Հինգշաբթի օրը շաբաթվա իմ ամենասիրելի ու սպասված օրերից մեկն է: Հետաքրքրե՞ց, թե ինչու: Այդ օրը մեր «English club»-ի օրն է: Հիմա կասեք, թե ինչու եմ այսքան շատ սպասում այդ օրվան, չէ՞ որ սովորական անգլերենի պարապմունք է: Բայց այն ինձ համար այդքան էլ սովորական պարապմունք չէ: Դա ինձ համար այն օրն է, երբ ես ուրախանում ու լիցքաթափվում եմ, համադրելով նաև գիտելիքը: Դա այն օրն է, երբ ստանում եմ շատ ժպիտներ ու ինքս էլ եմ ժպտում: Դա այն օրն է, երբ մի սովորական «hello»-ն մեծ տոն է դառնում: 

Երևի հիմա մտածում եք, է, ինչեր եմ գրում, ու չեք կարողանում հասկանալ: Լավ, հիմա կբացեմ փակագծերը: «English club»-ը , «hello»-ն և մնացած բաները կապված են մեր ամերիկուհի կամավորի հետ: Նրա անունը Ալիա է: Մենք նրան դիմում ենք` միսս Ալիա: Նա ամենաժպտերես ամերիկուհիներից է: Դե, ոնց որ հայերն են ասում` ջիգյարով: Գյուղում բոլորը նրան շա~տ են սիրում, հատկապես երեխաները: Մենք բոլորս շատ ենք գնահատոմ այն, որ նա կտրել, անցել է հսկա օվկիանոսը և եկել հասել մեր փոքրիկ Դարբաս գյուղ, որպեսզի սովորի ու սովորեցնի:

Բոլորիս օրը նրա հետ շատ ուրախ ու հագեցած է անցնում: Երբ մտնում է դպրոց, երեխաները հավաքվում են նրա շուրջը և մեկը մեկից բարձր «hello» գոչում: Ի~նչ մեծ երջանկություն է այդ փոքրիկ «hello»-ն նրանց համար: Միսս Ալիան հետաքրքիր պարապմունքներ է կազմակերպում թե փոքրերի, և թե մեզ` մեծերիս համար: Դրանց նպատակը ոչ միայն անգլերեն սովորելն է, այլև ամերիկյան բազմազան մշակույթի հետ ծանոթացումը: Պարապմունքները հաճելի ու ընկերներական մթնոլորտում են անցնում: Համատեղում ենք հաճելին օգտակարի հետ:

Միսս Ալիան շատ է սիրում գյուղը, գյուղի մարդկանց և իհարկե հայկական մշակույթը: Շատ ուրախալի է, երբ օտարերկրացիները հետաքրքրվում են հայկական մշակույթով, իսկ այդ մշակույթը նրանց ներկայացնելը կրկնակի ուրախություն է: Այնպես է ստացվում, որ թե’ մենք, թե’ միսս Ալիան սովորողի և սովորեցնողի դերերում ենք, որը իսկապես շատ հետաքրքիր է:

Անգամ տատիկներն ու պապիկներն են ուզում սովորել, ինչու չէ, նաև ապացուցել, որ իրենք էլ պակաս լեզու չգիտեն: Մի անգամ մի զվարճալի դեպք պատահեց: Ես ու միսս Ալիան քայլում էինք ու ճանապարհին հանդիպեցինք Սամո պապիկին: Միսս Ալիան, իր սովորության համաձայն, ջերմ ժպիտով բարևեց նրան, դե Սամո պապիկն էլ ժպիտով պատասխանեց ու ավելացրեց.

-Как жизнь?

Միսս Ալիան, ոչինչ չհասկացավ և ժպտաց:Ես էլ նրան բացատրեցի, որ պապիկը ռուսերեն էր պատասխանում, և թե ինչ է նշանակում այդ արտահայտությունը: Տատիկներն ու պապիկներն էլ իրենց իմացած ռուսերենով են հպարտանում, և երբ մենք անգլերեն խոսում ենք, ու նրանք ոչինչ չեն հասկանում, այսպես են ասում.

-Երկու անգլերան տառ են գիդըմ, մտածըմ են` էտա, վեր կա, էն վախտը, հո՞վ էր մեզ նման ռուսերան գիդըմ, գերմաներեն ալ էինք սվերըմ:

Մենք էլ նրանցից չենք նեղանում, այլ ընդհակառակը ժպտում ենք և փորձում նրանց էլ սովորեցնել:

Ա’յ, այսպիսի դրական ու հետաքրքիր փոփոխություններ են մեր կյանք մտցվում կամավորների շնորհիվ: Հուսով եմ, որ նրանց գործունեությունը շարունակական կլինի, քանի որ այն շատ հետաքրքիր է ու ողջունելի: Գյուղում ապրող երեխաները շատ խելացի են և արժանի են մեծ հաջողությունների հասնելու:

Դե ինչ, եկեք բոլորս սովորենք, ժպտանք ու մեր ժպիտներով ջերմացնենք շրջապատը, իսկ ջերմության կարիք մենք հաստատ ունենք, չէ՞ որ շուտով ձմեռ է:

Այս ամռան երեք ամիսների ընթացքում ես ապրել եմ ընդամենը տասը օր։ Ամեն օր ասես կաղապարվածի պես ապրում էի իմ ապրած նախորդ օրը։ Ահա իմ ապրած տասն օրերից մեկը։

Օրս սկսվեց այնպես, ինչպես մյուս օրերը։ Սարսափելին այն չէր, որ գազօջախին ճաշի փոխարեն մածունն էի դրել, այլ այն, որ ստիպված էի մաքրել , փայլեցնել գազօջախը ու, որպես անուշադրության պատիժ՝ մաքրել ամբողջ խոհանոցը, չնայած տատիկս խիստ անհանգստանում էր սպասքի ու մնացած իրերի համար։

Վերջացրել էի իմ տաժանակիր աշխատանքն ու հոգնած ընկել բազմոցին, երբ հանկարծ ներս մտավ հորեղբայրս ու առաջարկեց իր հետ գետ գնալ։ Միանգամից համաձայնեցի, օգնեցի նրան հավաքել ձկնորսական իրերը և քայլեցինք դեպի անտառ, որի միջով էլ հոսում էր գետը։ Ուրախ էի, որ վերջապես կզգամ ջուրը ,անտառային քամին ու բնության կանաչ շղարշը հոգուս վրա։

Ճանապարհից հոգնել էինք, երբ հասանք ու նստեցինք երկու րոպե՝ շունչ առնելու։ Հետո հորեղբայրս հագավ իր ձկնորսական հագուստը, վերցրեց ծանր ուռկանը, որն ինքն էր գործել, ու մտավ ջուրը: Ես էլ էի ուզում հետևել իրեն, բայց կարգադրեց փայտ հավաքել, քանի որ շուտով կմթներ ։ Ես երբեք նման հաճույքով գործ չէի արել, հավաքում էի նաև այն, ինչը նույնիսկ վառել հնարավոր չէր։ Գործս ավարտել էի․ մի հսկայական խարույկի համար փայտ էի հավաքել։ Հաշվի չառնելով, որ ուրիշ հագուստ չեմ վերցրել, մտա գետը։ Ջուրը սկզբում սառը թվաց, հետո՝ հաճելի, մանավանդ այն ժամանակ, երբ պատահմամբ սահեցի ու ամբողջ հասակով ընկա ջրի մեջ։ Ջրում մի պահ դադարեց անտառի երաժշտությունը։ Չեմ ժխտում, ուզում էի հնարավորինս շուտ գլուխս դուրս հանել ջրից։ Թվում էր, թե կխեղդվեմ, երբ ոտքի կանգնեցի, ու հորեղբայրս ասաց, թե իբր ուռկանի մեջ ինչ-որ հսկայական կենդանի կա։ Առաջինը մտքովս անցավ ջրշունը, որի մասին միայն լսել էի ու շունչս պահած հետևում էի, թե ինչ կլինի։ Բայց հորեղբայրս ծիծաղելով ասաց, որ ձնկներ են ու շատ մեծ քանակությամբ։ Ուռկանը մի կերպ հասցրեցինք ափ ու հաշվի չառնելով, որ մթնում է, թպրտացող ձկները տեղափոխեցինք պարկերի մեջ։ Թեև հրդեհելն ինձ մոտ լավ էր ստացվում, բայց մի քանի անհաջող փորձից հետո միայն կարողացա կրակ ստանալ։ Այդ ընթացքում հորեղբայրս զանգեց հայրիկին, որ գա մեզ տուն հասցնի:

Արդեն մեկ ժամ անցել է, բայց հայրս չկա, իսկ կրակն ուզում է հանգել։ Ես էլ դեռ չեմ չորացել․ մի կես ժամ էլ սպասելուց հետո հորեղբայրս բարկացավ ու որոշեց, որ ոտքով պետք է հասնենք տուն։ Դա իմ սրտով չէր։ Ճանապարհի մեծ մասն անցնում էր անտառով, բացի այդ ես վախենում էի գիշատիչ կենդանիներից։ Նրան համոզել չկարողացա, յուրաքանչյուրս վերցրեցինք մեր բաժին ծանր բեռն ու շարժվեցինք։

Լուսինն արդեն երկնակամարում էր ու իր շողերով լուսավորում էր մեր ճամփան։ Իմ կանաչ ճամփան այդ ժամին թվում էր սարսափելի։ «Ահ,՜ հիմա դուրս կցատկեն գայլերը էս կողմից, չէ, էն կողմից»։ Զգալով իմ վախը, հորեղբայրս անդադար կրկնում էր․ – Բալես, քիչ մնաց, կհասնենք։

Երբ մեծ դժվարությամբ հասանք տուն, հազում էի, գլուխս պտտվում էր։ Երբ տուն մտանք, ապշեցինք․ հայրս նստել էր բազմոցին ու քնել, բայց երբ արթնացավ ու տեսավ ձկները, նույն րոպեին սկսեց եփելու գործընթացը։ Գիշերվա մոտավորապես մեկն էր կամ երկուսը, իսկ մենք վայելում էինք հորս ձեռքով պատրաստված համեղ ձուկը:

Չնայած հաջորդ օրը հիվանդացա, բայց դա իմ կյանքի ամենալավ օրն էր։ Թե հնար լիներ, ես այդ օրը կապրեի հազար և ավելի անգամ: Այն օրը, երբ առաջին անգամ պատկերացրեցի, թե հորեղբորս ուռկանի մեջ ջրշուն կա:

Անասունները տարել էինք հանդ արածեցնելու: Ես, եղբայրս՝ Էրիկը: Դե որ պարապ չմնանք, մեզ հետ նաև վերցրել էինք «Սասունցի Դավիթ» էպոսը: Դե, առավոտյան ժամը 6-ից մինչև երեկոյան ժամը 5-ը այնտեղ էինք լինելու: Մառախլապատ օր էր, ոչինչ չէր երևում: Որոշեցինք կրակ վառել և տաքանալ: Պառկած կրակի մոտ գիրք էի կարդում, մեկ էլ Էրիկն ասաց.

-Դավ, Դավ…

-Արա, դե ի՞նչ ա, է՜…

-Արա, գիդե՞ս էս հայերի քիթը խի ա էսքան մեծ:

-Չէ, չգիտեմ, խի՞:

-Որովհետև օդը ձրի ա:

-Դու էլ կգնաս –կգաս` ապուշ-ապուշ կխոսաս:

Շարունակում եմ էպոսը կարդալ, մեկ էլ.

-Դավ, Դավ…

-Արա, դե սպանեցիր, ի՞նչ ա:

-Արա, լա տես` էն նապաստակ չի՞:

-Ո՞ւր ա:

-Նա հա՜.յ..

-Հա, էլի: Արի` կամանց մոդանանք:

Մոտեցանք, սակայն ի՞նչ. նա մեզ նկատել և փախել էր: Վերադարձանք կրակի մոտ, ու ես նորից սկսեցի գիրք կարդալ: Կլիներ 10-15 րոպե` եղբորս ձայնը չէր լսվում: Մտքիս մեջ կարդում եմ «Սանասար ասավ Բաղդասարը», ու էդ պահին Էրիկը գոռաց.

-Դավ, Դավ, արա, էն իմ շունը չի՞: Եդներն էլ Վահեի շներն են ընգած:

-Արա, արխեին, բան չի ըլէլ: Քու շունը լավ ա փախչըմ, եդները կարալ չեն հասնեն:

-Հա, նայ` Վահեի շները եդ էկան:

Ճիշտ է, եղբայրս հայի նման մեծ քիթ չունի, սակայն իր այդ փոքր քիթը խոթում է ամեն տեղ: Ու այդ ամբողջ օրը նա ինձ չթողեց գիրք կարդալ:

Մառախուղը ետ քաշվեց: Ինչպես մենք ենք սիրում ասել` «Արևի պոզը ըրեվաց», օրը սկսեց տաքանալ: Հանգցրինք խարույկը և վերադարձանք տուն:

Հետաքրքրասեր լինելով` ցանկացա ուսումնասիրել և իմանալ ուսանողների տոնի հռչակման պատմությունը:

Ամենամյա այս տոնը նշվում է նոյեմբերի 17-ին:

1939 թվականի հոկտեմբերի 28-ին՝ ֆաշիստների կողմից գրավված Չեխոսլովակիայում, ուսանողները և դասախոսները դուրս են գալիս փողոց, որպեսզի նշեն Չեխոսլովակիայի պետության կազմավորման տարեդարձը: Սակայն խաղաղ ցույցը ցրվում է զավթիչների կողմից:

Այդ իրադարձությունների ժամանակ գնդակահարվում է բժշկական ֆակուլտետի ուսանող Յան Օպլետալը, ում հուղարկավորությունը վերածվում է բողոքի ակցիաի, ձրբակալվում են տասնյակ ուսանողներ: Նոյեմբերի 17-ին, վաղ առավոտյան գեստապոյականներն ու էսէսականները շրջապատում են ուսանողական հանրակացարանները: Շուրջ 1200 ուսանող ձերբակալվում է, ուղարկվում է Զաքսենհաուզենի համակենտրոնացման ճամբար: Տասնյակ ուսանողներ ու շարժման ակտիվիստներ բանտի պատերից ներս՝ առանց դատի, ենթարկվում են մահապատժի: Հիտլերի հրամանով չեխական բոլոր բարձրագույն ուսանողական հաստատությունները փակվում են մինչև պատերազմի ավարտը:

Երկու տարի անց Լոնդոնում տեղի է ունենում ֆաշիզմի դեմ պայքարին նվիրված ուսանողների միջազգային հանդիպում, որի ժամանակ որոշվում է ի հիշատակ նահատակ հայրենասեր ուսանողների, նոյեմբերի 17-ը ամեն տարի նշել որպես ուսանողի օր: 1946 թվականի նոյեմբերի 17-ին՝ Պրահայում ընթացող Ուսանողների համաշխարհային կոնգրեսը այդ օրը հռչակում է Ուսանողության միջազգային օր:

Որպես ապագա ուսանող, ցանկանում եմ շնորհավորել ուսանողներին, քանի որ նրանք են երկրի ապագա տերերը:

Ճանաչելով մի քանի ուսանողների և ծանոթ լինելով նրանց բողոքներին, սրամիտ արարքներին, նրանց, այսպես ասած, «գազելային» արկածներին, քննությունների ժամանակ բարձր գնահատական խնդրելուն՝ չնայած սովորողների համար այդքան էլ այդպես չէ, գիտեմ, ուսանողները ակտիվ և լիարժեք կյանքով են ապրում:

Ու մի բան էլ. իմ ճանաչած ուսանողները երանի են տալիս դպրոցական տարիներին, իսկ դպրոցականներս՝ ուսանողներին:

Ի՞նչ կկատարվեր, եթե մի պահ փոխվեինք տեղերով:

Ուսանողնե՛ր, նախանձում եմ ձեզ: