Վերջ… Մի զանգ, ու կավարտվի մանկությունս, իր մեջ այդքան քաղցրություն ունեցող մանկությունս… Չէ՛, չնայած զանգը չէ, որ պետք է մեր մանկության ավարտն ազդարարի: Հարյուրավոր զանգեր լսելուց հետո էլ կարող ենք նույն մանուկը մնալ, հարյուրավոր զանգեր լսելուց հետո էլ կարող ենք ինչ-որ բանի սպասել սրտի նույն, մանկական թրթիռով …
Զանգ է, էլի… Կմտածեն շատերը, բայց չէ՛, դա ոչ զարթուցիչիդ զանգն է, որ լսում ես ամեն առավոտ, ոչ էլ ուղղակի հեռախոսազանգի ձայն…
Զանգ է, էլի… Կմտածեն շատերն ու երևի չեն էլ հասկանա, որ դա հասարակ զանգ չէր…
Զանգ է, էլի… Կմտածեն շատերը, ու երևի շատերի համար ոչ մի բան էլ առանձնապես չի փոխվի…
Դե, զանգ է, էլի, սովորական զանգ… Չէ՛, սովորական չէ, ամենաանսովորն է…
Մտածում եմ, փորձում եմ հասկանալ, այդ հնչող զանգը դասամիջոցինը կլինի՞, թե՞ դասինը… Չի հասկացվում ոչ մի կերպ, տարօրինակ է, տարօրինակ ու անսովոր մի զանգ… Դպրոցում զանգը հնչում է կամ դասի, կամ էլ մեր այդքան սիրելի դասամիջոցի համար… Բայց մի վայրկյան, այդ զանգը կիրակի օրն է հնչելու… Հը՜մ, կիրակի օրը դպրոց չեն գնում, չէ՞… Բա էլ ի՞նչ զանգ, ի՞նչ դաս, ի՞նչ դասամիջոց… Անսովոր է, տարօրինակ…
Կհնչի զանգը, ու կապ չունի ուզում ենք դա, թե՝ ոչ…
Երբ դեռ հինգերորդ կամ վեցերորդ դասարանում ես, անվերջ երազում ես այդ զանգի, քո համար հնչող զանգի մասին… Բոլորն էլ գոնե մի պահ երազում են շրջանավարտ լինելու, դպրոցն ավարտելու մասին: Չգիտեմ՝ ինձ մոտ ոնց է ստացվել, բայց երբեք նման բան չեմ երազել:
Մի քանի օր էլ, ու վերջ… Չգիտեմ, չեմ պատկերացնում, որ էլ դպրոց չեմ գնալու: Էլ շատ բաներ նույնը չեն լինելու իմ կյանքում:
Էլ մաթեմատիկայիս ուսուցչին տարօրինակ հարցեր չեմ տալու, ու հետո ասեմ, որ մեկ է, մաթեմատիկան լավ առարկա չէ…
Էլ հայոց լեզվիս ուսուցչուհուն չեմ ասելու, որ երանի 10 հատ անգլերեն սովորեմ, մի հատ հայոց չսովորեմ…
Էլ աշխարհագրության ժամին պատուհանի մոտ նստած գրավոր չեմ գրելու:

Էլ պատմության ուսուցչուհուն չեմ համոզելու, որ դասը իրոք սովորել եմ, ուղղակի չեմ հիշում:
Էլ ռազմագիտությանս ուսուցչի Շուշիի գրավման մասին պատմությունները չեմ լսելու ամեն դասի…
Էլ հասարակագիտությանս ուսուցիչը չի ասելու. «Այ աղջիկ, մի քնի, զարթնի, այ քնած»…
Էլ դասերի ժամին թաքուն շտեմարան չեմ գրելու…
Էլ ամեն անգամ ուսուցչանոցի կողքով անցնելուց դասարանի համար կավիճ չեմ բերելու: Չնայած, էլ ուսուցչանոցի կողքով անցնելու առիթ չեմ էլ ունենալու…
Չգիտեմ, չեմ հավատում, որ մյուս սեպտեմբերին էլ դպրոց չեմ գնալու ու փնթփնթալով իմ ճռճռացող աթոռն ու սեղանը չեմ փնտրելու:
Վերջ, մի քանի օրից կհնչի վերջին զանգը: Ոչ մեկիս մանկությունն էլ չի ավարտվի, էլի ինչ-որ տեղ մանկության գոնե մի նշույլ անպայման կմնա:
Կհնչի, զանգը կհնչի, ծաղիկներով, մի քիչ թաց աչքերով…
Մանկությունը չի ավարտվի, բայց գիտեմ, ոչինչ էլ նույնը չի լինի…

Իմ սիրելի մայրիկը չի կարող ապրել առանց միջանցքում միացված հինավուրց ռադիոյի ձայնի, հայրիկս ավտոմեքենայի շարժիչը գործի դնելուց հետո անմիջապես միացնում է երաժշտությունը, առանց դրա տեղից չի շարժի մեքենան, ընկերուհիս տուն գնալով դասերից հետո, առաջին հերթին, միացնում է հեռուստացույցը` պարզապես երաժշտության համար, իսկ մոտ ընկերս՝ կարելի է ասել, եղբայրս, տանել չի կարողանում մենությունը և միշտ աղմկոտ շրջապատի փնտրտուքների մեջ է։

Երբ ես նրանցից մեկի տուն հյուր եմ գնում, միշտ խնդրում եմ անջատել, ցածրացնել կամ վերացնել ձանձրացնող աղմուկի աղբյուրների ձայնը։ Առանց առարկությունների լռության խափանիչները անջատվում են, բայց ժամանակավորապես։ Բավական է միայն մեկ րոպեով անէանամ իրականությունից` ընկղմվելով լռության մեջ, և ահա….

Կրկին գովազդի ձայն, փոփ երաժշտություն, լուրեր և խոսակցություններ ոչնչից, մի խոսքով, հետին պլան անցած անհետաքրքիր ֆոն։

Ինձ թվում է՝ այն ստեղծում է այլ կյանքի իլյուզիա, և դա նրանց ինչ-ինչ պատճառներով բավականություն է պատճառում։ Շատ ժամանակակից մարդիկ խուսափում են լռությունից, այն նրանց վախեցնում է։ Առաջին հայացքից այդ ընտրությունը նրանք անգիտակցաբար են կատարում, ինքնագտնումը աղմուկի մեջ նրանց համար հարմարավետության և անվտանգության կեղծ զգացում է ստեղծում: Նրանք անգամ չեն կասկածում, որ աղմուկը հասարակ պատրանք է, բոլոր «հետնանկարների» նման նույնը և անհետաքրքիր։ Չի կարելի ասել, թե նրանք վատ են կամ ոչ ադեկվատ։ Ոչ, բայց այդ հարցը դեռ անպատասխան է. ինչո՞ւ է լռությունը այդպես վախեցնում։ Ինչո՞ւ է մենակությունը նրանց պանիկայի մատնում։ Փորձել դա վերագրել տարիքին՝ կարելի է, բայց դա ելք չէ։

Շատերի համար ի ծնե լռությունը դատարկություն է, և խնդիրը այն է, որ նրանք ոչինչ չունեն այդ դատարկությունը փակելու համար։ Բոլորին թվում է՝ լռություն ասվածի մեջ կյանք չկա…

Կեսգիշեր է։ Խոհանոցում նստած մի բաժակ թունդ թեյը ձեռքիս փորձում եմ հասկանալ՝ ի՞նչ է պատահել, ինչո՞ւ եմ ես այսքան ժամանակ լռություն ու մենություն փնտրում, իսկ մարդիկ հակառակը`տանել չեն կարողանում լռությունը։ Ինչո՞ւ է իմ մենակությունը լի ուրախությամբ, իրենցը`դառնությամբ։ Ինչո՞ւ է իմ փրկությունը լռության մեջ, իրենցը` աղմուկի։

Պատասխանը շատ պարզ էր, կարելի է ասել, «պրիմիտիվ»` ուշադրությունը դեպի սեփական ներաշխարհ, և որպես հետևանք՝ լռություն։ Ինչ-որ մի ժամանակից սևեռված եմ ոչ թե դեպի արտաքինը, այլ ներքինը` հոգի կոչվածը։ Սակայն դա էլ չակերտավոր ճշմարտություն է…

Վերջացնելով թեյս եկա հետևյալ մտքին։ Ուղեղը, որը միշտ ինֆորմացիոն քաղց է զգում, ստիպում է տիրոջը աղմուկ փնտրել, և դա բնական է։

2:30 էր: Շտապում էի տանից դուրս գալ, քանի որ պայմանավորվել էի հարցազրույցի համար: Դուրս եկա կանգառ, որպեսզի երթուղայինով շուտ հասնեմ Արմավիրի մյուս ծայրը: Իսկ երթուղայինը ուշանում էր, կամ միգուցե դա իմ շտապողականության արդյունքն էր: Վերջապես եկավ, բարձրացա, զբաղեցրի իմ ամենասիրած տեղը` ամենավերջում պատուհանի մոտ, դրեցի ականջակալներս ու հարմար տեղավորվեցի, բայց երաժշտության ձայնը շատ կամաց էր, որպեսզի լսեի մարդկանց խոսակցությունը. միգուցե մի հետաքրքիր պատմություն ծնվեր: Դե, դա էլ ապագա լրագրողի հետաքրքրասիրության արդյունքն է:

Վարորդը ինչ-որ մեկի հետ էր վիճում, գոռգոռում էր այնպես, որ երաժշտության ձայնը բացարձակ խոչընդոտ չհանդիսացավ լսելու համար:

Հանկարծ ընթացքը դանդաղեց, ու մեքենան կանգ առավ ավտոկայանում: Պետք էր ինչ-որ մեկին սպասել, իսկ ես արդեն ուշանում էի: Բարկացած պատուհանից դուրս էի նայում, երբ աչքս ընկավ քիչ հեռվում խմբված մարդկանց: Երկու ավտոբուս էին կանգնած, մարդիկ շրջապատել էին այն, հետո սկսեցին գրկախառնվել, մի քանիսը անգամ լաց եղան, չհասկացա՝ ինչ էր կատարվում: Այսքան ժամանակ ապրում եմ այս քաղաքում ու չգիտեի, թե ինչ վայր էր դա, ու ինչու էին մարդիկ հրաժեշտ տալիս իրար: Բարձրախոսը թույլ չտվեց, որ հարցս մնար անպատասխան.

-Դեպի Ռուսաստանի Դաշնություն գնացող ուղևորներին խնդրում ենք տեղավորվել…

Այ, հիմա ամեն ինչ պարզ էր: ԱՐՏԱԳԱՂԹ: Ամեն անգամ, երբ այդտեղով անցել եմ, միշտ նկատել եմ մարդկանց բազմություն, բայց կարևորություն չեմ տվել: Մտածել եմ. Դե, ավտոկայանն է, մարդիկ գյուղերից են գալիս կամ գնում: Եվ ահա, հիմա ինձ համար ամեն ինչ պարզ էր:

Վարորդը գործի դրեց շարժիչը, ու մենք հեռացանք, կարծես կիսատ թողնելով այդտեղ գտնվողների պատմությունները: Գնացինք, առանց հեռվից հրաժեշտ տալու մեր կողքին ապրող մարդկանց, մեր համաքաղաքացիներին, ովքեր քաղաքի շունչն էին, բայց թողնելով այն գնում են շատ հեռու՝ չիմանալով, թե ուր և ինչի հետևից:

Քաղաքս քիչ-քիչ դատարկվում է, փողոցները սակավամարդ են դարձել, շատացել են շենքերը, որոնց վրա «Տրվում է վարձով կամ վաճառվում է» ցուցանակներ են փակցրած:

Երթուղայինում լռություն տիրեց: Վարորդն էլ չէր գոռգոռում: Կարծես վախենում էր, որ իր գոռգոռոցից նեղացած, մի քանիսն էլ ճամպրուկները կհավաքեն… Ուզում էի հանել ականջակալներս ու ասել՝ ես չեմ գնա, կմնամ ու կապացուցեմ, որ ինչքան էլ մեր քաղաքը խամրի ու թվաքանակով քչանա, մի օր մեր շնորհիվ հաստատ կփայլի ու կլցվի մարդկանցով: Չասացի…

Այսպես է վերնագրված հանրակրթական դպրոցի 11-րդ դասարանի «Հասարակագիտություն» առարկայի դասագրքի ամենավերջին դասերից մեկը: Այստեղ խոսվում է պատերազմի և խաղաղության մասին, ջանք գործադրվում պատերազմի պատճառները բացահայտելու, խաղաղության հաստատման ուղիներ փնտրելու համար: Ես կարդում եմ, շարունակ կարդում: Բայց համաձայն չեմ գրեթե ոչ մի մտքի հետ: Պատերազմը՝ որպես հասարակական երևույթ, փորձում են բացատրել բազմաթիվ, բազմազգի ու տարակարծիք փիլիսոփաներ՝ սկսած Պլատոնից ու վերջացրած Կանտով: Վերջինս կարծում է, որ կառավարման հանրապետական ձևի տարածումը կկանխի պատերազմների առաջացումը ու կնշանավորի միջազգային խաղաղության դարաշրջանի հաստատումը: Այս մասը կարդալիս ակամա ժպտում եմ:

-Է՜հ, Կա՜նտ, Կա՜նտ, եթե միայն մեր ժամանակներում ապրեիր..,- ինքս ինձ կամացուկ ասում եմ ես, ապա ավելացնում,- բոլորը ժողովրդավար են, ազատական, բայց… Բայց պատերազմներ են աշխարհի բոլոր անկյուններում:

Հիմա կհարցնեք՝ լավ, ի վերջո, ի՞նչ է այդ պատերազմը: Պատասխանեմ: Գրքում նույնիսկ տրված է դրա պայմանական սահմանումը. «Պատերազմը բռնության ակտ է, որի միջոցով պատերազմող կողմը փորձում է մյուսին պարտադրել իր կամքը»: Բայց մի՞թե: Մի՞թե պատերազմն այս բարդ ստորադասական նախադասությունն է: Չէ՛, հաստատ, չէ՛:

Պատերազմը… Պատերազմը սահմանամերձ գյուղերից երևացող հակառակորդի դիրքերն են, պատերազմը ականների ու փամփուշտների ձայների ներքո խաղացող մանչուկներն են, այդպես ապրել սովորած նրանց ծնողները: Պատերազմը սահմանին կանգնած զինվորական համազգեստով եղբայրներդ ու ընկերներդ են, որոնց վերադարձի օրերն ես անընդհատ հաշվում: Պատերազմը վերջերս տարածված տեսանյութն է, որտեղ հայ դիրքապահները պատժիչ գործողություններ են իրականացնում թշնամու նկատմամբ: Պատերազմն արյուն է ու վիշտ, կռիվ ու ՀԱՂԹԱՆԱԿ: Պատերազմը Քառօրյան է ու այն 100-ից ավելի տղաները, որ անմահացան… Պատերազմը ես ու դու ենք, որ շարունակելու ենք ապրել ու արարել՝ ի հեճուկս աշխարհի…

Ես գտել եմ ինձ համար իսկական ընկերուհի և դրա համար ուրախ եմ: Նա իմ հորեղբոր աղջիկն է: Քույրս հրաշալի ձայն ունի և ստեղծագործելու ունակություն: Ցավոք, երաժշտական կրթություն չի ստացել և չի կարողանում գրել այն, ինչ ստեղծագործում է:

Ես հաճախ եմ դուրս գալիս մեր այգի: Մենք դրկիցներ ենք, և հաճախ եմ լսում նրա ձայնը: Նա հիմնականում երգում է իր ուրախությունների և տխրությունների մասին: Երգում է հիշողությամբ: Իմ թանկագին քույրիկի անունը Հեղինե է, և ես ամբողջ օրը խաղում եմ նրա խուճուճ մազերի հետ: Նա ինձ կոչում է ընկերուհիս, և ես դրանից շատ եմ ուրախանում: Ամռանը Հեղինեն մի օր ինձ կանչեց.

-Ընկերուհի՛ս, դուրս արի՝ զբոսնենք:

Ես արագ դուրս եկա, և նա ինձ պատմեց, որ իր քույրը սովորեցրել է իրեն օգտվել համակարգչից: Այնքան էր ուրախացել: Ես ազատ ժամանակ նրան սովորեցնում եմ որոշ բաներ: Նա 27 տարեկան է: Երևի հիմա կզարմանաք, թե ինչպես կարող են 13 տարեկան և 27 տարեկան աղջիկները ընկերուհիներ լինել, բայց զարմանալու ոչինչ չկա, նա ուղղակի այնքան հաճելի մարդ է: Եվ որքան էլ շրջապատված լինեմ ընկերուհիներով ու ընկերներով, միևնույն է, ես նրան ավելի շատ եմ սիրում ու գնահատում:

Չէ, դեռ ծառայության չեմ գնացել, դեռ չեմ կրում զինվորական համազգեստ, չեմ հագնում զինվորական կոշիկ կամ ավելի ճիշտ, «բատինկա» և չեմ ուտում հալած պանիր կամ «գավիադինով» բորշչ… Հագնում եմ քաղաքացիական շորեր, բոթաս կամ սովորական կոշիկ: Հա, մոռացա, իսկ ճաշերից՝ մամայի պատրաստած «ժարիտը», կամ ինչ լինում է ճաշացանկում: Հիմա երևի մտածում եք, թե ինչ եմ այսպես ձգձգում: Համաձայն եմ ձեզ հետ, դրա համար կասեմ, թե ինչու եմ ես զինվոր:

Ապրում եմ սահմանին:

Լսում եմ կրակոցներ:

Մեկ-մեկ թաքնվում եմ, երբ դուրս եկած եմ լինում գյուղի փողոցներ, ու սկսում են կրակել:

Հարկ եղած դեպքում, երկար ժամանակ պատսպարվում եմ պատերի հետևում, մինչև դադարեն կրակոցները:

Անգիր գիտեմ պատերազմական իրավիճակներում առաջնային գործողությունները:

Գիտեմ գյուղի ապահով վայրերը և ապահով տուն հասնելու ճանապարհը:

Ինձ թվում է, պարտադիր չի կրել զինվորական համազգեստ, որպեսզի զինվոր լինես: Օրինակը բերեցի ինձ վրա, ինչպես տեսաք: Ես հիմա կարող եմ հագնել այդ բոլոր շորերը և վերցնել անհրաժեշտ իրերը, բացի մի իրից, որի անունը զենք է:

Քիչ մնաց, դրա ժամանակն էլ շուտով կգա, կմեկնեմ ծառայության: Իսկ ծառայությունս վերջացնելուց հետո կվերադառնամ հայրենի գյուղ, կշարունակեմ իմ ծառայությունը այստեղ՝ սահմանամերձ Բաղանիսում, ու էլի քաղաքացիական կյանքով: Մինչև մի օր դուրս կգանք փողոց՝ առանց լսողությունը լարելու, աջուձախ ու վերև նայելու, զգուշավորությամբ ու արագ բաց տարածություններով քայլելու: Հանգիստ, պարզապես հենց այնպես զբոսնել: Իսկ մինչ այդ, մենք այստեղ ենք:

Քունս չի տանում… 22:48, մտածում եմ նյութ գրեմ… Հետո, բայց ինչի՞ մասին գրեմ…

Հա, գիտեմ, որ թեմաները կարելի է գտնել, բայց հիմա էս պահին, ինչի՞ մասին կարելի է գրել…

Դե, երևի հայկականի ու հայի՞, կամ ասենք՝ տարակարծության… Երևի քրոջս մասի՞ն, հը՞ն…

Չկողմնորոշվեցի:

Մտածեցի՝ (ասում եմ, ու խաբում ինքս ինձ, որովհետև ոչ մի բան էլ չմտածեցի)։

Վաղը դասի եմ… Երևի շատերդ եք դասի: Լավ է, քնեմ։

Բայց չի ստացվում է, պիտի մի բան գրեմ: Վերջ, Սեդա կենտրոնացի, հիշի ու սկսի…

Հա, ճիշտ է, տրանսպորտ չունենք, հիշո՞ւմ եք՝ ասել եմ, որ նույնիսկ Վանաձոր հասնելու համար պիտի տաքսի վարձես, բայց վերջին մի քանի շաբաթը դա էլ հնարավոր չի: Վերջին տաքսիստը մեկնեց արտագնա աշխատանքի, ու մնացինք էսպես: Քաղաք հասնելու կամ քաղաքից գյուղ հասնելու միակ ձևը «պապուտնի»-ն է, գիտե՞ք՝ դա որն է: Գնում ես, կանգնում ճամփին ու պատահած մեքենայով հասնում տեղ: Կամ՝ կեսը դրանով ես գնում, հետո տրանսպորտը փոխում ես: Կամ հույսդ դնում ես քաղաքաբնակ համագյուղացիների վրա:

Տատիկը էս առիթով ասում ա. «Աշխարհը քանի գնըմ՝ վատանըմ ա: Մի քանի տարի առաջ մենք մեր ավտոբուսն ունեինք, նստինք, գնինք քաղաք, ժամը գիդինք, գեինք եդ՝ մեր տուն… Իսկ հըմի…»

Մի դեպք պատմեմ: Մի օր, ավելի ճիշտ, մի ուրբաթ օր (սա ուսանողների հայրենադարձության օրն է), ուսանող քույրս զանգեց, թե ուզում եմ գամ գյուղ (դե, սա ամեն ուրբաթ կրկնվում է), մաման էլ վարորդներին հերթով զանգեց: Որը զբաղված էր, որը՝ այդ շաբաթ չէր գալու, որն էլ արդեն եկել էր: Քույրս էլ որոշեց գնա կայարան, էնտեղից ավտոբուսով հասնի հարևան գյուղ, ու հետո մի ձևով գա, բայց պարզվեց այդ օրը ավտոբուս էլ չկա:

Պատկերացրեք պատմության ավարտը. հեռախոսի միջից լսվող արտասվախառն ձայն։ Լացելով հետ գնաց մորաքրոջս տուն:

Բայց լավ լուր կա՝ ասում են շուտով մեքենա կլինի, դե մենք էլ հույսներս չենք կտրում:

Շատ լավ, նյութը ստացվեց… 23:08, արդեն քունս տարավ… Հուսամ լավ ստացվեց, չնայած ավելի լավ կլիներ՝ ավտոբուս լիներ, էս նյութն էլ չգրվեր…

Տասնչորս տարեկան եմ, բայց արդեն զգում եմ, որ  Հայաստանի վիճակը օրեցոր վատանում է, և հիմա առանց ամաչելու խոսելու եմ ժողովրդի սրտից:

Ինձ սխալ չհասկանաք, ես ոչ մի խնդիր չունեմ, փառք Աստծո, ծնողներս ինձ ամեն ինչով ապահովել են: Բայց երբ նայում եմ շուրջս, հայրենակիցներիս, լռել չի ստացվում:

Լավ, վերջին զանգը հասկացա, վերջին դասն էլ մի տեղ ընդունեցի, բայց ի՞նչ է նշանակում մանկապարտեզներից սկսած, առաջին դասարանից մինչև չորրորդ դասարան՝ ավարտել, ավարտել ու անվերջ ավարտել, այդպես էլ չավարտելով:

Լավ, բա վե՞րջը: Այս տեմպերով ո՞ւր ենք հասնելու: Ինձ թվում է՝ սահմանը վաղուց հատել ենք:

Ախր, ժողովուրդն էլ է մեղավոր: Ո՞ւմ ենք ինչ ապացուցում, ոչ ոք չգիտի:

Իսկ այդ միջոցառումների համար ի՞նչ պիտի անի: Էլ ի՞նչ անի, վարկ պիտի վերցնի: Երկու օր կուրախանան և ամբողջ տարին լացեն:

Ինչպե՞ս չխոսեմ, ինչպե՞ս չգրեմ, երբ տեսնում եմ, թե հասակակիցներս ինչ միջոցներով են մասնակցում միջոցառումներին և ինչ ձևերով են բերում գումարը՝ պարզապես իրենց վատ չզգալու համար:

Լավ, մի քանի հարցադրում անեմ, թող իշխանությունները մտածեն:

Ինչո՞ւ է երկրի ամենակարևոր աշխատանքին մասնակցող մարդը ստանում նվազագույն աշխատավարձ, երբ պետք է առավելագույնս վարձատրել մի մարդու, ով երեխաներին ուսուցանում է: Խոսքս, իհարկե, ուսուցիչների մասին է:

Առաջ երազում էի դառնալ ուսուցչուհի, հիմա հարց ունեմ.

Ինչո՞ւ եք կոտրել երազանքներս, ու ինչո՞ւ է պատանին արդեն ապագա մասնագիտությունների ցուցակից ջնջել ուսուցչի մասնագիտությունը:

Դե, պատասխանեք, սպասում եմ:

Դեռ հինգ ամիս էլ չկա, բայց արդեն չափից շատ եմ կարոտել մորս: Եթե ասում եմ, որ կարոտել եմ մորս, դա չի նշանակում, որ չեմ կարոտել հորս: Նրանք մեկնել են արտագնա աշխատանքի: Մամային չեմ ասում մայրիկ կամ մայրս, որովհետև այդպես շատ պաշտոնական է թվում:

Շատ եմ կարոտել մամային ու ամեն րոպե ուզում եմ գրկել, նրա ջերմությունը զգալ, կիսվել էն ամենով, ինչը չեմ խոսել այս հինգ ամիսների ընթացքում: Կարոտելով նրան, ամեն մեկի ձայնը լսելուց, նմանեցնում եմ նրա ձայնին, տեսնելով մարդկանց, նրանց դեմքի մեջ փնտրում եմ մամայի դիմագծերը, հայտնվելով ամբոխի մեջ, փնտրում եմ նրան:

-Երեխանե՛ր, որբաթ օրը, ժամը՝ 13: 30, ծնողական ժողով է: Խնդրում եմ, տեղյակ կպահեք ձեր ծնողներին, -ասաց դասղեկս՝ընկեր Հակոբյանը և դուրս եկավ դասարանից: Իսկ ես ի՞նչ անեի…Չէ որ մայրս այստեղ չէ: Ուրեմն պետք է տատիկը գնար: Բայց երբ մտնում ես ծնողական ժողովի սենյակ և տեսնում դասընկերներիդ մայրերին և քո տատիկին, մի տեսակ ուրիշ զգացողություն ես ունենում:

Տեսնելով ընկերներիս, ովքեր գալով տուն, գրկում են իրենց մորը, համբուրում, խոսում ու ծիծաղում, սիրտս կտոր-կտոր է լինում: Բարի նախանձով նայում եմ նրանց և մտքումս ասում, որ Աստված տա, որ իմ իրավիճակում երբեք չհայտնվեն: Երբեք չզգան էն, ինչը ես: Մի օր ընկերուհուս մայրը այնպես գրկեց, որ պատկերացրի ինձ` իմ սեփական մոր գրկում: Թեև ցույց չտվեցի այդ, բայց հոգուս խորքում ուզում էի ավելի ամուր գրկել:

-Անուշիկ, նայի՝ էն կինը ինչ նման ա մամային,- ասաց քույրս, երբ հիվանդանոցում տեսավ մի շիկահեր կնոջ, ում սանրվածքը հետևից շատ նման էր մորս սանրվածքին;

-Հա, Սյուզ, նման ա, – ասացի ես, մտքումս պատկերացնելով մորս արտաքինը:

Ամեն օր դասից տուն գալուց, երբ մտնում եմ ներս, ուզում եմ միայն մորս դեմքը տեսնել: Միայն այն, որ ես կասեմ. «Մամ, տա՞ն ես», և նա էլ կպատասխանի՝ հա, դա արդեն երջանիկ պահ է ինձ համար: Իսկ այժմ, երբ մտնում եմ ներս… Լսում եմ տարբեր ձայներ, բայց ոչ մորս: Հիմա էլ եմ կարոտում նրա ձայնը, և սկսում են աչքերիցս դանդաղ հոսել արցունքները: Հիշում եմ նրա մեկնելու օրը: Ես երկար գրկել էի նրան ու չէի ցանկանում բաց թողնել: Այդ վայրկյանին ավելի էի կապվում մորս հետ ու ավելի լավ հասկանում, որ թեկուզ աշխարհը շուռ գա, մեկ է, մորից թանկ բան չկա, և երբեք չնեղացնել նրան:

Հուսամ, որ շուտ կավարտվի էս մղձավանջը, և մայրս կլինի կողքիս, ինչպես առաջ էր: Կգամ տուն ու կպատմեմ նրան իմ դժգոհություններից, իմ ուրախություններից, իմ հաջողություններից և ինձ հետ կատարվող ամեն ինչից: Կլսեմ նրա խրատական զրույցները և ինձ էլ լիարժեք կզգամ: