Երբ փոքր էի ու կողքից մեկը մյուսին ասում էր, որ իզուր տարի է կորցրել, կամ նմանատիպ բաներ, անկեղծ ասած չէի հասկանում:

Բայց ինչպես շատերն են ասում, լավ է մի անգամ տեսնել, քան տասն անգամ լսել:

15 տարեկանում, երբ ընդունվեցի լրագրության դպրոց, ինձ հետ ընդունվեցին նաև 12-14 տարեկաններ, ես ուշադրություն չդարձրի դրան:

Սակայն մի քանի ամիս սովորելուց հետո հասկացա, թե քանի տարի եմ կորցրել:

9-րդ և 10-րդ դասարաններում, երբ դպրոցից տուն էի գալիս, ու ձանձրանում միապաղաղ օրերից, իմ հասակակիցներն այդ ժամանակ Երևանում սովորում էին ապագա մասնագիտության կարևոր դասերը:

Կորցրած տարիներ… Եթե չկորցնեի դրանք, հիմա ինչքան շատ բան կիմանայի:

Կորցրած տարիներ… Եվ ինչո՞ւ պիտի հիմա ես իմ տարիներն անվանեմ կորցրած, որովհետև ապրում եմ մարզո՞ւմ, ու սա՞ է միայն պատասխանը: Որովհետև եթե ապրում եմ մարզում, պետք է սահմանափակվեմ միայն դպրոցո՞վ, ու ո՞վ է սահմանել այս խտրականությունը և ո՞վ պետք է տա իմ կորցրած տարիների լիարժեք պատասխանը:

Ուզում եմ, որ քաղաքս` Վանաձորը,  ինչպես հիմա, թնդա լիությունից, որ միշտ երգի, պարի: 

Տարօրինակ է, բայց ուզում եմ կարգին ավտոբուսով դասի գնալ ու երջանիկ կլինեմ, որ այնքան մարդ նստած լինի, որ էլի կանգնած գնամ:

Ուզում եմ Դիմաց թաղամասիս այգին միշտ մաքուր լինի, ուզում եմ Արցախ պուրակումս կարգին հատակ լինի ու վաղուց իր դարը ապրած ճոճանակ չլինի:
Ուզում եմ տուն գալուց խաչմերուկում կանգնած Ռուսաստան տանող ավտոբուս չլինի, որ Վանաձորս իր հետևից չդատարկի:
Ուզում եմ Քիմգործարանիցս նորից սկսի ծուխ դուրս գալ:
Ուզում եմ ամեն քայլափոխի ուսապարկը ուսերին Վանաձորովս հիացող զբոսաշրջիկ տեսնեմ: Ուզում եմ քաղաքս իմ հետ ապրի, զարգանա ու առաջ նայի:

Ուզում եմ քաղաքս «Լուսավոր» լինի, «Բարգավաճ» լինի, ուզում եմ, որ քաղաքս «Նոր էջ» սկսի ու նոր գիրք գրի, հին գրքի երկրորդ հատորը:

Ու գիտեմ, որ ամեն ինչ լավ կլինի, որ հոկտեմբերի 2-ը մեր կյանքը կփոխի, որովհետև մենք ի սրտե ուզում ենք, որովհետև Վանաձորը դրան արժանի է:

Մնում է միայն սպասել…

Ամեն անգամ մտնելով եկեղեցի, ակամայից հիշում մեր Անին: Այս օրն էլ բացառություն չէր. հիշեցի ու որոշեցի պատմել:

Կանանց միամսյակի կապակցությամբ մեր ուսուցիչներին հնարավորություն տրվեց գնալ Արևմտյան Հայաստան` Անի: Աշակերտների խնդրանքով կարողացանք մենք էլ գնալ: Կյանքում չէի պատկերացնի, որ կլինեմ Անիում:

Մենք Անիի տաճարը և մյուս եկեղեցիները, որոնք կիսավեր էին, տեսել ենք ձորի մյուս ափից: Նայում էինք և ակամայից մտքերով հետ էինք գնում: Անիի մայր տաճարից քիչ հեռու քրդական տներ էին երևում: Քրդերը մեզ տեսնելով ձայներ էին արձակում, ձեռքով էին անում, իսկ մենք նայելով նրանց տխուր ցավ  էինք ապրում: Մեր հայրենի տաճարներին մենք կարող ենք նայել միայն հեռվից, սահմանի այս կողմից, հեռադիտակով, հիանալ այն մի քանի ակնթարթով, որ շփվել ենք մեր պապերի ժառանգությանը, տեսել մեր անցյալը, մինչդեռ նրանք արածեցնում են իրենց ոչխարները այնտեղ, անգամ չկռահելով թե ինչ գանձեր են իրենց ոտքերի տակ…

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Ձորը, որը մեզ բաժանում էր` Հայաստանի դրոշներով էր պատված: 3-4 մեծ եռագույն ձորում էր: Հենց այնտեղ մենք կանգնեցինք ու ասես տեսածով ներշնչված, սկսեցինք ասմունքել, երլ: Ասես ձորի այն ափին մնացած մեր Անի մայրաքաղաքի համար: Մեր ձեռքերում էր եռագույնը:

Ճանապարհին տեսանք նաև Երերույքի տաճարը: Կիսավեր, բայց շատ հետաքրքիր տաճար էր: Երկրաշարժերից քանդվել է: Տաճարի տարածքում տասնյակ տապանաքարեր կային, որոնց տակ թաղված էին հայ հոգևորականներ: Հետ գալու ճանապարհին այնպիսի գյուղերի միջով անցանք, որոնց բնակիչները ուշադիր ու խեղճ հայացքներով նայում էին մեզ: Սիրտս ցավաց մեր գյուղերի թշվառությունից. ամեն ինչից կտրված, զուրկ: Մինչ այսօր մեր հեռավոր այդպես են ապրում… Չգիտեմ, ավելի շատ ինչից եմ հուզվել` մեր կորցրած Անիի քաղաքի ավերակներից, թե այսօր մեր հայրենիքի գյուղերում գոյատևող իմ հայրենակիցներից…

Ամեն անգամ եկեղեցի մտնելուց սկսել եմ աղոթել մեր խեղճ ու կրակ ժողովրդի համար:

Եթե դուք քույր կամ եղբայր ունեք, ուրեմն, ձեր տանն էլ կարելի է այսպիսի խոսակցություններ լսել.

-Արդեն մի ժամ ա խաղում ես, մի քիչ էլ ինձ տուր:

-Վայ, մի հինգ րոպե էլ, էլի:

-Էս արդեն հինգերորդ հինգ րոպեդ ա, վսյո, գնա դաս արա:

-Վայ, դու գնա, քո դասերը ավելի շատ են:

-Ես մեծ եմ: Իմ դասերը 5 րոպեում կանեմ: Մամ, ասա…

-Երկուսդ էլ գնացեք դաս անելու: Վերջ, հերիք ա արդեն…

Համակարգիչը դարձել է մեր առօրյայի անբաժան մասնիկը: Մեզնից շատերը մեր թանկագին ժամանակը անիմաստ վատնում են Facebook-ներում, Instagram-ներում ու էդպիսի սոցիալական կայքերում, չհասկանալով` ինչ ենք կորցնում: Մենք կորցնում ենք մեր մանկությունը, պատանեկությունը, երիտասարդությունը ու, վերջիվերջո, կյանքը: Ախր, ինչո՞ւ չենք հասկանում, որ այդ փոքրիկ քառակուսին մեզնից խլում է մեր կյանքը, ու միայն նրանով զբաղվելով մենք մեզնից հետո ոչինչ չենք թողնում:

Ես էլ (ցավոք սրտի) կախվածություն ունեմ համակարգչից, ու ամենացավալին այն է, որ գիտակցում եմ` ինչ մեծ սխալ եմ գործում ու, գիտակցելով հանդերձ, չեմ կարողանում «դրա դեմն առնել»:

Ուզում եմ մի բան ավելացնել, որպեսզի շատերը չմտածեն, թե ես ասում եմ, որ համակարգիչը միայն վնաս կարող է պատճառել: Ամենևի՛ն: Դանակով մենք հաց ենք կտրում, բայց ոմանք դրանով կարող են սպանել: Համակարգչից էլ մենք շա՜տ բան կարող ենք վերցնել, իմանալ շա՜տ ու շատ բաների մասին, որոնց մասին դժվար իմանանք տանը նստելով: Համակարգիչը նաև կրճատում է տարածությունը: Մենք կարող ենք տանը նստած հայտնվել հեռավոր Աֆրիկայում ու տեսնել հեռավոր քաղաքներ:

Ուղղակի մենք չգիտենք ինչպես օգտագործել այն, ու մեր չիմացությամբ կարող ենք կործանել մեզ:

Եթե դուք գիտեք, թե ինչպես հաղթահարել այդ չարաբաստիկ կախվածությունը, ու համակարգիչն ավելի օգտակար դարձնել, կիսվեք մեզ հետ ու օգնեք վերադառնալ իրական աշխարհ:

Նա ունի սիրտ, ունի հոգի, զգացմունքներ: Եվ ես սիրում եմ նրան, գիտե՞ք: Բայց չգիտեմ` նա ինձ սիրո՞ւմ է: Իմ Հայաստանը ինձ սիրո՞ւմ է: Կներես, որ քեզ հետ «դու»-ով եմ խոսում, բայց կարծում եմ, դու դրանից չես նեղանա: Դու այն վայրն ես, որտեղ ես ծնվել եմ, ապրում եմ ու պատրաստվում եմ ապրել: Որտեղ ես դեռ մանկուց սկսել եմ երազանքներս ի կատար ածել, որտեղ նոր երազանքներ են ծնվել ու անցել իրագործման փուլ: Սակայն կան երազանքներ, որ այդպես երազանք էլ կմնան:

Ով ինձ ճանաչում է, գիտե, որ ես երազել եմ, և ինչու չէ, շարունակում եմ երազել ծառայելու, սահմանին կանգնելու և հայրենիքս պաշտպանելու մասին:

-Ես 60 երեխա եմ ունենալու: 60-ն էլ տղա: Եվ նրանք բոլորն էլ զինվորական են դառնալու,- ասում էի ես, երբ դեռ փոքր էի:

-Այդքանին ի՞նչ ես անում, մի քիչ շատ չե՞ն,- հարցնում էին բոլոր նրանք, ովքեր լսում էին իմ տարօրինակ երազանքի մասին:

-Նրանք բոլորն էլ հայրենիքին են ծառայելու, սահմանին կանգնելու: Ես իմ երկրի բանակը «կհզորացնեմ»:

Իմ, այսպես կոչված, երազանքից անցել է ավելի քան տասը տարի:

Մի քանի օր առաջ, սեպտեմբերի 21-ին, Հայաստանի անկախության 25- ամյակին նվիրված հանդիսավոր երթի ժամանակ, մի շատ հետաքրքիր դեպք եղավ: Փոքրիկներին ոստիկանները անցկացնում էին «սահմանը», որպեսզի կարողանան ավելի պարզ տեսնել երթը: Եվ ծնողներից մեկը իր երեխային նախօրոք «հրահանգել» էր:

-Թագավորի տղային ասեք` թող գա,- ասաց ծնողներից մեկը ոստիկանին:

-Թագավորի տղան ո՞վ ա,- զարմացած հարցրեց ոստիկանը, և այդ տարածքում գտնվող մարդիկ սկսեցին տարօրինակ նայել այդ մարդուն:

-Դուք ասեք, ինքը կիմանա` ում մասին ա գնում խոսքը:

-Թագավորի տղան ո՞վ ա: Կանչում են:

Եվ այդ պահին ոստիկանի ձեռքը բռնած մեզ է մոտենում «թագավորի տղան»:

Միայն նա չէ, որ թագավոր է, թագավոր են բոլոր նրանք, ովքեր կանգնած են սահմանին, ովքեր դեռ փոքր տարիքից երազում են սահմանին կանգնելու մասին, և ովքեր ուղղակի նվիրված են իրենց երկրին:

Մորաքրոջս տանից վերադարձա տուն` Կեչուտ գյուղ, ու տեսա մայրիկիս ու հայրիկիս տխուր դեմքերը:
-Մամ, պապ. ի՞նչ ա եղել:
-Էհ, բալես, դաբաղն ա վրա տվել:
-Ի՞նչ, մամ, ի՞նչ դաբաղ:
-Էհ,  բալես, Հայաստանում ինչքան անասուն կա` հիվանդացել են, ու եթե չբուժենք, հերթով կսատկեն:
-Մամ, բայց  գարնանը պատվաստում էիք արել, չէ՞:
-Է~, հետո ինչ, դրանք անորակ դեղեր էին, դրա համար էլ  օգուտ չտվեցին:
Հենց նույն պահին մտա համացանց, կարդացի որոշ տեղեկություններ հիվանդության մասին: Կարդացի նաեւ որոշ բողոքներ գյուղացիներից, որոնք բողոքում են անորակ դեղերից: Մտածում  եմ. ինչո՞ւ պետք է գյուղացին տանջվի, գումար աշխատի, տա դեղերին, և վերջում պարզվի, որ իզուր գումար է ծախսել, դեղերը անօգուտ  էին, դեռ մի բան էլ` անասունները  հնարավոր է, որ սատկեն:

Կան գյուղացիներ, որոնց ապրուստի միակ միջոցը այդ անասուններն են: Ասածս ինչ է, որ եթե գյուղացիները չկարողանան բուժել  անասուններին, կմնան առանց եկամուտի: