75-79 տարի առաջ, Ավագ և Սալվի Սիրունյանների 9 որդիներից 7-ը դարձան Հայրենական Մեծ պատերազմի մասնակից։ Նրանցից 2-ը ծանր վիրավորվելու պատճառով զորացրվեցին նախքան պատերազմի ավարտը, 4-ը այդպես էլ չվերադարձան կռվի դաշտից։ Հետո Պարգև Սիրունյանը, իր «Լեռնավան» գրքում գրեց. «…Եվ այդպես էլ Ավագն ու Սալվին իրենց մահկանացուն կնքեցին աչքերը բաց՝ սպասելով իրենց զավակների վերադարձին…»։

Այդ ՄԵԾ պատերազմից հետո քանի՜-քանի՜ մեծեր ու փոքրեր էլ եղան, քանի՜-քանի՜ հայրեր ու մայրեր այդպես՝ բաց աչքերով դիմավորեցին մահվանը, հանուն հայրենիքի պատերազմի բովը նետված որդիների փոխարեն…

Դա այդ զավակների և այդ ծնողների վճարած անգին վարձքն էր նրա, որ մենք այսօր ունենանք ծեր ծնողի նման «մի բուռ» դարձած մի գրկաչափ հայրենիք։

Իսկ ի՞նչ արեցինք և ի՞նչ ենք անում մենք։

Եվ միթե՞ թողնելու ենք, որ մի օր, մի վերջին Պարգև Սիրունյան իր «Հայրենիք» գրքի վերջին տողում գրի.

«…Եվ այդպես էլ Հայաստան աշխարհը կնքեց իր մահկանացուն՝ աչքերը բաց, սպասելով իր զավակների տուն վերադարձին…»

Լուսանկարում Ավագ և Սալվի Սիրունյաններն են։

- Երազում եմ դառնալ աշխարհահռչակ նկարիչ և ճարտարապետ,- այսպես է պատասխանում 11-ամյա Արսենը այն հարցին, թե ինչ է երազում դառնալ։

Այսօր ուզում եմ գրել մի տղայի մասին, ում երազանքները հասնում են մինչև աշխարհի կենտրոն։ Արսենը ապրում է Ջերմուկ քաղաքի Կեչուտ գյուղում։ Արդեն հասցրել է սիրվել ու փոքր ինչ ճանաչված դառնալ քաղաքացիների և գյուղացիների կողմից ։

- Արսեն ջան, ինչպե՞ս սկսվեց ամեն ինչ: Կպատմե՞ս քո առաջին նկարների մասին։ 

- Ես նկարչությամբ սկսել եմ զբաղվել, երբ երեխա էի: Այդ ժամանակ հեռուստացույցով տարբեր հաղորդումներ էին ցույց տալիս, և ես փորձում էի դերասաններին նկարել։ Նկարում էի տարբեր մարդկանց, անգամ հնդկական սերիալների դերասաններին։ Հետո սկսեցի ընտանիքի անդամներիս նկարել: Զգացի, որ ստացվում է: Մայրիկս առաջինը տաղանդս նկատողներից է եղել։ Միշտ ասում է. «Եթե տաղանդ ունես, պետք է աշխատես տաղանդիդ վրա, և ո ամենակարևորը աշխատասիրությունն է: Եթե աշխատասեր չլինես, ոչնչի չես հասնի»։ Խնդրեցի ծնողներիս, որպեսզի ինձ ուղարկեն նկարչական խմբակ: Ու մինչ օրս էլ հաճախում եմ: Արդեն 5-րդ դասարանում եմ։

- Նկարչական խմբակի ուսուցիչները ի՞նչ կարծիքի էին նկարներիդ մասին։ Ի՞նչ էիր նկարում այնտեղ:

Նկարում էի կենդանիներ, մեքենաներ, մուլտֆիլմերի հերոսներ: Հետո անցա դիմանկարներին: Նկարեցի տատիկիս ու պապիկիս, ընտանիքիս մյուս անդամներին։ Մեր ուսուցիչը՝ Վարդան Մովսիսյանը, միշտ ասում է, որ մենք այնքան պիտի նկարենք, մինչև իսկական նկարիչ դառնանք:

 - Նկարչությամբ զբաղվելը դասերիդ արդյոք խանգարո՞ւմ է։

- Ոչ, հասցնում եմ ամեն բան: Պահ է գալիս, որ այլևս չեմ ցանկանում նկարչությամբ զբաղվել, բայց մայրիկիս համառության և իմ աշխատասիրության շնորհիվ հասցնում եմ։

 - Ո՞վ է միշտ քեզ ոգեշնչում։ 

- Ամենաառաջինը մայրիկս, հետո ուսուցիչներս, բարեկամներս: Երբ ուզում եմ իջնել  ընկերներիս հետ խաղալու, մայրս միշտ ասում է` նկարիր, նոր գնա: Եվ ես հենց այդպես էլ անում եմ։

- Ո՞վ է քո ամենասիրելի նկարիչը:

- Ամենասիրելի նկարիչս Մարտիրոս Սարյանի է։

 - Իսկ որոշե՞լ ես, թե ինչ մասնագետ ես դառնալու ապագայում։

- Շատ եմ ցանկանում դառնալ ճարտարապետ, բայց համ էլ փորագրող և նկարիչ:

- Իսկ բացի նկարչությունը, ուրիշ սիրելի զբաղմունք ունե՞ս։ 

- Այո, ազատ ժամանակ շատ եմ սիրում փորագրությամբ զբաղվել։

- Արսեն ջան, գիտենք, որ վերջերս կայացել է քո առաջին ցուցահանդեսը: Շատ հյուրեր ունեի՞ր։

-  Շատ լարված էի մինչև ցուցադրությունը: Մենք հրավիրատոմսեր էինք պատրաստել: Հրավիրել էինք դպրոցի ուսուցիչներին, դասարանցիներիս, գյուղապետին, քաղաքապետին, արվեստի դպրոցի ուսուցիչներին, բարեկամներիս և շատ ու շատ այլ մարդկանց։ Բոլորն էլ եկել էին։ Մինչև սկսելը շատ էի վախենում և ամաչում էի։ Գալիս նայում էին, գովասանքի խոսքեր էին ասում, ինձ լավ էի զգում: Ցանկանում էին ինձ հետ նկարվել։

- Ուրիշ ի՞նչ մրցույթների ես մասնակցել և ցուցահանդեսների:

- Երեք տարի առաջ Եղեգնաձորում մասնակցեցի նկարների ցուցադրության, արժանացել եմ պատվոգրերի և նվերների։ Իսկ անցած տարի մասնակցել եմ ցուցահանդեսի, որը կոչվում էր Artmusic և թե քանդակագործությունից, թե նկարչությունից, զբաղեցրել եմ հանրապետությունում երրորդ հորիզոնականը։

 - Արսեն ջան, քեզ մաղթում եմ մեծ հաջողություններ: Հուսով եմ, որ մեծ նվաճումներ կունենաս, և ես էլի կգրեմ քո մասին։

Ամեն նոր տարի երազանք ենք պահում,  որ այդ տարին լինի անկրկնելի, լավ իրադարձություններով լի: Եվ 2020-ը իսկապես դարձավ այն տարին, որը բոլորս էլ ցանկանում էինք, որ մնա անկրկնելի. թող այլևս երբեք իր նմանը չլինի:

Ոչ մի անգամ այսչափ ցավոտ չի եղել տարին ամփոփելը, քանի որ այս տարի, իսկապես, կորուստները ստվերում թողեցին մեր բոլոր ուրախ հիշողությունները, ձեռքբերումները: Որքա՜ն երազանքներ ունեինք այս տարվա հետ կապված: Իհա՛րկե, գուցե դրանցից որոշները կատարվեցին, բայց պատերազմը մեզ այնպիսի դաս տվեց, որ երբեք չենք կարողանալու մոռանալ: Մենք հասկացանք, որ միշտ խաղաղությունը պետք է վեր դասենք ամեն տեսակի ցանկությունից, հասկացանք, որ անձնական բոլոր երազանքները իմաստազրկվում են, երբ զավակն ես մի երկրի, որի որդիներից շատերը ուղղակի անմահանում են: Պատերազմը անջնջելի ձեռագրով բոլորիս սրտերում երեք տառ թողեց ՝ ՑԱՎ:  Ի վերջո, հասկացանք, որ եթե ուրիշ երկրներում հնարավոր է ապրել պատերազմին զուգընթաց և գոնե մի փոքր  երջանիկ լինել, ապա մեր պարագայում դա բացառվում է: Ազգայինը վեր է դարձել անձնականից, եթե ոչ բոլորի, ապա գոնե շատերի համար:

2020-ը չափից դուրս սառեցրեց մեզ ու մեր հոգիները և իր իրավահաջորդի՝ 2021-ի ուսերին մեզ բոլորիս ջերմացնելու պարտականությունը թողել: Համավարակն ու պատերազմը ձեռք ձեռքի տված մեզ մեկս մյուսից բաժանեցին, ստիպեցին վերանայել ու գնահատել կյանքը, մեր սիրելիներին: Երևի այնքան էինք արժեզրկել ամեն ինչ, որ մեզ թափ տվող ձեռքեր էին անհրաժեշտ:

Ուղղակի ցանկանում եմ լռեցնել ներսումս եղած այն տագնապը, որ գուցե այս գալիք տարին ևս մեզ ուրախացնելու առիթներ առանձնապես չտա, վախենամ, թե 2020-ը ընդամենը գովազդը լինի:

Ակնթարթորեն անցավ այս տարին, և հետ նայելով հասկանում եմ, որ մենք չհասցրեցինք ապրել: Այս տարին բոլորիս ուղղակի պարտադրեց սրտատրոփ սպասել նրա ավարտին, հուսալ, որ այլևս չենք տեսնելու այս վատ ու դժնդակ օրերը, որոնք  տեսանք այս տարի և ամբողջովին զգացինք նրա դառը համը:

Ամեն տարվա նման այս տարի չենք կարողանա երջանիկ ժպիտներով շնորհավորել իրար, այս տարի ամեն ինչն էր ուրիշ…

Տարին ավարտելու եմ մեր բոլոր հերոսներին շնորհակալություն հայտնելով ու հույսով դեպի ապագան նայելով:

2021, քեզնից շատ բան չեմ խնդրում, միայն մեր անմահացած հերոսների հոգիներին հանգստություն ու երկրիս էլ խաղաղություն բեր…

Հայաստան։ Երկիր, որը հազարամյակներ շարունակ մաքառել է թշանամիների դեմ` ունենալով և՛ հաղթանակներ, և՛ պարտություններ։ Երկիր, որն ունեցել է և՛ արքաներ, և՛ դավաճաններ։
Հայ։ Ազգ, որը տեսել է ցեղասպանություն։ Ազգ, ում համար հայրենիքը վեհ էր ամեն ինչից։ Ազգ, որն այսօր փորձում է ապրել, ապրել ինչ-որ տեղ, ինչ-որ մեկի վերադարձին սպասելով, բայց և գիտենալով, որ նա էլ չկա, որ նրան փնտրելիս երկինք պիտի նայի, որ պիտի ապրի այդ մեծ կարոտով։ Ազգ, որն անտանելի ցավի մեջ է։
Ու այստեղ ապրող պատանի, որը սկսել է հասկանալ կյանքի դաժանությունը։ Ով լուռ հետևում է կատարվող իրադարձություններին։
Նա, ում համար պատերազմը իր պատկերացրածը չէր, որը մի քանի նախադասությամբ գրված էր Հայոց պատմության դասագրքերում, հասկացավ, թե ինչ էր նշանակում պատերազմ, բայց այսքան վա՞ղ, բայց նա պատրա՞ստ էր այն ընկալելու, պատրա՞ստ էր կորցնելու, պատրա՞ստ էր…
Պատերազմն ազգիս մի նոր վերքն էր, որն էլի մի քանի նախադասությամբ կներկայացվի դասագրքերում, բայց մեր հոգիներում կհիշվի ամեն վայրկյանը, որ սպասում էինք ավարտի լուրին, ամեն աղոթքը, որ Աստծուց խաղաղություն էր աղերսում, ամեն անունը, որ լսելիս էլի մի մայր մնում էր անզավակ, էլի մի քույր կորցնում էր իր պահապանին, էլի մի երեխա անհայր էր դառնում ու էլի մի սեր կիսատ էր մնում…
Սա էր պատերազմը, մի հոգեվիճակ ու անտանելի ցավ մեր սրտերում։
Մենք՝ հայերս, անցել ենք երկար դարեր ու հասել այստեղ, որ հանձնվե՞նք: Չէ, հանձնվելը հայի համար չի։ Չէ՞ որ սա մեր պապերի ժառանգությունն է մեզ, ու մենք էլ պարտավոր ենք պահել այս հողերն ու հանձնել մեր որդիներին։
Մենք չպիտի կոտրվենք, ազգիս ապրող ու արարող է պետք։ Ու ազգիս շարունակողը հենց ես ու դու պիտի լինենք։