Վերջերս ավելի հաճախ եմ սրտնեղում ու շուրջս կատարվող ամեն բան ավելի խորը վերլուծում: Մեկ մտածում եմ. պե՞տք էր արդյոք այդքան մտքերի մեջ ընկնել ուրիշների արած-չարածների համար. վերջիվերջո ամեն մարդ ինքն է իր արարքների համար պատասխանատու, ինձ ինչ: Մեկ-մեկ էլ, ախր, ուղղակի չեմ կարողանում շրջանցել ինչ-որ նկատելի մի բան, ու աընդհատ մտքումս վերլուծում եմ: Մի քանի բան կա, որ իրոք, տանել չեմ կարողանում, ու չեմ էլ կարողանում ըմբռնել:

Զգացել եմ, թե ինչքան են մարդիկ դարձել պիտակամոլ, բրենդի հետևից վազող: Ամեն ինչ անում են, մենակ թե իրենց հագածի պիտակն երևա, գինը իմացվի: Նման մարդկանց հետ որ մի քիչ երկար ես շփվում, հասկանում ես, որ իրենք ավելի էժան են, քան այն շորերը, որ կրում են:

Տխրում եմ, գիտե՞ք:  Ու, իմիջիայլոց, ասեմ՝ շատ պարտադիր է, որ ինչ-որ առնում են, լավ տոպրակով տան, որ հետո տոպրակը ձեռքներից ցած չդնեն: Կարևորը ոչ այդքան հագուստն է, գնված իրը, քան անունն ու տոպրակը: Մի տետր, մի անկապ բան դնեն մեջն, ու բոլորը տեսնեն, որ այդ խանութից օգտվել են: Ամբողջ մի ամիս կտանջվեն-կաշխատեն, մի հարյուր հազար աշխատավարձ կստանան, կգնան մեկ էլ մի հիսուն հազարանոց ժամացույց կառնեն (դե քանի որ հիմա շատ ակտուլ է դա), կհագնեն արդեն մաշված մի տաբատ, կոշկակարի կարիք ունեցող մի  կոշիկ, բայց կարևորը, հիսուն հազարանոց ժամացույց կկրեն: Դե,  համ էլ անցած տարվանից օգտագործված տոպրակն արդեն մաշվել է, փոխել էր պետք: Ու կարևոր էլ չէ, որ տանը ավելի կարևոր ու անհրաժեշտ ծախսեր կային, քան ժամացույց առնելը: Խնդիրը մոդային համահունչ լինելն է, թեկուզ կյանքի գնով:

Մի ժամացույց ունեմ, որ ծննդյանս օրն եմ նվեր ստացել, ու պատկերացրեք, որ ոչ սիրուն տոպրակով էր, ոչ էլ սիրուն տուփով, բայց ես հենց առաջին պահից շատ հավանել եմ ու միշտ ձեռքիս է: Ամեն անգամ կրելիս ինձ հարցնում են՝ ի՞նչ բրենդ է: Ես պատասխանում եմ, որ շատ թանկ մարդուց ծննդյանս նվեր է, որովհետև, իսկապես, անունն անգամ չեմ նայել: Հետո, իհարկե, իմացա ժամացույցիս ինքնությունը զուտ նրա համար, որ պատասխան ունենամ: Բայց տխուր է, չէ՞. ես ոչ բրենդի անունը գիտեմ, ոչ էլ գոնե տոպրակն ունեմ որպես ապացույց: Վիճակս ծանր է:  Մի քիչ կոպիտ համեմատություն անեմ. սիրել ու հագնել հագուստ նրա համար մենակ, որ ինչ-որ հայտնի բրենդից է, նույնն է, որ մարդուն սիրեք իր անվան կամ իր սիրուն հեռախոսի համար:

Մեկ էլ մտածում եմ, որ եթե սրճարաններն ու ժամանցի վայրերը սկսեն արգելել check in անելը, հաստատ հաճախորդների զգալի տոկոս կկորցնեն: Էլ ո՞ւմ է պետք գնալ մի տեղ, որ ոչ մեկը չի իմանալու, որ նկարի մեջ չեն կարողանալու նշել: Էլ չեն կարողանալու իդեալական ու գերբարեկեցիկ կյանքի պատկեր ստեղծել սոցիալական ցանցերում:

Մի տեսակ, շատ ջղայնացած նյութ ստացվեց, ու գիտեմ՝ հեչ, իմ գործը չէ, թե ով ինչ կանի: Բայց կարևորը, սրտինս ասացի. եթե չգրեի, էլի պիտի օրերով տանջվեի:

Որպես վերջաբան այս կարճ նյութիս՝ մի պարզ ու հասարակ բան  կասեմ. ամենաարժեքավոր ու երբեք մոդայից դուրս չեկող պիտակը  ձեր ներսում պիտի փակցված լինի՝ մարդ: Ու հավատացեք, ինքը միշտ մոդայիկ է, ակտուալ:

Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի

«Սալամ ալեյքոմ»:

Եկել եմ՝ մի քիչ կարևորի մասին խոսենք: Ֆակուլտետս նշում է 50-ամյակը, արդեն կես դարեկան է:

Երևանի պետական համալսարանում նոյեմբերի 9-ին ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետը նշեց հիմնադրման 50-ամյակը: Մեկնարկեց նաև Հայկական արևելագիտական առաջին միջազգային կոնգրեսը (ACOS’18):

Գիտական խորհրդի նիստերի դահլիճում տեղի ունեցավ բացման պաշտոնական արարողությունը, որին ներկա էին ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը, ՀՀ ԿԳ նախարարի պաշտոնակատար Արայիկ Հարությունյանը, ՀՀ Պաշտպանության փոխնախարար Գաբրիել Բալայանը, ՀՀ Սփյուռքի նախարարի պաշտոնակատար Մխիթար Հայրապետյանը, ՀՀ Արտաքին գործերի աշխատակազմի ղեկավար Վահագն Մելիքյանը, ԵՊՀ ռեկտոր, պրոֆեսոր Արամ Սիմոնյանը, հյուրեր հայաստանյան և միջազգային կառույցներից:

Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի

Բացման պաշտոնական արարողությունը իր ողջույնի խոսքով սկսեց ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանը: Ապա Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը ողջունեց և շնորհավորեց ներկաներին՝ ասելով․

-Փայլուն 50 տարիներ, հոյակապ արդյունք և կարծում եմ՝ փայլուն ապագա: Հույս ունեմ, որ արևելագիտության ֆակուլտետի հիման վրա մի շարք հզոր կառույցներ կստեղծվեն, որոնք կկրեն այն կարևոր և նշանակալից ազգային պահանջը, որը մենք ունենք: Հայաստանը կրկին կենտրոնն է Մետաքսի ճանապարհի, Հայաստանը խաչմերուկն է տարբեր քաղաքակրթությունների, կենտրոնն է քաղաքական հսկայական իրադարձությունների, և այդ կենտրոնը լինելով՝ Հայաստանը պետք է ստանձնի իր դերը, որտեղ հսկայական նշանակություն ունի արևելագիտությունը։

ՀՀ Կրթության և գիտության նախարարի պաշտոնակատար Արայիկ Հարությունյանը ներկաներին շնորհավորեց՝ իրականում չիմանալով՝ հանդես գալ որպես նախկին ուսանող, ներկա դասախոս, թե նախարար: Ապա ավելացրեց․

-Ֆակուլտետի անցած ուղին դիտարկելիս՝ ուզում եմ նշել մի առանձնահատկություն, որը մշտապես տարբերել է ֆակուլտետի՝ ակադեմիական ազատ մշակույթի, նվազագույն վարչարարության, իրական ուսանողակենտրոնության մթնոլորտը: 21-րդ դարում այլևս չպետք է լինեն այնպիսի իրավիճակներ, երբ ճնշվում են ակադեմիական ազատությունները, երբ ճնշվում է բուհի ինքնավարությունը: Ես վստահ եմ, որ հավաքագրելով առողջ ուժերը՝ ԿԳՆ անմիջական գործընկերային հարաբերությունների համատեքստում մենք կարող ենք հասնել այս հաջողություններին:

Արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր Ռուբեն Մելքոնյանը հանդես եկավ ֆակուլտետի անցած ուղու, ներկա ձեռքբերումների, հայտնի շրջանավարտների և գործունեության հիմնական ոլորտների մասին զեկուցմամբ: Ռուբեն Մելքոնյանը ներկայացրեց 1921-1922 թվականների արխիվային փաստաթղթեր, որտեղ նշված է, որ համալսարանի առաջին հինգ ֆակուլտետներից մեկը եղել է արևելագիտականը, որը հետագայում միացվել է պատմաբանասիրական ֆակուլտետին: Նաև կարևոր մի փաստ արձանագրեց՝ ըստ վիճակագրական տվյալների ՀՀ դիվանագետների առնվազն 1/3-ն արևելագիտության ֆակուլտետի շրջանավարտներ են:

Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի

Հնչեցին նաև պրոֆեսոր Գուրգեն Մելիքյանի, Մ. Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրեն, դոկտոր Վահան Տեր-Ղևոնդյանի, ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, դոկտոր, պրոֆեսոր Ռուբեն Սաֆրաստյանի, ՌԳԱ արևելագիտության ինստիտուտի նախագահ, պրոֆեսոր Վիտալի Նաումկինի ողջույնի ուղերձները:

ԵՊՀ ոսկե մեդալով պարգևատրվեցին արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր Ռուբեն Մելքոնյանը և իրանագիտության ամբիոնի վարիչ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Վարդան Ոսկանյանը, ԵՊՀ պատվոգրի արժանացավ ՀՀ ԱԳՆ աշխատակից Լևոն Պետրոսյանը, ապա պատվոգրեր և շնորհակալագրեր ստացան ՀՀ արտակարգ և լիազոր մի շարք դեսպաններ, ինչպես նաև թյուրքագիտության, իրանագիտության և արաբագիտության ամբիոնների ասիստենտներ, դոցենտներ և դասախոսներ:

Հանդիսավոր բացման և պարգևատրման արարողությունից հետո մեկնարկեց Հայկական արևելագիտական առաջին միջազգային կոնգրեսը (նոյեմբերի 9-10): Կոնգրեսի ընթացքում ընթերցվեցին մոտ 70 գիտական զեկուցումներ Մերձավոր Արևելքի պատմության, արևելյան լեզուների, գրականության, մշակույթի, իսլամի վերաբերյալ: Կոնգրեսին մասնակցում էին 30 գիտնականներ ԱՄՆ-ից, ՌԴ-ից, Եվրոպայի և Մերձավոր Արևելքի երկրներից:

Լինելով ֆակուլտետի ուսանող՝ շնորհավորում եմ ընկերներիս և դասախոսներիս, շնորհավորում եմ համալսարանին նման ֆակուլտետ ունենալու համար:

Դժվար է մարդկանց հետաքրքրությունների ու հնարավորությունների բազմազանությունը ընկալել, եթե ատամհատիկիդ ժամանակ քանոն վերցրիր, ու այդ տարիքից մինչև հիմա մտածում ես, որ ի վերուստ որոշված է քո «քանոն» դառնալը: Իմ բախտը բերել է՝ ես չգիտեմ ատամհատիկիս ինչ եմ վերցրել, ու հնարավորություն ունեմ դուրս գալ այդ բոլոր կաղապարներից ու ցանկացած պահի բացահայտել այն, ինչ ուզում եմ: Շատերի համար ես ահավոր չկողմնորոշված եմ ու թյուր կարծիք կա, որ իմ նմանները նպատակներ չունեն, չգիտեն՝ ինչ են ուզում կյանքից: Բայց երևի հիասթափություն կապրեք, եթե իմանաք, որ նպատակներն իրագործելու համար տարբեր եղանակներ գոյություն ունեն: Հասկանում եք, որ պարարվեստի շնորհիվ այժմ ես վստահաբար կարող եմ ասել, որ իմ ազգի մշակույթի կրողն եմ: Լրագրության, և միայն դրա շնորհիվ, ես ինձ ակտիվ քաղաքացի եմ համարում, ու միայն դա է ինձ լսելի դարձնում: Բայց բացի տեղեկատվական տեխնոլոգիաներից, իմ ու երկրիս ապագան ուրիշ տեղ չեմ տեսնում:

Մենք վերջապես պետք է հասկանանք, որ սա մեր այն տարիքն է, երբ մենք պետք է ամեն ինչ փորձենք: Սա նման է համեղ ուտելիքին. եթե սիրում ես խնձոր ուտել, դա չի նշանակում, որ մայրիկի եփած ապուրն էլ չես ուտելու: Եվ առավել ևս, չի նշանակում, որ ապուր ուտել չես կարողանա, եթե խնձոր էլ ուտես: Գիտեմ, խնձորն ու ապուրը իրարից շատ հեռու են, գրեթե այնքան, ինչքան իմ հետաքրքրությունները: Գիտեմ նաև, որ չեք սիրում, որ ձեզ խնձորներով են բացատրում, բայց արդեն նյարդայնացնող է ամեն անգամ բացատրել Պոլիտեխնիկ ընդունվելուս պատճառները:

-Մա՞մ, բա էդ ո՞վ էր զանգել։

-«Կարմիր խաչից» Աշոտ քեռու հարցով էին զանգել, ԴՆԹ-ի անալիզ պետք ա վերցնեն։ Դե, հնարավոր ա՝ ինչ-որ մի տեղ գտնեն իրեն, ու հիշողության կորուստ լինելու դեպքում նույնիսկ կարողանան իմանալ, որ հենց ինքն ա։

Ու էսպես, արդեն 25 տարի է անցել էն օրվանից, երբ քեռիս մեկնեց ռազմաճակատ։ Ու ամեն զանգից մամայիս սիրտը վեր է թռնում։ «Երևի ինչ-որ նորություն կա Աշոտիցս»,- մտածում էր մայրս ու սկսում նորից պատմել այդ չարաբաստիկ պատմությունը։ Դե, ես էի, էլի, եսասերի նման անընդհատ հարցեր էի տալիս՝ գիտակցելով, որ մայրս էդ ամենը հիշելիս ցավ է զգում։ Ինչևէ, երևի էս 25 տարիները մի քիչ, շատ քիչ բթացրել են էդ ցավը։

Քեռիս մեկնեց ռազմաճակատ էն ժամանակ, երբ նորաստեղծ բանակ էր զորակոչվել իր միակ տղան՝ Արշակը՝ եղբայրս։ Դե, ոնց կարող էր հանգիստ նստել, եթե տղային արդեն բարձրացրել էին դիրքեր Քյալբաջարում (Քարվաճառում): Քեռիս թողել է ամեն ինչ իր որդու կողքին լինելու համար։ Նրանք կռվում էին նույն ճակատում։ Չորս ամիս էր, ինչ քեռիս հեռու էր տնից ու կռվում էր էս մի թիզ հողը պահելու համար։ Բայց․․․ Դեկտեմբերին գիշերը խոշոր հարձակում Ադրբեջանի կողմից․․․ Կռիվը անհավասար էր, և ադրբեջանցիները գրավեցին դիրքերը։ Երկու կողմերն էլ շատ զոհեր տվեցին։ Եղան նաև անհայտ կորածներ, որոնց մեջ էր իմ Աշոտ քեռին։ Դիրքերը հետագայում հայկական կողմը հետ վերցրեց։

Քեռուս գտնել չէր հաջողվում։ Սարսափում եմ պատկերացնել, թե ինչ մղձավանջի միջով է անցել մորս ընտանիքը՝ տատս, պապս, մորաքույրս։ Փոքր քեռիս էլ կորցրեց առողջությունը՝ դիակների մեջ նրան փնտրելով։ Անընդհատ ու ամենուր փնտրում էին քեռուս, ամեն անցնող զինվորի մեջ տատս տեսնում էր իր որդուն։ Եկավ մի ժամանակ, որ էլ չէին փնտրում, նրան տվեցին անհայտ կորածի կարգավիճակ։ Էս վերջերս էլ հուշաքար կանգնեցրին, վրան գրված․ «Աշոտ Համբարձումի Ներսիսյան», էլի էդ նույն գրությունը՝ անհայտ կորած։ Էդ արտահայտության մեջ միաժամանակ այնքան ցավ ու այնքան հույս կա․․․

Երևի անորոշությունից ու սպասումից անտանելի բան չկա, չէ՞։ Ու այդ սպասման մեջ հույսը անպայման պետք է ներկա լինի։ Երբեք չէի պատկերացնի, որ կարող եմ կարոտել ու սիրել մի մարդու, որին երբեք չեմ տեսել։ Հա, քեռ, ես հավատում եմ, որ դու ողջ ես ու մի օր կկարդաս գրածս։ Ես լի եմ լավատեսությամբ ու հույսով, ու գիտեմ, որ մի օր գալու ես, անպայման գալու ես։ Քո ընտանիքը, մենք քեզ սպասում ենք։

-Երեխանե՛ր, պատկերացրեք մարդու օրգանիզմը: Այն բաղկացած է բջիջներից, ճի՞շտ է:

-Այո՜, ընկեր Նաջարյան:

-Այսինքն` կարելի է ասել, որ ամեն մի բջիջ օրգանիզմի գոյատևման համար անչափ կարևոր բաղկացուցիչ մաս է:

-Այո՜, ընկեր Նաջարյան:

-Ահա, այդ նույն ձևով էլ մեր հասարակությունն է: Պատկերացրեք, որ հասարակությունը օրգանիզմն է, իսկ դուք` բջիջը: Յուրաքանչյուրդ այդ հասարակության տարր եք:

Դասարանում, չնայած` մեծ մասը չէր սովորում, նույն մեծ մասն էլ հզոր երևակայություն ուներ: Սովորելու փոխարեն աներևակայական նկարներ էինք ստեղծում: Ու այդ նույն հզոր երևակայությունն անգամ ծնկի էր գալիս հասարակություն կոչված տերմինի առաջ: Մնում էր միայն գլուխ օրորել: Ուսուցիչն ասաց, ուրեմն ճիշտ է:

-Որ խնդրեմ` տեղ չէի՞ք տա, նստեմ,- մետրոյում խլացած ձայնով ասաց մի տիկին, որի դեմքից անգամ սառած ցավ էր հոսում,- ուղղակի ոտքերս այտուցվել են, չեմ կարողանում կանգնել:

-Չէ, մենք էլ ենք հոգնած:

-Ձեր տարիքում մենք էսպես չէինք վարվում, մեծին էլ, փոքրին էլ տեղ էինք զիջում` հիվանդ լինեին, թե առողջ: Ոչինչ, չեք հասկանա:

-Զիջել ես, էլի, որ էս օրին ես,- ասացին, նայեցին իրար, մաստակը բերեցին բերանի կենտրոն ու ավելի ուժեղ կրքով սկսեցին ծամել: Ուրիշ ձայն չկար` բացի մետրոյի թպրտոցից ու աչքերում՝ հռհռոցից:

Չէ՛, ընկեր Նաջարյան, ես չեմ ուզում էս հասարակության մասը կազմել, ես կզիջեմ: Ինձ ուրիշ տեղ խցկեք. թույնը մի օր ինձ էլ կհասնի:

-Նստեք:

-Շնորհակալ եմ, տղա ջան:

-Իրենց շնորհակալություն հայտնեք, լավ գրելու թեմա տվեցին,- սեղմող հայացք, չամաչող աչքեր:

-Մաա՜…

Մինչև Ձենով Օհանին նմանվելս՝ հիշեցի, որ Երևանում ժամը չորսն է… Առավոտյան ժամը չորսը, և արթուն եմ միայն ես, իսկ մայրս լավ էլ քնած է։

Զգում եմ ոտքերիս վրա դրված նոութբուքի տհաճ տաքությունը, որը հենց էս պահին ավելի տհաճ է դառնում։

Պարապել, պարապել, պարապել… Մեկ-մեկ ինձ Լենինի ազգականն եմ զգում։ Ասենք՝ ծոռնուհին։ Դե, եթե ինքն ասել էր՝ սովորել, սովորել, սովորել, ապա ես կասեմ՝ պարապել, պարապել, պարապել, կողքից էլ կավելացնեմ՝ հանուն միջանկյալների։

Դիմացս շարված գրքերից հասկանում եմ, որ հայերեն են, բայց թե ո՞ր հայերենը՝ դժվարանում եմ տարբերել։ Պապան ասում էր էլի՝ գնա ֆիզմաթ: Սակայն անցյալի թեղուտով գնալու փոխարեն գնացի խոհանոց՝ սուրճի 5-րդ բաժակի հետևից։

«Ախր, ինչ բախտ ունեն աշակերտները, է»,- դաժանությամբ լցված՝ քթիս տակ փնթփնթում եմ։

Մի քանի օր առաջ կանգառում կանգնած էի, երբ մի ծանոթ աղջիկ մոտեցավ՝ գրկախառնվեցինք։ Խոսեցինք դեսից-դենից։ Լինելով պրոֆեսիոնալ տանջվող՝ խոսեցինք դասերից։

-Ո՞նց, վաղը դասի՞ ես, բա արձակո՞ւրդ,- զարմանքով արտասանեց դիմացիս պարմանուհին (դե, էլ հումանիտար հոսքի ոսկե կանոնի մասին չհիշեցնեմ):

«Արձակո՞ւրդ, դա ո՞րն էր»,- ինքս ինձ հարց տվեցի, և ենթագիտակցությունս մի ծայրից սուրճը ֆռթացնելով ասաց. «Էլի՞ մոռացար, ծերանում ես։ Դե, իրենք մեկ շաբաթ արձակուրդ ունեն։ Վաղնջական ժամանակներում դու էլ ունեիր դրա հնարավորությունը»։

-Հա՜։ Չէ, ես միայն ամառային ու ձմեռային արձակուրդներ ունեմ։

Բարեբախտաբար երիտասարդուհու երթուղայինը եկավ, ու նա գնաց։ Իսկ ես՝ դառնացած բոլորից (քանի որ հիշեցի «արձակուրդ» ու «միջանկյալ» բառերը), քայլեցի դեպի ներքևի կանգառը։

Լավ, բայց էս աշնան մեջ մի լավ բան չկա՞։ «Կլինի, էլի»,- էլի էս ենթագիտակցությունս ինձ ձեռ է առնում։

Մինչ ես ու ենթագիտակցությունս կռիվ էինք անում՝ լսվեց իմ երկրորդ ես-ի, այսինքն՝ հեռախոսի զանգը։

-Հա՞, Սյուզ:

-Հիմա էս գրաբար ստեղծագործությունները ո՞նց ենք սովորելու,- իհարկե, հարց չէր, այլ մաքուր հայկական, ավանդական «մունաթ»:

-Կսովորենք էլի,- լավատեսական ճառերս միշտ լակոնիկ ու կեղծ են ստացվել:

-Բա գերմաներե՞նն ինչ ես անելու:

-Ի՞նչ գերմաներեն…

-Էհ, մարդ չդառար:

Փաստորեն, բացի հերթական «բիթե շյոն» բառերը ու Խորենացու «Ողբ»-ը սովորելուց, նաև իմ «Ողբ ուսանողաց»-ը պետք է գրեմ։

Էս սուրճս ինչի՞ սառեց…

Ինչպես ամեն օր, այնպես էլ այսօր, սովորականի նման վաղ արթնացա և շտապեցի պարապմունքի: Ինձ համար պարապմունքի գնալը ավելի հեշտ ու հարմար, է քան տուն վերադառնալը: Քանի որ ամեն օր տուն վերադառնալիս ինչ-որ անհեթեթ, միևնույն ժամանակ, նաև հետաքրքիր և ծիծաղաշարժ բաներ են պատահում:

Երկուշաբթի օրը՝ պարապմունքից հետո, հոգնած նստեցի նստարանին ու սկսեցի փնթփնթալ քթիս տակ ու տեսնեմ, որ երթուղայինը կանգառի մոտ կանգնեց և պատրաստվում էր շարժվել: Առանց կարդալու, թե դա որ երթուղայինն է, արագ նստեցի: Ավելի ճիշտ, կանգնեցի, քանի որ նստելու տեղ չկար: Հենց սկզբից զգացի, որ մի բան այն չէ. անծանոթ դեմքեր, պատուհանից էլ չէի կարողանում դուրս նայել, որովհետև տեղս հարմար չէր: Քիչ հետո զգացի, որ ուրիշ ուղղությամբ ենք գնում, բայց ամաչեցի վարորդին հարցնել, դրա համար մի փոքր կռացա և առջևի նստած կնոջը հարցրի.

-Կներեք, մի բան էլի հարցնեմ, էս Գագարինի գազելը չի՞:

-Չէ, բալես, էս Գեղամավանի գազելն ա:

Հասկացա, որ շփոթվել եմ: Ուզում էի մի փոքր առաջ գնալ, հանկարծ զգացի, որ ձեռքս ինչ-որ մեկը բռնեց, երբ շրջվեցի, տեսա, որ այն նույն կինն էր, ում օգնությամբ հասկացել էի, որ շփոթվել եմ: Նա սեղմեց ձեռքս և ասաց.

-Բալես, կարո՞ղ ա շփոթվել ես:

-Դե՜, ես… Ճիշտն ասած՝ պետք ա Գագարինի գազելը նստեի:

-Արդեն հոգեբուժարանը անցնում ենք, կուզե՞ս՝ ասեմ վարորդին, թող կանգնի, ոտքով կգնաս Գառաժ (Սևանի թաղամասերից է, որը ամենամոտն էր ինձ ներկա դրությամբ), այնտեղից քո գազելը կնստես:

-Հա էլի, եթե դժվար չի, շատ եմ խնդրում, ասեք՝ թող կանգնի:

-Վա՜յ, իմ աղջիկ, քեզ վատ մի զգա, բոլորի հետ էլ պատահում ա: Ստեղ կանգնեք, թող իջնի էլի էս երեխեն:

Երբ առաջ եկա, որ իջնեմ, բոլորը ինձ էին ուշադիր նայում, ես արագ գլուխս կախեցի, որպեսզի հուզմունքս թաքցնեմ, բայց ապարդյուն, հայտնվեցի ավելի վատ իրավիճակում: Թղթապանակս, որի մեջ թղթերի մի ամբողջ կապոց կար, բացվեց, և թղթերս թափվեցին հատակին: Ես կռացա, որ հավաքեմ, այդ պահին գազելը կանգնեց, և ես, առաջ գալով, շտեմարանով հարվածեցի դիմացս նստած տղայի ուսին: Ներողություն խնդրելով՝ սկսեցի թղթերս հավաքել և գրպանիցս գումարը հանել: Արագ վճարեցի և ևս մեկ անգամ ներողություն խնդրելով՝ իջա գազելից: Դեռ ինձ երբեք այդքան վատ չէի զգացել:

Գառաժ հասնելը ավելի քան դժվար էր, հատկապես ինձ համար: Առնվազն 20-ից 25 րոպե էր անհրաժեշտ: Սակայն ամբողջ ճանապարհին այնքան հուզված էի, որ չնկատեցի էլ, թե ինչպես հասա Գառաժ: Այնքան անտրամադիր էի, մտածում էի, որ գժի տպավորություն թողեցի էդ մարդկանց մոտ: Դեռ մի հատ էլ շտեմարանով հարվածեցի ու թղթերս աջ ու ձախ թափելով իջա երթուղայինից:

Հիմա ավելի ուշադիր եմ, առանց կարդալու չեմ նստում ոչ մի երթուղային, բայց ամեն անգամ այդ վարորդին տեսնելիս գլուխս կախում եմ, իսկ ինքը ուշադիր նայում է ինձ ու ծիծաղում:

Բայց ես զգում եմ, որ տարբերվում եմ շատերից, և հաճախ ամաչկոտությանս պատճառով մեծ վնասներ եմ կրում:

-Մամ, դուրս եմ գալիս արդեն:

-Գոնե մի բերան հաց կեր, այ աղջիկ, որ նորմալ դաս անես:

-Չէ, մամ, ես առավոտները հաց չեմ ուտում:

Իրականում լավ էլ ուտում եմ, եթե հասցնում եմ արագ պատրաստվել, բայց գրեթե միշտ ժամանակս չի հերիքում:

-Գնա, պապային դպրոցում տեսնես, ասա՝ շուտ գա, հոգնած կլինի:

Նույն երկխոսությունը մեր տանը կրկնվում է ամեն երեք օրը մեկ՝ հայրիկի երկրորդ աշխատանքի օրերի ժամանակ, բացառությամբ միայն էն դեպքերը, երբ հայրիկի աշխատանքային օրերը համընկնում են դպրոցում ոչ աշխատանքային շաբաթ-կիրակիների հետ:

Քանի որ դպրոցում հաշվապահության համար տրվող «աղքատավարձը», ինչպես մեր ընտանիքում սիրում ենք բնորոշել, սկսեց չբավարարել ընտանեկան ծախսերին, հայրիկս սկսեց փնտրել երկրորդ աշխատանք:

Գտնելը հեշտ եղավ: Դե հա, ո՞վ կհրաժարվեր երեք բարձրագույն կրթությամբ մարդուն աշխատանքի ընդունել զինվորական պահեստների պահակության համար:

Աշխատանքային առաջին օրվանից հետո հայրիկը առավոտ վաղ շտապել էր դպրոց՝ աշխատանքի:

Այդ օրվանից սկսած ուսուցչանոցը դարձավ իմ ու հայրիկի տեսակցության վայրը:

-Բարև ձեզ: Ընկեր Սարգսյանը դասամատյանն է փնտրում,- ուսուցչանոց մտնելով ասացի, հետո ցածրաձայն ավելացրի,- պա՞, բարև, ո՞նց ես:

Պապան էնքան խառն էր, որ նույնիսկ չնկատեց էլ: Եթե տանը լինեինք, կկանգնեի անմիջապես դիմացը ու հանդիսավոր կերպով կողջունեի ինձ նկատել տալու համար, բայց քանի որ դպրոցում ենք, չի կարելի խանգարել ընկեր Մխիթարյանին:

Դասերի ավարտից անմիջապես հետո արագ տուն շտապեցի: Հայրիկին տեսնելուն պես վզովն ընկա: Դե հա, ընդամենը երկու առավոտ ու մի գիշեր չէի տեսել, բայց արդեն կարոտել էի: Ինձ համար անսովոր էր արթնանալ ինքնուրույն, և ոչ այն աթոռի գետնին ընկնելու թխկոցից, որին ամեն առավոտ ոտքը պարտաճանաչ հարվածում է հայրիկը:

Հայրիկը չէր դժգոհում երկրորդ աշխատանքից:

-Ինչ անում եմ, երեխեքիս համար եմ անում, որ կարևորը՝ լավ ուսման տամ: Նառ ջան, արդեն կարաս նույնիսկ վճարովի ընդունվես, վարձդ ապահովված ա,- կատակի տալով ավելացրեց հայրիկը:

Հայրիկի նման զոհողությունները, առավոտվա 7-ին վազել Երևան, ամբողջ գիշեր չքնել ու դրսում անցկացնել, հաջորդ առավոտ անմիջապես դպրոց շտապել, տուն գալ միայն նախաճաշելու համար ու արագ Ապարան կամ Աշտարակ գնալ՝ հաշվետվություններ ներկայացնելու, ավելի պարտավորեցնող են դարձնում:

Երկրորդ աշխատանքի ընդունվելու համար ներկայացնելիք ինքնակենսագրականը «սիրուն ձեռագրով» արտագելիս ափսոսանք ու հիասթափություն էի ապրում, որ նշում եմ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների անունները, որոնք ավարտել է հայրիկը, որպեսզի պահակության համար աշխատանքի տեղավորվի: Մտածում էի, որ էդքան սովորելը ոչ մի բանի պետք չեկավ, բայց էդ ամենն էլ մեծ նշանակություն ուներ, որ աշխատանքային մի քանի օր անց մեր տուն սկսեցին հյուր գալ հայրիկի աշխատանքային ընկերներն ու նույնիսկ գնդապետը: Էդ ամենը, ամենայն հավանականությամբ, կիրթ վարվելակերպի արդյունք էր:

-Մամ, գնում եմ արդեն:

-Պապային տեսնես, հիշեցրու, որ ապառիկի մուծման օրն ա:

-Մամ, բա «մի բերան հա՞ցը»:

-Դու առավոտները հաց չէիր ուտում բա:

-Մամ, քանի ժամանակ ունեմ, թեյը բեր, վա՜յ…

Մասնագիտություն ընտրելը սարսափելի բարդ է ինձ համար: Ախր, էդ մասնագիտություն կոչվածը ամբողջ կյանքի համար է, բա որ սխալվե՞մ:

-Մա՛մ, դե ասա՝ ի՞նչ դառնամ:

-Լի՛լ, դու շատ լավ հաղորդավարուհի կլինես: Միշտ երազել եմ քեզ էկրանից այն կողմ տեսնել:

-Չէ՛, Լիլիթ ջան, հոպարիդ պես բժիշկ դարձիր:

-Եղբորդ պես իրավաբան դարձիր:

-Լի՛լ ջան, մորքուրին լսի ու մատնահարդար դարձի, դրանից լավ գործ չկա:

Ու էսպես ամեն անգամ մեր գերդաստանը ինձ չափազանց «օգտակար» խորհուրդներ է տալիս: Ես զարմանում եմ, մեկը չի ասում՝ բա դու ի՞նչ ես ուզում, այ բալա:

13 տարեկանում որոշեցի թարգմանչուհի դառնալ, հետո լրագրող, բժիշկ, դիվանագետ, իրավաբան…

Հիմա կարծես որոշել եմ իրավաբան դառնալ: Բայց վերջերս ուսուցչուհուս հետ ունեցած զրույցը ավելի խճճեց ինձ:

Ես նաև լավից-վատից երգում եմ: Բայց միշտ անտեսել եմ ձայնային տվյալներս:

-Լիլիթ, մի բան մտածի, հազար հատ հանդեսի ես մասնակցել, մի հատ երգ չգիտե՞ս:

-Ախր, ընկեր Փամբուկյան, ես չեմ երգում, այսինքն՝ երգում եմ, բայց միշտ խմբակային:

-Լավ, որ էդպես է, ժողովրդական երգի: Սայաթ-Նովայից կամ Կոմիտասից ի՞նչ գիտես:

-Ես ժողովրդական չեմ երգում:

-Լավ, ուրեմն էստրադայից մի բան երգի:

-Ընկեր Փամբուկյան, բայց ոչ մի երգ անգիր չգիտեմ: Ես չերգեմ էլի:

-Աստված քեզ երգելու շնորհ ա տվել, որ դու անտեսե՞ս: Ես զարմանում եմ, մարդիկ երազում են ձայն ունենալ, դու էլ ունես, հեչ պետքդ չի՞:

-Դե, ես մի քիչ եմ երգում, էն էլ՝ սիրողական:

Սիրողական երգի իմ ունկնդիրները մերոնք են: Ես ամերիկյան փոփի հիմարությունները անգիր եմ անում սխալ-մխալ, ու ամբողջ օրը դրանք եմ երգում: Անկեղծ ասած՝ սիրում եմ երգել, բայց միայն տանը, բեմի վրա ինձ վատ եմ զգում: Երբեք չեմ մտածել, որ կարող եմ երգչուհի դառնալ: Հիմա ի՞նչ անեմ․ թողնեմ ձայնս անիմաստ գնա կորչի՞, թե՞ դառնամ երգչուհի ու իրավաբան դառնալու երազանքս ուղարկեմ գրողի ծոցը:

Լուսանկարը` Ջուլիա Աբրահամյանի

Օգոստոսն էր, երեկոյան ժամ։ Facebook-ում էի շրջում, որովհետև ուրիշ անելու բան չունեի, շուտով էլ դասերս էին սկսվելու՝ հաստատ ժամանակ չեմ ունենալու մտնել սոցցանցեր ու փոխարենն ամեն օր լեզուներ եմ ուսումնասիրելու։

Տեսնում եմ՝ ինչ-որ գրառումներ, երաժիշտների մասին նկարներ։ Վիդեո` մի ուկրաինացի երաժիշտի ու ոստիկանների տարաձայնության մասին։ Լավ, անցնենք։ Հիմար բան կլինի՝ ինչպես միշտ։
Հետո տեսնում եմ, որ ընկերներիցս մի քանիսը պատրաստվում են գնալ «Համերաշխություն փողոցային երաժիշտներին» միջոցառմանը։ Հետ եմ բարձրանում ու արդեն ուշադիր եմ նայում վիդեոները և հաջորդ օրն արդեն կիթառն ուսերիս` բարձրանում եմ Հյուսիսային պողոտայով։ Կնվագեմ, թե չէ՝ դա արդեն հարցի մյուս կողմն է, բայց ինքս ինձ մի որոշ չափով երաժիշտ անվանելով` «սրբազան պարտքս» էի համարում գնալ ու միանալ հենց այդ ֆեյսբուքյան միջոցառմանը։
Տարբեր ոճերի երաժշտություն էին նվագում. ռոք ու բլյուզ, հայկական ու դասական, նույնիսկ ռաբիզ երգեր, բայց ձևափոխված։ Եթե սա դրախտը չէ, ապա ի՞նչ է։
Ինքս ինձ հարցեր տալով` բարձրանում եմ վերև՝ ուրիշ երաժիշտների լսելու նպատակով։
Լավ, սա իմ սիրելի ռոք խմբերից է, նվագում է, այսինքն` աջակցում է։ Լավ է անում։
Մյուս խմբին չեմ ճանաչում, երկու հոգի էին, մեկը նվագում էր կիթառ, իսկ մյուսը երգում էր։
Ահա, մի քանի քայլ էլ անեմ։ Կիթառ ու քանոն։ Կիթառ ու քանո՞ն։ Տղան լարում էր կիթառը, իսկ աղջիկը ինչ-որ բան էր փորձում քանոնի վրա։ «Հավանաբար կսկսեն մի քանի վայրկյանից»,- մտածեցի ու կանգնեցի, որ լսեմ։ Քանոնի հետ երբեք չեմ նվագել, երևի հետաքրքիր կլինի։
Մեկ էլ աչքս ընկավ իրենց կողքին դրված պաստառին։ “We play together, we fight together”: նման խոսքերով պաստառների համար խելքս իմը չի։ Անմիջապես հանեցի հեռախոսս ու առանց կենտրոնանալու, ճիշտ լույս ու դիրք ընտրելու` չրխկացրի, կարելի է ասել` անմահացրի, այն հույսով, որ պաստառի գրվածը անպայման պետք է երևա։
Կանգնեցի ու լսեցի հրաշք դուետը, երգի ելևէջները։ Փաստորեն քանոնն ու կիթառը լավ համադրություն են ստեղծում։
Բայց ժամին նայեցի ու հասկացա, որ մայրիկս հենց հիմա զանգելու է… Զանգեց։
Արագ քայլելով բարձրացա կանգառ՝ մտքումս “we play together, we fight together’’: Քանի-քանի երգեր գրեցի մեկ վայրկյանում։ Արդեն մտածում էի, որ հասնելուն պես նկարը կհրապարակեմ ֆեյսբուքումս ու կհպարտանամ, որ նման պահ եմ «բռնացրել»։
Արդեն երթուղայինի մեջ որոշեցի նայել իմ արվեստի գործը, ու տեսնում եմ, որ պաստառը չի երևում։ Էհ, Ջուլի, հազար եմ ասել՝ նկարելուց առաջ նայիր, թե ինչ ես անում։
Դե, իհարկե, հրապարակեցի ֆեյսբուքում, վերևում ավելացրի տողերը։ Ի վերջո՝ կարևորն այն էր, որ “we played together, we fought together”, իսկ փողոցային երաժիշտներին մինչև օրս էլ լսում եմ, երբեմն նկարներ անում և նրանց գտնելու դեպքում՝ անպայման ուղարկում եմ։ Ուրախանում են։