Արդեն ամբողջ Հայաստանով մեկ տարածվել է այն փաստը, որ Արագած գյուղի բնակիչները բողոքի ցույցեր են անում` Արագածում գործող ՀԷԿ-երի աշխատանքը դադարեցնելու համար: Արագածոտն մարզի մարզպետ Դավիթ Գևորգյանը ճանապարհը փակող մարդկանց վստահեցրեց, որ մարտի 20-ին հանդիպում կկազմակերպի ՀԷԿ-երի տնօրենների հետ:

Մարտի 20-ին Ապարանի 7 գյուղերի բնակիչներ եկել էին Արագած գյուղ, որպեսզի հանդիպեն սեփականատերերին և տան իրենց հարցերը: Գյուղացիները պնդում են, որ ջրերի մեջ կա ծծմբի առկայություն, իսկ տնօրենները առարկում են և ասում են, որ նման բան հնարավոր չէ:
Սեփականատերերը պնդում են, որ պետք է աշխատեն հէկ-երը, որովհետև իրենք վարկեր ունեն բանկերում և պետք է այդ վարկերը մարեն: Նրանք ասում են, եթե գյուղացիները ուզում են, որ հէկ-երը փակվեն, ապա, թող բոլորը հավաքեն տան այն գումարը, որը իրենք ներդրել են այդ գործում: Գումարը, իրենց ասելով, կազմում է չորս միլիոն դոլար:
Գյուղացիները ասում են, որ իրենք չեն տա այդ գումարը, որովհետև իրենց տանջանքի դիմաց ոչինչ չեն վաստակում: Գյուղացիներից մեկը` Գոռ Գասպարյանը, մարզպետին և տնօրենին ասաց, որ մշակել է 1 հեկտար հող, բայց ստացել է ընդամենը 2 տոննա բերք, որն էլ վարակված է եղել հիվանդությամբ: Իսկ հէկ-ի տնօրեններից մեկը պատասխանեց, որ բերքը վարակվում է հիվանդությամբ, որովհետև պարարտանյութը շատ են լցնում սերմերի վրա, կամ հենց սերմերն են վարակված գնել: Այդ ժամանակ գյուղացիները վրդովվեցին, որովհետև ինչպես կարող է նման բան լինել: Արմեն Սարգսյանը պնդեց, որ նման բան հնարավոր չէ, քանի որ այդ հիվանդությունը տարածված է միայն այս 7 գյուղերում: Ու հնարավոր չէ, որ բոլոր բնակիչներն էլ վարակված սերմեր գնեն կամ պարարտանյութը շատ լցնեն: Արմենը ասաց, որ գործնականում ամեն ինչ պարզ է: Ապացուցվում է, որ հհէկ-երը վնասակար են գյուղի բուսական և կենդանական աշխարհի վրա: Նա ասաց նաև, որ իր բերքը մշակել է երկու ջրերով. մեկը հէկ-երից եկող ջրով, մյուսը հէկ-երից վերև իր բնական հունով հոսող ջրով: Եվ տեսել է, որ հիվանդությունը միայն առկա էր այն բերքի մեջ, որը ջրվել է հէկ-երից դուրս եկող ջրով:
Գյուղացիները պնդեցին, որ հէկ-երը չպիտի աշխատեն, իսկ եթե աշխատեն, իրենց արած քայլերի համար պատասխանատու չեն, որովհետև գյուղացիները արդեն հունից դուրս են եկել:
Ժողովը ավարտվեց, բոլորը գնացին իրենց գործերին, եղբայրս նույնպես: Եղբայրս` Վարդան Գասպարյանը, երբ գնում էր աշխատանքի, ճանապարհին նկատել էր, որ հէկ-երի սեփականատերերը կանգ են առել Արտաշավան գյուղից մի քիչ հեռու: Նկատելով նրանց, փորձել է նկարահանել, թե նրանք ինչ են պատրաստվում անել: ՀԷԿ-երի սեփականատերերը գյուղացիներից թաքուն հարցազրույց են տվել Արմլայֆ լրատվական կայքին: Եվ տեսանյութի մեջ հստակ երևում է, թե ինչպես են նրանք փոխում թղթերը, ինչպես են գյուղացիներից թաքուն փորձեր կատարում, ինչպես են փորձաքննության տարվող ջուրը թափում: Այդ տեսանյութը տեսնելով գյուղացիներից մեկը` Գոռ Գասպարյանը, ամեն ինչ անում է, որ ճշտի լրագրողների ինքնությունը: Պարզելուց հետո նա զանգահարել է այդ լրագրողներին` ճշտելու, թե երբ և ինչո՞ւ են նկարել այդ հարցազրույցը, և ամենագլխավորը` ինչո՞ւ են նկարել գյուղացիներից թաքուն, ոչ մարդաշատ վայրում: Օպերատորը պատասխանել է, որ նկարել է այն, ինչ իրեն ասել են:
Գյուղացիները բարկացած են ու զարմացած: Ինչպե՞ս կարող են լրագրողները նկարահանել սուտ տեղեկություններ:
Գյուղացիները այլևս ոչնչի չեն հավատում և չեն թողնելու, որ փորձաքննության համար ջուր վերցնեն, որովհետև գիտեն, որ ամեն ինչ կեղծելու են: Նրանք ասում են, եթե հէկ-երը նորից վերսկսեն իրենց աշխատանքը, ապա իրենք իրենց ձեռքով հողին կհավասարեցնեն դրանք:

Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել մեզ ու մեր ծնողներին, որ չլքեցինք Հայաստանը: Ես գտնում եմ, որ Հայաստանը լքողը հայն է, բայց ոչ նրա սերունդը: Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչու եք դուք հայ: Ես մտածել եմ: Ու գիտե՞ք, թե ինչ կասեմ: Հայ հորից ու մորից ծնվելը դեռ շատ քիչ է հայ լինելու համար: Հայ է էն մարդը, ով փոքր ժամանակ մամայի ձեռքից բռնած նայել է հրապարակի շատրվաններին ու Բոչելլի է լսել: Հայ է էն մարդը, ով սիրում է մաքուր օդ, բնություն, ճշտապահություն, բայց միաժամանակ չի կարող ապրել առանց էս մեր քաղաքի կեղտոտ օդի:

Գիտե՞ք, էնքան բան ունենք մենք, էնքան հարուստ ազգ ենք: Էնքան բարի, արարող ու սիրունը սիրող ազգ ենք: Ուր ուզում եք գնացեք, որ հարկն ուզում եք բարձրացեք ու ինչ ուզում եք տեսեք՝ մայրամուտին Կասկադի վերևից Արարատին նայելուց լավ բան չկա: Մի՛ մոռացեք էս ամեն ինչը: Որովհետև շատերը մոռացան ու լքեցին երկիրը: Մոռացան, որ գետակի վրա թեքվել է ուռին, ու ոչ մեկը չուզեցավ մյուսին ասել․ «Վեր կաց, եղբայր իմ»: Ու մոռացան, որ անտանելի երթևեկությունից բացի՝ մենք ունենք Երևանի մետրոպոլիտենը` էն հրաշք տատիկներով, որոնց աչքերում 50-ականների Երևանն ա: Մոռացան մեր առաջին հանրապետությունը, ու որ մենք էինք, որ 1918-ին Կարսում օդանավակայան ունեինք:

Եթե ձեզնից ինչ-որ մեկը երբևէ ափսոսել է, որ մենք չունենք էն նեղլիկ սիրուն փողոցներից, ապա չի հիշում, որ չունենք, որովհետև էն ժամանակ դրանք աղքատ թիֆլիսցիների փնթի փողոցներն էին: Իսկ Երևանը ուներ լայն պողոտաներ և ոսկեգույն լույսերով սև քարե շենքեր:

Մենք չենք կարող էսպես հայրենիք պահել: Մենք մոռանում ենք, թե ինչ են նկարիչն ու ճարտարապետը, ու մենակ հիշում ենք գրողի տարած ֆինանսիստներին: Մենք մոռանում ենք, թե ինչ են կրակն ու կիթառը, ու հիշում ենք մենակ մեր ջեռուցումն ու մակբուքը: Մենք կտրում ենք ծառերը, կեղտոտում բնությունը ու մոռանում մեր տան ծորակներից հոսող Եվրոպայի ֆիլտրած ջրերից ավելի մաքուր ջուրը:

Մենք լսում ենք Հայաստանի հիմնը ու չենք էլ հիշում, որ մի Վարդուհի Վարդանյան ունեինք, որ երգում էր՝ երկիր իմ հայ: Գնում ենք «Բլեք սթարի» համերգին ու մեր մտքով էլ չի անցնում Առնո Բաբաջանյանի «Նոկտյուրնը»: Գնում ենք ցուրտ երկրներ, բայց չենք հասկանում, որ ցուրտ է, որովհետև իրենք Ռուբեն չունեն, որ երգի՝ ինչ զով գիշեր է, մեկն ինձ հիշել է: Ո՞րն ասեմ է, ո՞րն ասեմ:

Սա ես եմ, սա դու ես՝ կանգնած, լքված քաղաքի պահակները դարձած…

Գիտես, բոլորս էլ ուզում ենք լինել լավ սովորող, բայց երբեք բավարար չենք սովորում այդ լավ սովորողների շարքին միանալու համար: Չէի ասի, թե ծույլ ենք, ոչ էլ կասեմ, որ մեր ընդունակություններն են քիչ: Ամեն ինչ տեղում է, դեռ մի բան էլ ավելի: Օրինակ` իմ պարագայում իմ հետաքրքրասիրությունը այնքան շատ է, որ չեմ կարող մի բան մինչև վերջ սովորել: Ու այդ հետաքրքրասիրությունը բավարարելու են գալիս ֆիլմերը, գրքերը, այցելությունները, անվերջ զրույցները, տեսակետներն ու գաղափարները: Մինչ բավարարում ենք մեր հետաքրքրասիրությունը, անցնում է օրը, ուժասպառ ենք լինում, ու էլ ինչ դաս, ինչ սովորել:

Արթնացանք:

Միանգամից ափսոսում ենք, որ երեկ չենք սովորել, որովհետև մի քանի ժամից պատասխանելու ժամանակն է: Ափսոսելով, բայց փորձելով ուրախ երևալ` քայլերս ուղղում եմ համալսարան ու հասկանում, որ գրեթե ամեն ինչ գիտեմ ամեն ինչի ու ամեն մեկի մասին, ինչ տեսնում եմ: Սա, իհարկե, շնորհիվ իմ հետաքրքրասիրության: Գնում եմ դասի: Դասախոսը պատմում է մի բանի մասին, որը դասին չի վերաբերում. կարծես թե մենակ ես եմ տեղյակ դրանից, դեռ մի բան էլ ուզում եմ դասախոսիս ուղղել ու լրացումներ անել: Մի րոպե, բա էն լավ սովորողներն ո՞ւր են: Հա, ոնց էի մոռացել, էսպիսի բաների մասին գրքերում է գրած, ոչ թե դասագրքերում: Ուրախանում եմ, որ լավ սովորողներից չեմ ու խորանում եմ համացանցի մեջ` հետաքրքրասիրությունս բավարարելու համար կարդալով, մինչև դասախոսը մի ավելի հետաքրքիր բառով կամ նախադասությամբ ինձ կշեղի դասի ուղղությամբ: Հիմա էլ մի ուրիշ հարց է ինձ հետաքրքրում` լինեմ լավ սովորո՞ղ, թե՞ լավ մարդ:

Ընդհանրապես, երբ խոսքը գնում է կանաչապատման մասին, ապա բոլորը ոտքի են կանգնում, փոխում են իրենց ֆեյսբուքի գլխավոր նկարները, գեղեցիկ բառերով շարադրություններ են գրում և այլ պաթոսախեղդ բաներ են անում, սակայն երբ բանը հասնում է գործին՝ չգիտես ինչու, սկսում են պայքարել մի բանի համար, որն ընդհանուր առմամբ, իրենից որևէ արժեք չի ներկայացնում։

Ցույցերի ժամանակ, երբ հավաքվում էինք Ազատության հրապարակում (նույն ինքը` Օպերան) բողոքում էինք, որ սրճարանները փակում են ամեն ինչ, չկա ազատ տարածք և այլն։ Երբ տեսնում էինք Թամանյանի գծագրած Երևանը՝ վրդովվում էինք, որովհետև չունեինք դա իրականում։ Քայլելիս ամենաքիչը երեքից հինգ րոպե շունչը պահել էր պետք, որովհետև ամբողջ կենտրոնը ողողված էր ոչ այդքան հաճելի սննդի և ըմպելիքների հոտերով։

Լինելով Երևանի քաղաքացի՝ չեմ կարող ասել, որ Երևանն ինձ համար ուղղակի քաղաք է, և չունի ինչ-որ առանձնահատուկ տեղ իմ սրտում։ Չեմ պատրաստվում գրել բանաստեղծություններ Երևանի շենքերի մասին, բայց Երևանի պատմությունն իմանալը համարում եմ իմ անձնական պարտքը։ Հարկ է նշել, որ մեր ներկայիս մայրաքաղաքը իր մեջ ընդգրկում է Հայաստանի մնացած տասնմեկ մայրաքաղաքներից որոշ մոտիվներ։ Մենք ողողում ենք մեր քաղաքն արժեք չունեցող տարածքներով ու սրճարաններով, փչացնում ենք քաղաքի պատմամշակութային վայրերը մեկ բաժակ սուրճի համար։

Պայքարելով տարածքների պահպանման համար՝ առաջին հերթին պետք է մտածել քաղաքի ու նրա տեսքի մասին։ Սրճարանի հետքերով չենք կարող կերտել մի պատմություն, որը պետք է ունենա Երևանը։ Պատմամշակութային արժեքների կողքը ստեղծել շուկայական հարաբերություններ անընդունելի է։ Իմ կարծիքով՝ փողոցային առևտուրը պետք է լինի առանձին տարածքում և ոչ մայրաքաղաքի կենտրոնում։

Խոսելով կանաչապատման ու բարելավումների մասին պետք է պատրաստ լինել փոխելու ոչ միայն ֆեյսբուքի գլխավոր նկարը, այլ նաև մեր հասարակությունը։

Հիվանդություններից ամենածանրն ու անբուժելին կարոտախտն է: Սա ձգձգվող, ճնշող, խեղճացնող հիվանդություն է: Սրա համար բուժման դեղամիջոցներ չկան, սրա վերջը կանխատեսելի չէ:

Ու մի օր անսպասելիորեն որոշում ես ինքնաբուժությամբ զբաղվել: Մի օր որոշում ես ինքդ քեզ թույնի նման ներարկել նրա չվերադառնալու գիտակցումը: Ու հենց կարողացար դա անել, հենց ուժերդ հերիքեցին՝ նրա չվերադառնալու գիտակցումը նստեցնելու ուղեղիդ մեջ, սկսվում է ուրիշ գործընթաց՝ ինքնադատարկման սպանիչ գործընթացը, դանդաղ հատնելու գործընթացը, ինքդ քեզ դատարկելու, ինքդ քեզ սպառելու, ինքնասպառվելու գործընթացը, հարազատիդ միջիցդ աստիճանաբար պոկելու, հանելու, գիտակցությունիցդ վերացնելու սարսափելի գործընթացը: Սկզբում մտածում ես, որ դա այդքան էլ դժվար չէ, ծայրահեղ դեպքում դժվարը սկիզբն է, բայց հետո, հետոն ավելի ծանր է:

Սկզբում միջիցդ հանում ես հիշողություններն ու հուշերը, հետո ձայնն ես հանում, տոնայնությունը, շնչառությունը, հոտն ես ջնջում միջիցդ: Հետո մաքրում ես նրան աչքերիցդ, որ ոչ բաց, ոչ փակ վիճակում պատկերներ չհայտնվեն, տեսիլքներ չերևան: Հիշողությունիցդ մաքրում ես ժպիտը, աչքերի խաղը, ամեն ինչ հանում ես: Հեռախոսիցդ, այնուհետև նաև ուղեղիցդ ջնջում ես հեռախոսահամարը, տան հասցեն, բնակարանի թիվը: Հետո աստիճանաբար սկսում ես համակրել նրա համար անընդունելի երևույթներ: Օծանելիքները, որոնց բույրը քեզ նրան է հիշեցնում, սկսում ես արհամարհել: Թատրոններ սկսում ես ոչ միայն մենակ, այլև երբեմն նույնիսկ չայցելել: Սկսում ես չլսել նրա սիրած երգերը, չխոսել նրա սիրած թեմաներից, դե, աստիճանաբար դատարկվում ես այնպես, ինչպես դատարկվում են հարազատներից՝ շատ սովորական, հասարակ ձևով: Սրճարաններում փոխում ես պատվերներդ, եթե նրա հետ միշտ թեյել ես, հիմա սկսում ես սուրճ խմել (մի բան, որ առաջ երբեք չես արել): Տեղերով, որով անցել եք, սկսում ես էլ չքայլել, ճանապարհներ ես շրջանցում, երթուղայիններ ես փոխում: Շենքերը, շքամուտքերն ու տանիքները սկսում են էլ չհետաքրքրել: Քեզ սկսում են ձանձրացնել ճամփորդող մարդկանց երազանքները, ապագայում մեծ տներ կառուցող մարդկանց նպատակներն են ծիծաղելի թվում: Առավոտյան ուշ ես արթնանում, երեկոյան շուտ քնում: Չես շպարվում, վանդակավոր վերնաշապիկներ սկսում ես էլ չհագնել: Ավելին՝ զգացմունքներդ են փոխվում, սկսում ես ատել՝ այդպիսով սպառելով ինքդ քեզ… Դատարկվում ես մինչև վերջին բջիջդ, հատնում ես, ու հենց էլ սպառվելու տեղ չես ունենում, զգում ես, որ անիմաստ էր, որ սա հերթական սխալ բուժումն էր, ներարկումը չօգնեց: Որովհետև հասկանում ես, որ սխալ բուժումների նման ոչ միայն արդյունք չի տալիս, այլև հակառակ արդյունք է տալիս: Նա ոչ միայն չի դատարկվում, այլև շատանում է, տարածվում օրգանիզմումդ, երակներովդ հոսում է, սնուցում ուղեղդ, լցվում է ոսկորներիդ մեջ: Ամենուր նա է, նրան զգում ես մատներիդ ծայրերին, չորացած ու ճաքած շրթունքներիդ վրա, նրա արտացոլանքով փշաքաղվում ես, նրա ձայնով մտածում, նա շատանում է, տարածվում, քայքայում է…

Կարոտախտ կոչվող հիվանդության օջախը սիրտն է, իսկ սրտին ձեռք տալ չի կարելի: Սրտից դատարկել անհնար է, սիրտը չի ենթարկվում, դրա համար էլ այդ հիվանդության համար դեղամիջոցներ, բուժումներ չկան: Ու դու ապրում ես՝ այդ հիվանդությունը միշտ կրելով ներսումդ: Այս հիվանդությունը քայքայում է ներսից, մաշում է ու չի հանգստանում: Ներսդ դժոխքի է վերածվում, իսկ արտաքնապես ոչ մի փոփոխություն չի անում, երբեմն՝ շատ հազվադեպ ի հայտ է գալիս այդ հիվանդությամբ տառապելու միակ նշանը՝ խոնավացած աչքերը… Ի վերջո հասկանում ես, որ դու միայնակ չես կարող պայքարել այդ հիվանդության դեմ, դու ուղղակի անզոր ես, որովհետև դու նույնիսկ չկարողացար նրան սպանել, որովհետև հիշողություններն ու հուշերն, իրար հերթ չտալով, նորից են հայտնվում։ Ձայնն ես լսում, շնչառությունը զգում, ժպիտը, աչքերի խաղը, ամեն ինչ հետ է գալիս: Հեռախոսահամարն ես հավաքում, որ զանգես, նրան հիշեցնող օծանելիքներն ես փնտրում, սրճարաններում նորից սկսում ես թեյ պատվիրել (նախկինից ավելի շատ), քայլում ես հին տեղերով, ձեր սիրած ճանապարհներով, շպարվում ես, որովհետև նա այդպես էր սիրում, վանդակավոր վերնաշապիկներ ես հագնում, դե հասկանո՞ւմ ես՝ նա նորից շատանում է, տարածվում, ու դու նախկինից ավելի շատ ես սիրում նրան:

Իր տեսակով՝ կարոտախտը եզակի, չկրկնվող հիվանդություն է: Նրանով աշխարհում տառապում են հազարավորները: Այդ հազարավորները գիտակցում են, որ չեն բուժվելու, որովհետև հրաժեշտներն ու բաժանումները անվերադարձ են լինում, որովհետև նրանք, ովքեր գնում են, էլ երբեք չեն գալիս: Որովհետև եթե մի բանի անունը բաժանում է, ապա դրա կողքին չի կարող հավասարապես տեղավորվել վերադարձը: Բաժանումն ու վերադարձը հեռացել են իրարից ու էլ երբեք չեն հանդիպելու: Ու ահա բաժանումների լինելիության և վերադարձների չգոյության պայմաններում էլ ծնվում է աշխարհի ամենասիրուն ու սպանիչ հիվանդությունը՝ կարոտախտը, որ քայքայի, մասնատի ու հետո հավաքելը այլևս դարձնի անհնար։

Ֆեյսբուքյան տարեգրքի վերուվարների ընթացքում լսվող կտտոցների մեջ մեկ էլ մի կտտոց ու «BAREV DEZ»։ Մի պահ ինձ չորացած խոտ զզգալու, փոքրիկի նկարը մեծացնելու ու լայքելու խնդրանքը կատարելու արանքում մտածելու ժամանակ է մնում։ Էդ ժամանակում նաև մտածել, որ 1614 տարի առաջ մի մարդ ստեղծել է հայերեն տառեր, որ մի քանիսը TANK (տանկ) գրե՞ն թանկի փոխարեն։ Իրականում լատինատառ գրելը համացանցային տիրույթում բավականին մեծ խնդիր է՝ ըստ իս, որովհետև բացի նրանից, որ բառերը շատ հաճախ աղավաղվում են հնչյունաբանական և իմաստային առումներով, դա նաև տեղեկատվական տեխնոլոգիաների գերարագ զարգացող շրջանում հայերենի պակասության կարող է հանգեցնել առցանց հարթակում։

Իրականում, այս խնդրի պատճառները բավականին խորն են, մարդկանցից շատերը հայատառ չեն գրում սխալներից խուսափելու պատճառով, իսկ ոմանք էլ ուղղակի սովոր չեն հայերեն տառաշարերից օգտվելուն (2019 թվականին տեխնիկական խնդիրներից խոսելը անիմաստ եմ համարում, քանզի ցանկության դեպքում հնար գտնելը միշտ էլ հեշտ է)։ Հայատառ գրելու մշակույթը պետք է մտցնել մեր հասարակության մեջ դեռ դպրոցից․ աշակերտները պետք է հանձնարարություններ ունենան, որոնք պետք է հանձնել թվային տարբերակով ու հայատառ շարադրած։ Այդպես նրանք աստիճանաբար կմերվեն այդպես գրելուն։ Իսկ սխալվելուց վախեցող մեծերին էլ օգնության կարող են հասնել խելացի ստեղնաշարերը, որոնք գրելու ընթացքում ուղղում են բառերը։

Հայատառ գրելը կզարգացնի առաջին հերթին ժամանակակից լեզուն ու կնպաստի որոնողական համակարգերի հայերեն բաժինների զարգացմանը, որոնց հիմքում հիմնականում արհեստական ինտելեկտի աշխատանքն է։

Թերևս կարելի է նշել, որ վերջին տարիներին սոցցանցերում աստիճանաբար անցում է կատարվում հայատառ գրելուն ու հայատառ գրելու կոչեր են արվում նույնիսկ պետական պաշտոնյաներից, ընդհուպ մինչև երկրի վարչապետը։

Հայատառ գրելը հավես է, գրեք հայատառ, միայն հայատառով կարելի է լիովին դիպուկ արտահայտվել ու արտահայտել զգացածը, ու ի վերջո, միայն հայատառ գրողները կարող են ժպտալ էսպես՝ ։Ճ:

Հայերենը սիրելը նշանակում է հայերեն ու հայատառ գրել։