Ինչն է ինձ հուզում խորագրի արխիվներ

Գրականության այսօրը

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Վերջերս կարդում էի մեր ժամանակների երիտասարդ գրողների ստեղծագործությունները, ու ասեմ, մեծամասամբ հիասթափություն ապրեցի արդի գրականությունից: Ներկայիս գերագույն խնդիրներից մեկը, որ ինձ հուզում է, դա լճացող գրականությունն է: Նկատել եմ, որ մեր սերունդը բաժանվել է երկու մասի. կարդացողներ և չկարդացողներ: Բայց այստեղ էլ հարցն այն է, թե ընթերցողներն ի՞նչ են կարդում: Ասում են` ազատության դար է, ազատ մտքեր պիտի լինեն, ազատ խոսք, բայց այդ ազատությունն արդեն վերածվում է այլասերության, իսկ վերջինս էլ մշակույթ ու գրականություն չի կարող կերտել: Կարելի է ասել, որ գնալով զարգանում է մի «փողոցային» գրականություն: Երիտասարդները սկսում են հետ մղել հանրահայտ ու անգնահատելի գրողներին ու իրենց ձեռքը վերցնել ինչ-որ պարզունակ, պրիմիտիվ ու հեշտ հասանելի գրքիկներ: Իսկ դրանց հեղինակներն էլ,մի երկու բառ իրար կպցնելուց կարծում են, թե վերջ, մեր անունը մնաց Գրող:
Օրերս տեսա, որ ֆեյսբուքյան մի դեռահաս օգտատեր իր էջում փնովել էր Հեմինգուեյի ստեղծագործություններից մեկը, այն համեմատելով բրազիլական սերիալի հետ: Շոկի մեջ էի… Դու գոնե նորմալ կարդացե՞լ ես, հասկացե՞լ ես, որ մի հատ էլ նման բան ես գրում, առանց մտածելու այդպես կոպիտ ես արտահայտվում, համաշխարհային արժեք ես ոտնահարում: 
Նմանօրինակ երևույթների պատճառները շատ են. անգրագետ ծնողներ, վատ շրջապատ, անգամ ուսուցիչներ: Պիտի մարդկանց ճիշտ գրականություն հրամցնես, պիտի նրանց ամեն բան ճիշտ մեկնաբանես, որ նման փաստի առաջ չկանգնես:
Այս հարցն ինձ վաղուց մտածելու տեղիք էր տվել: Շատ եմ ուզում, որ նորելուկ գրողները, մինչև իրենց խզբզանքը հանրությանը հրամցնելը մի լավ ծանր ու թեթև անեն, ցույց տան փորձառուներին, խորհուրդներ ընդունեն, նոր միայն իրենց համարեն գրող: 
Իհարկե, կան նաև արդեն ամուր քայլեր անող երիտասարդներ: Խոսքս բոլորին չի վերաբերվում:



Հուզող հարցեր եւ խնդիրներ. Աբովյան

Ինձ հուզում է մերօրյա պատանիների ինքնահաստատվելու և ինքնագնահատականը բարձր պահելու խնդիրը, հանուն որի ընկնում են տարբեր շրջապատներ, սկսում են ծխել և խոսել ոչ պատշաճ հայերենով:
Իմ դասարանում կան մի քանիսը, ովքեր նույնպես փոքր տարիքից սկսել են իրենց այդպես պահել, և չնայած նրան, որ գիտակցում են, որ դա անօգուտ է և վնասակար, չեն կարողանում դուրս գալ այդ ամենի միջից: Մնացածն էլ, ովքեր փորձում են հեռու պահել իրենց այդ ամենից, այդպիսի տղաները ճնշում են գործադրում և ծաղրական խոսքերով վիրավորում նրանց ինքնասիրությունը:
Նման իրավիճակներից խուսափելու համար, իմ կարծիքով պետք է հատուկ դասընթացներ անցկացնել մարդկանց մտածելակերպը փոխելու համար:

Էսթեր Մանուկյան

***

Ինձ հուզում է իմ շրջապատում օրեցօր ահագնացող աղքատությունը:
Շատ երեխաների համար սեպտեմբերի մեկը և դրան նախորդող մի քանի օրերը երջանիկ օրեր են, քանի որ նրանց համար գնում են նոր հագուստ, պայուսակ և այլ իրեր: Սակայն մի ստվար զանգվածի համար այդ օրը այնքան էլ երջանիկ չէ, քանի որ կարիքի պատճառով շատ ծնողներ չեն կարողանում իրենց երեխաներին կրթության տալ: Երեխաները երազում են դպրոց գնալ, կրթվել, շփվել իրենց հասակակիցների հետ:
Մի ընկեր ունեի, որի հետ ծնված օրվանից միասին էինք մեծացել: Երբ առաջին անգամ դպրոց պետք է գնայինք, ծնողներս ինձ գնել էին այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ էր:
Մի օր էլ սովորականի պես խաղում էինք, երբ նրան հարցրի.
-Անի, ծնողներդ քեզ ի՞նչ նոր իրեր են գնել դպրոցի համար:
Անին մի պահ նայեց աչքերիս, հետո գլուխը թեքեց և ցածր ձայնով շշնջաց.
-Գիտե՞ս, Լիլ, ես այս տարի չեմ կարող դպրոց գալ:
-Բայց ինչո՞ւ, չէ՞ որ մենք երազում էինք միասին սովորել:
Անին որոշ ժամանակ լուռ էր, գլուխը կախել էր, և ես հանկարծ նկատեցի արցունքի մի կաթիլ գլորվեց և ընկավ նրա դողացող ձեռքերի վրա: Նա պատասխանեց.
-Լիլիթ, ես դպրոց չեմ գալու, որովհետև չունեմ նոր հագուստ, պայուսակ, տետրեր, գրիչեր…
Ես լռեցի…
Այդ օրվանից շատ տարիներ են անցել, և ես հիմա հասկանում եմ Անիին, նաև հասկանում եմ, որ այդ ժամանակ շատ դժվար ու ցավոտ էր նրա համար:

Լիլիթ Վարդանյան

***

Ինձ շատ է հուզում այն, որ փողոցում ինձ մոտենում են շատ տարեց մարդիկ և գումար մուրում: Ես չեմ ցանկանում տեսնել այդ տարեց մարդկանց փող մուրալիս, որոնք, համոզված եմ, բոլորը շատ լավ մարդիկ են, և ժամանակին աշխատել են մեր երկրի համար: Այսօր նրանք ուղղակի ցանկանում են պետությունից աջակցութուն ստանալ, տաքուկ տուն և սնունդ ունենալ:
Մենք մեր դպրոցի տնօրեն ընկեր Քեշիշյանի հետ գնացել էինք ծերանոց: Ես շատ ազդվել էի, երբ տեսա միայնակ ծերերին լացելիս: Նրանք ասում էին. «Էրեխե՛ք ջան, խնդրում ենք, չթողնեք ձեր տատիկ-պապիկներին, ծնողներին դրսերում, մեղք են»: Դա ինձ մեծ ցավ է պատճառում:
Նաև ես խնդիր եմ համարում այն, որ այդ ծերերի մեջ կան պատերազմի վետերաններ, որոնք ժամանակին կռվել են հանուն հայրենիքի, իսկ հիմա ստանում են այնքան փոքր թոշակ, որը չի հերիքում անգամ կոմունար վճարների համար, և նրանք ստիպված մնում են սոված:
Ես կցանկանայի բարձրացնել մի հարց, որը ինձ նույնպես շատ է հուզում: Մեր դպրոցը շատ վատ է ջեռուցվում, և ես ստիպված եմ լինում դասերին նստել վերարկուով: Քանի, որ ես դասերին նստում եմ վերարկուով, վերարկուս շատ շուտ է կեղտոտվում, ստիպված եմ լինում գոնե շաբաթը մեկ լվանալ:
Ինձ թվում է, ես ճիշտ եմ անում, որ տեղեկացնում եմ այս մասին, քանի որ 17.am-ում չկան արգելված թեմաներ:

Լիոնելլա Սարգսյան

***

Ինձ հուզում է ժամանակս: Ժամանակը այնքան արագ է անցնում, որ ոչինչ չեմ հասցնում, երբեմն մտածում եմ, որ ժամանակը այնքան թանկ է, որ չեմ ուզում այն անիմաստ վատնել: Երբեմն մեղադրում եմ ինձ, որ չեմ հասցնում որոշ բաներ ասել, նրա պատճառով, որ ժամանցին և հանգստին միգուցե շատ ժամանակ եմ տրամադրում:
Աչքս թարթում եմ, և արդեն օրը մթնում է, շաբաթը, ամիսը վերջանում է, իսկ ես մեծանում ` կարծես բացթողումներ անելով, կարևոր բաներ չեմ անում:
Ժամանակը երբեք չես կարող հետ բերել, շատ է լինում, որ ափսոսում եմ անիմաստ անցկացրած իմ ժամանակի համար և ցանկանում եմ հետ տալ ժամանակը: Մտածում եմ, որ երբ մեծանամ, միգուցե ափսոսեմ, որ ժամանակին ինչ-որ բան չեմ արել:
Չեմ սիրում ափսոսել, դրա համար էլ ուզում եմ այնպես պլանավորել ժամանակս, որ հետո չափսոսեմ:

Լուսինե Արևյան

Հուզող հարցեր եւ խնդիրներ. Աբովյան

Ժամանակակից մարդուն հուզում են հազար ու մի խնդիրներ: Զարգանում են գիտությունը, տեխնիկան, տնտեսությունը: Իհարկե, այդ ամենը մարդու կյանքը դարձնում է ավելի հետաքրքիր, հեշտացնում է կենցաղային շատ խնդիրների լուծումը: Բայց այդ ամենի բարենպաստ ազդեցության հետ, միաժամանակ, բարդանում է կյանքը: Ժամանակակից մարդը նյարդային է և զբաղված, թեև նրա կյանքում կա ամեն ինչ երջանիկ լինելու համար: Այս բարդ կյանքին հարմարվելու համար ստիպված ենք ինքներս էլ փոխվել: Դժվար է պատասխանել՝ դեպի լա՞վն է արդյոք դա մեզ փոխում, թե՞ դեպի վատը: Կցանկանայի, որ մարդիկ ավելի պարզ լինեին հասարակ մարդկային հարաբերություններում, ավելի շատ շփվեին իրական, քան ոչ իրական՝ վիրտուալ աշխարհում: Մարդիկ աստիճանաբար վերածվում են կենդանի ռոբոտների, և կյանքն էլ դառնում է անհետաքրքիր: Սակայն ինձ առավել հուզում է այն, որ շատերս, համոզված եմ, դառնում ենք ավելի փակ՝ պարփակված ինքներս մեր մեջ: Ցավալի է, երբ ընկերոջդ պատահաբար ես տեսնում փողոցում, ու նա շտապելով բարևում է քեզ և անցնում՝ խոստանալով գրել քեզ սոցիալական ցանցերով կամ զանգահարել: Դա տխուր է, անիմաստ: Կցանկանայի, որ մենք՝ հատկապես երիտասարդները, ավելի հետաքրքիր և շփվող լինեինք, սովորեինք օգտվել և՛ սոցիալական ցանցերից, և՛ տարբեր կայքերից, բայց չանցկացնեինք օրվա մեծ մասն այդտեղ՝ անիմաստ ծախսելով ժամանակը: Չէ՞ որ ավելի գերադասելի կարղ են լինել գրքերը, ֆիլմերը կամ ընկերուհու հետ զբոսայգում քայլելը:

Նինա Մանուկյան

***

Մեր դպրոցը այնքան էլ լավ չի ջեռուցվում: Մենք դասերի ժամանակ դողում ենք դասարանում և սպորտդահլիճում: Անգամ վերարկուներով դպրոցի ներսում ցուրտ է: Մեր դասարանը գտնվում է արևոտ կողմում, բայց միևնույն է, ցուրտ է: Անցած տարի անգամ թույլ վառարան չէր միացվում: Կամ սպորտային դահլիճի կոտրված պատուհանները. մի՞թե ոչ ոք չի մտածում, որ երեխաները կարող են հիվանդանալ: Այդ հարցն իսկապես ինձ շատ է հուզում, ես շատ եմ ուզում, որ մեր դպրոցը վերանորոգվի:
Ինձ հուզում է նաև մեր վետերանների խնդիրը: Մենք շենքում մի տատիկ ունենք, նա ապրում է մեկ սենյականոց բնակարանում, և ամենացավալին այն է, որ նա մենակ է ապրում: Նրա ամուսինը վաղուց մահացել է, իսկ միակ տղան մեկնել է Ռուսաստան, և նա մնացել է մենակ: Ես շատ եմ ուզում, որ պետությունը հետևի այդպիսի մարդկանց, որոնց շնորհիվ մենք հիմա ապրում ենք…

Գրետա Պետրոսովա

***

Շատ մարդիկ ունեն այնպիսի պահվածք, որը տհաճություն է առաջացնում: Օրինակ, ինձ դուր չի գալիս, երբ մարդը քայլում է փողոցում, և անծանոթները նրա ետևից ինչ-որ արտահայտություններ են նետում:
Ինձ հուզում է նաև օգնության կարիք ունեցող ընտանիքների կյանքը: Զոհված ազատամարտիկների կամ ծնողազուրկ երեխաները ինչպե՞ս պետք է կարողանան հոգալ իրենց կարիքները, ուսման, հագուստի, սննդի խնդիրների համար գումար հայթայթեն:

Սոնա Ավագյան

***

Իհարկե, մարդկանց հուզող շատ հարցեր կան: Ամեն բանի մեջ զգացմունք կա: Եվ այդ զգացմունքները, հույզերի զեղումները միշտ էլ խտացած են մարդու ուղեղում: Բացի «ես»-ին վերաբերվող միակենտրոն խնդիրներից շատ են շրջապատի մարդկանց կամ էլ հենց շրջակա աշխարհի խնդիրները:
Ինձ շատ հուզող խնդիրներից է ինձ հետ այս լայն ու ընդգրկուն աշխարհում ապրող այն մեկի կյանքը, ով ինձ շատ մտերիմ չէ, բայց ես իսկապես նրա հանդեպ մեծ հարգանք ու սեր եմ զգում:
Սակայն նա ունի լուրջ խնդիրներ, որոնք ծագել են ոչնչից կարծես: Կյանքի տեմպից ու ռիթմից ընկած մի շրջան, ցավալիորեն, մտցրեց նրան անել թվացող մի փակուղի, որի բնորոշումն է` հակվածություն խմիչքին: Ոչ, դա ամենևին էլ հարբեցողություն չէ, ալկոհոլին բնորոշ պահվածք չէ, այլ միայն երբեմն-երբեմն, նույնիսկ շատ հազվադեպ, խմիչքի անկառավարելի ձվով օգտագործում, մինչև վերջին կաթիլը: Սա անօրինակ և աննախադեպ էր ինձ համար, ոչ ոք կարծես չէր հասկանում բուն խնդիրը: Լավն այն է, որ ճիշտ ժամանակին ոտքի ելան նրա հարազատները, նրան սիրողները և այժմ էլ օգնում են:
Ինձ հուզում է մարդկանց՝ կյանքի հունից ընկնելը, ինչ-որ մի ժամանակ ամենի հանդեպ անտարբերության հարուցումը, անցանկալիորեն առաջացումը, ոչ խելամիտ կերպով մոտենալը դժվար հարցերին:
Յուրաքանչյուր խնդիր, եթե կա, յուրահատուկ լուծում ունի: Դեռ փոքր հասակից մարդու մեջ պետք է սերմանել ողջախոհություն, բարություն, օգնելու անսահման ցանկություն, և ինչը ամենակարևորներից է՝ ուժեղ ոգի դժվար պահերին դիմակայելու ու հաղթահարելու խոչընդոտները:

Անահիտ Բաբայան

Ինչն է ինձ հուզում Աբովյան քաղաքում

Ինձ հուզում է իմ բնակավայրում խաղահրապարակների բացակայությունը: Դրանց բացակայության պատճառով երեխաները ստիպված են խաղալ փողոցներում, և հաճախ այդ ամենն ավարտվում է դժբախտ պատահարով: Երբ երեխաները խաղում են բակում, լուսամուտներից հաճախ լսվում են հարևանների ձայները, նրանք երեխաներից պահանջում են խաղալ այլ վայրերում կամ էլ խաղալ առանց աղմուկի: Բայց ի՞նչ կարող են անել երեխաները: Նրանք պետք է ունենան ուրախ մանկություն, և այս ամենը խոչընդոտում է դրան:
Կա ևս մեկ հարց, որն ինձ շատ է հուզում. ամենուրեք թափառում են անտուն կենդանիներ: Նրանք հատկապես շատ են աղբանոցներում: Մարդիկ փորձում են վախեցնել և վերացնել նրանց: Լինում է, երբ գիշերները փորձում եմ քնել, լսում եմ կրակոցներ, որոնց զոհն են դառնում անմեղ կենդանիները: Այնպես կցանկանայի, որ մարդիկ ոչ թե սպանեին, այլ ստեղծեին նրանց համար հատուկ կենտրոններ, որտեղ հոգ կտանեին նրանց մասին: Եթե ունենայի հնարավորություն, ես ինքս կստեղծեի նման կենտրոններ: Սակայն միայն իմ ցանկությունը նրանց փրկելու համար շատ քիչ է: Մարդիկ պետք է մտածեն նրանց մասին, գոնե մի քիչ խղճան ու կերակրեն երբեմն: Չէ որ նրանք էլ են մեզ նման լույս աշխարհ եկել ապրելու համար: Կենդանիները նույնպես ունեն ապրելու իրավունք…

Հասմիկ Եգանյան

***

Ինձ հուզում է, թե ինչպես են մարդիկ իրենց ապրուստը վաստակում. տեսնում եմ մեկը ուրիշի տանն է աշխատում, մյուսը` մուրացկանություն է անում: Եվ այդպիսի ընտանիքների երեխաները չեն կարողանում հաճախել դպրոց, ուսում ստանալ: Նրանք խնամում են իրենց ծնողներին, որպեսզի օգնեն օրվա հացի գումար վաստակել: Ինձ այս հարցն է հուզում, քանի որ ես էլ եմ օգնում, տեսնում եմ մարդկանց, ովքեր հագնելու գումարի, սննդի պարտքեր ունեն: Որպեսզի իրենց տանը խնդիրներ չլինեն, օգնում եմ նրանց:
Գիտեմ նաև երեխաների, ովքեր գնում են դպրոց, բայց որ միջոցառումներ են լինում, նրանց չեն ընդգրկում: Նրանք հագուստ ու գրենական պիտույքներ չունեն դպրոց գնալու համար… Կարծում եմ այսպիսի երեխաների վրա ավելի շատ ուշադրություն պետք է դարձնել, ու նրանց հետ պետք է ընկերություն անել: Չէ՞որ նրանք մեղավոր չեն, որ իրենց կյանքն այդպես է դասավորվել:
Ես չունեմ ծնողներ… Հաճախ մարդիկ դա իմանալով խուսափում են ինձնից, աշխատում են քիչ շփվել, որովհետև մտածում են, որ վատն եմ… Բայց նրանք չեն հասկանում, որ պետք չէ մարդկանց թերագնահատել կամ քննարկել, չէ որ բոլորն էլ կարող են այդ ճակատագիրն ունենալ: Ես այն մարդկանցից չեմ, որ ինչ-որ մեկի հետ չխոսեմ ու հեռու մնամ` իմանալով նրա ճակատագիրը: Մարդիկ չեն ուզում շփվել ինձ հետ նաև իմ ծնողների ունեցած խնդրի մասին իմանալով: Եղել են մարդիկ, ովքեր ինձ հետ շփվել են, բայց իմանալով իմ ընտանիքի մասին, հեռացել են առանց պատճառն ասելու: Ես ցույց եմ տալիս բոլորին իմ օրինակը, ես շփվում եմ բոլորի հետ առանց իմանալու նրանց կյանքը և առանց քննարկելու նրանց ճակատագրերը: Հուսով եմ կգա ժամանակ, երբ բոլորը կհասկանան, որ պետք չէ խուսափենլ և կօգնեն այն մարդկանց, ովքեր ծանր վիճակում են…

Լաուրա Պետրոսյան

***

Ես ունեմ շատ մտահոգող հարցեր, որոնց պատասխանները չեմ կարողանում գտնել: Օրինակ, իմ բնավորությունն ու հոգեբանությունը: Ես սիրում եմ ամեն հարցով օգնել շրջապատող մարդկանց, օգնելով նրանց, ես ինձ լավ եմ զգում, հանգիստ և դրանով ուրախանում եմ: Բայց ինձ հուզում է այն, որ շատ դեպքերում իմ բարությունը շահագործվում է: Ուզում եմ հասկանալ` ինչպես լինել բարի, բայց և չշահագործվել: Այս հարցն ինձ հուզում է անընդհատ ու հանգիստ չի տալիս: Շատ դեպքեր են եղել, երբ եկել է այն սահմանը, երբ զգացել եմ ինձ շահագործված զգալու վտանգը և չեմ հասկացել ինչպես վարվել, բայց միևնույն է, չեմ կարողանում մարդկանց մերժել ու ի սրտե օգնում եմ միշտ: Փորձում եմ ինքս իմ մեջ գտնել սխալը և կարողանամ ինձ հուզող այս հարցին լուծում տալ: Քիչ թե շատ գիտեմ սխալս, բայց ինձ խանգարում են իմ բնավորությունը և մտածելակերպը:
Ինձ հուզում է նաև շրջապատին վերաբերող մի խնդիր. դա անարդարությունն է: Չկա հավասարություն հասարակության մեջ, տարբեր խավերի միջև և բոլոր բոլորի: Անարդարությունն ամեն տեղ է իշխում, և ես վախենում եմ, որ դա ինձ իմ ամբողջ կյանքում կխանգարի: Բացի այդ, տեսնում եմ, թե ինչպես է այդ անարդարությունը խանգարում նաև իմ ընկերներին ու հարազատներին: Տեսնում եմ, թե ինչպես են մարդիկ անդադար աշխատում, որ պահեն իրենց երեխաներին, ու միևնույն է, չեն կարողանում ապահովել նրանց: Իսկ նրանք, ովքեր անարդար ձևով են վաստակում, ամեն ինչի հասնում են և ամբողջ օրը զվարճանում են և տարբեր անիմաստ գործերով զբաղվում: Նույն բանը կա ուսման մեջ: Այն երիտասարդները, ովքեր շատ խելացի են և ամեն բան անում են, որ կարողանան բարձրագույն կրթություն ստանալ, գումար չունենալու պատճառով չեն ընդունվում բուհեր, իսկ նրանք, ովքեր ոչինչ չգիտեն, անբան են ու անմիտ, իրենց գումարով են ընդունվում և ավարտում:
Այսպիսի շատ օրինակներ կգտնեմ, ինձ շատ բաներ են հուզում: Ուզում եմ, շատ եմ ուզում գտնել այս բոլոր խնդիրների լուծումները և հույս ունեմ, որ կգա ժամանակ, երբ կգտնեմ այն, ինչը կօգնի ինձ և շրջապատին:
Ամեն ինչ կախված է մեր մտածելակերպից և մեր դիրքորոշումներից…

Լիլիթ Մեսրոպյան

***

Ինձ շատ է հուզում, որ մեր քաղաքում շատ են գողությունները, մարդասպանությունները: Ես ունեմ շատ ծանոթներ, որոնց բնակարաններում եղել են գողություններ: Բայց ինչո՞ւ: Կուզեի, որ մեր քաղաքում լիներ համերաշխություն, բայց ցավոք չկա, կա չարություն և այլ այդպիսի բաներ: Ինչպես գողությունը, այնպես էլ մարդասպանությունը շատ են լինում: Չեմ ցանկանում, որ մեր քաղաքում տեղի ունենան այդպիսի արարքներ:
Նաև կանդրադառնամ երեխաների սոցիալական անապահովությանը: Ինձ հուզում է, որ կան շատ երեխաներ, ովքեր չեն կարողանում իրենց նախընտրած մասնագիտությամբ առաջ գնալ: Օրինակ, այն երեխաները, ովքեր ապրում են գյուղերում, չեն կարողանում գալ քաղաք, որպեսզի կարողանան իրենց ցանկացած մասնագիտությունը սովորել: Նաև գյուղերում չկան գոնե մշակութային խմբակներ, որ այն երեխաները, ովքեր սիրում են պարել, երգել, հաճախեն…

Մարիամ Մելիքյան

Mariam barseghyan

Էլ «Մարիո» չեմ խաղալու…

-Տատ, դե ես գնացի,- վերցնելով գլխարկս դուրս եկա տանից:
Դուրս գալով շենքից ես սկսեցի քայլել դեպի կանգառ: Այս ու այն կողմ էի նայում. մայթերը լիքն էին աշխատանքի և դասի շտապող մարդկանցով: Ասացի` մայթերը լիքն էի՞ն: Չէ հա, ի՞նչ լիքը: Լիքը կլիներ, եթե երկու դասընկերներ դպրոց գնալու ճանապարհին իրար հետ զրուցեին, ոչ թե ականջակալներով երգ լսեին, լիքը կլիներ, եթե մեկը մյուսին նկատեր և ֆեյսբուքի նամակները խորասուզված կարդալով չտրորեր կանգնած մարդու ոտքերը: Լիքը կլիներ, եթե այդ կանգնած մարդն էլ մի րոպեով կտրվեր իր հեռախոսից և ետ քաշվեր: Սրան ես արդեն սովորել եմ:
Ամեն առավոտ դասի գնալիս իմ աչքի առջև բացվում է նույն սև և սպիտակ «օնլայն» տեսարանը: Մի պահ ինձ սկսում եմ զգալ «Մարիո» վիդեոխաղի մեջ: Կարծես թե իմ նպատակն է` շրջանցել զոմբիացած մարդկանց և հասնել մինչև կանգառ: Կանգառից հետո, երբ նստում եմ հասարակական տրանսպորտ, սկսվում է երկրորդ փուլը, որտեղ իմ նպատակն է վայր չընկնել և պատահական չկպնել ինչ-որ մեկի հեռախոսին ու այն վայր չգցել: Դե, մինչև կանգնած հասնում եմ ուսումնարան, վերածվում եմ օնլայն շախմատի ձիու, և հաջողությամբ ավարտելով այդ փուլը, տեղափոխվում եմ երրորդ փուլ:
Երրորդ փուլը ամենադժվարն է: Այստեղ պետք է կարողանաս պոկել ընկերներիդ համացանցից, և ինքդ չընկնես համացանցի փոսի մեջ: Պետք է կարողանաս սպանել քո մեջ ֆեյսբուք մտնելու ցանկությունը: Ինչ մեղքս թաքցնեմ, ես այս փուլը դեռ չեմ անցել: Հասնում եմ ամենավերջին քայլին և այստեղ լսում եմ հեռախոսի ծնգծնգոցը և, իհարկե, վերցնում այն և մտնում ֆեյսբուք` նամակին պատասխանելու համար:
Հաջորդ օրը սկսում եմ առաջին փուլից: Բայց ոչինչ, ես այս կախվածությունից կձեռբազատվեմ, և շրջապատս էլ կազատվի, և մենք բոլորս էլ միասին, ռեալ կյանքով ապրելու ցանկությամբ, կհասնենք խաղի վերջին և չենք հանդիպի «Game over» բառերին, քանի որ ռեալ կյանքում «Մարիո» չեն խաղում:

Մայրիկիս հմուտ ձեռքերը

Ինձ երբեմն թվում է, թե հմուտ ձեռքեր ունեցող մարդիկ հրաշագործներ են: Այդ հրաշագործներից մեկը մայրս է՝ Վիոլետտա Ստեփանյանը: Նա հիանալի հելյունագործ է: Նրա աշխատանքները գրավում են բոլորի ուշադրությունը: Նա իր գործերից հաճախ նվիրում է բարեկամներին, հարազատներին և համագյուղացիներին: Շատ է ուզում վաճառել, բայց չի կարողանում, որովհետև գյուղում վաճառելը, կարելի է ասել, հնարավոր չէ, քանի որ բնակիչները շատ քիչ են և գումար էլ չունեն: Իսկ գյուղից դուրս վաճառելու համար միջոցներ ու գումար է անհրաժեշտ: Եթե վաճառվեին, դա մեծ օգնություն կլիներ մեր ընտանեկան բյուջեին:
Մայրիկս չի հուսահատվում և ամեն բան փորձում է: Ամռանը աշխատանքները տարան Գոշ գյուղում վաճառելու, բայց ապարդյուն, գործերի անգամ կեսը չէր վաճառվել, այդ պատճառով այլևս չգնացին, ու բացի այդ, միջոցները չէր բավականցնի ամեն օր գնալ-գալուն: Եվ այդպես, աշխատանքները մնում են մութ պահարանում: Իսկ մայրիկս հույս ունի, որ կգա մի օր, ու ինքը կկարողանա վաճառել դրանք:

Ինչն է ինձ հուզում Աբովյան քաղաքում


Ինձ հուզում են ավտովթարները, գողությունները, սպանությունները, և անչափ հուզում է մեր երկրի բնակչության սոցիալական վիճակը: Ցավոք, հիմա բոլոր տեղեկատվական աղբյուրներով ես տեղեկանում եմ ավտովթարների և սպանությունների մասին, որոնք մի քանի րոպեն մեկ տեղի են ունենում, իսկ Հայաստանի բնակչության վիճակը միշտ ծանր է: Կան այնպիսի մարդիկ, որոնց հեռուստացույցով տեսնելիս հասկանում ես, որ իրենց համար երջանկությունը գումարի մեջ չէ, նրանք գտնվում են ծանր սոցիալական դրության մեջ, բայց իրենց դեմքից ժպիտը չի պակասում:
Ինձ հուզում է նաև, թե ինչու են մարդիկ միմյանց նկատմամբ վատ վերաբերվում: Դրսում հաճախ նկատում եմ, թե ինչպես են միմյանց վիրավորում տղաները, և ցավոք, արդեն նաև աղջիկները:
…Ու բամբասանքը, ինչն ուղղակի տանել չեմ կարողանում:

Անժելիկա Աղասարյան

***

Աբովյան քաղաքում ապրելով՝ անհնար է չնկատել քաղաքի խնդիրները: Եվ երբ շրջապատված ես լինում այդ խնդիրներին զոհ գնացող մարդկանցով, այդ խնդիրներն ակամա դառնում են նաև քոնը:
Հանրակացարաններում ապրող ընկերուհիներ և ծանոթներ ունեմ, տեղյակ եմ այդ շինություններում ապրող մարդկանց սանիտարահիգիենիկ պայմաններից, դրանք անմարդկային են:
Ընկերուհիս ապրում է նման հանրակացարաններից մեկում: Ընտանիքի աշխատողները մայրն ու ինքն են: Բնակարանը շատ փոքր է, ընդամենը մեկ սենյակ` չորս հոգու համար: Հանրակացարանի շինությունը այնքան էլ ապահով չէ բնակչության համար: Ամեն անգամ սեփական սենյակի կամ գոնե սեփական մի փոքր անկյան մասին խոսելիս՝ ընկերուհիս ընկճվում է: Մյուս հարցերում նա նույնպես շփվող բնավորություն չունի… Կարծում եմ, դա իր ապրելակերպի բացասական ազդեցությունն է իր վրա:
Չէի ցանկանա, որ որևէ մարդ ապրեր այդպիսի պայմաններում. դա անարդար է, նրա հայրն իր կյանքն է զոհել հանուն հայրենիքի անկախության և բարօրության համար, իսկ նա հիմա ապրում է զուրկ այդ բարօրությունից և հորից…

Արմենուհի Ավագյան

***

Ինձ հուզում են սպորտային խնդիրները, հատկապես լող մարզաձևի: Օրինակ, թե ինչու Աբովյան քաղաքում և ընդհանրապես մարզերում չկան սպորտային դպրոցներ: Որտեղ էլ որ կան ու գործում են, չեն կազմակերպում մրցույթներ, թե՛ Հայաստանի, թե՛ միջազգային մասշտաբներով: Կամ օրինակ, հնարավո՞ր է, վճարելով տասը հազար դրամ և ամիսը մարզվելով տասներկու անգամ, դառնալ լողորդ և մասնակցել մրցումների:
Ինձ հուզում է նաև այն հանգամանքը, որ հեռավոր գյուղերում ապրող երեխաները տրանսպորտ չլինելու պատճառով չեն կարողանում հաճախել որևէ մարզաձևի պարապմունքների:

Դավիթ Հարությունյան

***

Ինձ հուզում են դավաճանությունները: Իմ տարեկիցների շրջանում հաճախ են հանդիպում ընկերական դավաճանությունները: Հավատարիմ ընկեր լինելը դժվար է, բայց…
Հուզում է նաև լքված և ծնողազուրկ երեխաների ճակատագիրը, անգամ միակողմանի ծնողազուրկ լինելը: Իմ շրջապատում կան այսպիսի երեխաներ: Ցավոք, նրանք զրկված են պետական հոգածությունից, ապրում են դժվարին պայմաններում, սակայն շրջապատին փորձում են ցույց չտալ իրենց խնդիրները:
Ես հուսով եմ, որ մի որ բոլոր այն խնդիրները, որոնք լուծումներ չունեն՝ կլուծվեն: Անապահով ընտանիքների հարցը կարծում եմ հուզում է բոլոր մարդկանց: Հաճախ ենք հեռուստացույցով տեսնում այս ընտանիքներին, որոնք փորձում են օգնություն գտնել: Նրանք մեծ կամքի տեր են, նրանց մոտ հույսը վերջինն է մահանում:

Գոհար Հակոբյան

***

Ճիշտ է, ես երբևէ չեմ ցանկացել անդրադառնալ այս թեմային, բայց կարծում եմ` պետք է: Մարդիկ սկսել են կեղծավորություն անել: Չգիտեմ ինչու են այն մարդիկ, ովքեր ինչ-որ առավելություն ունեն մյուսներից, ավելի վեր իրենց դասում: Ես դա չեմ սիրել երբեք: Եղել են դեպքեր, երբ ես շփվել եմ այնպիսի մարդկանց հետ, ովքեր անկեղծ չեն եղել ինձ հետ, և ես, իմանալով այդ մասին, այլևս չեմ ցանկացել նրանց հետ շփվել: Բոլոր մարդիկ էլ ունեն գաղտնիքներ, բայց դա ոչ մի կապ չունի անկեղծ լինելու հետ: Պետք է կարողանալ պահել գաղտնիքները, բայց ազնիվ մնալ: Կեղծավորություն անելով մարդիկ հասնում են բարձունքների, բայց դա երկար չի տևում: Լավ կլինի, որ բոլորը գիտակցեն, որ ազնիվ լինելն ավելի կարևոր է: Լինելով ազնիվ և՛ քեզ կօգնես, և՛ կողքիններիդ չես հիասթափեցնի: Կեղծավոր մարդիկ շատ կան, ազնիվ պետք է լինել…

Գրիշա Շաբուրյան

Երբ կգա այդ օրը

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Իմ դպրոցը (Սյունիքի մարզի Սիսիանի շրջանի Դարբասի միջնակարգ դպրոց) կառուցվել է 1966 թ-ին և սկսել է գործել 1969 թ-ից: Այդ օրվանից մինչև հիմա այն հիմնովին չի վերանորոգվել: Վերանորոգվել են միայն երեք սենյակներ` ուսուցչանոցը, համակարգչային և անգլերենի դասասենյակները, որի համար շնորհակալ ենք մեր ամերիկացի բարեկամներից:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի


Դպրոցի շենքը վթարային և սեյսմիկ անկայուն վիճակում է: Հիշում եմ, երբ գյուղում երկրաշարժից ցնցումներ եղան, պատերի վրայի ճեղքերը ավելի լայնացան: Դա ընդամենը 3-4 բալի դեպքում: Ես անգամ չեմ ուզում պատկերացնել, թե ինչ կլիներ, եթե ավելի ուժեղ երկրաշարժ լիներ: Երբ ցնցումներ եղան, մենք բոլորս դուրս եկանք դպրոցից և գնացինք ֆուտբոլի դաշտ: Վախեցել էինք, որովհետև մտածում էինք, որ հետցնցումներն ավելի ուժգին կլինեն, բայց բարեբախտաբար ամեն ինչ լավ ավարտվեց:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի


Մենք երազում ենք վերանորոգված և մաքուր սպորտ դահլիճ ունենալու մասին: Սպորտ դահլիճի չվերանորոգված լինելու պատճառով մենք շատ ենք տուժում: Չենք կարողանում նորմալ դասեր անցկացնել այնտեղ: Հարմարություններ չկան հագուստ փոխելու համար: Հանդերձարանները անմխիթար վիճակում են: Մեր երեխաների սերը այնքան մեծ է սպորտի հանդեպ, որ չնայած վատ պայմաններին, սպորտ դահլիճում վոլեյբոլ են խաղում: Ամեն անգամ ընկերուհիներս ասում են.
–Սոն, արի իջնենք սպորտ դահլիճ, վոլեյբոլ խաղանք:
-Երեխեք, ախր, էնտեղ փոշի ա ու շատ ցուրտ ա:
-Ոչինչ, կխաղանք, կտաքանանք:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Բացի այս ամենից սպորտ դահլիճի պատուհանները կոտրված են: Այնտեղ խաղալով և առավել ևս դաս անելով մենք մեր առողջությունը կվնասենք: Միայն դպրոցի երեք սենյակները եվրոպատուհաններ ունեն, իսկ մնացած պատուհանները մի փոքրիկ քամուց կարող են ջարդվել: Մի քանի շաբաթ առաջ ուժգին քամի էր, և մեր դպրոցի մի քանի պատուհաններ ջարդվեցին: Անգամ դպրոցի արհեստանոցի տանիքն էր վնասվել: Չնայած այդ ամենին, մենք մեծ խանդավառությամբ ենք սովորում, որ խելացի և կրթված մարդիկ դառնանք: Գուցե հետագայում կարողանանք օգնել մեր դպրոցին:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

astghik ghazaryan

Այսօր կիրակի է

-Ա՜ստղ, էսօր կիրակի ա,- ինձ քնից հանելով ասում է Մարինը` ընկերուհիս:
Դե, եթե կիրակի է, նշանակում է պետք է գնանք «Խաչ»: «Խաչ» ասվածն իրենից ներկայացնում է մի մատուռ, ավելի ճիշտ, մատուռի ավերակներ: Եթե չեմ սխալվում, մատուռը 16-րդ դարի կառույց է: Տարածքը, որտեղ գտնվում է Խաչը, գյուղացիներն անվանում են Կալեր: Մատուռի շրջակայքը պատված է գոմաղբով և զանազան անպետք իրերով: Չգիտեմ, մարդիկ ինչու են որոշել այդ սուրբ վայրը «զարդարել» աղբով: Ենթադրում եմ, որ դրա պատճառն այն է, որ մեր շրջանում մարդիկ հեռացել են հավատքից, ու գյուղում շատ քիչ մարդիկ կան, ովքեր եկեղեցի են հաճախում կամ գոնե որոշ չափով հավատում են Աստծուն: Այդ մարդկանցից է նաև տատիկս` Ամայը: Հիվանդության ու մի քիչ ծեր լինելու պատճառով (չեմ կարողանում նրան ծեր անվանել) նա չի կարողանում եկեղեցի գնալ, բայց երբ ես մոռանում եմ կամ ձևացնում եմ, թե մոռացել եմ, որ կիրակի է, Ամայն ասում է.

-Ամայ ջան, (մեկ-մեկ այդպես է ինձ դիմում), մոմ վեր կալ, քինյա Խաչը, մոմ վառի իմ իրեսը Իրա (Աստծո) վետի տակը:

Մեր ուխտատեղին հասնելու համար հաճախ մեզնից գերբնական ուժ է պահանջվում, և հատկապես այն ժամանակ, երբ եղանակը անձրևային է: Այնպիսի ցեխ է լինում, որ մինչև ծնկները ցեխի մեջ ենք խրվում: Երբեմն ստիպված ենք լինում թռչել սրա-նրա այգու ցանկապատի գլխով ու գողեգող ուրիշի տարածքով հասնում մատուռին: Թեև ամեն կիրակի այնտեղ ենք լինում, բայց ամեն անգամ ծանր ենք տանում, երբ տեսնում ենք մատուռի տխուր կերպարանքը: Տարածքում միշտ ուժեղ քամի է լինում, ու պատահում է մոմ վառելուց հետո չենք կարողանում առանց ընդհատելու աղոթել, որովհետև քամին անընդհատ հանգցնում է մոմը, և մենք ստիպված ենք լինում կրկին վառել: Նույն դժվարությամբ մենք տուն ենք գնում: Այսպիսով թեև մեծ դժվարությանը, մենք կատարում ենք մեր քրիստոնեական պարտքը: 

Սա ինձ ու ընկերուհուս համար սովորույթ է դարձել, որն ընդօրինակել ենք մեր մեծ քույրերից: 

Մենք ստիպված ենք լինում այդ դժվարին ճանապարհը կտրել-անցնել, որովհետև մեր գյուղում` Գետահովիտում, չկա եկեղեցի, չնայած այն բանին, որ մեր գյուղը համարվում է Իջևանի շրջանի ամենամեծ գյուղերից մեկը:
Այսօր կիրակի է, Խաչ գնալու ժամանակն է:

satenik

Վաղ ընտրություն

Իններորդ դասարանն ավարտող յուրաքանչյուր պատանու խնդիրն է որոշել` կամ դուրս գալ դպրոցից, կամ ընտրել մասնագիտություն, կամ շարունակել հաճախել դպրոց: Ահա այդպիսի դժվար ընտրության առաջ էի կանգնել ուսումնական տարվա սկզբին: Մայրս ամբողջ ամառ հարցնում էր. «Սա՛թ, կարող ա՞ անգլերենի մասնագետ դառնաս, կարո՞ղ ա` մանկավարժ, կամ դիզայներ, կամ մոդելավորող»: Իսկ այդ բոլոր հարցերին հետևում էր հետևյալ պատասխանը. «Չգիտեմ»: Իսկապես չգիտեի, չէ որ այդ տարիքում դեռ չես կողմնորոշվում, թե ինչ ես ուզում դառնալ: Դեռ շատ մասնագիտությունների մասին ոչինչ չգիտես, բայց ստիպված ես արագ ընտրություն կատարել, ինչը իմ կարծիքով սխալ է:

Վերջիվերջո առանձնացրեցինք երկու մասնագիտություն` տնտեսագետ և մանկավարժ: Իսկ այս երկուսից հաղթեց տնտեսագետը` ձայների մեծամասնությամբ: Որից էլ հետևում էր, որ դուրս եմ գալիս դպրոցից և ընդունվում Արարատի պետական քոլեջի` «Սպասարկման կազմակերպում» բաժինը: 

Քոլեջից առաջին տպավորությունները շատ լավ էին` նոր միջավայր, նոր «դասարան», «նոր դասասենյակ», լավ բացատրող «ուսուցիչներ»: Բնականաբար յուրաքանչյուր առաջին կուրսեցու համար դժվար է ադապտացվել կուրսղեկ, կուրս, դասախոս և լսարան բառերին: Նաև առաջիկա օրերի խնդիրն էր` լսարանների համարները հիշել, քանի որ շրջում էինք լսարանից լսարան, բացառությամբ ձմռանը: 

Քոլեջի ամենաուրախ պահերից մեկը երկար դասամիջոցին «բուֆետ» գնալն է: Սակայն ի տարբերություն դպրոցի, բուֆետ չկա: Մենք օգտվում ենք քոլեջի դիմացի խանութներից: 

-Ըհը, զանգը տվեց,-արագ-արագ հավաքվելով ասացի ես ու ընկերուհուս ձեռքը բռնեցի և քաշեցի դեպի մուտքը: 

Հիմա կասեք` «Ինչի՞ց եք ուշանում», որովհետև եթե մի քիչ ուշ ենք գնում, մեզ ուտելու բան չի հասնում: 

Չնայած քոլեջը դասաժամի տևողությամբ տարբերվում է դպրոցից` 80 րոպե, սակայն դասաժամը այնքան բովանդակալից և հետաքրքիր է անցնում, որ չենք նկատում, թե դասը երբ վերջացավ:

Սկզբում աշակերտից անցումն ուսանողի դժվար է, սակայն որոշ ժամանակ անց համակերպվում ես: Դպրոցն ունի հատուկ համակարգ, իսկ քոլեջում դու ես քո գլխի տերը: Բայց չմտածեք, թե քոլեջը վերահսկողությունից դուրս է. քեզնից պահանջում է սովորել և հաճախել դասերին, լինել կազմակերպված և պատասխանատու, հակառակ դեպքում բացակաների պատճառով կհեռացվես: 

Առայժմ ինձ դուր է գալիս ուսանող լինելը. քեզ մի տեսակ մեծ ես զգում: Բացի այդ քոլեջում շատ ակտիվ է անցնում նաև ժամանակը դասերից դուրս: Ամեն շաբաթ կազմակերպում ենք միջոցառումներ, մրցույթներ տարբեր կուրսերի միջև:
Հուսամ, մինչև ավարտելս ավելի լավ կհասկանամ. Ուզում եմ դառնալ տնտեսագետ թե ոչ, և իմ ընտրության համար հետագայում չեմ զղջա: