտորեն պատմում, թե որքան բանաստեղծություն գիտեմ: Այդ ընթացքում ես ուրախ-ուրախ համտեսում էի հացի պատառիկները:
Այդ տաք հացի պատառիկները կյանքիս ամենաջերմ ու անուշ պատառներն էին:
Երեկոյան ես ու տատս շաշկի էինք խաղում, որի ընթացքում նա մի քանի անգամ քնում ու արթնանում էր, երբեմն սկսում էր իմ քարերով խաղալ, ես ծիծաղում էի մանկական զրնգուն ծիծաղով, սակայն, ոչինչ չէի ասում նրան, չնայած՝ նա այդպես ինձնից առաջ էր անցնում: Պապս լուռ հետևում էր մեր խաղին, իսկ երբ տատս հաղթում էր ինձ՝ հպարտանում էր իր կնոջով և շարունակում ոգեշնչել նրան: Խաղից հետո տատիս խնդրում էի, որ ինձ համար արտասաներ իր սիրելի բանաստեղծություններից: Նա այնքա˜ն սիրով ու քնքշությամբ էր դրանք արտասանում: Ես մի տեսակ բարի նախանձով լսում էի նրան և երազում՝ մի օր էլ ես այդքան բան իմանամ: Կարծում եմ գրքի հանդեպ իմ սերը ծնվեց հենց այդ ժամանակ:
Չեմ կարծում, որ երբևէ կարող եմ այդչափ քնքշանք ու ջերմություն ստանալ, որքան ստացել եմ տատիս տանը:

Սեր, բնություն և խաղաղություն

Այս նոյեմբերի 27-ն իմ կյանքում տարբերվեց մյուս բոլոր նոյեմբերների քսանյոթներից նրանով, որ վաղ առավոտյան իմ մի քանի ընկերների հետ ճամփա ընկա Եղեգնաձոր` ծառատունկի: Ծառատունկով հիմնվելու էր մի նոր պուրակ, որը կրելու էր Խաղաղության պուրակ անվանումը: Ծառատունկն սկսվեց հետևյալ խոսքերով. «Մեր մոլորակի մեծագույն սպառնալիքներն այսօր թերևս երկուսն են` բնապահպանական խնդիրներն ու պատերազմները, ահաբեկչությունները: Մեզանից յուրաքանչյուրը պատասխանատու է այս խնդիրների լուծման համար: Մեր մոլորակը սկսվում է մեր հայրենիքից, մեր բակից, մեր տնից: Մենք հիմնում ենք խաղաղության պուրակ մեր բակում: Թող մեր տնկած ծառերի «խաղաղության» ծիլերը սփռվեն ամբողջ մոլորակով» և ուղեկցվեց մանկապարտեզի երեխաների խաղաղությանն ու հայրենիքին նվիրված երգերով: 
Պուրակի հարակից շենքում նույն ժամանակ հարսանիք էր, և ծառատունկի մասնակիցները որոշեցին հարսին ու փեսային հրավիրել ծառ տնկելու հենց իրենց բակում հիմնվող պուրակում:

Սա իմ կյանքի առաջին ծառատունկն էր: Ծառ տնկելը չի կարելի համեմատել ոչ մի ուրիշ բանի հետ: Հենց այդ ժամանակ է, որ գիտակցում ես, թե ինչ հեշտ է օգնել բնությանն ապրել: Իմ կյանքի առաջին ծառատունկը կոչված էր միավորելու երկու երնեկ` բնությունն ու խաղաղությունը: Բայց արի ու տես, որ ստացվեց երեքը. սեր, բնություն և խաղաղություն: 





Հումորը մեզնից անպակաս

Ողջույն բոլորին: Հուսով եմ, որ բոլորիդ տրամադրությունը լավ է: Իսկ եթե կան մարդիկ, ում տրամադրությունը այդքան էլ լավ չէ, ես ցանկանում եմ իմ փոքրիկ նյութով բարձրացնել այն: Ինչպես շատ տեղերում, այնպես էլ մեր գյուղում, եղել են շատ զվարճալի և հետաքրքիր պատմություններ, իհարկե, մեր տատիկների և պապիկների մասնակցությամբ: Թեև ծանր կյանքին և բազում դժվարություններին, հումորը նրանցից անպակաս է եղել:
Վերջերս մի գիրք գտա «Ծիծաղում է Դարբասը» վերնագրով (հեղինակ`Սմբատ Ղազարյան), որտեղ զետեղված են հումորային պատմություններ մեր գյուղի մեծերի մասին: Ուզում եմ ձեզ ներկայացնել մի քանի զվարճալի պատմություններ այդ գրքից և հուսով եմ, որ դրանք կարդալուց հետո ձեր դեմքին ժպիտ կհայտնվի:

***
Ավտովարորդ Սուրեն Զաքարյանին (պապիկիս) համագյուղացիներից մեկը հարցնում է. –Զաքարյան, մաշինավ շտե՞ղ ես քինում: -Ջիվիր Քար սարի կովաբուծական ֆերման: -Վեր մի պան խնդրեմ, կանե՞ս: -Հի՞նչ: -Կուլան տամ, Ակնաղբյուրից մի կուլա ջուր պիր ինձ մհար, սերտս ոզում ա: -Խնամի ջան, հինչ ասես կանեմ, բայց էտ մինը կարալ չեմ: -Խե՞: -Ակնաղբյուրի ջուրը նախագահի կարգադրությամբ խառնըմ են կոլխոզի կաթին, հանձնըմ պետությանը,- լրջորեն պատասխանում է Զաքարյանը:

***

Պապն իր երկու տարեկան թոռան հետ նույն ափսեից կեռաս էր ուտում, պապը`փունջ-փունջ, թոռը`հատ-հատ: Երբ ափսեն կիսով չափ պակասեց, թոռը լացակումած նայեց պապին ու ասաց. -Պապի~կ ջան, մեկ-մեկ կեր, կխեղդվես:

***
Վարսիկին ուղարկեցին քաղաք`բժշկական ուսումնարան ընդունվելու: Վարսիկը գնաց ու ետ եկավ: Չէր կարողացել ընդունվել: -Հի՞նչ իլավ, բալա,- հարցնում է հուզված հայրը: -Կտրեցին: -Հինչի՞ց: -Թթուներից: -Կարացի՞ր ոչ պատասխանես: -Պատասխանեցի: -Հի՞նչ ասիր: -Ասի` կաղամբի թթու, վարունգի թթու, տանձի թթու, սարի շուշանի թթու: -Ճըխթթոն (թթու դրած բազուկ) ասա՞լ չես: -Չէ: -Ասըմա` չէ… Լավ էլ ըրալ են, վեր կտրալ են:

***

Թագուհի մայրիկի դեղնակտուց աքլորը թառել էր դարպասի վրա, վզի երակները ձգել ու այնպես էր կանչում երկինքն ի վեր, ասես ուզում էր արար աշխարհքին տեղյակ պահել, որ ինքն էլ է աքլորավարի կանչել սովորել.
-Ծու~ղ-րու-ղու~…
-Սրան տեսեք, դիպլոմն ա պակաս, վեր դիպլոմ էլ ունենա, պառլամենտի անդամ կտառնա,- ասում է Թագուհի մայրիկը:

Հ. Գ. Հեղինակը գրել է գրական հայերենով, սակայն ես գրել եմ մեր բարբառով, քանի որ չեմ ուզում, որ մեր բարբառը վերանա: Թող այն փոխանցվի սերունդներին և դարերով պահպանվի:

Ֆուտբոլային կրքեր

Սովորական մի օր, սովորական երեկոյան լուրեր: Բայց ահա հաղորդավարը` ավարտելով շախմատի, թենիսի ու մնացած բոլոր սպորտաձևերի մասին լուրերը, հայտնեց, որ վաղը 20:00-ին կկայանա Հայաստան-Իտալիա ֆուտբոլային հանդիպումը:

Պապս ուշադիր լսեց ու, մի անգամ ևս համոզվելու համար, բարձր կրկնեց.

-Ժամը 8-ի՞ն:

-Հա, պապի, վաղը ժամը 8-ին:

Հաջորդ օրը ժամը 7-ին ես, ինչպես ամեն ինձ հետաքրքրող ֆուտբոլային հանդիպումից առաջ գնացի խանութ և գնեցի բոլոր Lays-երը, եկա ու «դիրքավորվեցի» բազմոցին: Պապին էլ իր հերթին էր պատրաստվել: Նրա նոր բացված ծխախոտի տուփն ու մոխրամանը հուշում էին թեժ երեկոյի մասին:

Մրցավարը սուլեց, ու սկսվեց. սկսվեց խաղը ստադիոնում ու սկսվեց իմ ու պապիս հակամարտությունը: Պապս, ճիշտ է, Հայաստանի թիմի կողմից է, բայց նրա բերանից մենակ կլսես էնպիսի արտահայտություններ, որոնք ուղղված են մերոնց.
– Այ քյոռ, էն հո՞ւր ես պաս տալ։ Էշի քուռակ, հո սամայլոտ չե՞ս զարկել, ընչե՞ս զարկել օդ… Խաղալ չեն իմանալ, էլ հեսա գոլ կզարկեն վրաներս:
Իսկ ես տաքանալով հակահարված եմ տալիս պապիս.
- Հեսա տսի բմբլահան ենք անելու, մերոնք, որ վիզ տնեն, մե վարկյանում գոլ կխփեն:
Ու էսպես մինչև 90-րդ րոպեն, մինչ իմ ու Հայաստանի հավաքականի պարտությունը: Իսկ վերջում պապս, գոհ իր կանխագուշակումից, ասում է.

-Բը որ ասիմ՝ տայ խաղացողը չեն, տրիր ես, հակաճառես ես:

Ու էսպես ամեն խաղի ժամանակ:




Տեսախցիկս էլ է «աշնանացել»

Շատ եմ սիրում Վանաձորս տարվա ամեն մի եղանակին, իսկ աշնանն այն անկրկնելի է դառնում։ Երևի ինձնից է, որ ամեն բան գեղեցիկ է թվում։ Քաղաքով քայլելիս ուզում եմ գրկել ամեն ծառ ու տերև ու շոյե՜լ, շոյե՜լ… Սիրահարվե՜լ եմ քաղաքիս։
Ներկայացնում եմ իմ գեղեցկուհու ֆոտոշարքը։

Լսեք երաժշտություն 

Հիմա բոլորիս օրը դժվար է պատկերացնել առանց երաժշտության, այն կարծես մեր կյանքի մի մասն է դարձել: Հատկապես հիմա` 21-րդ դարում, այն դարձել է ավելի հասանելի: Ամեն վայրկյան կարող ենք լսել մեր ցանկացած երգը, մեր ցանկացած երգչի կատարումը: Նախնադարում մարդիկ հավատացել են, որ երաժշտությունը ազդում է մարմնի վրա: Նախկինում ևս երաժշտությունը շատ կարևոր դեր է խաղացել մարդկանց կյանքում: Այ օրինակ` Չինաստանում մահապատժի են ենթարկել այն երգահաններին, որոնք իրենց երգի հնչյունների ներդաշնակությունը խախտել են:
Ըստ իմ տվյալների, երաժշտություն լսողների քանակը ավելի է մեծացել 20-րդ դարում, որովհետև այդ ժամանակ նոր տարածում է գտել ռադիոն, և մարդիկ սկսել են դառնալ ռադիոյի մշտական ունկնդիրները: Փաստ է, որ ոչ մի ժամանակաշրջան աչքի չի ընկել այնքան երաժշտական ոճերով, որքան այսօր է: Հնում բժիշկները երաժշտության միջոցով փորձել են բուժել հիվանդներին, գտնելով, որ յուրաքանչյուր օրգանին համապատասխանում է իր հնչյունը կամ հնչյունային միացությունը:
Շատ մարդիկ գիտեն, որ երաժշտությունը օգտակար է, բայց քչերը գիտեն, որ այն բացի հաճույք և ուրախություն պատճառելուց, կարող է առողջարար լինել և հաջողությունների բերել կյանքում: Օրինակ` դասական երաժշտությունը նպաստում է առողջ քնին: Սիրելի երաժշտության երկար լսումը օգնում է ձերբազատվել սթրեսից: Պայքարում է տխրության դեմ: Բարելավում է արյունատար անոթների աշխատանքը:
Երաժշտությունը բացառիկ երևույթ է` մշակույթի ամենանուրբ և, միաժամանակ, ամենագեղեցիկ ոլորտներից մեկը, և ես չեմ կարող իմ կյանքը պատկերացնել առանց երաժշտության, և անգամ նյութը պատրաստելիս եմ երաժշտություն լսել:

Աշունն ավարտվում է

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Աշունը լռում է: Նույնիսկ քաղաքի բազմերանգ աղմուկի միջից: Աշնան արևը հիշեցնում է ջերմության մեղմության մասին: Գարնան արևի կիրքն իմաստնացած շոյում է ուսերդ, դեմքդ…Դեղինն ու կարմիրը տեր են դառնում աչքերիդ ու սրտիդ: Պատմում են գույնի մասին: Պատմում են մոր տաք ձեռքերի ու հոր իմաստուն լռության, եղբոր հետ համատեղ աշխարհի բացահայտման խորհրդի ու քրոջ անհատակ կապույտ աչքերի մասին: Ու լռում է առջևում սպասվող կյանքի մասին: Ու ստիպում ապրել առջևում սպասվող կյանքն ու գնահատել գույնը:
Լուսանկարը՝ Մուշեղ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Մուշեղ Վարդանյանի


Ամեն տարի մեծ սպասումով ու հատուկ երջանկությամբ եմ հիշում աշունը, մտածում նրա գեղեցկությունների մասին: Այն ինձ համար մի ուրիշ աշխարհ է. աշունն ընդհանուր կողմեր ունի իմ ներաշխարհի հետ. թախծոտհարցական հայացք, հաճախ թաց աչքեր, լռություն, գունագեղ ու բազմապիսի հագուստներ…
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի


Ամեն տեղ ուրիշ է աշունը: Ես սիրում եմ Հայաստանի և հատկապես Երևանի աշունը. ամեն օր արթնանում եմ մի ուրիշ թարմությամբ, աշխատում վայելել յուրաքանչյուր պահի և յուրաքանչյուր երևույթի գեղեցկությունը:
Ինձ շատ է գրավում արևածագը: Արթնանալով սենյակ ներթափանցած արևի առաջին շողերից` իմ տրամադրությունը լինում է երկնային, դրախտային, լուսավոր, երբ ամեն մի հոգս թվում է անցողիկ և լուծելի: Արևը սկսում է բարձրանալ` տարածելով լույսը քաղաքի վրա, լուսավորելով Մասիսների լուսապսակ ճակատները. ձյունը փայլփլում է, կարծես ադամանդ լինի:
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի


Կարևոր է ինձ համար արևածագը. այն ինձ տալիս է ուժ, եռանդ, վառ տրամադրություն և դրական լիցքեր:
Հատկապես շատ եմ սիրում մայրամուտը: Սիրում եմ և’ ծովի, և’ Մասիսների մոտ: Ամեն օր այդ ժամին դուրս գալով տանից` զարմանում եմ, թե ինչպիսի՜ հրաշք է ստեղծել բնությունը: Նայում և չեմ հագենում: Արևը կարմրում է: Նրա ճառագայթները, ընկնելով ամպերի վրա, երկինքը գունավորում են վարդագույն,նարնջագույն, դեղին, երկնագույն, վառ կարմիր և առահասարակ, ծիածանի բոլոր գույներով: