Ինձ հուզող հարցերից մեկը մասնագիտության ընտրությունն է. շատ դժվար և ճակատագրական հարց։ Սակայն մի բան հաստատ գիտեմ` ի՞նչ մասնագիտություն էլ ընտրես, պետք է լավ մասնագետ լինես։ Այս տարիքում շատ բարդ է միայնակ ընտրություն կատարելը։

Երբ շատ փոքր էի, ուզում էի խաղալիք գտնող դառնալ։ Չէ, չէ, արդեն մեծ եմ ու գիտեմ, որ նման մասնագիտություն չկա։ Առաջին հայացքից ծիծաղելի է, չէ՞։ Ես ուզում էի, որ ոչ մի երեխա չտխրի, երբ իր խաղալիքը կորցնի։ Ես կգտնեի ու կվերադարձնեի։ Հետո, երբ մի քիչ մեծացա, ուզում էի պիցցա սարքող դառնալ, որ ամեն օր պիցցա ուտեի։ Երբ արդեն հինգերորդ դասարանում էի, ուսուցչուհիս ասաց, որ ես շատ լավ ու խիստ ուսուցչուհի կլինեմ։ Ինձ շատ դուր եկավ այդ գաղափարը. ատամհատիկիս էլ գիրք էի վերցրել: Սակայն մայրիկս ուսուցչուհի է, և ես տեսնում եմ, թե ինչ դժվար և պատասխանատու գործ է։ Մայրս նույնպես խորհուրդ չի տալիս։

Հիմա ծնողներս խորհուրդ են տալիս բժշկուհի դառնալ։ Ես նույնպես շատ եմ ուզում։ Վերջերս հայրիկս իրեն վատ էր զգում, տարել էինք բժշկի մոտ։ Նրան պիտի վիրահատեին։ Լավ էր, որ մեր ծանոթներից մեկը լավ բժշկի գիտեր և մեզ խորհուրդ տվեց դիմել նրան։ Ես էլ ավելի շատ եմ ուզում բժշկուհի դառնալ այդ դեպքից հետո, որ կարողանամ բուժել ծնողներիս և ընդհանրապես բոլորին։

Մի ընկերուհի ունեմ, որը Ֆրանսիական համալսարանում է սովորում, և ուզում է դառնալ ֆինանսիստ։ Ես տեսնում եմ, թե նա ինչքան խելացի է և դրա հետ մեկտեղ շատ է տանջվում` օր ու գիշեր։ Եվ ես, քանի որ սիրում եմ նաև բանկային գործ և ֆինանսներ, հիմա խճճվել եմ. բժշկուհի՞, թե՞… Դժվար է։

Գնացել էի, որ իմանամ, թե արդյոք հաղթե՞լ եմ իմ ու շտեմարանի անզիջում պայքարում: Կարճ ասած,  ուզում էի իմանալ` ընդունվե՞լ եմ, թե՞ ոչ: Եվ ահա, անցնում եմ գետնանցումով և, հանկարծ մտքերով տարված` նկատեցի տարօրինակ գրություն. «Save Armenian football»: Լավ է, որ փոխել էի ակնոցս, թե չէ բաց կթողնեի իմ սրտից բխող այդ հիասքանչ գրությունը: Եվ տեսնելով դա` ակամա մտածեցի, թե ինչո՞ւ է մեր ֆուտբոլը գտնվում նման ողբալի վիճակում: Կարծում եմ, որ պատճառը այն վերաբերմունքն է, որը կա ֆուտբոլի նկատմամբ մեր բարձր ատյանների մոտ: Թիմը, որը գտնվում էր հոյակապ մարզավիճակում և կարող էր խաղալ EURO 2012-ում, իրավունք չունի նման խայտառակ ձևով հանդես գալ հետագայում: 

Ես ուզում եմ համեմատել մեր երկիրը համաշխարհային ֆուտբոլային դարբնոց համարվող Եվրոպայի  հետ, որտեղ ֆուտբոլի ֆեդերացիայում աշխատում են ֆուտբոլի նախկին լեգենդներ: Իսկ մեր մոտ այդ ամենը վստահված է բանից բոլորովին անտեղյակ անձանց, որոնք իրենց սխալ և անմիտ որոշումներով վերացնում են առանց այդ էլ կարմիր գիրք ուղևորվող հայկական ֆուտբոլը, որը հասցրել է իր պատմության ընթացքում ունենալ բազմաթիվ փառահեղ դրվագներ: Հիշենք լեգենդար «Արարատ 73»-ը, որը կարողացավ դառնալ ԽՍՀՄ չեմպիոն և գավաթակիր, իսկ հաջորդ տարի Եվրոպայի Չեմպիոնների Լիգայի քառորդ եզրափակչում երևանյան հանդիպման ժամանակ կարողացավ հաղթել գործող չեմպիոն Բավարիային, սակայն, ցավոք, Մյունխենում մերոնք պարտվեցին 2:0 հաշվով, այդ պատճառով էլ երևանյան 1:0 հաշիվը չբավարարեց առաջ շարժվելու համար:

Եվ ահա հիմա, երբ մենք ունենք Եվրոպայի լավագույն փլեյմեյքերներից մեկին՝ Հենրիխ Մխիթարյանին, մենք պարտավոր ենք առավել ուշադիր լինել Ֆոտբոլի նկատմամբ:

Մոտենում է աշխարհի առաջնությունը և կադրային փոփոխությունները չէին խանգարի մեր ֆուտբոլին: Ուզում եմ, որ շատանան աշխատասեր ֆուտբոլիստները, որպեսզի ես էլ իմ թոռների մոտ գլուխ գովեմ, որ տեսել եմ մեր հավաքականի հրաշք սերնդի խաղը:

21-րդ դարում յուրաքանչյուր ազգ ու ժողովուրդ ձգտում է խաղաղության, սակայն միշտ չէ, որ կառավարությունը պատրաստ է լսել ժողովրդի ձայնը: Նույնիսկ այսօր, երբ ազգերը փորձում են հրաժարվել պատերազմներից, և վեճերն ու հարցերը լուծել դիվանագիտական ճանապարհով, վայրի ու անգութ թշնամին շարունակում է խախտել հրադադարի ռեժիմը, անկուշտ ու անհագ կառավարությունը խլում է թե՛ իր, թե՛ մեր` խաղաղ բնակիչների կյանքը: Որդեկորույս մայրը նույն մայրն է՝ անկախ ազգությունից. որբ մնացած մանչուկի ցավը ազգություն չի ճանաչում: Յուրաքանչյուր ոք ձգտում է խաղաղության, սակայն հայ ժողովրդին բախտ չի վիճակվել խաղաղ ապրել իր փոքրիկ հողակտորի վրա: Ինչպե՞ս կարող ենք հարևանի հետ խոսել ժողովրդավարության մասին, երբ դեռ նրա երակներում անհագ գիշատչի արյունն է հոսում: Ինչպե՞ս փոխել մարդկանց կարծիքը, թե խաղաղության տանող միակ ճանապարհը պատերազմն է, եթե նրանց մեջ  խոսում է  պապերից ժառանգած վրեժը: Ինչպե՞ս հավատալ խաղաղությանը, երբ ամեն առավոտ արթնանում ես կրակոցի ձայնից, այլ ոչ աքաղաղի, երբ ամեն գիշեր անուշ հեքիաթին փոխարինում են ահազդու ձայները: Ինչպե՞ս երազել բարեկամության մասին, երբ բարեկամդ զոհն է դառնում մահաբեր արկի…

Յուրաքանչյուր ձայն հոգուդ մեջ արթնացնում է թե՛ հայրենասիրություն, թե՛ վաղաժամ մահվան վախ: Այդուհանդերձ, անընկճելի և ամենակարող հայ ենք, որի վերացումը ծրագրված էր հարյուրամյակներ առաջ, սակայն այսօր կամ ես, կաս դու. դա փաստն է այն բանի, որ կրկին ու կրկին ծրագիրը տապալված է: Միայն պետք է հասկանալ, որ հայրենիքը սկսվում է սահմանից: Հանգիստ եղեք, սիրելինե՛րս, չէ՞ որ սահմանին մենք ենք:

Ասում են` երազներով ապրել չի կարելի: Բայց առանց երազների էլ կյանքը անհետաքրքիր կլինի:

Ինչպես ամեն երեկո, այսօր էլ նստած եմ իմ սենյակում`գրասեղանիս առաջ, ականջակալներս ականջներիս  ու տեղափոխվել եմ ապագա: Նույնիսկ մոռացել եմ, որ թեյնիկը գազի վրա է, ու հիմա ուր որ է` կեռա: Մերոնք էլ հյուր են գնացել. ես ու քույրս ենք տանը: Դե, պարզ է, քույրս ֆիլմ է դիտում ու դժվար թե ֆիլմը թողներ ու թեյնիկին նայեր: Ես էլ սովորությանս համաձայն, մոռացել եմ, որ թեյ եմ պատրաստելու: Մինչ թեյնիկը եռում է, ես մրսելով  թափառում եմ փողոցներով: Երեկո է, փողոցները լուսավորվում են  լապտերների թեթև լույսով: Անձրև է գալիս, ես էլ մրսում եմ ու դողացնում: Նստել եմ նստարանին ու շուրջս եմ նայում:

Ամեն ինչ անծանոթ է: Չէ, սա իմ Աբովյանը չէ, քաղաքիս ծանոթ դեմքերն էլ չկան: Կարծես թե ես միայնակ եմ այս տարօրինակ վայրում ու  «Բիթլզ» եմ լսում: «Բիթլզ», անձրև, մենություն ու ես. կատարյալ պահ: Հանկարծ ոտնաձայներ լսեցի: Մինչ ես ուշադիր շուրջս եմ նայում, ինչ-որ մեկի  հագուստը` կոստյումը,  ինձ ջերմորեն տաքացրեց: Ես շրջվեցի, որ տեսնեմ, թե ով է այդ բարին: Հանկարծ երաժշտությունս ավարտվեց, ու մի ձայն հնչեց ականջներումս: Մտածեցի` քամու ձայնն է, բայց ոչ, ներկան է կանչում ինձ:

Ախ, այդ թեյնիկի ձայնը, որ խանգարում էր երազել…

Նախորդ հոդվածիս մեջ գրել էի, որ 2 շաբաթից հասնելու է ծիրանը: Մեր գյուղում շատ կան այնպիսի մարդիկ, ովքեր ունեն ծիրանի այգիներ: Այդ այգիներին գրեթե բոլորը ասում են ծիրանանոց: Երեխաների համար սկսվել է, այսպես կոչված, «գործի սեզոնը», ինչպես նրանք են ասում: Ամեն քայլափոխի կանգնած են խմբով տղաներ, որոնք միասին քննարկում են, թե ում մոտ արժե գնալ, որ իրենց «ձեռք տա»: Այնքան  են խոսում, պլանավորում: Երեկ մեր փողոցի տղաները կանգնած որոշում էին ժամը, վայրը, թե որտեղ պետք է հավաքվեն:

-Ախպերս, առավոտը 7-ին մեր կռուգը:

-Չուշանաս հանկարծ, 2 րոպե էլ ուշացար, էթալու եմ:

Ու այս նույն բառերը մեկը մյուսին անընդհատ ասում էին:

Ես մոտեցա իրենց, հարցրեցի, թե ինչ են այսքան երկար խոսում ու քննարկում:

-Վաղը արդեն գործի ենք: Վերջապես… Մեռանք տունը նստելով:

