Ամիսներ առաջ թե՛ ծանոթներս, թե՛ ընկերներս, և թե՛ դասընկերներիցս յուրաքանչյուրն զբաղվում էր իր սիրելի աշխատանքով: Մեկը՝ սպորտով, մյուսը՝ իր պարապմունքներով, այն մյուսը տարված էր սելֆի անելով, մյուսներն էլ կամ ազատ ժամանակը անցկացնում էին ֆեյսբուքում, կամ էլ զրուցում, շփվում էին միմյանց հետ: Ոմանք ասում էին, որ արդեն քիչ են օգտվում հեռախոսներից և համարում էին, որ դրանք միայն զանգ ուղարկելու և միմյանց հետ խոսելու միջոց են: Բայց այժմ, արի ու տես, որ բոլորը թողել են իրենց գործերը, աշխատանքներն ու պարապմունքները՝ անջատելով թե՛ բարեկամի, թե՛ ծանոթի զանգը, և խաղում են հայտնի դարձած, «համաճարակի» աղբյուր հանդիսացող Color Switch խաղը: Ճիշտ է, առաջին իսկ հայացքից թվում է, թե հիմար խաղ է: Շատերը սկսում են վատաբանել խաղը, բայց երբ ընթացքում չեն կարողանում թաքցնել իրենց հետաքրքրասիրությունը, թաքուն ու արագ ներբեռնում են խաղը և ընկնում թակարդը: Ասեմ, որ դասընկերներս ևս տառապում են այդ հիվանդությամբ: Չես կարողանում հասկանալ այն խա՞ղ է, հիվանդությո՞ւն, «ներվերի դե՞ղ», թե՞ մրցակցության մի եղանակ: Այս դեպքում թվարկածներիցս յուրաքանչյուրը իրար հոմանիշ և միմյանց լրացնող բառակապակցություններ են, որովհետև ընթացքում չես կարողանում քեզ տիրապետել, և կամ հեռախոսն ես ձեռքիցդ նետում, կամ ոտքի տակ ընկած ցանկացած առարկայի հարվածում ես: Սկսեցի երկրորդ դեմքով խոսել, որովհետև չորս շաբաթ է, ես ինքս էլ եմ ընկել այդ ծուղակը և չեմ կարողանում դուրս գալ: Եթե կա որևէ մեկը, ով կարողացել է ազատվել դրանից, ինձ ասեք՝ ես էլ ազատվեմ: Միայն չասեք, թե՝ ջնջիր, որովհետև փորձել եմ և չի օգնել, նորից ներբեռնել եմ՝ պարապությունից և հետաքրքրասիրությունից ելնելով: Իսկ հիմա գրեթե վերջացրել եմ խաղը և նորից կրկնում եմ, այսինքն, նորից խաղում եմ, և ձեռքս էլ չի գնում, որ ջնջեմ:

Օր օրի այն աներեսի նման թարմացվում է, և հայտնվում են նոր մակարդակներ, որից էլ առաջ է քաշվում հետաքրքրությունը:

Իսկ ինչ վերաբերում է դասընկերներիս, երբ մտնում եմ դասարան, կարծես թե նրանց փող կամ մեդալ են տալիս խաղը ավարտելու համար, դրա համար էլ մրցակցության մեջ են մտնում, և մեկը մյուսին ասում է.

-Տե՛ս, նոր աշխարհ է եկել ինձ, քեզ եկե՞լ է:

-Ոչ, ո՞ւր է:

-Հա հա հա, ես արդեն սա էլ եմ վերջացնում ու կհաղթեմ:

-Ես այս աշխարհն էլ անցա: Արտյոմ, իսկ դու կարա՞ս էս աշխարհը անցնես, վերցրու իմ հեռախոսը, խաղա, անցիր և տուր, էլի:

Դե, ինչ վերաբերվում է խաղը չիմացողներին, ոչ էլ փնտրեք ու խաղացեք, թե չէ կընկնեք կրակը, իսկ նրանց, ովքեր արդեն ընկել են կրակը, ցավակցում եմ:

-Խա՛չ, այ Խաչ:

-Հա՞, մամ:

-Ժամը 7 անց 10 ա:

-Լավ։

Աչքերս բացում եմ այս խոսակցությունից հետո ու կիսաքուն գնում եմ լվացվելու։

-Խաչ, արագացրո՛ւ, ժամը 7 անց կես եղավ: Հեսա` Դվինի ավտոբուսը կգնա:

Արագ հագնվում եմ ու ոտքի վրա մի կում թեյ խմելով շտապում կանգառ։ Եվ ահա հեռվից երևում է իմ հարազատ Դվինի ավտոբուսը։

«Ուֆ, էլի կանգնած պիտի գնամ»։Դուռը բացում եմ ու տեսնում եմ արդեն ծանոթ դեմքեր, բայց անծանոթ մարդիկ։ Տատիկների խոսակցությունից սթափվելով ու իրար հրմշտելով մի կերպ տեղավորվում ենք ու շարժվում։ Քանի որ վերջին կանգառը Երևանի Կայարանի շուկան է, մեքենայի վերջին հատվածում ամբողջովին մրգերի ու բանջարեղենների արկղեր են ու վաճառական տաք հագնված տատիկներ։ Արդեն անգիր գիտեմ, թե երբ ու որտեղից ով պետք է նստի ավտոբուս։ Ահա հասանք Ջրահովիտ, ու ես մտքումս ասում եմ. «Ջան, մնաց մի հոգի ու վերջ, էլ չենք կանգնի»։

Ավտոբուսի վերջից մի երիտասարդ` թրաշով ու բամբ ձայնով գոռալով արթնացնում է կիսաքուն մարդկանց.

-Հոպար, նստող կա, ստե պահի։

Էլ մարդ չկա նստող, հիմա «ֆսսալով» կհասնենք։ Հասանք։ Ու ժողովուրդը իրար հրելով ուզում են ամենաառաջինը իջնել, իսկ ես սպասում եմ մինչև բոլորը իջնեն, որպեսզի հանգիստ իջնեմ։ Ու այդ պահին տատիկները իրենց քաղցր ձայնով գոռում են․

-Արմեն ջան, մի հատ մեկին ասա` թող հետևի դուռը բացեն։

Արմենը մեր վարորդն է, ու ասեմ` ինչու է ասում, որ հետևի դուռը բացեն, քանի որ ներսից բռնակը ջարդված է ու պիտի դրսից բացեն, որպեսզի իրենց արկղերն ու պարկերը իջեցնեն։

Հասավ իմ հերթը ու պիտի իջնեմ: Հանում եմ 150 դրամը, մի հատ էլ եմ հաշվում ու ձեռքս մեկնելով վարորդին, ասում եմ․

-Մի հատ Մրգավետից:

Իջնում եմ ու տատիկների բեռների վրայով թռչելով, հաղթահարելով այդ փուլը, հասնում եմ հաղթանակի ու հանգիստ քայլելով գնում եմ դասի։ Հասնում եմ քոլեջ: Ու միշտ առաջինը ես եմ մեր կուրսից եկած լինում։ Տեսնելով, որ դուռը փակ է, նորից երկրորդ հարկից իջնում եմ, որպեսզի բանալին վերցնեմ։ Իջնում եմ ու դռնապան տատիկին ասում․

-Մարիետ տատի, բանալին կտա՞ս առաջինի «գ»-ի:

Բացում եմ լսարանի դուռն ու նորից բանալին տանում եմ հետ:

Սկսում են դասերը։ Դասերից հետո էլ կրկնվում է նույն գործընթացը, ինչպես ասում էի սկզբում։

Նրանք, ովքեր չգիտեն, ասեմ, որ ինձ պես շատերն են առավոտյան գյուղից ամեն օր գալիս Երևան` քոլեջներում, բուհերում սովորելու: Մեր ճանապարհն ավելի երկար է, շուտ ենք արթնանում, շուտ ենք հասնում տեղ` համարյա միշտ առաջինը: Սիրում եմ իմ քոլեջը, իմ նոր ընկերներին, և չեմ ափսոսում երկար ու դժվար ճանապարհի համար:

Նորից լույսը բացվեց: Դարձյալ զարթուցիչիս ձայնը «հարամ արեց» իմ անուշ քունը: Մի կերպ վեր եմ կենում, անջատում եմ զարթուցիչս ու նորից փորձում տեղավորվել մահճակալիս մեջ: Մի րոպե չանցած մայրս է ինձ արթնացնում:

-Ա՜, մա՛մ, թող քնեմ: Մեկ ա, էսօր առաջին ժամը ֆիզիկա ա, ես էլ անցած ժամին եմ դաս պատմել:

-Վայ, ա՛յ տղա, հել գնա, դասից կուշանաս, հետո նկատողություն կստանաս, հել գնա:

-Մա՛մ, ի՞նչ կլինի, դու էլ գնաս քնես: Թե ասա` ո՞վ ա ձեզ ասում էսքան շուտ վեր կենաք, մի բան էլ` չթողնեք ուրիշները քնեն:

-Լա՛վ, գոնե հել լվացվի, մի բան կեր, նոր գնա: Առանց հաց ուտելու դուրս չգնաս:

Ես մի կերպ ասում եմ` հա, ու մեկ էլ հեռախոսիս զանգը.

-Այո՛:

-Կա՛ր, ո՞ւր ես, չկաս: Դասից տասը րոպե ուշացել ես, գալո՞ւ ես, թե՞ չէ: Ասեմ բացակա դնե՞ն:

Լսում եմ շատ ծանոթ ձայն, բայց չեմ հասկանում, թե ում ձայնն է, բայց, այնուամենայնիվ, պատասխանում եմ.

-Արդեն հասնում եմ, չթողնես բացակա դնի: Ասա` մնացել էր քնած կամ նման մի բան… Լավ, հասա:

Մի կերպ վեր եմ կենում և ուզում եմ հագնվել, բայց շորերս չեմ գտնում:

-Մա՛մ, շորերս ո՞ւր ա, տեսե՞լ ես:

-Հա՛, նոր գնում էին դասի: Ուշացար դասից, արագ մի բան հագի, գնա:

Մինչ մայրս խոսում էր, ես գտա շորերս. աթոռի վրա դրված էին, ուղղակի լավ չէի նայել:

-Մա՛մ, գտա:

Հինգ րոպե անց դուրս եմ գալիս տնից և արագ շտապում դպրոց: Տան բակից դուրս գալով՝ ինձ է դիմավորում մեր հարևան Խաչոյի գամփռը:

-Վայ, տնաշե՛ն, լեղաճաք եղա. էս ո՞վ ա քեզ արձակել:

Ճիշտ է, շունը ինձ չի վնասում, գալիս է ինձ մոտ և քսմսվում ինձ:

-Լավ էլի, Բուչո՛, մի արա, գնա:

Շունը նայում է ինձ, կարծես թե հասկանում է ինձ և գնում: Շարունակում եմ ճանապարհս: Հազիվհազ հասնում եմ դպրոցի դռան մոտ. դուռը էլի փակել են: Մտածում եմ՝ մարդ էլ այդքան տանջվի, գա հասնի դպրոց, որ սովորի, դասերից հետ չմնա ու տեսնի, որ դուռը փակել են: Ու հենց այդ մտքիս վրա նկատեցի, որ բաց պատուհան կա: Նայում եմ շուրջս, տեսնեմ` մարդ չկա, և սողոսկում եմ ներս: Սովորաբար այստեղից ենք կավիճ վերցնում: Ես չորս հատ կավիճ վերցրի և դուրս եկա այդ դասարանից: Դուրս գալիս ինձ դիմավորեց Ալվադ «տոտան»:

-Վայ, ա՛յ տղա, էս դու որտի՞ց ես գալում: Էլի լուսամուտո՞վ ես մտել, քո հետ իմա՞լ գլնի:

-Բարև՛, Ալվա՛րդ «տոտա» ջան, ի՞նչ լուսամուտ, ի՞նչ բան. կավիճ էի եկել տանեմ:

-Լավ, գնա՛, գնա:

Մտածում եմ, որ լավ ազատվեցի, ու հասնում-մտնում եմ դասարան, կարծես թե ոչ մի բան չի պատահել, և ես երեսունհինգ րոպե չեմ ուշացել: Ձեռքիս կավիճները դնում եմ գրատախտակի մոտ և ուզում եմ նստել իմ նստարանին, երբ երեխաները զարմացած նայում են ինձ. ուսուցչուհիս մի պահ կարծես բարկանում է և ասում.

-Կարե՛ն ջան, ո՞ւր ես, դասն արդեն վերջանում է:

-Գնացել էի կավիճ բերելու, ուղղակի սպասում էի մինչև Երևանից բերեին, էն էլ ուշացան:

Եվ այդ պահին զանգը հնչեց. արթնացա, էլի զարթուցիչիս ձայնը:

Որոշեցի հարցազրույց անցկացնել տատիկիս հետ, որ պատմի իր մանկության, ընտանիքի, իրենց գյուղի մասին:

-Տատ, դու երազանքներ ունե ՞ս:

-Է՜, բալա ջան, երազանք ամեն մարդ էլ ունի, դու ասա` մարդը նպատակ ունենա, հասնի իր նպատակներին: Ինչի՞ չունեմ, ունեմ, իմ երազանքները դուք եք, որ ամեն օր կողքիս նստած իմ մասին հոգ եք տանում: Աստված ձեզ տվել ա, ինձ էլ երջանիկ տատիկ ա դարձրել:

-Տատ, բա դու հիմա ո՞ւմ ես ամենաշա տը կարոտում:

-Եթե մարդը գնացել ա, ուրեմն ճիշտը էդ ա եղել, կարոտելը զուր գործ ա, որ անընդհատ մտածես, ոչնչի չես հասնի, բալա:

-Էն ժամանակ, որ գյուղում էիր, դպրոց գնո՞ւ մ էիր, ընկերներ ունեի՞ր:

-Մեր ժամանակ, երբ դպրոց էինք գնում, ստիպված էինք նաև անասուններին արածեցնել: Առավոտյան 5-ին արթնանում էինք, սագերին ու մնացած կենդանիներին գցում էինք առաջներս ու տանում դաշտերը: Հետո ուշ երեկոյան գյուղի երեխաներով հավաքվում էինք, վազելով գնում կենդանիների հետևից: Ընկերնե ՞ր, էն ժամանակ տենց բան չկար, չէինք էլ հասցնում տենց բաների մասին մտածել:

-Տատի, բա քո սիրած զբաղմունքը ո ՞րն էր մեր տարիքում, ինչո±վ էիր սիրում զբաղվել:

-Աննա ջան, մայրս և հայրս գնում էին աշխատանքի, որ մի կոպեկ աշխատեն ու մեզ պահեն: Ես էլ երկու ախպերներիս հետ «երեխապահ» էի: Ինձնից տասը տարի փոքր քրոջս էինք խնամում: Մենք ենք մեծացրել իրեն: Մորս ու հորս հոգսերը շատ էին, բայց չեմ դժգոհում, այդպիսի տարիներ չեմ ունեցել…

Ու երբ որոշեցի ուղղել հերթական հարցը, նկատեցի, որ տատիկս խորասուզվել է մտքերի մեջ, ինքն իր հետ խոսում է: Որոշեցի տատիկին մենակ թողնել իր մտքերի հետ և հեռացա:

Տատիկիս հետ զրույցից հասկացա, որ երբեք չպետք է բողոքել մեր ներկայից, երբ չի դժգոհում ամենադժվար կյանք ապրածը:

Ամեն ուրբաթ օրվա պես, ես, Լիլիթը, Անին և Նարեն ժամը 15:30 հավաքվեցինք գյուղի մշակույթի տան դահլիճում: Մենք պարի պարապմունքների ենք ուրբաթ և կիրակի օրերին, և այդ ուրբաթը բացառություն չէր: 

Պարապմունքը վերջացավ: Մենք արդեն վերադառնում էինք տուն, երբ ընկեր Իսկանդարյանը (նա մեր պարի ուսուցիչն է) ասաց, որ հաջորդ օրը պետք է գնանք Սիսիան, քանի որ գալու են նաև Տոլորս գյուղի երեխաները (դե, ընկեր Իսկանդարյանը այնտեղ էլ խումբ ունի), որպեսզի միասին պարի փորձ անենք: Առավոտյան մենք հավաքվեցինք և շտապեցինք հասնել ավտոբուսին: Ավտոբուսը, ինչպես միշտ, լիքն էր կանգնած մարդկանցով, հետևաբար մենք էլ կանգնեցինք: Մի կերպ հասանք Սիսիան: Կանգառից մինչև մշակույթի տուն (դա այն տեղն է, որտեղ անցնում են պարապմունքները) մտածում էինք, թե ինչպես կանցնի օրը, երեխաները ինչպիսին կլինեն:

Հասանք տեղ: Ամեն ինչ շատ լավ էր, պարեցինք, ուրախացանք, ընդմիջում արեցինք, իսկ հետո ընկեր Իսկանդարյանը մեզ մի քանի աճպարարական հնարքներ ցույց տվեց: Ամենահետաքրքիրն այն հնարքն էր, որի ժամանակ լուցկին պետք է մի ափսեից թռչեր մյուս ափսեի մեջ: Հնարքը իրականացնելու համար օգնական էր պետք, և ընտրվեց Տոլորս գյուղի երեխաներից Անին: Հնարքը այդքան էլ «կախարդական» չէր, և լուցկին էլ չէր թռչելու: Անին պետք է աներ այն, ինչը անում էր ընկեր Իսկանդարյանը: Նա ձեռքով շոշափում էր ափսեի հակառակ կողմը և ձեռքը քսում դեմքին, նույնը անում էր նաև Անին, սակայն Անիի դեմքը սևանում էր: Մեզ սկսբում հանձնարարություն տրվեց՝ չծիծաղել և նրան ոչինչ չասել, սակայն դա այնպիսի տեսարան էր, որ հնարավոր չէր չծիծաղել: Վերջապես հնարքը վերջացավ, Անին էլ իրեն տեսավ հայելու մեջ, և չիմացանք՝ տխրե՞ց, թե՞ ոչ, ու ընկեր Իսկանդարյանը մեզ ասաց, թե ինչպես սևացավ Անիի դեմքը: Պարզվում է, որ երկրորդ ափսեի տակ սկզբից էլ սև է եղել: Նախօրոք ընկեր Իսկանդարյանը վառած մոմով սևացրել էր:

Ժամանակը այնքան արագ անցավ, որ մենք չնկատեցինք, թե ինչպես դարձավ ժամը 14:45: Մեզ մնաց էլ էր ընդամենը 15 րոպե ավտոբուսին հասնելու համար: Արագ փոխեցինք մեր հագուստները և վազեցինք կանգառ: Ավտոբուսը արդեն շարժվում էր, երբ հասանք կանգառ: Ավտոբուսում այս անգամ էլ տեղ չկար: Մի կերպ հասանք գյուղ: Երբ փորձեցինք իջնել, դուռը չբացվեց : Մոտ 30-40 րոպե մնացինք ավտոբուսում, մինչև կարողացան բացել դուռը: Մի քանի երեխաների պատուհանով իջեցրին, մինչ կբացեին դուռը, իսկ երբ բացեցին, կանգնած մարդկանցից մեկը ցանկացավ պոկել այն պաստառը, որի վրա գրված էր, որ կանգնած մարդկանց տեղափոխումը արգելված է, բայց չգիտես ինչու՝ չարեց: Իջանք ավտոբուսից, վճարեցինք գումարը և տան ճանապարհին կերանք Սիսիանից գնած էկլերները, որոնք այնքան էլ լավ վիճակում չէին արդեն:

Վերադարձանք տուն սովորականի պես, կարծես թե ոչինչ չէր եղել: