Մերին մեր դասարան եկավ, երբ Արցախում պատերազմն արդեն սկսվել էր։ Նա Շահումյանի շրջանի Նոր Գետաշեն գյուղից է։ Սեպտեմբերի վերջին սկսված պատերազմը Մերիի ընտանիքին էլ էր ստիպել թողնել գյուղն ու տեղափոխվել Հայաստան։ Արդեն մի քանի ամիս նրանք ապրում են Արագածոտնի մարզի Ոսկեհատ գյուղում։ Լռակյաց, համեստ, ինքնամփոփ աղջիկ է Մերին, բայց կարճ ժամանակ անց դարձավ մեզ շատ հարազատ մարդ։ Շուտով տեղեկացա, որ դասընկերուհիս լինելուց բացի նա նաև հարևանուհիս է։

Ընտանիքում հինգ երեխա են՝ չորս աղջիկ և մեկ տղա։ Մերին ինձ ծանոթացրեց իր մյուս քույրիկի՝ Անիի հետ։ Անին 18 տարեկան է ու Մերիից շատ տարբեր։ Անին ավելի աշխույժ է, կյանքով լի։ Երբեմն երեքով հանդիպում էինք և զրուցում։ Քույրերի համար դժվար է խոսել կորցրած գյուղի մասին: Երբ հարցրի, Անին տխուր ժպտաց, Մերին՝ հուզվեց։

Հայրենական գյուղը Նոր Գետաշենն է։ Այն հիմնադրել էին  հին գետաշենցիները։ Գետաշենը Արցախի Շահումյանի շրջանի ամենահայտնի գյուղերից է։ Այն Ադրբեջանի տիրապետության տակ մնաց Արցախյան առաջին պատերազմից հետո։ Իսկ գյուղի բնակիչները Քարվաճառում (Շահումյանի շրջան) հիմնեցին Նոր Գետաշենը։ Ինչու՞ հենց այդտեղ, որովհետև  այդ տարածքը նման էր Գետաշենին։ Փոքր էր գյուղը, բայց պարուրված էր հրաշալի  բնությամբ, նրա կենտրոնով հոսում էր Թարթառ գետը։ Անին հիշում է. «Անասելի գեղեցկություն ուներ Նոր Գետաշենը։ Դեպի իրեն էր ձգում ամեն անցորդի»։ Բնակիչները նույնպես քիչ էին։ Նրանց հիմնական զբաղմունքը հողագործությունն էր, քանի որ հողն անչափ բերրի էր։ Պատմում են, որ գյուղում ապրում էին սիրո և ջերմության մթնոլորտում, չնայած ամենասկզբում, երբ բնակիչները նոր էին հաստատվել այնտեղ, չկար նույնիսկ էլեկտրականություն։ Ընտանիքի անդամները հիշում էին, թե ինչպես էր ամբողջ գյուղը հավաքվում մի տեղում և նշում ցանկացած տոն։ «Գյուղի երեխաների մեջ գերակշռում էին աղջիկները։ Բոլորս` աղջիկ թե տղա, ցանկացած ժամի հավաքվում էինք գետում լողալու կամ ձմռանը ձյուների հետ խաղալու համար»,- ասում էր Անին։

Վերջին տարիներին գյուղի վիճակը բարելավվել էր։ Չնայած բոլոր դժվարություններին՝ սիրում էին գյուղը և չէին ցանկանում լքել, բայց պատերազմն այլ ելք չթողեց։ Պատերազմի առաջին օրերին գյուղում տագնապը մեծ չէր,   սակայն վտանգավոր ու ինտենսիվ պայքարը նրանց ստիպեց տեղափոխվել Հայաստան։ Ընտանիքը վստահ էր, որ մի քանի օր անց վերադառնալու է։ Վերցրել էին միայն առաջին անհրաժեշտության պարագաներ։ Պատերազմից հետո, սակայն, Նոր Գետաշենը ևս հանձնվեց Ադրբեջանին։

Մեծ քույրը` Սոնան, իր երեխաների և ամուսնու հետ դեռ ավելի վաղ էր որոշել տեղափոխվել Հայաստան։ Բայց չէր էլ պատկերացնում, որ տեղափոխությունը նման կերպ կլինի, և այսքան ցավ ու դառնություն կպատճառի իրենց։ Նրանց հաջողվել էր տնից որոշ իրեր վերադարձնել։

Վերջին օրերին տարիներ շարունակ կառուցած տունն այրել էին՝ ամբողջ իրերով։ «Սա ավելի նախընտրելի էր, քան մտածելը, թե ինչ որ թշնամի ապրում է քո սեփական տանն ու վայելում ստեղծածդ»,- համոզված է մայրը։

Այս մեծ վիշտը մեծ ընտանիքը կարողացավ որոշ չափով հաղթահարել Հայաստանում ստացած ջերմ ընդունելության շնորհիվ։ Հավանել են մեր գյուղը, և եթե հնարավորություն լինի, կցանկանան հենց այստեղ էլ հաստատվել։  Արցախ վերադառնալու մտադրություն առայժմ չունեն։ «Ապրես Արցախում և չկարողանաս այցելել քո սեփական գյուղը։ Մեզ համար դա սարսափելի է»,-ասում էր մայրը։ Անիի և Մերիի  մայրիկը ուսուցչուհի է, իսկ ամենամեծ քույրիկը`  երեք երեխաների մայր, ասում է, որ միակ ցանկությունն է` իր փոքրիկները ապահով պայմաններում մեծանալու հնարավորություն ունենան։ Հայաստանում նրանք արդեն աշխատում են, որպեսզի հոգան իրենց կարիքները։

Երեխաները տարբեր նպատակներ ու ցանկություններ ունեն։ Մեկն ապագա լրագրող է, մյուսը` խոհարար, իսկ ամենափոքրը` Շողերը, ուզում է ուսուցչուհի դառնալ։ Նրանց ամենամեծ ցանկությունը, սակայն, խաղաղությունն է։ Նրանք հավատով սպասում են այն օրվան, որ կարողանան նորից տեսնել հայրենի բնօրրանը` այն վայրը, ուր անցկացրել են մանկությունը և թողել են լավագույն հուշերը։

Մանուկ օրերին, երբ ժիր ու խնդուն փոքրիկներ էինք, մեկ-մեկ գժվում ու վազ էինք տալիս մեր գյուղի տակի առվակի կողմը, որն այն ժամանակ համարում էինք, թե մի մե՜ծ գետ է։ Հասնում էինք նրան, խաղում վազվզում ու մեր աղմուկը խառնում էինք քամուն, որ գյուղով տանում, սարերն էր հանում։

- Հո-պալյա՜… Հո՜պ, հո՜պ…

Իբր թռչելով ուզում էինք անցնել այս ափից այն ափ, բայց փոխարենը հագուստ-կապուստով հայտնվում էինք առվակի մատղաշ ալիքների մեջ ու թրջվելուց մենք հրճվում էինք, գետը՝ խեղճանում. մեր ցատկից հատակն էնպես էր ցնցվում՝ հող, ավազ ու քար իրար խառնված պղտորում էին սարերից եկած, հոգնած ջրերը։ Ու կարկաչները այդ խեղճ առվակի, մեր ձեռքից քիչ-քիչ վերածվում էին օգնության կանչի։ Եվ բարդիները՝ հպարտ, սլացիկ, որոնց սաղարթներն էլ մեզ տեսնելիս բիզ-բիզ էին կանգնում, սկսում էին խիտ ճյուղերն իրար զարկել ու կանչել.

- Խը՜շշշ-խը՜շշշշ… Խը՜շշ-Խը՜շշշ…

Եվ այդ կարճալիք բառի երկար «շ»-ն, մեզ հասկացնում էր, թե սո’ւս կացեք, սո՜ւս, հերիք է տանջեք… Ուռին էլ՝ որպես համաձայնություն, արցունքներն աչքին, գլուխն էր միայն ետ-առաջ անում… Բայց այդ մանկական անհոգության մեջ, ո՞վ էր «շ»-էրին բանատեղ դնում. մենք էլի գիժ-գիժ, մեր գետը՝ խեղճ-խեղճ, բարդիքն էլ՝ բիզ-բիզ… Ու չէինք հասկանում, որ ուռին՝ սուս-փուս, խոր դարդն էր լալիս, որն այդ մենք էինք անգիտակցաբար ու անխղճորեն իրարով տալիս…

* * *

Տարիներ հետո, երբ հասակ առա, ամենքից թաքուն էլի գնում էի էն առվակի մոտ, որն էլ այնքան էր հալվել ու մաշվել, որ «գետ» կոչվածից մնացել էր լոկ մի պուտ պղտոր ջուր, որ ինչ-որ տեղից հազիվ ուժ առած, զարկում էր իրեն ցանցառ քարերին, ինչպես վհատված մահկանացուն է անճարությունից գլուխը զարկում իր տան պատերին, թե` տեսե՜ք-տեսե՜ք, ինձնից ինչ մնաց…

Գնում էի, նստում հենց ուռենու տակ, որն արդեն կարծես շատ էր ծերացել. աչքն էլ, արցունքն էլ ցամաքել էին դրկից գետի պես։ Միայն չէր փոխվել նրա ողբալաց, խոր լռությունը։ Ու կարծես՝ այնտեղ հիշում էին ինձ, որ մանուկ օրերին տանջում էի իրենց։ Բայց տարիքն առած, իմաստուն, բարի ծնողների պես ներում էին ինձ… Անմորմոք դարդից ու մարդկանց ձեռքից բզկտված ուռին, հաճախ գլուխս էր շոյում իր բարակ, մաշված մատներով, ասես ուզում էր խեղճ սրտիս ցավերն ամոքել մոր պես ու իմ փոխարեն նորից ու նորից ինքը լաց լիներ… Առվակն էլ մի պուտ ջուրն այս ու այն կողմ հազիվ զարկելով, ասես ուզում էր վրաս մի երկու կաթիլ ջուր ցողել, իբր՝ բերկրանամ, ինչպես նախկինում։ Բարդին էլ բիզ-բիզ մազերը սանրած, հին երգն էր երգում.

- Խը՜շշ-խը՜շշշ… խը՜շշ-խը՜շշշ…

Ու սվսվոցով «շ»-երը հանկարծ անկոչ հյուրի պես ներս թափանցեցին հոգուս բաց դռնով, իրենց ետևից պինդ փակելով այն։ Ու միայն այդ ժամ տանջված գետի մի պուտ ջրի մեջ արտացոլանքս տեսա, այլայլվեց… Ու լռեց հոգիս, ինչպես տարիներ շարունակ ուռին, որ լռության մեջ վշտերը թաղել ու արտասվում էր այդ գերեզմանին…

- Վո՜ւշշ-վո՜ւշշշ… Վո՜ւշշ-վո՜ւշշշ…

* * *

- Հո-պլյա՜… Հոպ-հո՜պ…

Տարիներն էլի թռան, ու կյանքն էն մեր գետի պես հոսելով գնա՜ց-գնա՜ց ու քիչ-քիչ ցամաքեց, վերջացավ… Մի քիչ մնաց, որ զարկվելով օրերին, ժամերին, րոպեներին, վայրկյաններին, մահվանն է ձեն տալիս, թե «շըշշ՜շ», ձայն չհանե՜ս… Բայց այդ անիրավին էլ, ինչպես մեզ՝ մանուկ օրերում, ոչ մի «շ» դեռ երբեք չի կանգնեցրել, դեռ ավելին՝ սկսել է ավելի բարձր ու վստահ «հե՜յ, հարա՜յ» կանչել… Ու «հո՜պ-հո՜պ». ժամանակն էլի թռչում է, լա՜վ է թռչում, այնպես, որ առանց սայթաքելու ու կյանքին դիպչելու ողջ անցյալդ խառնելով պղտորում է հոգիդ… Ու մահը չարաճճի երեխայի պես պոկում է կյանք կոչվող ճյուղդ ու՝ հո՜պ, նետում գետի ջրերի մեջ, որոնք եկան ու գնացին, այլևս ետ չեն դառնալու: Հետո հրամանի պես կարձակվի մի «Շ» ու ամեն ինչ կարգով կընթանա. ուրիշ ջրեր կգան ու կանցնեն այդ գետի հունով։ Քո փոխարեն կհայտնվի մեկ ուրիշը, որն էլ իր վիշտը կթաղի հոգում տեղավորած լռության մեջ ու կարտասվի այդ գերեզմանին մինչև պարպել-վերջանալը…

Թե մի քիչ բախտ ունեցար, գուցե գետդ՝ ցամաքած, գերեզմանդ էլ անարցունք չմնա…

Ինձ հեքիաթ պատմեք: Ամենից լուսավոր հեքիաթը հիշեք՝ առանց բացասական կերպարների, վախեցնող դեպքերի, չար հերոսների ու փորձությունների, առանց մութ անտառների ու կորած երեխաների: Եթե չգիտեք աշխարհի ամենախաղաղ վայրի ու հանդարտ սյուժեի մասին, ուրեմն հեքիաթը հորինեք հենց սկզբից: Հնարեք ամենասուտ ու մտացածին աշխարհն ինձ համար: Իսկ հետո ցածր, հանդարտ ձայնով սկսեք պատմել…

Պատմեք ինձ խաղաղ ծովերի, լուսավոր անտառների, բարձր լեռների ու գրավիչ մայրամուտների մասին: Համոզեք, որ այդ աշխարհի կենդանիների բոլոր տեսակները անվտանգ են, որ անգամ առյուծն է նուրբ ու հոգատար։ Ասեք, որ այնտեղ չեն լսվում տագնապի ազդանշաններ` ո՛չ բնական աղետների, ո՛չ հեռախոսի զանգերի և ո՛չ էլ շտապօգնության մեքենաների: Այնտեղ թող շշնջան միայն չարաճճի ալիքները, մեղմ շոյող քամին, բազմերանգ տերևներն ու թռչունները:

Հավաստիացրեք, որ ոտքս ուր էլ դնեմ՝ փայլփլուն ծաղիկներ կբացվեն։ Թե բարձր ժայռից ցած նետվեմ, քամին ինձ դանդաղ ներքև կիջեցնի։ Իսկ եթե սուզվեմ ծովի խորքերը, ջուրը ինձ արագ վերև կհանի։ Ու ես այս հրաշքներով հիացած, գլուխս կորցրած ժամանակի և իրական կյանքի մասին շուտ կմոռանամ։

Ինձ մենակ թողեք այդ անիրական վայրում: Խնդրում եմ, թող այդ հեքիաթում ինձանից բացի ուրիշ հերոսներ չլինեն: Որպեսզի ես ընկերներ ձեռք չբերեմ, չմտերմանամ շատ մարդկանց հետ, որպեսզի հետո ստիպված չլինեմ նրանց կորցնել, հրաժեշտ տալ ու էլ չտեսնել:

Զրկեք ինձ մտածելու, վերլուծելու և հետևություններ անելու կարողությունից: Անջատեք իմ գիտակցությունը, զգացմունքներն ու հույզերը: Թող արցունքներս թափվեն, խառնվեն ծովին, բայց թույլ մի տվեք, որ ներսս ցավի: Թող ես լինեմ այդ հեքիաթի ամենաթույլ ու ենթարկվող հերոսուհին: Հոգնել եմ ներկայիս ուժեղ կերպարից: Ուզում եմ վերջապես ընկնել ու ջանք չթափել կանգնելու համար․․․

Երբ ես վերջապես թիթեռի հետևից վազելով կհասնեմ աշխարհը ձեր հորինած, խնդրում եմ, ինձ այնտեղ կողպեք։ Էլ ոչ մի դեպքում դուռը չբացեք․․․

Ու ամեն կորսված զինվորի հետ, ես ինքս ինձ եմ կորցնում:

Ու չուզելով, բայց գիտակցում եմ, որ ինչ-որ պահից,

Ինչ-որ տեղ, ինչ-որ մեկին, պարտվում եմ այս պատերազմին:

Ամեն հերոսացած զինվորի հետ, ես էլ եմ բարձրանում երկինք:

Այդքան անծանոթ եք ինձ, բայց միևնույն ժամանակ, այդքան ծանոթ:

Ամեն մի գրած երկտողից, սիրտս պոկվում է տեղից:

 

Ասում են հրեշտակները առաքելությամբ են գալիս երկիր,

Բայց ես չէի ուզում, որ դուք այսքան շուտ վերադառնաք երկինք:

Ու նեղանում եմ ձեզանից, մազերս պոկում գլխիցս,

Որ էդպես էլ գոնե մի անգամ չհասցրի ձեր ձայնը լսեմ:

Սա մեր ընտրությունը չէր, ձերն էր, բայց ոչ մերը:

Դուք գնացիք, ու այս գրողի տարած կարոտը կոկորդիս կանգնած խեղդում է:

Բայց վերջում գալիս է հավատը, կրկին հանդիպելու հույսով ողողված,

Ու ամեն երկնքում ճախրող աղավնի տեսնելիս, կիմանամ, որ հյուր եք ինձ:

Եթե չների քեզ առավոտը

երկնային ձայնի հուշումներն լսելով

քո ձեռքն եմ բռնում արտացոլանքում:

ամուր, կարծես մի թել հյուսելով.

թեթև տա՛ր քարկապը կախյալ զգացմունքում

 

ու ստվերը՝ պոկած սենյակի անկյունից,

քեզնից կտանեմ անտեր մի հեռու:

կարծես թե գժվում եմ այն խուսափումից,

որ մթության մեջ կդառնաս դու ուրու:

 

մարդկանց հայացքները լքված փողոցում,

որ վաղուց պղծվել է նրանց մեղքերով

անվտանգություն անկեղծ չեն սուլում:

«Արի՛ վազենք բոբիկ ապակու վրայով»:

 

դու, չես մտածում քո հոգու մասին,

չես զգում նույնիսկ այդ ճիչը արյան:

բայց հիշիր քո սիրուց տանջվող անհասին:

Ես վախենում եմ ամեն մի վայրկյան

 

սարսափում եմ ես ամեն լուսաբաց

փնտրել քեզ մահվան սև ծալքերի մեջ:

հույս ունենալով, որ արևի դիմաց

կյանքիդ կրակը կվառվի անշեջ:

 

Ճեղքեր

Եվ հոգնած մարդկանց եսասիրությունից

մաշված երկնքից իջնում է նա ցած:

ոչ մեկ չի բացի իր սիրտը անբիծ

մի անհայտ ստվերավոր պատկերի դիմաց:

 

բոլորն էլ ջարդվում են այս աշխարհում:

դրա հետ հաշտվում են կամ մնում լքված:

բայց մի բանն է բոլորին միավորում:

երբեք էլ հետ չեն գա մասնիկները կոտրած

 

ի ծնե մենք փորձում ենք դատարկ ճեղքերում

տեղավորել սիրալիր մեզ մարդկանց:

ու խցկու՛մ ենք, խցկու՛մ ենք, խցկու՛մ ու խցկու՛մ:

բայց ի վերջո միայն ճմրթում ենք նրանց:

 

ասում են, որ մենք մինչև կյանքի վերջ

փորձում ենք լցնել այդ բացերն մնացած:

ու էլ կարևոր չի մեր համար էլ հեչ

որ ճեղքերն այդ քանդում են մեզ մի օր հանկարծ…

 

Համահունչ

օրեր կան հիշում եմ հայացքը քո լուրջ:

եվ լուրջ այնքանով, որ չէիր հավատում:

հանկարծ գիտակցում եմ, որ իրականում

երբեք մենք չենք եղել քո հետ համահունչ:

 

հոգումդ շեփոր էիր նվագում գաղտնի,

բայց ձևացնում էիր զորեղ մի թմբուկ:

իսկ երբ հեռացա ես կեսօրին,

հանեցիր դիմակը դեմքից քո փափուկ:

 

հաճախ թվում է, թե մտքիս մեջ

քո տան ճանապարհն եմ վերստին անցնում:

բայց արդյո՞ք արժի միայն կռիվ եվ վեճ

վերածել մի բանի, որին չեմ դիմանում:

 

մենք շնչում էինք քեզ հետ տարբեր օդերով

ես երկրային՝ դու անվեհեր:

բայց չափից շատ խղճուկ է

հաշված օրերով մոռանալ զգացունքը այդ՝ կոչված սեր:

 

Շնչահեղձ

ցորենակար երակներդ համբուրեմ աննկատ,

որ կորչեն մտքիդ կասկածները թյուր:

ուզում եմ թողնել, հեռանալ անընդհատ.

այստեղ միշտ զգացել եմ ինձ ինչպես հյուր:

 

ինչքան համոզես, որ քեզ չլքեմ՝

հետևի մուտքի դուռն թողնելով կիսաբաց,

ես հեռանում եմ շնչահեղձ՝

վերջին բառն անգամ մինչև վերջ չասած:

Շտուտգարտ քաղաքում հաճախ էին լինում, մասնակցում գինու խոշորագույն փառատոներից մեկին․․․

Ուշ էր։ Լուռ, գլխահակ, ուրվականի պես շրջում էին, անցնում լուսավոր պատուհանների կողքով․ մի առանձին հաճույք էին ստանում իրենց ստվերներին նայելուց։ Կանգ առան։ Գինետուն էր։ Գինետան պատերին խոշոր տառերով սև-սպիտակ տողեր էին փորագրված: Հեռվից կարդալ չկարողացան կամ ուղղակի չուզեցին ու մոտեցան` իրենց շուրջը նայելով, որ հանկարծ մեկը չնկատեր․ «Ստեղծե՛ք մի աշխարհ ու ապրեք  առանց «բայց»-երի, «եթե»-ների…
Նրանք իրենց կյանքը բաժանում էին կիսամյակների․ մտածում էին` հանգստի  օրեր ունեն ու դատարկում էին օրերը գրպանների պարունակության մեջ։

Հետևանքները թաղում էին գինու գավաթներում՝ մեծ, ավելի մեծ, ապակուց, որ եթե դրա հեղուկի մեջ էլ փնտրածը չգտնեին, կոտրեին ու փշուրների վերածեին։ Այնուհետև ընդարմանային ոչ թե ապակու փշուրների ցավից, այլ փայլից։

Նրանք առաջնորդներ փնտրում էին ներքևում, հետո նրանցից ակնկալում երկար-բարակ մխիթարանքներ, լսում՝ որն էր ավելի լավը կամ վատագույնը՝ մոռանալով մի պահ վերև նայել՝ աչքերը փակած․․․
Նրանք մրգերը չէին կեղևազրկում, վախենում էին ցավեցնեն, իսկ ծառի տակ մի վայրկյան առաջ ընկածներին տրորում էին․ «Չէ՜, մենք չէինք նկատել, թե չէ կկեղևազրկեինք, շատ էր կեղտոտվել»։
Միայն բարձր խոսել գիտեին. որ ցածր խոսեին, չէինք նկատի, բայց կզգայինք, որ աչքերը մի կետին գամած  կամ այս ու այն կողմ պտտելով՝ դավեր էին  նյութում  կամ մտածում էին  արժանի հակահարված տալ․ նրանք այդ պահին վտանգավոր չէին, օրեր հետո` միգուցե․․․

Երբ լույսը բացվում էր, ու նոր օր սկսվում, ծնվում էր նաև հերթական  սպասումը։ Նրանք նստում էին պատուհանի առաջ ու աչքերը մի կետի  բևեռած՝ դատարկ օդը լցնել էին  ուզում, ջերմ զրույց վառարանի առաջ, ուզում էին թեյ՝ առանց շաքարի, որ քաղցրացնեին ներկաների աչքերի փայլով ու ժպիտով․ շատ բան չէին ուզում. միայն շնչառության ներկայություն, որ աչքերը թարթել սովորեին․․․
Նրանցից մեկը անընդհատ խոսում էր փոքրամարմին մարդկանց սրտերի հետ, արցունքներ քամում նրանց աչքերից, խփում լարերին, հրդեհում ամենքին իր ապրած օրերի կրակով, այրված ձեռքերով «հպվում» արտաշնչած օդին։

Նրանք այսօր էլ ըմպում են փրփրող վարդակարմիր գինին՝ չնկատելով անցորդների` արտասուքով ողողված աչքերը, դողացող թարթիչները, իսկ ո՞վ էր նրանցը նկատել։

Ծաղիկներ ստանալ չէին  սիրում. երևի երբևէ չստանալուց էր կամ չգիտակցելուց, որ մի օր էլ գուցե իրենց կնճռոտ ձեռքերում «կունենային» ոչ փարվող, ներդաշնակ վարդեր․ նախքան ջրի մեջ դնելը, երևի փշերն ու տերևները կհեռացնեին, չէին ցանկանա՝ վարդերը շուտ լքեին այս քաղաքը։

Նրանք միշտ նայում էին ձեռքերի ափերի մեջ, հաշվում ուղիղ ու ոլոր գծերը, որ հաճախ ճակատագրի «ուղենիշ» են անվանում։ Հետո չէին հավատում իրենց տեսածին ու լսածին։ Տխուր մի բան էին լսել, կարդացել, հետո զգացել՝ ձեռքերը վախից պաղել էին ու քրտինք ծորել։

Եվ արևածագին, երբ հեռանիստ արևը հուր էր թափում, նրանք լուռ, հանգիստ հետևում էին սրտի ամեն զարկին ու կարոտում վայրկյանները անդարձ։ Իրականում  արդեն գծագրվել ու ավելի շոշափելի էին դարձել տարիների ակոսները․ շնորհալի դեմքի ամեն անկյունում թշվառ գծեր էին, որ հատվում էին ամեն երկրորդ բացատրության խաչմերուկում։ Լռություն էր, արդեն մութ, նրանց հոգում արշալույս էր։ Անցավ այս օրն էլ։ Դեռ չեկած օրերը կշարունակեն անցնել ու փոշի դառնալ մյուս օրերի նմանությամբ։

Անուղղելի լավատես էին․ նրանց մեջ տիրապետող ոգին լավատեսությունն էր։ Թևաթա՞փ լինել. երբե՛ք․ մռայլ երանգներ չէին տալիս ապրած օրերի շղթային, երազում էին միայն մարդկային կյանքի երջանիկ ակունքներ ու առանց փշերի վարդեր․․․