Ժամանակ կա, ամսաթիվն էլ է փոխվում, մենք էլ ենք ապրում, բայց մեր մեջ մարդկային շատ բացականեր կան, փողոցները գնալով դատարկվում են, ու երկրի երեսից պակասում են ամենաանկեղծ ժպիտները։ Շա՜տ տխրեցինք, ու շատ հպարտացանք, կորցնում ենք ֆիզիկապես, բայց հոգեպես մենք ստեղծում ենք հերոսներ։ Մենք` բոլորս, ապրում ենք գիտակցված մեղքի մեջ, այո, մենք մեր կյանքի փոխարեն ապրում ենք շա՜տ տղաների կյանքը։ Ու ցավն անգամ այնքան շատ է, որ դրա ուժգնությունը չենք էլ զգում։

Այո, մենք հպարտորեն կարող ենք նշել, որ շատ հերոսների հետ ապրել ենք մի փողոցում, սովորել նույն դպրոցում, ու կիսել ենք նրանց հետ ամենաիսկական ժպիտները, նրանց հետ կիսել ենք մեր դժվարություններն ու երբեմն նրանցից նեղվել։

Այո, մենք նրանց կյանք ենք պարտք։ Ու իրենց չապրածը մեր ապրածից մեծ է ու շատ, վեհ է ու ավելի բարձր։

Այո, աշխարհը չկարողացավ այսքան բարություն մի փոքր երկիի վրա բնակեցնել։

Այո, նրանց կյանքը ծնված օրվանից հրեշտակային էր, նրանց հոգին ճերմակ էր ու մաքուր։ Նրանց հոգու մաքրությունը չկարողացավ դիմակայել այսքան կեղծիքի ու ստի։

Ճիշտ է, նրանք հրեշտակներ են ու հրեշտակի պես էլ հեռացան…
Ի՞նչ եք կարծում, ինչպե՞ս կարելի է ապրել առանց հրեշտակի, դրա համար մարդուն շա՜տ մեծ ուժ է պետք։
Մենք կորցրեցինք հրեշտակների մի ամբողջ բանակ, մենք կորցրեցինք մի ամբողջ կյանքի սերեր, մենք կորցրեցինք մի ամբողջ կյանք։
Ու անհնար է ծնողին բացատրել, որ իր տղան հրեշտակ է, որ հայրենիքը իր որդու կյանքից ավելի թանկ է։ Ու դժվար է սպասող սրտին ասել, որ մի օր կգա ու շա՜տ ամուր կգրկի։

Հերոսները անմահացան, նրանք գնացին հավերժի ճամփով ու դարձան մի ամբողջ երկրի պահապան հրեշտակը…

Ինչպես յուրաքանչյուր երեկո՝ սա նույնպես նույնն է, մի փոքր տարբերվող նույնը։ Իմ ականջակալների մեջ զնգում է Նիրվանան, ու մերոնք կրկին անգամ հեռուստացույցի ձայնն իմ ներքին ձայնից բարձր են արել։ Հայրենասիրական ֆիլմ է։ Մեր ընտանիքում այս օրերին կամ լուրերն են միացրած լինում, կամ հայրենասիրական ֆիլմերը, չնայած, որ երբեք էլ հայրենասիրական ֆիլմեր չենք նայել։

Մատներս ֆիլմի ձայնի հետ հավասար գնում են դեպի ստեղնաշարը, որ Նիրվանան ավելի բարձրացնեմ ու ֆիլմի գոռգոռոցը չլսեմ։

Հանկարծ մտքումս կադրը փոխվում է, ես՝ երեսուն տարի առաջ՝  Նիրվանայի համերգին ու հետևիս սարերում արկերն են պայթում։ Խնդրում եմ, որ ավելի բարձր նվագեն, իսկ հետևիս սարերում արկերն ավելի ուժեղ են պայթում, ու ես ցանկանում եմ մի բան անել, որ միայն շեկ մազերով երգչի խռպոտ ձայնը լսեմ, բայց արկերը պայթում են ու պայթում։ Կարծես մեկը մատը համաչափ ստեղնաշարի վրա է դնում ու արկերի ձայնը բարձրացնում։

Ու հիմա մտքով ես Լևոնի մոտ եմ։ Տեսնես՝ ու՞ր ես, Լյով ջան։ Տեսնես՝ Նիրվանա՞ ես լսում, թե՞ արկերի ձայներ։ Հենց գաս՝ ինչ կուզես` դա էլ կլսենք, խոսք եմ տալիս։ Մոտս նույնիսկ գրում եմ, որ չմոռանամ։

Իսկ հետևիս սարերում արկերը պայթում են ու պայթում։ Ոնց որ պնդաճակատ լինեն։ Նիրվանան էլ անջատվեց, երկրորդ հայրենասիրական ֆիլմը միացավ, բայց կրկին գոռգոռոցներ, տեղ-տեղ գլխավոր հերոսը գոռում է․

-Պայքա՜ր, պայքա՜ր մինչև վերջ։

Տեսնես՝ գլխավոր հերոսը Լյո՞վն է, թե՞ մեր դասարանի Կարոն։ Բոլորն էլ գլխավոր հերոս են, ուղղակի տարբեր տեղեր։

Ես էլ իմ ստեղնաշարի վրա եմ գլխավոր հերոս, իմ ստեղնաշարի վրա եմ արկերի ձայներ իջեցնում ու բարձրացնում, Նիրվանան գլխումս՝ ինքս իմ հետ պայքար եմ մղում։

Ընդհանուր առմամբ, նույնն է ամեն ինչ մնացել, ուղղակի մերոնք սկսել են հայրենասիրական ֆիլմեր նայել, ես սկսել եմ Նիրվանայի ձայնը բարձրացնել, որ հայրենասիրական ֆիլմերի ձայնը չլսեմ, որովհետև իմ ֆիլմերի հերոսները վաղուց կողքիս չեն։ Վաղուց պայքարի մեջ են։ Մտքերս գրավել են ու անցել են առաջ՝ դիրքեր գրավելու։

Ու ոնց մտքերս չեն թողնում, որ ինձ մնան, չեն հանձնում ու նահանջում, այդպես էլ դիրքերը չեն թողնում ու նահանջում։ Դրա համար էլ միտքս օրվա մեջ քսան անգամ դեպի հարավ է գնում՝ Լյովենց մոտ։ Հետաքրքիր է, եթե Նիրվանա է լսում, ապա ո՞ր երգն է լսում, թե՞ արկի ձայները խանգարում են․․․

Մեր հերոսները հայր դառնալ էդպես էլ չհասցրին …

Շատ փոքրիկներ էդպես էլ հերոս հայրեր չունեցան,

Աղջիկները մնացին անվերջ սպասելով,

Ու ոչ ոք չգիտի, կհավատա՞ն սիրուն կրկին …

Պատերազմը կավարտվի,

Կհաղթենք, անպայման կհաղթենք,

Ու երջանկությունից բարձր կգոռանք, ոռնալու աստիճան:

Բայց կորուստները հավերժ կսգանք,

Որովհետև բոլորս կորցրինք ամենաթանկը:

Ու երևի, թե էլ լիաթոք երբեք չենք ուրախանա:

Նրանց տեղը ոչ ոք չի լրացնելու:

Նրանց տեղը տան դուռը բացող չի լինելու:

Նրանց տեղը ոչ ոք հետ չի գալու:

Նրանց տեղը սիրող չի լինելու:

Էլ երբեք,

Ոչ մի ժամանակ,

Ոչ մեկը …

Սիրտներս արնաքամ է լինում:

Հերիք ա տղերք, տուն դարձեք:

Արդեն մեկ ամիսն անցավ: Պատերազմը շարունակվում է, պատերազմ հանուն ազատության և հանուն հայրենիքի։ Մեր լսած հեքիաթների չարն ու բարին են կռվում դեմ առ դեմ, որտեղ միշտ չարը պարտվել է, և այսօր էլ պարտվում է։

Պատմությունը շա՜տ է ստիպել մեզ՝ պայքարելու և պահելու մեր իսկ հողում ապրելու արդարացի իրավունքը, հողում, որի հիմնական «պարարտանյութը» դարերով ու հազարամյակներով եղել է հայի արյունը։ Թեև որտե՞ղ չի թափվել այն… Անգամ Դեր Զորն ենք «սնել» այդ արյունով: Զարմանալի է, որ այդպես էլ չծաղկեց այդ անապատն այս հարյուր տարվա ընթացքում։ Դարերով ու հազարամյակներով ստիպված ենք եղել կռիվ տալ, պայքարել, մեռնել, որպեսզի ապրենք… Այդպես էր Հայկի ու Բելի ժամանակներում, այդպես էր 451թ.-ին, այդպես էր 1992-ին, այդպես էր 2016 թվականի ապրիլին, այդպես է նաև այսօր…

Թվում է, թե անցել են զենքի ու պատերազմի ժամանակները, թե հարցերն արդեն կարելի է լուծել մեկ սեղանի շուրջ, բայց դա այդպես չէ ամենևին։ Հայը 21-րդ դարում էլ շարունակում է պայքարել, կռիվ տալ, մեռնել, որ ապրի… Հարձակվել են, բզկտել, ամեն մեկը փորձել է փախցնել իր կտորը, բայց հայ տեսակին վերացնել չեն կարողացել ու չեն էլ կարողանա։

Մերօրյա հերոսը հայ զինվորն է։ Այն զինվորը, որը միայնակ մնալով խրամատում և չլքելով իր անմահացած ընկերներին, նռնակով պայթեցնում է իրեն և իր հետ տանում թշնամուն։

Անմահացան հանուն մեզ, հանուն հայրենիքի ազատության…

Հերոս են տասնութամյա պատանիները, ովքեր դեռ մեկ տարի առաջ դպրոցական նստարանին նստած սերտում էին հայրենասիրության մասին, Ավարայրի ճակատամարտի ու Վարդան Մամիկոնյանի սխրանքի մասին, իսկ այսօր իրենք են սահմանին կանգնած ապացուցելու իրենց հայրենասիրությունն ու նվիրվածությունը, իրենց խիզախությունն ու քաջությունը։

Հերոս է յուրաքանչյուր զինվոր, թե՛ կամավոր, թե՛ ֆիդայի։ Յուրաքանչյուր տագնապի դեպքում անվարան վերցնում են զենքն ու առանց վախի համարձակ կանգնում սահմանին։

Մեր շուրջն այնքա՜ն հերոսներ կան… Հերոս են դեռ չծնված։ Ծնվում ու մեծանում են հայրենիքին նվիրաբերվելու համար։ Մինչև վերջին շունչը կռվելով պատմություն կերտում։ Դարերից եկած մեր վրեժխնդրությունը նրանց մեջ էր, նրանք կյանքի գնով լուծեցին այն…

Պատերազմ չենք ուզում, չենք նախաձեռնում, չենք հրահրում, բայց գիտե՛նք դիմակայել, գիտե՛նք մեկ բռունցք դառնալ, գիտե՛նք ձեռք ձեռքի տալ, գիտե՛նք արյան գնով կռիվ տալ, մեզ չե՛ն ստիպում, մեզ չե՛ն համոզում, մեզ չե՛ն խնդրում… Ո՛չ, մենք ինքնակամ ենք գնում՝ առանց նայելու տարիքին ու օրվա հոգսին, գնում ենք, որովհետև հողը մերն է, ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ ՄԵՐՆ Է…

Ասում են` ապրում ենք ձեր կյանքի գնով։ Ապրում ենք ձեր չապրած կյանքը։ Բայց ապրու՞մ ենք արդյոք։ Այդ ինչպե՞ս ենք ապրում։ Կասե՞ք։ Մենք չենք ապրում։ Մենք օրեր ենք մթնեցնում ու լուսացնում, բայց չենք ապրում։ Արթնանում ենք, զբաղվում առօրյա գործերով, բայց չենք ապրում։ Ուղղակի չենք կարող ապրել։

Ամեն օր, լսելով հեռուստացույցի ձայնը, անմիջապես ամուր փակում եմ ականջներս կրկին նոր զոհված հերոսի անուն չլսելու համար, նորից մարած ճրագի մասին չիմանալու համար։ Ամեն գիշեր սեղմում եմ աչքերս և խնդրում, որ առավոտյան լավ լուր ստանանք՝ «Պատերազմն ավարտվեց։ Արցախն անկախացավ»։ Մի պահ մտածեք քանի մարդ կա աշխարհում, ովքեր ապրում են այս բառերը լսելու անհագ ցանկությամբ։

Ամեն վայրկյան հեռախոսը ձեռքումս, զանգի եմ սպասում։ Սպասում եմ, որ հեռախոսի այն կողմից միայն մեկ բառ լսեմ` լավ ենք։ Որքան մարդիկ կան, չէ՞, այս բառին սպասող։

Ամեն վայրկյան վախը սրտումս լուրի եմ սպասում և հույս ունենում, որ լուրը բարի կլինի։

Հիմա խնդրում եմ պատասխանեք.

Ինչպե՞ս ենք ապրում։ Կամ ապրո՞ւմ ենք, թե՞ ոչ։ Ախր, այսքան չապրած, վաղ ավարտված, այսքան կիսատ նպատակներով կյանքերի արանքում չենք կարող ապրել։ Պատճառն ակնհայտ է։ Մարդն իր էությամբ այնպիսին է, որ չի կարող իդեալական ճիշտ ապրել։ Իսկ եթե ասում ենք, որ պետք է ապրենք կիսատ կյանքերի փոխարեն, պետք է նաև գիտակցենք, որ անսխալական ենք ապրելու, հերոսներին արժանի ենք ապրելու։ Այդ դեպքում միայն կապրենք մեր լույս ՀԵՐՈՍՆԵՐԻ կիսատ մնացած կյանքը։

Վերջում մի փոքր խոսք էլ ուղղեմ մեր սահմանին կանգնած քաջ ու անվախ հերոսներին։ Մի պակասեք, տղերք, տանը սպասող ունեք։ Վերադարձեք, տղերք, անպայման վերադարձեք։ Մեզ անմահացած հերոսներ պետք չեն, տղերք, մեզ դուք եք պետք, ձեր կյանքն է պետք, ձեզ ողջ ու առողջ տեսնել է պետք։ Մի պակասեք, տղերք, մի հեռացեք։ Ախր, շատ գործեր ունեք դեռ անելու։ Ինչպե՞ս ենք ապրելու ձեր կյանքի գնով։ Ինչպե՞ս ենք քնելու, երբ գիտենք, որ մեր հանգիստ քնի համար դուք հավերժ քնած եք մնալու։ Մի պակասեք, տղերք, մի պակասեք։ Ես հավատում եմ, որ հետ եք գալու հաղթանակած։ Միասին մեր պապական հողի վրա քոչարի պիտի պարենք։ Ես սպասում եմ ձեզ։

ՄԵՆՔ սպասում ենք ձեզ տղերք։

#հաղթելու_ենք

Վարդգես Պետրոսյանն իր գործերից մեկում գրել է. «Երկիրը երկու հարևանով տուն չի, որ վատ հարևանի պատճառով ծախես, գնաս մի ուրիշ փողոց կամ քաղաք, նոր տուն առնես․․․ Կպած ապրում ենք ու պիտի ապրենք, մինչև Ահեղ դատաստան»։

Ու երևի մի ուրիշ կյանքում կամ մի ուրիշ հոկտեմբեր ապրելիս ես էս նախադասությունը նույնիսկ երկու անգամ չէի կարդա։ Պայուսակիս միջից մատիտ չէի հանի ու ընդգծեի։ Գիտե՞ք ինչի։ Որովհետև մեզ դա են սովորեցրել դպրոցում, ու մենք չենք հարցրել. «Ա՛խր, ինչի՞ համար, այ ընկեր Գասպարյան»։ Որովհետև մեզ ստիպել են, որ ամեն տարի բանակի օրը զինվորին կամ բանակին նվիրված մի շարադրություն գրենք։ Ասում եմ` ստիպել են, քանի որ դասարանից դուրս, դպրոցի դարպասների մյուս կողմում մենք չենք իմացել՝ ոնց իրականում նվիրվենք էդ բանակին ու մեր զինվորին։ Չենք իմացել՝ ոնց էդ գրականության տասներկու թերթանի ստուգողականների տետրի թերթերից պոկենք մեր հարգանքն ու իրական կյանքում մի կերպ կիրառենք։ Հակառակն ենք տեսել։ Տեսել ենք ընտանիքներ, դասարանցիներ, ծնողներ ու ծանոթներ, որ ամեն կերպ ուզեցել են էդ փառահեղ բանակից իրենց որդիներին «փրկեն»։ Ու երևի դրա համար էլ չենք կարողացել վերոհիշյալ հարգանքը պոկել գրականության տետրի էջերից։

Ու երևի մի ուրիշ կյանքում կամ մի ուրիշ հոկտեմբեր ապրելիս չէի դնի ու ժամերով մտածեի՝ արդյո՞ք եկել ու վրա է հասել էդ Ահեղ դատաստանը։ Արդյոք հիմա ես պիտի տունս ծախեմ ու գնա՞մ, թե՞ պիտի մնամ տանը ու էդ հարևանի աղմուկին ու բարբարոսություններին դիմանամ։ Արդյո՞ք էդ խաբեբա հարևանն արժե իմ հանգիստ քունն ու ընկերներիս կյանքը։ Արժե՞ իմ տաք ու հարմարավետ տունը, որ ես կորցնեմ իմ հարազատ ու սիրելի մարդկանց։ Արժե՞, որ հազարավոր ուրիշ տներում անընդհատ ճրագ մարի, ու կյանքը էլ երբեք առաջվանը չլինի։ Արժե՞ իմ էս տանը մնալը ինչ-որ բան, եթե Արցախից եկած երեխեքը էլ տուն չունեն, ու էնպես են նայում աչքերիս մեջ, որ իմ աչքերն էլ են արցունքոտվում։ Արժե՞ իմ էդ մի հատ տունը, որ ես տեսնեմ, ութ տարեկան Մանեին լացելուց, որովհետև ինքը գրքերը թողել է Մարտակերտում, գրասեղանին, ու հիմա դաս չի կարողանում անի։ Արժե՞ իմ տունը, որ չեմ ծախում ու գնամ, որ տիկին Հասմիկը գա ու նստի իմ կողքին, սկսի լաց լինել, որովհետև երեք տղաներն էլ առաջնագծում են՝ երկուսը բժիշկ, մյուսը` զինվոր, հետո էլ ինքը ինձ հույս տա, որ ամեն ինչ լավ է լինելու։ Ու պիտի՞ ես կպած ապրեմ, եթե շուրջս մարդկանց համար ամեն ինչ մեկ է դարձել։ Եթե ամեն անգամ զոհերի ցուցակում ծանոթ անուն փնտրելուց հետո աչքերս լցվում են, որովհետև ծանոթ անուն էս անգամ չկար, բայց հետո հասկանում եմ, որ ուրիշներին 1009 անգամ արդեն ծանոթ անուն է հանդիպել։ Ախր, ես ո՞նց կպած ապրեմ, եթե իմ տրամադրությունը, կենսակերպն ու ապրելը առհասարակ կախված է ընկերներիս մի հաղորդագրությունից, մի զանգից, մի լուսանկարից։

Ու երևի մի ուրիշ կյանքում կամ մի ուրիշ հոկտեմբեր ապրելիս ես չէի իմանա, թե ահեղ դատաստանը որն է։ Չէի իմանա, թե ինչպես կարող է սիրտդ կոտրվել մեկ օրում տասնյակ անգամներ ուրիշի ցավից։ Մի ուրիշ կյանքում ու մի ուրիշ հոկտեմբերին ես ուղղակի չէի մտապահի էդ երկտողը․․․