-Բա ի՞նչ ես առնելու հավաքած գումարով:

-Հեռախոս եմ ուզում առնել, տենամ` ոնց կլինի:

-Բայց էդքան կաշխատե՞ս, որ մի հեռախոսի գին լինի:

-Տո հա, ոնց չէ… Մի 70 հազար նաղդ աշխատող եմ:

Ես էլ բան չասացի: Գիտե՞ք ինչ, գյուղի երեխաները դժվար կյանքով են ապրում, բայց արժանապատիվ են ապրում:

Բայց դեռ չեմ ավարտել հոդվածս:Այս երեխաների ուրախությունը այդքան էլ երկար չտևեց:Նրանք իրենց աշխատած գումարը հավաքում էին և մեծ հույսեր ունեին կապված իրենց բերքի հետ:Դե, կհավաքեին բերքը, կվաճառեին և հավաքված գումարները կմիացնեին իրար: Ափսոս…

Օրեր առաջ մեզ մոտ այնպիսի առատ անձրև և կարկուտ եկավ, որ իր հետ լվաց ու տարավ բոլորի հույսերն ու երազանքները: Բոլորի հույսը իրենց հողամասերն էին: Ամբողջ տարին տանջվելով մշակում են, առանց մի պահ պատկերացնելու, որ հնարավոր է մի գիշերվա մեջ ամեն ինչ մնա ջրի տակ:

Այդ գիշեր հարևաններից մեկը մեզ ձայն տվեց և լապտեր էր խնդրում: Գնում էին իրենց դաշտ, տեսնեին, թե ինչ վիճակ է: Մեկ ժամ էլ չանցավ և հետ եկավ.

-Հը՞ն, ի՞նչ վիճակ էր:

-Բան չկար: Առաջ էլ չենք գնացել. ջուրը շատ բարձր էր, ամեն ինչ մնաց  ջրի տակ:

Այդ գիշեր ես անընդհատ մտածում էի այդ մասին, թե ինչ պիտի անեն այդ մարդիկ: Առավոտյան արդեն բոլորի խոսակցության թեման դա էր.

-Այ մարդ, ո՞նց կլինի բա էս ժողովրդի հալը:

-Մեղք էլ են, հա…

Եվ այսպես շարունակ: Գյուղապետարանում ասել են, որ հողի և ջրի վարձերը չեն պահանջի տուժածներից, բայց… Բայց դա հարցի լուծում չէ:

Ու այդպես էլ երեխաներից շատերի հեռախոս, հեծանիվ, Nike սպորտային կոշիկ գնելը երազանք մնաց:

Երբ ինձ ասում էին.

-Վերջ, էլի, դպրոցը ավարտեցիր:
Ես միշտ հակառակվում էի: Չէ, հլը չեմ ավարտել, կավարտեմ էն ժամանակ, երբ քննություններս բարեհաջող հանձնեմ:

Քննություններս էլ հանձնեցի, էլի շնորհավորում էին ավարտելու կապակցությամբ ու էլի ասացի` չէ, հլը չեմ ավարտել: Սպասեք` վկայականն էլ ստանամ, ու նոր: Ու իրոք, ինձ համար դպրոցն ավատելը վկայականն ստանալն էր:

Չեք պատկերացնի, երբ դասընկերուհիս եկավ մեր տուն ու ասաց.
-Վաղը գնալու ենք դպրոց` վկայական ստանալու:
Ուրախացա:
-Վերջապես… Ինչքան էի սպասում:
Առավոտյան եկանք դպրոց: Ճիշտ է, ուրախ էինք, կատակներ էինք անում, խոսում, քննարկում առաջիկա էքսկուրսիայի, անելիքների մասին, բայց կար խորը հուզմունք, ու բոլորս էլ հասկանում էինք: Վերջ դպրոցական կյանքին. վերջին զանգ, դպրոցական վերջին ավարտական քննություններ, վկայական…
Ու այդ օրը ես հասկացա, որ վերջ, մենք արդեն էլ սրտատրոփ չենք սպասելու սեպտեմբերի մեկին, որ գնանք մեր սիրելի դասարան, տեսնենք սիրելի դասընկերներին, սիրելի դասղեկին և ուսուցիչներին: Հետո մի պահ ուշքի եկա: Ես ապրում եմ Շիրակի մարզի Բանդիվան գյուղում: Նրանք, ովքեր բուհ կընդունվեն, արձակուրդներին կտեսնենք, տղաներին` 2 տարի բանակում ծառայելուց հետո, իսկ մյուսները… Մյուսնե՞րը, ի՞նչ են անելու մյուսները, որոնք հնարավորություն չեն ունենա ուսումը շարունակելու, աշխատանք կգտնե՞ն գյուղում: Երևի ամենաշատը այս անորոշությունից էինք տխուր:

Երեկ քննություններն ավարտելուց հետո առաջին անգամ հյուր էի գնացել: Բարեկամիս երեխաների հետ շփվել գրեթե չհաջողվեց. մուտֆիլմ էին դիտում: Որոշեցի ինքս միանալ նրանց, բայց 10-15 րոպե անց իրոք փոշմանեցի: Դե պատկերացրեք՝ մուլտֆիլմը որքան սարսափելի պիտի լինի, որ գերադասեմ վերադառնալ մեծերի մոտ ու լսել նրանց ձանձրալի զրույցները: Ո՛չ լեզուն հասկացա, ո՛չ կերպարներին, ոչ էլ առավել ևս սյուժեն. անտրամաբանական արարածները անկապ, անիմաստ ձայներ էին արձակում, ու չէի էլ հասկանում՝ ով ում բարեկամն է, ով ինչ է ուզում անել: Իսկ երեխաները ոգևորված դիտում էին ու կրկնօրինակում դրանց ձայներն ու շարժումները:

Ես իհարկե կարող էի գրել. «Բա մեր ժամանակ էսպե՞ս էր» ծամծմված նախադասությունը, բայց չէ՞ որ ինքս էլ այս ժամանակից եմ ու գիտակցում եմ՝ բոլոր ժամանակներում էլ եղել են, կան, կլինեն լավն ու որակյալը նախընտրող երեխաներ, միայն թե ծնողներն էլ պիտի ուղղորդեն ու օգնեն:

Երբ փոքր էի, հայրս հայկական մուլտֆիլմերի սկավառակ նվիրեց: Ես այդպես էլ ամբողջ պարունակությանը չծանոթացա, քանի որ «սիրահարվել էի» երկար մազերով, վարդագույն զգեստով, այնպե՜ս քնքուշ ու այնպե՜ս բարի աղջնակին և նրա՝ քունը կորցրած պապիկին ու միայն իրենց էի դիտում, իրենց հետ մեծանում: Վստահ եմ՝ հասկացաք՝ խոսքը «Գտնված երազ»-ի մասին է, որը մինչ օրս էլ իմ ամենասիրելի մուլտֆիլմն է: Շատ եմ սիրում նաև «Պինգվինաշենը»: Փոքրիկ Վինի` «Նախ անում եմ, ինչ կամենամ, հետո դիմում ծնողներիս: Հարմա՜ր է այդպես:» արտահայտությունը իմ ու շատ ուրիշների մանկության կարգախոսն էր, որով արդարացնում էինք մեր չարաճճիությունները…

Միայն բարեկամի երեխաները չէին, որ «ստիպեցին» ինձ գրել մուլտֆիլմերի մասին: Այսօր Հանրային հեռուստաալիքը հերթական անգամ ցուցադրեց «Հայելին» մուլտֆիլմը: Ու ես հերթական անգամ սկսեցի մտածել այս մասին. «Ընտիր մտահղացում է և շատ ավելի խորը գաղափար ունի, քան շատ ֆիլմեր, բայց ախր, ինչո՞ւ են կերպարները, միջավայրը այսքան մռայլ ու անտեսք: Արդյո՞ք այս վախենալու հերոսները ինչ-որ ձևով կկարողանան գրավել մանուկներին: Չէ՛, համոզված եմ, որ չեն կարող: Փոքրիկ Աստղիկին հաստատ չէին գրավի»: Ուրեմն, ինչո՞ւ «Հայելու» հավես սցենարին և հայկական շատ այլ մուլտֆիլմերի սցենարներին նոր ու պայծառ զգեստներ չհագցնենք, որ երեխաները հաճույքով դիտեն, մեծերն էլ չասեն. «Բա մեր ժամանակ էսպե՞ս էր»:

Երեկ քայլում էի փողոցով, ու հանկարծ ականջիս հասավ քիչ հեռու կանգնած զրուցակիցների խոսակցությունից մի մաս. «Մարդկությունը օր-օրի փոխվում է, օր-օրի փչանում»,- կրկնում էր տարեց մի մարդ:

Անկեղծ ասած, երբեք չէի մտածել այս ու նմանատիպ հարցերի շուրջ: Հատկապես վերջերս միակ մտահոգությունս բուհ ընդունվելն էր: Եկա տուն շատ տպավորված իմ լսածով: Ու մտածում եմ, փաստորեն օր-օրի դեպի բացասականն է քայլում այն մարդկությունը, որի մի մասն եմ նաև ես: Բայց, չէ, չհամաձայնեցի լսածիս հետ: Թեև կան թերի կողմեր, բայց լույսն ու էներգիան ավելի շատ է: Սակայն մի սև գիծ կա, որ չեմ կարող չնկատել: Մարդիկ դարձել են «աղմկոտ», դարձել են շատախոս: Նրանք հաճախ խոսում են դատարկ բաների մասին: Անվերջ կրկնում են. «Ես ունեմ, ես կտամ, ես կգամ, ես քեզ հետ եմ, ես, ես, ես…»:

Ասում են, բայց հաճախ չեն նկատում, որ ինչքան էլ գոռան, տանը սյուն է հարկավոր: Սյունն ինքն իրեն չի կառուցվեու, պետք է իրենք կառուցեն: Մարդիկ մոռացել են, որ պետք է շատ գործել ու քիչ խոսել: Պետք չէ անվերջ կրկնել, թե ես լավ երգիչ եմ, ավելի լավ է` երգել ու ցույց տալ: Պետք չէ անվերջ կրկնել, թե քեզ հարգում եմ` պետք է ցույց տալ:

Ու այսպես, այս «պետք է»-ների շարքը, թվում է, անվերջ է: Նրանք թող աղմկեն իրենց քայլերով, պահվածքով, վարքագծով մեր սրտում ու հոգում: Այնպես աղմկեն հոգում, որ ոգևորությունից չքնենք ողջ գիշեր, այլ ոչ թե հոգնությունից, մենակ ու լքված զգալուց: Եվ ոչ թե մտածենք, թե առավոտյան ինչպես ենք մեր խնդիրը լուծելու, այլ նյարդայնացած մտածելու, թե վաղն էլի նույն խոսքերն ենք լսելու, գլխացավ առաջացնող կրկնությունները:

Ես անցորդ տարեց մարդու հետ մեկ է, չեմ ուզում համաձայնվել, որովհետև չեմ ուզում դառնալ այդպիսին: Պարզապես պետք է մեզնից սկսենք, ոչ թե պահանջենք: Պարզապես պետք է հայտնվել ճիշտ պահին ճիշտ վայրում ու աղմկել բարձր, շատ բարձր` մեր ջերմությամբ, հոգատարությամբ, դիմացինի հանդեպ սիրով, դրական էներգիայով` մինչև դիմացինի սրտի ամենանուրբ թելերը…

Լուռ աղմկենք: