Ինչն է ինձ հուզում խորագրի արխիվներ

Գովք գրքերին

 

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Երբ հանկարծ մի հետադարձ հայացք ես նետում դեպի անցյալ, հասկանում ես մի պարզ ճշմարտություն: Այն, որ աշխարհը գոյություն է ունեցել և հիմա էլ կա հենց գրքերի շնորհիվ: Այդ գրքերն են, որ ունակ են փոխելու աշխարհը և մեզանից յուրաքանչյուրին, ով ձգտում է դեպի գեղեցիկն ու երկնայինը: Նրանք են, որ թափանցում են մարդու ամենամութ անկյունները, բացահայտում նրա հոգին, նրա հույզերն ու երազները: Այդ գրքերն են, որ մեզ լցնում են հավատով կյանքի ու աշխարհի հանդեպ, որ ստիպում են հավատալ հրաշքներին: Ճիշտ է, մարդիկ դուրս գալով հեքիաթից տարբեր կերպ են արձագանքում իրականությանը, բայց հավատացեք, նրանք երբեք չեն չարանում այն հեքիաթի հանդեպ, որն իրենց երջանկացրել է, թեկուզ կարճ ժամանակով, բայց հույս է պարգևել: Եվ հենց այդ հույսն էլ օգնում է ինձ հավատալ, որ կգա մի ժամանակ, երբ մարդիկ մեծ նշանակություն կտան գրքերին: Ես անկեղծ հավատում եմ դրան, քանի որ հենց հավատն է մեզ թևեր տալիս երկինք սլանալու ու աշխարհն ավելի լավը դարձնելու համար:

Այսօրվանից դասերն սկսվում են: Գուցե հենց այսօրվանից  սկսենք այլ կերպ վերաբերվել գրքին և ընթերցանությանը:

Դոլարը

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հովհաննիսյանի

-Հերիք է տանջեք այդ խեղճին:

Սա ասում եմ ամեն անգամ, երբ տեսնում եմ, թե ինչպես են տանջում Դոլարին: Դոլարը մեր բակի շունն է: Նա շատ մարդասեր շուն է. երբեք որևէ մեկին չի վնասում: Ես շատ եմ սիրում նրան: Ինձ միայն նրա անունը դուր չի գալիս: Կարծում եմ` այն այդքան էլ չի համապատասխանում: Շատերը նրան այլ կերպ են անվանում` Ռուբլի: Իսկ ես նրան Դոնար եմ ասում, քանի որ աղջիկ է: Բակում ապրող բնակիչներին ճանաչում է: Սակայն բոլոր մեծահասակները նրան չեն սիրում:

Հիշում եմ, մի անգամ նա վազում էր մի տարեց կնոջ հետևից, քանի որ կինը հագել էր երկար կիսաշրջազգեստ,  և Դոլարը պարզապես ուզում էր  խաղալ  զգեստի փեշերի հետ: Տարեց կինը մեղադրեց երեխաներին` ասելով, թե հենց նրանք են այնպես արել, որ շունը ընկնի իր հետևից:

Նա շատ աշխույժ է, վազվզում է բոլոր մեքենաների և կատուների հետևից: Ուտելու բան գրեթե չունի: Նրան ճանաչողներն են կերակրում իրեն: Դոլարին շատերն են սիրում, բայց սիրելով հանդերձ, շատ են չարչարում. երեխաները նրան ոտքով են սիրում կամ անընդհատ վազացնում են. ինչ որ բան են գլորում, որ նա վազի:

Դոլարը զգայուն կենդանի է: Սիրում է երբ իրեն շոյում են և դա ցույց է տալիս իր պոչը շարժելով: Նա միշտ էլ կմնա մեր սիրելի շունը:

Իմ ժամանակների դեռահասը

Լուսանկարը՝ Հարություն Հայրապետյանի

Լուսանկարը՝ Հարություն Հայրապետյանի

Անո՜ւշ քուն… Ու  մեկ էլ սկսում է զնգալ զարթուցիչը: Բացվում է մի աչքս, ապա մյուսը, ու ձեռքս հազիվ հասցնելով այդ դաժան սարքին, անջատում եմ անտանելի դարձած զռռոցը: Վեր կաց, լվացվիր, հագնվիր ու վազիր դպրոց, որ ուշանաս  ոչ թե 15, այլ գոնե 7 րոպե: Ճանապարհին հասցնում եմ և՛ հանգստանալ, և՛ արթնանալ՝ շնորհիվ  ականջակալներիս ու  իմ ռոք երաժշտության: Հասնում եմ դպրոց: Տեսքս… Չէի ասի, թե շլացուցիչ է, բայց լավ է՝ գզգզված մազեր, ինձանից մեծ հագուստ, իմ սիրելի տղամարդու կոշիկները ու մի քիչ էլ կարմրած աչքեր՝ մի քանի ժամ չքնելու արդյունք:

Դասերը սկսում են 09:00, իսկ ես դպրոց մտա 09:09 րոպե: Հա դե, բան չկա, ինչպես դասղեկս է կատակում՝ «Հիվանդ երեխա է, ըմբռնումով մոտեցեք»:
Առաջին ժամ. նորմալ է անցնում:
Երկրորդ, երրորդ, չորրորդ ժամերը` արդեն մի քիչ  աննորմալ:
Հինգերորդ և վեցերորդ ժամեր. ես արդեն սոված եմ գայլի պես, որովհետև մեր դպրոցում բուֆետ չկա: Հա, դե հիմա կասեք՝ է հաց տար հետդ, սոված չմնաս, ես էլ կպատասխանեմ, որ հաց տանեմ` էլ թեմաս ո՞րն է գրելու:
Յոթերորդ ժամ. ես արդեն ի վիճակի չեմ ո՛չ լսելու և ո՛չ էլ խոսելու:
Ահա դուրս եմ գալիս դպրոցից 15:30, իմ քաշին պայուսակը հազիվ քարշ տալով  հասնում իմ քարի մոտ, որին անվանել եմ «ճաշի քար»: Նստում եմ, թեթև ճաշում եմ 15 երկար ու ձիգ րոպեներ, ապա  15:45 վազում պարապմունքի՝ տևում է 2 ժամ: Ուրախ-ուրախ դուրս եմ գալիս առաջին պարապմունքից, սակայն տան ճամփան բռնելու փոխարեն բռնում եմ երկրորդ պարապմունքիս ճամփան, բայց պատկերացրեք, 20 րոպե մաքուր օդում քայլելը, այն էլ Ամասիայում, կազդուրում է  և ստիպում արթնանալ դեռևս 08:30-ի կիսատ մնացած քնից: Ահա բացվում է դուռը ուսուցչուհուս կողմից, ու մտնում եմ պարապմունքի, որը տևում է ևս 2 ու կես ժամ: Վերջին կես ժամը կանխատեսելիորեն դժվար է անցնում: Ու  20:45 բռնում եմ տան ճամփան ու`

«Սահուն քալերով,
Աննշմար
Իբրև քնքուշ մութի թև…»

մտնում եմ տուն: Միանգամից ընթրում եմ ու պառկում քնելու, բայց ընդամենը 1 կամ առավելագույնը 2 ժամ, որպեսզի հասցնեմ պատրաստել հաջորդ օրվա դասերս ու պարապմունքներս: Իսկ օրվաս այդ հատվածը ես անվանում եմ «գիշերային հերթափոխ»:

Ու ահա ես այսպես անցկացնում եմ  իմ շաբաթվա 5 օրը: Իսկ մնացած երկու օրերից մեկը՝ ամբողջ օրը քնած եմ, իսկ կիրակի, էլի դաս եմ պատրաստում:
Ինչպես նկատեցիք, ես մի քիչ ժամանակ չունեմ զվաճանալու և ուրախանալու դեռահասին վայել ձևով: Մի՞թե երբ ծնողներս խոսում են «…Երբ ես 17 էի, գիտե՞ս ինչեր կենեի…»-, այս նկատի ունեն: Այո, ես 17 եմ, հաստատ  այլ էին պատկերացումներս դեռահասության մասին: Ու երևի սա է դեռահասության համը: Ու  կարծում եմ մեր ժամանակների դեռահասին՝ ինձ, կհասկանան իմ տարեկիցների 99%-ը:

Ձմեռային արձակուրդ

Սենց բան չէր եղել երևի: Ես մի պահ հոգնեցի արձակուրդից: Ես, որ երազիս մեջ նույնիսկ քնում եմ, հիմա հոգնել եմ արձակուրդից: Չէ, հա, արձակուրդից չի, է, ձանձրույթից ա: Ֆուհ, մի պահ ինձ վրա կասկածեցի նույնիսկ: Հա, բա կձանձրանամ` ինչ կանեմ: Եթե օրերով պառկես մահճակալիդ ու կինո նայես կամ գիրք կարդաս, կհոգնես, էլի:

Աչքերս փակ արդեն փնտրում եմ հեռախոսս: Բարձիս տակ չի հենա: Ոչ էլ իմ տակ ա: Աչքերս բացեցի: Հա, դրել եմ սեղանին: Էս սեղանն ինչ հեռու ա: Ոտքով քաշում եմ մոտս հեռախոսս, «անլոք» եմ անում, նայում ժամին: Էլի 12-ին եմ արթնացել: Հա լավ, ուշ-ուշ… Մի քիչ էլ պառկեմ: Միևնույն ա, պիտի հելնեմ ու նստեմ կոմպի առաջ, հենա` հեռախոսով կմտնեմ: Մտա ֆեյսբուք: Էսինչ-էնիչը liked your photo, էն մեկի ծնունդն ա, մյուսն էլ էլի ստատուսով Սոկրատեսի փիլիսոփայություններն ա դրել: Այսինքն, ֆեյսբուքում բան չկա: Մաման ասաց` արի հաց կեր, արդեն 2-ն ա: Հելա, կերա ու «Բարև համացանցի անթիվ անկյուններին»: Մի 2 ժամ համացանցում «սերֆինգ» անելուց հետո հասկացա, որ էլի բան չկա անելու: Մտա ու տեսա, որ «Սուփերնեյթրալը» 10-րդ սերիան ա հանել: Նայեցի, բա հետո՞: Հետո` մի քիչ գիրք: Կարդացի ինչ-որ գրական աղբ, որը գրել էր երևի մի ռուս դպրոցական, հետո Սթեյնի «կլասիկ» վախենալու պատմություններից մի 2-ը:
Արթնացա: Քնել եմ հեռախոսը ձեռքիս: Մաման նորից ասաց. «Արի հաց կեր, ժամը 12-ն ա»: Կերա ու պառկեցի:
Առավոտյան նորից Ֆեյսբուք, սերիալիս 11-րդ սերիան, մի 2 պատմվածք ու հաջորդ օրը նորից: Նորից ու նորից: Մինչև էն պահը, երբ իմ առավոտյան ֆեյսբուքի «թայմլայնի ընթերցանությունը» ընդհատեց Արմենի զանգը:
-Հել, իջի մեր յան, հավաքվում ենք տղերքով:
Ուֆ, հազիվ: Մաման զարմացավ.
-Էտ ո՞նց եղավ 12-ին տեղերիցդ հելար:
-Գնում եմ Արմենենց:
-Վահե, մի բան կեր` նոր գնա:
Ուխ, էս ինչ լավ ա: Դուրսը ափսոս ցեխ ա: Բայց չէ, մեզ համար ոչ մի բան ափսոս չի լինում. սրանք մի բան մտածել են…

Ձանձրալի արձակուրդները

Այնքան ուրախացա, երբ արձակուրդները երկարացրեցին: Բայց այդ ուրախությունը շատ կարճ տևեց: Արդեն մեկ ամիս է, ինչ դպրոց չենք գնում: Չեք հավատա, բայց կարոտում եմ: Ես էլ եմ զարմանում ինքս ինձ վրա: Ավելի մանրամասն ներկայացնեմ…

Անցավ ևս մեկ շաբաթ: Ուրբաթ օրը արդեն հոգեպես պատրաստվում էի դասի գնալուն, այն մտքին, որ երեք օրից նորից ծանրաբեռնված եմ լինելու, հանկարծ տեղեկանում եմ, որ կրկին մեկ շաբաթ արձակուրդն է մեզ «հյուր» եկել: Այդ ժամանակ չգիտեի` տխրեի, թե ուրախանայի: Անցավ երկու օր, և ես հասկացա, որ ուզում եմ դասի գնալ, դաս անել, շփվել դասարանիս երեխաների հետ, դաս պատասխանել և լսել, թե ինչպես է ուսուցիչս դասը չսովորած երեխայի վրա բարկանում:

Այդ մեկ շաբաթն էլ անցավ: Եվ նորից վատ լուր ստացա: Ինձ թվում է, արդեն հասկացաք, թե ինչ նորության մասին է գնում խոսքը: Չգիտեի`արդեն ինչով եմ զբաղվելու ևս մեկ շաբաթ: Արդեն ձանձրացել էի տանը, անգամ համակարգչային խաղերի և սոցիալական ցանցերի հավես էլ չունեի: Ամեն անգամ, երբ ձանձրանում էի, ասում էի.

-Դասի եմ ուզում գնալ… Մամ, ինձ դասի տար:

Նման նախադասություն ես իմ կյանքում առաջին անգամ էի ասում…

hayrapi baghdasaryan

«Մեծացած փոքրացածները»

Ասում են`փոխվում են ժամանակները, փոխվում են մարդիկ: Լինում են շատ դեպքեր, երբ այս մտքի հետ համաձայն չեմ լինում: Օրինակ, երբ տեսնում եմ, որ փոքրերն իրենց մեծի տեղ են դնում: Ժամանկը հեչ էլ կապ չունի, մարդը մարդ է ամեն տեղ, ամեն ժամանակ, երեխան`երեխա:

Տասնչորս տարեկան մի աղջիկ այնպես էր շպարվել, որ նայեցի, մտածեցի` մի քսանն անց կլինի: Ախր, ո՞րն է տարիքից մեծ երևալու իմաստը: Երևի վախենում են չմեծանան: Չէ՞ որ ամեն բան իր ժամանակն ունի: Իսկ ես հիշում եմ, տասներեք-տասնչորս տարեկանում դեռ բակում ընկուզենու տերևներից ու ցեխից տոլմա էի պատրաստում:

Մի քանի օր առաջ տասնյոթ տարեկան եմ դարձել, բայց չեմ ուզում մեծանալ: Ախր, մանկությունն այնքան հաճելի բան է, որ ուզում եմ հավերժ երեխա մնալ:

Հիմա նայում ենք երեխաներին ու մեծերից չենք տարբերում: Մեծ-մեծ խոսում են, տգեղ բառեր օգտագործում: Էլ չեմ ասում, որ գիրք կարդալն էլ լրիվ մոռացել են: Կարծես ամոթ բան է: Միայն իրենց սարքավորումներն են գրկում-նստում: Ես ոչինչ չունեմ տեխնիկայի դեմ: Դրանք մարդկանց նաև շատ օգնում են, բայց հենց դրանք էլ երեխաների մեջ սերմանեցին այլ արժեքներ: Քարդաշյաններ, «ծիմածիներ»… Երեխաներն իրենց իդեալներ են դարձնում` չես հասկանում ում: Շատերն արդեն վաղուց մոռացել են մոնթեներին, վարդաններին ու սոսեներին, այնինչ հենց նրանք պիտի դառնային երեխաներին կրթողները, ոչ թե ֆեյսբուքներն ու ինսթագրամները…

Թող հետ գան իմ մանկության տարիները, իմ «թսկած» գնդակը, մաշված կոշիկները, ցեխից տորթերն ու տերևներից փողերը… Երեխաների երեխայություններն ու անկեղծ ծիծաղը…

Հաջորդ մեղվաբույծը

Մեր ընտանիքում մեղվաբուծությունը սերնդից սերունդ է փոխանցվում: Տատս ասում է, որ պապիկս է մի քանի մեղվի փեթակներ գնել և սկսել զարգացնել մեղվաբուծությունը Ներքին Կարմիրաղբյուր գյուղում: Այդ մի քանի փեթակներին ավելացրել է մի քանիսը ևս, ու այդպես շարունակ: Պապիս չորս զավակներից հիմա նրա գործը շարունակում է հայրիկս` պատճառաբանելով, որ մեր տարածաշրջանի`Տավուշի մարզի համար, ամենահարմար գործերից մեկը  մեղվաբուծությունն է: Այս գործի ամենահամեղ ամիսը բառիս բուն իմաստով օգոստոսն է: Հենց այդ ամսվա սկզբին ենք մենք ամբողջ տարվա մեղրը քամում: Հիմա պատմեմ, թե ոնց է տեղի ունենում այդ գործընթացը: Մեր ընտանիքում բոլորս ունենք մեզ տրված հատուկ հանձնարարությունը: Հայրիկս ու մայրիկս մեղվի փեթակներից հանում են շրջանակները, բերում դասավոռում են տանը, հետո հատուկ դանակով գլխի շերտը քերում ենք (որպեսզի սարքի մեջ դնելուց հետո ավելի հեշտ դուրս գա մեղրը միջից) ու տեղադրում մեղր քամող սարքի մեջ: Այդ սարքը հենց այնպես չի աշխատում: Պետք է ձեռքով արագ պտտացնել, որպեսզի այդ արագութան տակ մեղրը դուրս գա շրջանակի միջից: Երևի այնքան էլ լավ չնկարագրեցի այդ գործընթացը, երևի հենց այն պատճառով, որ պետք է տեսնել և անմիջական մասնակցություն ունենալ դրանում: Աշխարի ամենահանգիստ և «համեղ» մասնագիտություններից մեկն է, չնայած ես դա մասնագիտություն չեմ համարում, այլ ապրելակերպ: Հիմա բացատրեմ` ինչու: Որովհետև եթե մտնում էս այդ գործի մեջ ու սիրով կատարում այն, ապա այդ պարագայում ոչ թե մեղվաբուծությունն օգտագործում ես որպես մասնագիտություն, այլ ապրում դրանով:

Ինձ թվում է, հենց դա է որակյալ մեղր ստանալու գաղտնիքը: Հիմա մտածում եմ, բացի հիմնական մասնագիտություն ստանալուց, արդյո՞ք շարունակեմ հայրիկիս գործը ու դառնամ հաջորդ մեղվաբույծը: Դեռ կմտածեմ:

lusine israyelyan

Գորդյան հանգույցը

Փորձելով գալ մեր գյուղ, ճանապարհին՝ դեռ գյուղ չհասած, կտեսնեք մի մեծ աղբանոց: Այն գտնվում է մեր գյուղի՝ Ներքին Կարմիրաղբյուրի և հարևան գյուղի՝ Տավուշի (Թովուզի) միջև: Մեր գյուղում աղբանոցի անունը անունը դրել են Թովուզի զբլանոց (աղբանոց), իսկ Տավուշ գյուղի մարդիկ, որպեսզի արժանի պատասխան տան, անունը դրել են Կարմիրի զբլանոց: Բայց իրականում այդ աղբանոցի հեղինակն է Բերդ քաղաքը:

Երբ մի անգամ ՀՀ նախագահը պիտի այցելեր մեր գյուղ՝ նորակառույց գյուղապետարանի շենքի բացմանը, ընդամենը մեկ օրում այն վերածվեց սովորական  հողի: Անցավ մեկ շաբաթ. նորից նույն աղբանոցը:

Երանի ամեն օր ՀՀ  նախագահը հյուր գար, որպեսզի մեր գյուղ տանող ճանապարհը գեղեցիկ և բարեկարգ լիներ:

Ասացինք` արի, բայց ոչ այսքան

Լուսանարը՝ Տաթեւիկ Հարությունյանի

Լուսանարը՝ Տաթեւիկ Հարությունյանի

Դեկտեմբերի 29-ն էր, ձյան ճերմակությամբ հիանում էինք միայն մեր Վահան գյուղը շրջապատող սարերին նայելով: Մոտենում էր Նոր տարին, և կարծես ամեն մեկը մտքում դժգոհում էր ժամանակին ոչ համապատասխան եղանակից, և բացի այդ, ի՞նչ Նոր տարի առանց ձյուն:

Բոլորը տներում խառնված պատրաստվում էին Նոր տարուն, խանութներում «շունը տիրոջը չէր ճանաչում»:

Ես սիրում եմ, որ Նոր տարուն փաթիլները հանգիստ պարելով իջնում են ներքև, բայց հակառակ իմ ցանկության, ձյան մեկ փաթիլ անգամ չկար, և ես անընդհատ մտքումս ասում էի.

-Երանի ձյուն գա, երանի ձյուն գա…

Այնպիսի տպավորություն էր, կարծես եղանակը լսեց ինձ ու բարկացավ:

Դեկտեմբերի 31-ի առավոտյան արթնացանք ու տեսանք համարյա մեկ մետրի հասնող ձյան շերտ: Դրանից հետո ցրտաշունչ քամին վեր կացավ, և սկսեցին սառնամանիքները:

Հայրս նայեց պատուհանից դուրս և ասաց.

-Ասացինք` արի, բայց ոչ այսքան:

Ուրեմն հայրս էլ էր մտքում կրկնել` երանի ձյուն գա…

Ձյունառատ ամանոր

Կալավանում ձյունառատ ամանոր է: Ձյունը այնքան շատ է, որ հնարավոր չէ տանից դուրս գալ: Մարդիկ չեն կարողանում այցելել միմյանց և շնորհավորել: Իսկ ես ընտանիքիս հետ գնացել եմ միայն տատիկիս տուն, որովհետև նրանք մոտ են ապրում, իսկ ընկերներիս և ուսուցիչներիս տուն գնալու համար պետք է հաղթահարեմ ձյան մետրանոց շերտերը: Ցավալին այն է, որ այդքանից հետո դեռ չեն մաքրել ճանապարհների ձյունը: Մաքրող մեքենանեը պետք է գան Ճամբարակ քաղաքից և մինչև տեղ հասնեն, բավական ժամանակ կանցնի: Բայց ասացին, որ արդեն ճանապարհ են ընկել և շուտով կհասնեն:

Միայն պետք է հուսալ, որ ճանապարհին չեն փչանա և տեղ կհասնեն: