Այս անգամ շատ չեմ օգտագործի գրական բառեր: Չեմ օգտագործի, որովհետև այս ամենը չեմ կարող գրական հայերենով ներկայացնել: Ուզում եմ պատմել, թե ինչ է կատարվում իմ միջավայրում, երբ կրակում են իմ Բաղանիս գյուղի վրա: Լսվում են կրակոցներ տարբեր զենքերից: Ըհընց, «դեշեկա» էր. անգամ կանայք են տարբերում զենքերը, որովհետև կրակոցները դարձել են սովորական մի բան, որը սահմանամերձ գյուղերից անպակաս է: Եթե չեն նշում զենքի անունը, ասում են. «Էս են գեշ անտերներից ա, սրանց տվածը Աստծու զուլում ա»: Տարբերում են, որովհետև շատ դեպքեր են եղել, երբ կեսգիշերից հետո անսպասելիորեն կրակել են՝ չիմանալով, թե ինչին կարող են կպչել այդ շիկացած փամփուշտները: Դա դժվար է մոռանալ. դժվար է մոռանալ անքուն գիշերները կամ նկուղներում լուսաբաց դիմավորելը:

Ուզում եմ համեմատել քաղաքի երեխաների առօրյան, մեր՝ սահմանամերձ գյուղում բնակվող երեխաներիս առօրյայի հետ:

-Մամ ջան, ես իջնում եմ բակ՝ խաղալու:
-Հա, գնա, բալես, զգույշ՝ չընկնես:

-Մամ ջեն, ես գընըմ եմ դաշտը՝ րեխանց հետ ֆուտբոլ խաղ անող, մը քիչ յեդը կգամ: 
-Բալես, էն էնա տենըմ ես՝ լարված իրավիճակ ա, տանը քու հըմար նստե, բանի չես էլի ման գալի էս գեշ վախտը, կամ որ տենըմ ես՝ կրակըմ են, ճամփեն չընգնես՝ գաս, կկենաս մը քիչ դըդարե, նոր գաս:

-Պապա, չես մոռացել, չէ՞, երեկոյան ծնունդի ենք գնալու:

-Պապ, քանի օրը ցերեգ ա, բերեք շուտ գնանք ծննդի՝ գանք, թե չէ, որ քշերը գնացինք, վտանգավոր ա, էլի, յեդ գալիս ավտոյի ֆառերի լսի վրա կարող ա կրակեն: Օրը ցերեգով գնանք, ըրանքիցը հանենք գանք:

-Բալես, պարապմունքից ուշանում ես, շուտ արա, քանի չես ուշացել:

-Բալես, սօր պարապմունքդ բրախե, դպրոցըմն էիր, կրակեցին, սիրտս գնաց, աչքիս աղաքը դու եկար: Քանի հատ էլ գեղի վերևովը պժժալով գնաց: Սօր ոչ մի պարապմունք, կարալ չես ասես՝ որ պահին ինչ կըլի: Լա կացի, թե վիճակը լըվնացավ, հեգուց կգնաս:

Եվ երբ գալիս է քնելու ժամանակը.

-Բարի գիշեր, ես գնացի քնելու: Ականջակալներս պատուհանին են, չէ՞, մի քիչ երգ լսեմ ու քնեմ:

-Ես գնացի քնեմ, բարի քշեր Ձեզ: 
-Բարի քշեր, տղա ջեն, թե բարի ըլի, բի սօր շորերով պառկե, որ կրակեն, հանկարծ հագնվելու վրա ժամանակ չկորցնես: Հա, մին էլ մոռացա, կռավաթդ պատուհանիցը դեսն ենք բերել՝ դբա պատը, պոստերը երևըմ ա քու սենյակիցը, դրա հըմար: Մըչևը տենունք սրա վերջը ինչ տի ըլիլ:

Այսպիսին է առօրյա կյանքը կրակոցների ժամանակ սահմանամերձ գյուղերում, բայց դա չի նշանակում, որ մարդիկ դադարում են ապրել գյուղում, ու տա Աստված, որ սա վերջին նյութս լինի կրակոցների վերաբերյալ, կամ մյուս անգամ գրեմ արդեն ազատագրված դիրքերի մասին:

Ժամը 7:30-ի սահմաններն էր: Հեռախոսիս զանգ եկավ: Վերցրեցի` տեսնեմ ընկերս ա՝ Արմանը:

-Ալո, հա, ի՞նչ կա, Արմ:

-Ամոն էր զանգել. իրանց տուն ա կանչըմ, գալի՞ս ես:

-Հա, ոնց չեմ գալի: Ո՞ւր ես՝ տեղդ ասա:

-Արի խաչմերուկ:

-Լավ, հինգ րոպեից ըտի եմ:

Հեռախոսը անջատեցի ու գնացի: Եղբայրս՝ Էրոն ու Արմանը ինձ էին սպասում: Իրար հանդիպեցինք խաչմերուկում: Խաչմերուկի մասին ես ձեզ էլի եմ պատմել, Բաղանիսի նշանավոր խաչմերուկը, որտեղից երկու ճանապարհ է բաժանվում՝ մեկը թշնամու դիրքերից երևում է, մյուսը՝ համեմատաբար անվտանգ: Գնում էինք մեր մյուս ընկերոջ՝ Արմենենց տուն: Որոշ ժամանակ անց, երբ արդեն քայլում էինք ճանապարհով, սկսեցին կրակել: Հետ շրջվեցինք ու նայում էինք: Կրակոցներն սկսեցին ուժեղանալ, սակայն գյուղի վրա չէր, այլ դիրքից դիրք: Ես ասացի.

-Տղեք, էկեք ճամփեն անց կենանք:

Ճանապարհի մյուս կողմը չէր երևում դիրքերից: Արմանն ասաց.

-Դուզ ես ասըմ, էկեք անց կենանք:

Ճանապարհի միջնամասում էինք ու…

-Ֆըզզզզզզզզ…

Ադրբեջանական դիրքերից արձակված գնդակներից մեկը անցավ իմ և Արմանի գլխավերևով: Բախտներս բերեց, որ բարձր էր ընթանում: Արագ թաքնվեցինք տներից մեկի մոտ: Կրակը դադարեց: Շարունակեցինք ճանապարհը, ու մեկ էլ ավելի ուժեղ կրակահերթ սկսեց, բայց այդ ժամանակ արդեն հասել էինք ընկերոջս տուն ու շունչներս էինք տեղը բերում:

Լավ էր, ոչ մեկիս բան չեղավ: Ասել Արմանի.

-Մատաղ ունինք անելու:

Ինձ հուզող խնդիրները շատ են, ու եթե բոլորը գրի առնեմ, ապա հաստատ մի 300 էջանոց գիրք կդառնա:

Տուն էի վերադառնում, հասել էի արդեն Գյումրու Պարոնյան փողոցին, որտեղ ես ապրում եմ:  Մտածում էի, թե որ խնդրի մասին կուզենայի գրել, հասցրեցի ցեխոտվել, քանի որ կողքովս մեքենա անցավ: Քայլերս արագացրեցի ու ոտքս դրեցի սառույցի վրա, բայց պարզվեց, որ այն ջրափոս էր, որի վրա ուղղակի թեթևակի սառույց կար: Հասկացա, որ այս խնդիրը ինձ ամենահուզողն է տվյալ պահին:

Մեր փողոցն ասֆալտապատած չէ, միշտ կան ջրափոսեր, մանավանդ այս եղանակին, երբ առավոտյան գետինն ամբողջովին պատված է սառույցով, ու հնարավոր է, որ սայթաքես, իսկ ցերեկը այնպիսի մի հեղեղ է, որ ավելի լավ է նավակով հասնել տուն:

Ու այսպես ամեն օր: Երբ հարցնում ես մարդկանց, թե ինչու չեն դիմում, որպեսզի փողոցի վիճակը գոնե մի փոքր բարելավվի, բոլորը գլուխները կախում են ու ասում. «Անիմաստ է, շատ ենք փորձել»:

Ես Էլիզաբեթն եմ, 15 տարեկան եմ և սովորում եմ ավագ դպրոցում: Ապրում եմ ծնողներիս հետ, չունեմ ո՛չ քույր, ո՛չ եղբայր: Մանուկ հասակում հաճախել եմ պարի դասերի և շուրջ 5 տարի եղել եմ Սոֆի Դևոյանի սաների աշակերտը: Դրանից հետո հետաքրքրվել եմ նկարչությամբ և հաճախել նկարչական խմբակների, 5 տարի սովորելուց հետո սկսել եմ նկարել դիմանկարներ, սակայն միայն սիրողական: Այդ դասերին զուգահեռ գնացել եմ կարատեի և, արդեն 7-րդ տարին է՝ զբաղվում եմ այդ մարտարվեստով: Հարցին՝ ինչո՞ւ կարատե, մի աղջկա զբաղմունք չկա՞ր, պատասխանում եմ հետևյալը. ես կարծում եմ, որ աղջիկը պետք է կարողանա ինքնապաշտպանվել, և չեմ սիրում, երբ մարդիկ հույսը դնում են ուրիշի վրա: Կարատե բառը նշանակում է «դատարկ բռունցք»:

Լրագրությամբ հետաքրքրվել եմ վաղուց, ցանկանում եմ սիրել այն մասնագիտությունը, որով հետագայում գումար եմ վաստակելու: Սիրում եմ ճանապարհորդել, բայց երկրից դուրս եղել եմ միայն փոքր հասակում մայրիկիս հետ: Մայրս, լինելով ռուսաց լեզվի ուսուցչուհի, ինձ մանկուց սովորեցրել է սիրել լեզուները: Լավ եմ տիրապետում ռուսերենին, սակայն անգլերենին՝ ոչ այնքան: Հետաքրքրվում եմ կորեական մշակույթով: Որոշ ժամանակ հաճախել եմ կորեերենի դասերի և սովորել եմ կորեերեն տառերը: Ցանկանում եմ լինել լրագրող, որպեսզի կարողանամ լուսաբանել բոլոր այն հարցերը, որոնք հաճախ անտեսվում են, և ցանկանում եմ անել այդ ամենն առանց որևէ կողմնապահության, ինչը հիմա հաճախ եմ նկատում լրագրողական աշխատանքում:

Կարծում եմ՝ մարդը մարդ չէ, եթե չունի իրեն հուզող որևէ հարց: Ինչքան էլ տարօրինակ հնչի՝ ինձ հուզում է այն, թե ինչպես են մարդիկ մտածում: Ասում են, որ պետք է ապրել սեփական կյանքով, ի՞նչ կարևոր է, թե կողքինդ ինչ է մտածում, պետք է ո՛չ խառնվել և ո՛չ էլ հետաքրքրվել: Ես չեմ խառնվում, բայց չեմ հանդուրժում «ցենզուրայից» դուրս մտածելակերպ ունեցող մարդկանց: Ինձ անչափ հետաքրքիր են դիմացինիս մտքերը: Շատ նրբություններ կան այստեղ, ախր, եթե կարդաս դիմացինիդ մտքերը, քեզ էլ նրա մեջ ոչինչ չի հետաքրքրի, և իմանալով ողջ բացասականը՝ կհիասթափվես: Եթե կարողանայի մտքեր կարդալ, ինչքա՜ն հիասքանչ մտքեր կլսեի, հանճարեղ մտքեր, որոնք շատերը չեն բարձրաձայնում: Քանի-քանի մարդկանց իղձեր կիմանայի և իրականացնելու հնարավորություն կունենայի:

Օ՜հ, ես երևի վերջապես հասկացա՝ ինչն է ինձ հուզում:

Մեր գյուղի եկեղեցին կիսաքանդ է, խարխլված: 1926 թվականին տեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ եկեղեցու գմբեթը թեքվել է: Կոմունիստների օրոք գմբեթը գցել են և թիթեղյա ծածկով ծածկել: Այդ ժամանակ եկեղեցին ծառայել է որպես ամբար, որտեղ լցրել են ցորեն ու գարի: Երբ խորհրդային կարգերը վերացան, եկեղեցին այլևս «ամբար» չէր: Հիմա եկեղեցու թիթեղյա ծածկն էլ չկա: Առաստաղի գերանները կիսակոտրված, կախված են, ինչը շատ վտանգավոր է, ապակիներ չկան: Մեկ-մեկ եկեղեցում պատարագ է մատուցվում: Գյուղացիների մեծ մասը չի մասնակցում: Երևի պատճառը եկեղեցու քանդված վիճակն է:

Ես շատ կցանկանայի, որ համապատասխան մարմինները այս հարցին շուտափույթ լուծում գտնեին, կամ գտնվեր մի բարերար, որը կվերակառուցեր մեր գյուղի եկեղեցին: Գյուղի մեծամասնությունը մկրտված չէ: Եթե եկեղեցին վերակառուցվի, պատարագներ շատ կլինեն, գյուղացիները կգնան եկեղեցի, կմասնակցեն եկեղեցական ծեսերին և այդպես ավելի մոտ կլինեն հոգևոր կյանքին, ինչպես նաև կմկրտվեն:

…Որովհետև հայրենասիրությունը բառերով չի չափվում և ոչ էլ չափման միավոր ունի:

Նա սովորական տղա էր, ամենասովորական, այդպես էլ ընտանիք չդարձած մի ընտանիքից: Սովորական տղա էր, սովորական հայ: Չնայած մայրն ուկրաինուհի էր, ու նրան ուրիշ դեպքերում խառնարյուն կասեին, կասեին, թե իսկական հայ չէ: Չէ՞ որ «հայի գենը» հարյուր տոկոս մաքրություն պիտի ունենա: Հայ չէ՝ կասեին: Արտաքինն այնքան էլ հայկական չէր: Մի քիչ նմանություն ուներ ուկրաինացու: Գոնե կիսարյուն:
Նուրբ դիմագծեր ուներ ու աշխարհի ամենաբարի աչքերից: Այդ աչքերի մասին գրքերում էջեր են գրվում, այդ աչքերը տեղով մեկ խաղաղություն են ու սեր: Նրա աչքերն ամենահայկականն էին աշխարհում, հարյուր հիսուն տոկոսով հայկական:  Անունն էլ հայկական չէր, Էդուարդ էր՝ պապի անունը: Միայն վերջերս իմացա, որ Էդուարդ նշանակում է «պահակ»: Ճակատագիր կոչվածին չեմ հավատում, բայց լսել եմ, որ ի տարբերություն ճակատագրի, նախախնամություն՝ ի վերուստ տրված ինչ-որ բան կա իրականում: Հավատում էի: Հիմա համոզվեցի: Նա ինչ-որ բանի, ինչ-որ մեկի պահակն էր իր երկրում. դա էր նախախնամությունը սահմանել իր համար: Հակառակ դեպքում չէր հրաժարվի մոր, եղբոր ու քրոջ հետ մոր հայրենիք մեկնելուց, չէր մնա տատի հետ՝հորեղբոր մեծ ընտանիքում: Ու ոչ ոք էլ նրան մեղադրելու իրավունք չէր ունենալու, չէ՞ որ հավասարապես և՛ հայ էր, և՛ ուկրաինացի: Այդպես էր, չէ՞:

 Այո՝ կասեին: Այո կլիներ պատասխանը, եթե նա գրքի կամ պատմության մի սովորական, մյուս գրքերի հերոսներից չտարբերվող հերոս լիներ: Բայց նրա մասին գրքեր դեռ չեն գրվել, դեռ երկար չեն գրվի երևի: Որովհետև ամենադժվարը հենց նրանց մասին գրելն է, հորինել բոլորն էլ կարող են, բայց իրականությունը վավերագրելն այնքա՜ն բարդ է: Այն երբեմն դուրս է գալիս իրականության սահմաններից, ավելին է դառնում, քան իրականությունն ինքն է: Նրանք՝ սեփական կյանքով անընթեռնելի վեպ դարձածները վեր են մեր պատկերացրած մոխրագույն իրականությունից, նրանցը կապույտն է՝ խաղաղության կապույտը:

Նա խառնարյուն էր, միայն կիսով չափ՝ հայ: Բայց դա միայն թղթի վրա էր այդպես ու դատարկ բառերում: Նկարում, որ ես տեսա (ու, ափսոս, միայն նկարում տեսա նրան) ոչ մի տոկոս, նույնիսկ հազարարերորդականով, նույնիսկ ձևականորեն ուկրաինացի չկար: Զինվորի համազգեստով, զինվորների կողքին նա միայն հայ էր, աշխարհի ամենաբարի աչքերով հայը: Նկարով մարդուն ճանաչելը բարդ է, բարդ է հասկանալը, թե ինչպիսին է նա իրականում, բայց անորակ նկարում անգամ երևում էր, որ հայ է: Իսկ հայ լինել-չլինելը մարդուց է կախված, արյան բաղադրությունն անգամ ամենակարևորը չէ: Հայը նրա աչքերում էր, աշխարհի ամենաթախծոտ ու բարի աչքերում, հայը նրա սրտում էր, ու նրա սիրտն էր հայ: Հայ, ուրիշ ոչինչ:

Զինվորի հագուստով՝ զինվորների, եղբորս կողքին նա միայն հայ էր, հայ էր ինձանից ու քեզանից առավել: Նրա մեջ աշխարհի հետաքրքրության ու հետազոտության առարկա «հայի գենը» չէր հանդուրժել ոչ մի կաթիլ օտարություն, նա հայերեն էր շնչում ու հայերեն ապրում: Հավատա, որ ո՛չ ես, ո՛չ դու, ու ոչ էլ «երկնագույն արյուն» ունեցող հայերն այնքան հայ չեղան, որքան նա էր: Է~:

Իսկ «Եղնիկներում» այդ օրերին առյուծներ էին ծառայում: Իսկական առյուծներն էլ հայրենիք ունեն, հիմա գիտեմ՝ ամենաանվախ առյուծն էլ հայկական արմատներ է ունեցել: Սատանան էլ հայրենիք ունի: Ավելի ճիշտ՝ չուներ, խլեց ու իրեն հայրենիք դարձրեց: Իսկ այդ օրերին առյուծներն ու սատանան կենաց-մահու կռիվ էին տալիս: Դա մեր պատերազմ-խաղաղության, կնքված-չիրագործված զինադադարի մի ամենասովորական օրինակ էր: Դա մեր մահ չդարձող կյանքի, չկորացող մեջքի մի սովորական ապացույց էր:

Չարը չհաղթեց, բայց երկնքից երեք խնձոր էլ չընկավ: Ուստի դա հեքիաթ չէր, որ մարդիկ պատմեցին ու անցան: Հեքիաթ չէր, բայց մի օր վեպ է դառնալու, պատմավեպ հավանաբար: Իսկ վաղը, մյուսն օրն ու դեռ շատ հետո մեր երեխաներին նրանց մասին ենք պատմելու: Պատմելու ենք, բայց ոչ երբեք որպես հեքիաթ, իսկ նա ու նրանք երբեք էլ սովորական գրքերի սովորական հերոսների հետ չեն համեմատվելու:

Իսկ ես մի օր երևի կհիշեմ լուսանկարը, որ այդ օրերին աչքիս առաջ էր, չեմ մոռանա, որ իմ աչքերում այդ սովորական, ոչ հայկական արտաքինով տղան ուրիշ էր, նա լուսանկարի տղայի հետ նույնություն չուներ, կամ, կամ ուղղակի չէի ուզում մահն այդքան մոտիկից տեսնել:

Նա սովորական տղա էր, ամենասովորական, այդպես էլ ընտանիք չդարձած մի ընտանիքից:

Նրան խառնարյուն կկոչեին, եթե մի օր, երբ ընդամենը վեց տարեկան էր՝ թողներ ու գնար մոր հետ՝ մոր հայրենիք: Չգնա՜ց: Մնաց՝ վեց տարեկանի համար չափազանց հասուն պատասխան տալով մորը: Այդ օրից ոչ ոք, ոչ ոք աշխարհիս վրա ու նրանից դուրս՝ չհամարձակվեց խառնարյուն կոչել ամենաբարի աչքերով, ամենահայկական ներաշխարհով, ամենահայ տղային:

Ես ծնվել ու առայժմ մեծանում եմ Հայաստանի «կենտրոնում», իհարկե՝ Գյումրիում: Դե, սկսեմ ձեզ ծանոթացնել ինձ հետ: Ես միջին հասակի, խելացի, կրթված, հավեսով տղա եմ, հա ամենակարևորը՝ «չախալ» եմ: Շատ-շատ կսիրեմ սպորտը, հատկապես ֆուտբոլ ու կարատե: Դե, ֆուտբոլ փոքր ժամանակից խաղացել եմ ու սիրել եմ, իսկ կարատեն իմ ապրելակերպիս մի մասն է, զբաղվում եմ երկար ժամանակ ու հասել եմ շատ-շատ բաների ու իմ ամբողջ ներուժս կներդնեմ ավելիին հասնելու համար, «նենց որ, նավսյակի» զգույշ եղեք: Սովորում եմ իրավաբանական ֆակուլտետում ու ապագայում անպայման այդ ոլորտում կունենամ իմ ներդրումը, «նենց որ», օրենքի ոլորտում էլ լավ օգնող կեղնիմ ընկերներիս:

Դե, շատ ակտիվ մարդ եմ, կսիրեմ ծանոթություններ, նամանավանդ աղջիկների հետ, ի՞նչ թաքցնեմ: Էս ամենը սուտ կեղնիր, եթե չխոսեի ընկերասիրության մասին: Մեծ շրջապատ ունեմ, բայց իմ լավ ընկերներս քիչ են, շատ քիչ չէ, բայց կարևորը, իրենք էն մարդիկ են, ովքեր միշտ կողքիս են ու իմ մի մասն են: Ինչ կուզեի ասել՝ եթե դուք հավատարիմ, ընկերասեր, «ջիգյարով» մարդ եք, ուրեմն մենք կեղնինք լավ ընկեր: Շատ կսիրեմ մոտիկներով հավաքվել ու անցկացնել անմոռանալի օրեր:

Լինելով երիտասարդ, մտածում եմ, որ երիտասարդները պետք է շատ ակտիվ լինեն ու մեծ դերակատարում ունենան պետության կառուցման մեջ: Եվ դրա մեջ կարևոր եմ համարում ոչ ֆորմալ կրթությունը, երիտասարդներին տարբեր ոլորտների մեջ ներգրավելը: Ճիշտ է, ներկայումս այս գործում թեթև առաջընթաց կա, սակայն կա լիքը զարգանալու տեղ: Հիմնականում այս զարգացումն էլ տեղի է ունենում Երևանում, իսկ շրջաններում շատ քիչ, հենց դրա համար էլ տեղի է ունենում ներքին արտագաղթ, որը ավելի է վատացնում վիճակը: Այլ զարգացած պետություններում այս ամենը մեծ օգուտ է տվել, և մենք ուղղակի պետք է հետևենք այդ օրինակին, որը միակը չէ:

Ես ճիշտ է, մասնակցել եմ ու մասնակցում եմ շատ ու շատ ծրագրերի ու նմանատիպ բաների, սակայն բոլորը չէ, որ իմ պես են մտածում ու փորձում հաղթահարել դժվարությունները: Եվ հուսով եմ, որ թե ես իմ ներդրումով, թե մյուս երիտասարդները, կկարողանանք լուծել այս խնդիրը, ու բացի Երևանից, այս ամենը կտարածվի ամբողջ Հայաստանով, ու բոլորը տեղերում կներգրավվեն այս ցանցի մեջ, ու կունենանք ամուր երիտասարդություն, ու ապագա կադրեր հայրենիքի համար:

Մշակույթի տան վերանորոգումը մեր գյուղի ամենակարևոր խնդիրներից է: Այնտեղ ունենք դահլիճ և գրադարան, իսկ  գրադարանում՝ շատ գրքեր, սակայն այդ գրքերով հետաքրքրվող մարդկանց մատների վրա կարող ենք հաշվել: Երբ ձմեռ է գալիս, երեխաներն ուրախանում են, մեծերը՝ զբաղվում են իրենց գործերով, սակայն ոչ մեկին չի հուզում այն փաստը, որ ժամանակին գրադարանում էին անցկացնում իրենց օրվա մեծ մասը, իսկ այսօր այնտեղ միայն գրադարանավարուհին է գնում:

Ըստ մեծահասակների պատմածի՝ ժամանակին այնտեղ ասեղ գցելու տեղ չէր լինում: Երևի հիմա մարդիկ գրքերը փոխարինել են համացանցի հետ, դրան զուգահեռ ավելացել է արտագաղթը՝ մարդիկ ընտանիքներով մեկնել են այլ երկրներ, այդ պատճառով այսօրվա դրությամբ գրադարան ընդհանրապես մարդ չի մտնում: Ձմռանը գրադարանում սառնամանիք է, իսկ ձնհալի ժամանակ՝ ջրհեղեղ: Եթե գրքերն էլ քայլել կարողանային, հաստատ կհեռանային մարդկանց անտարբեր վերաբերմունքի պատճառով: Իսկ դահլիճից ոչ մի բան չի մնացել, բեմից՝ միայն հին փայտի կտորներ: Մարդիկ ամեն բան տարել են, նույնիսկ՝ վարագույրները: Իսկ նստարանները տարել ենք դպրոց, որպեսզի նույն բախտին չարժանանան:

Ինչո՞ւ չլինել հավասար: Ինչո՞ւ քաղել անարդար կյանքի պտուղները:
Ինչո՞ւ ապրել մի հասարակությունում, որտեղ ոմանք երազում են ապրել արքայական պալատներում, իսկ ոմանք՝ լոկ «քարե» տնակներում։
Կամա թե ակամա ականատես լինելով նման իրավիճակի, հոգումս ամեն ինչ ասես տակնուվրա է լինում։
Ինձ շատ հարազատ երկու փոքրիկներ ապրում են Շիրակի մարզի Մարմաշեն գյուղի փայտե  փոքրիկ տնակներից մեկում։
Եվ, երբ հյուր էի գնում նրանց, նրանք ուրախությամբ դիմավորում էին ինձ, սակայն մի քանի րոպե անց նստում էին մի անկյունում և լուռ հետևում ինձ։ Տնակի փոքր լինելու պատճառով նրանք չէին կարողանում խաղալ և վազվզել։
Ամեն անգամ, երբ մեր «քարե» տան դուռն էին բացում, ինձ շատ հարազատ այդ փոքրիկները ուրախ աղմուկ-աղաղակով վազվզում էին սենյակից սենյակ, ցանկություն էին հայտնում, որ իրենք էլ դուրս գան այդ փոքրիկ ու ցուրտ տնակից և ունենան մեծ ու լուսավոր քարե տուն, սիրտս պատում էր մի խոր ցավ։ Ու մտքումս հայտնվում էր հարցերի մի անվերջ շարան: Ինչուներ, որոնց պատասխաններն այդպես էլ չէի ստանում։ Ու չգիտեի էլ, թե ինչպես սփոփեմ այդ փոքրիկներին և վստահ ասեմ, որ նրանք նույնպես կունենան իրենց երազանքների «քարե» տունը։
Բայց մի որոշ ժամանակ անց, երբ կրկին գնացի նրանց տուն, դռնակը դեռ չբացած, նրանք աղմուկ-աղաղակով ինձ ընդառաջ վազեցին և ուրախ-ուրախ բացականչեցին․«Մենք քարե տուն ունինք արդեն, պապան մեզի քարե տուն է առե»։ Նրանք իրենց ուրախ ճիչերով իմ սրտում հույսի մի փոքր նշույլ արթնացրեցին։
Հետո իմացա, որ նրանց հայրը արտագնա աշխատանքի շնորհիվ, մի փոքրիկ, բայց և լուսավոր ու տաք տնակ էր գնել։ Չեք պատկերացնի, թե այդ անմեղ էակների աչքերը ինչպես էին փայլում ուրախությունից։
Բայց և ցավոք ոչ բոլոր ծնողներին է հաջողվում աշխատանք գտնել, և կատարել իրենց փոքրիկների երազանքը՝ ունենալու լուսավոր, ջերմ, մեծ և հարմարավետ «քարե» տուն։ Մանավանդ Շիրակի մարզում, դեռևս բազմաթիվ ընտանիքներ են ապրում ժամանակավոր կացարաններում, որոնք վաղուց «ժամանակավոր» չեն: