Կիրակնօրյա ընթերցանություն խորագրի արխիվներ

Gohar Grigoryan

Բիթլային դեցիբելներ

Տանիքներից
Փոլը կանչում է իր Միշելին,
իսկ
ես մրսում եմ քեզնից…

Մի քանի շերտ տխրություն է
թաղվել վաղվա մեջքին,
երակներովս երեկներն են թավալվում,
աշխարհը քեզ չի նայում թմրամոլի ժպիտով,
իսկ դու աշխարհին խաբում ես Լենոնի ակնոցով…
Երազել ինչ-որ
գունալիք մոլորակ
անլռության գծերով
***
Երկինքներում աստղերը ռոք-ըն-ռոլլ են պարում
առանց մեզ
(Imagine there)։
Ես չունեմ ինձ քո մեջ։
Սուզվող խելագարների մեջ երեքով ենք՝
ես
Փոլի ձայնն
ու
Միշելի ուրվականը
***

(Imagine there)
Փոլը շարունակում է սիրել իր Միշելին, ես բզեզե դեցիբելներ եմ նետում անցորդների վրա, որ երևի արդեն երազացել են կամ էլ ծխախոտացվել ալկոհոլում։
***

(Imagine there)
Պատերի մեջ եմ,
առաստաղի վրա կամ
հատակի տակ։
Ինձ մոտ դրանք նույնն են,
իսկ պատեֆոններիցս ներս
Փոլը ատում է իր Միշելին
I hate you i hate you i hate you, Michelle my belle
***

Հիմա անուններ չկան,
ուղղակի սիրվում են աղջիկները,
And I Love Her,
լքվում ու լքում,
լքել են տալիս ու հետո լալիս։
Գիտես՝
մտածում եմ,
եթե Ջոնը սիրել է Յոկոյին,
դու պարտավոր էիր ինձ սիրել։
Ծիծաղի նոպա։
Գիտեմ՝
ես ուրիշի Յոկոն եմ,
դու՝ ուրիշի Ջոնը։
Ես 13 անգամ լքել եմ քեզ սրտիս լուսամուտից, Ջոն,
որտեղ գետնամկներ չկան,
միայն թմրած ինքնախաբեություն,
ու 465 անգամ խցկվել քո կողպված ծոցագրպանի մեջ։
***

Երեկ…
Yesterday… All my troubles…
դու փնտրվող հեռու էիր քամված մոտիկ ճահճից,
իսկ ես ուղղակի դու,
ու բոլոր խնդիրները կարել էի երեկվա
հեռվիդ
ու
չէի կարող վերադառնալ ինձ մոտ,
որովհետև այնքան լավ էր դու լինելը։
***

Ես գտա ինձ, Ջոն, քո երգերում
(Ես միշտ էլ երգ եմ եղել)
Երգվել եմ, քան թե երգել
Ես գտա ինձ, Ջոն, քո թղթերում
(Ես միշտ էլ բառ եմ եղել)
Գրվել եմ, քան թե գրել։
***

Ջոն, ես՝
A Day in The Life
Դու՝ A Life in The day
***

Փողոցները քրտնել են մարդկանցից,

բառերը վերջանում են խանութներում,

կոշիկները վազում են չարդարացված,
ահա, լռությունը ուր որ է կմեռնի ակորդեոններից հեռու,
իսկ ես դատարկվում եմ քո մեջ,
դատարկվում՝ ջազի պես,
քաոսանում անվերջ
ու լցվում կոտրված լռության մարմնի մեջ։
Ես գիտեմ՝
որ իմ բոլոր նախորդ կյանքերում
լռություն եմ եղել
ու իմ սին մեղքերի համար
ես դարձել եմ ես,
կորցրել եմ ինձ
իմ հորինած տասնյոթ և ավել մեղքերում,
թաքնվել իմ ու բոլորի հաջորդ կյանքերում,
ինչպես ճապոնացի հիքիքոմորի
հույսով միայն,
որ դու քո կյանքերից մեկում
կգտնես ինձ մտքերիդ տակ ծխելիս կամ փշրվելիս։
Մայթերը հիվանդանում են մարդկանցով,
գլխարկները գլխապտույտ ունենում,
առօրյան շարունակվում է սրտի ջանքերի հաշվին,
իսկ
մարդիկ չափում են ցավը դոլորիմետրերով.
ես չափում եմ ամեն ինչ
քո չլինել-ներով,
ու գիտեմ, որ չեմ դիմանա 45 քո չլինելու ցավին,
ինչպես չեն դիմանում ժամանակին կամ լռությանը։
Մենք գիտենք, որ
ես չեմ բուժվելու քեզնից,
ինչպես չեն բուժվում կյանքից կամ իրենք իրենցից։
Մենք գիտենք,
որ բոլոր կատուների կյանքերը մեզ չեն հերիքի մի կյանքաչափ իրար գտնելու
կամ աչքերիդ գույնը վերջապես հասկանալու համար…
Մարդիկ մեռնում են մարդկանցից,
բառերը մոլորվում բերաններում,
իսկ լռությունը անիմաստ բան է հիմա…
Իմ բոլոր նախորդ կյանքերում
ես եղել եմ ես
և իմ սին մեղքերի համար
ես դարձել եմ դու…

davit gorgoyan

Գլխով փափուկ ասֆալտին

«Ու հայացքներն դատարկ, ոչինչ չասող

Ու գլուխներն այդ՝հայացքներից դատարկ…»

Լավ էլի

-Ի՞նչ ես կարծում, մարդուն տեսնելիս, ի՞նչն եմ առաջինը նկատում:

-Դոշե՞րը:

-Առաջ մի ընկի, ասում եմ` առաջինը:

-Էշ… Չգիտեմ: Ի՞նչը:

-Ասում եմ, նկատե՞լ` էս մարդկանց մեծ մասի աչքերը չեն փայլում:

-Կա տենց բան, գիտե՞ս: Տենաս` ինչի՞ց ա:

Ես՝ հողեղենս, խոնարհաբար և ծնկաչոք, որպես աստվածների բարի համակրանքին արժանանալու նպատակով մատուցվող զոհ՝ բամբ ձայնով ու թաց աչքերով ներողություն եմ հայցում ռաբիզի աստվածներից համարձակությանս համար, բայց և այնպես չէի կարող, մեղմ ասած, չապշել այն փաստից, որ միևնույն ավտոբուսում կարող եմ հանդիպել հինգ տարբեր մարդկանց, որոնք ո՛չ խմած, ո՛չ ուռած երակներով, ո՛չ էլ դրսում գարուն ունենալով հանդերձ՝ ականջակալներով ի զորու են առանց լուրջ մարմնական վնասվածքներ ստանալու, ասենք՝ ներքին արյունահոսության, մեկ ժամ շարունակ լսել Մանվել Փաշայանի, Փաշիկ Սողոյանի ու Խատուբայի շեդևրները: Էստեղից ուրեմն չի կարող չհետևել ծաղկավոր վերնաշապիկի, «Նիվա» մակնիշի մեքենայի, սև ակնոցների ու մինչև գոտկատեղը մի ուղղությամբ սանրած մազերի նկատմամբ պաշտամունքը: Փնտրելով ապաստան բռնաբարված հոգիների համար՝ հարկ համարեցի մխիթարում որոնել գոնե աղջիկների երգացանկում, ու փոխարենը գտա մարդկանց, ովքեր համացանցից փորձում էին ներբեռնել Ջասթին Բիբերի նկարները՝ էկրանն աչքին ավելի հաճելի դարձնելու համար: Միակ հույսն ու հավատս Մերին էր. Ջոն Լենոն, միանշանակ:

Հավատացեք, սա ֆանտազիա, կամ էլ գոռոզ երևակայությանս արդյունք չի, այլ մերկ իրականություն, որի բացահայտումն այնքան ապշեցուցիչ էր, որքան անիրական:

«…լոկ աղջիկներ մոմե,

և տղաներն այս բութ,

պիտի ծնեն երթեր ՝մեղկ հորթերին հլու»…

Սա չի կարող լինել պատճառն այլ բանի, քան թերդաստիարակությունն ու թերուսումն է, ոչ միայն տանը, այլ նաև կրթական հաստատություններում, և հետևանքն այլ բանի, քան ցածր IQ մակարդակը: Եվ պատահական չէ, որ ըստ TIMSS-ի տվյալների, Հայաստանը աշակերտների գրագիտության, տրամաբանության ու գիտելիքները գործնականում օգտագործելու մակարդակով զիջում է հարևան բոլոր երկրներին:

Լինելով ամենահինն ու մշակութապես զարգացած երկիրը, մենք տվյալային շատ միջավայրերում գլուխ ենք խոնարհում մնացածի առջև՝ ասես միայնակ ճոճանակ բաց անապատում: Ու մեր՝ տեղում արմատ գցելու պատճառը, կրթական հետամնացությունից բացի, ներքին մշակույթից զուրկ երիտասարդություն ունենալն է: Էն երիտասարդությունը, որ բացբերան հայհոյում է դիմացի այգում համբուրվող զույգին, ու ճակատ առ ճակատ կռվում հետս՝ հակառակ կարծիք լսելու պատճառով: Փաստորեն,  մենք դեռ գտնվում ենք մարդկային հասարակ հարաբերությունների ընկալման այն փուլում, երբ գրկախառնությունը, հասարակայնորեն համբուրվելը, ազատ սերն ու սեքսը ինդիկատորներ են այլասեռության (ակնկալում եմ ստանալ նշված բառի բացատրությունը), լկտիության, եվրոպամետության, ու քայլերի, որոնք ուղղված են «փչացնելու» երիտասարդությանը:

«Մենք ապրում ենք ազատ ու անկախ Հայաստանում»

…մի խումբ ավանակներ:

Փորձի փոխանակման ծրագրերից մեկի ժամանակ ինձ մոտեցավ ընկերներիցս մեկն ու ասաց.

-Մի հարց, խնդրում եմ: Բարում, երբ դուրս եկա հեռախոսով խոսելու, դու անընդհատ ինձ էիր նայում: Կարո՞ղ եմ իմանալ` ինչո՞ւ:

Դե արի ու իտալացուն բացատրիր, որ դու իմ հյուրն ես, իսկ Աբովյանի դեգեներատ բնակչի համար առանց առանձնակի դժվարության կրծքերիդ ութսուն տոկոսը տեսնելը գարնան գալուստ է ավետում: Ու չնայած հագուստիդ պարզությունը աչքերիցդ հետո եմ նկատել, այդ առիթից ոչ թե օգտվում եմ, այլ պատասխանատվություն եմ զգում քեզ համար:

Մեր հասարակարգում թեթև հագուստը հարմարության համար օգտագործող ցանկացած մեկը շարքային պոռնիկ է, թեթև հագնվածին աչք չածողը՝ ուլ, նրա ազատությունը քննադատելը ՝առաջադիմություն, իսկ դրանք հարգելը՝ անպատվություն: Իսկ ի՞նչ, եթե ռուսական աղբի փոխարեն Pink Floyd եմ լսում, վերնաշապիկն առանց օձիքի եմ սիրում, նախընտրում եմ գետնին նստել՝ նստարանի փոխարեն, սևից բացի ուրիշ գույներ էլ գիտեմ, ինստագրամում խոշոր հետույքավորներն ուղղակի չեն գրավում, լրբերին չեմ սրբացնում ու մի շարք այլ չափանիշներ, որոնց համար, չեմ կասկածում, պիտակներ հաստատ կճարվեն:

Չարժե՞ ընդունել, որ իմ ու քո հարաբերությունը միշտ մոդուլի մեջ է դրված, իսկ արդյունքը մեկից բացի այլ արժեք երբեք չի ընդունում:

«Նայի՛ր,

Տե՛ս՝ ինչպես են վայրի մանուշակները ծաղկում

արգելված փշալարերի արանքից»:

marat sirunyan

Ի՞նչ կենես, տղա՜…

-Ի՞նչ կենես, տղա՜, ի՞նչ կենես… Ի՜նչ կենե, Աստվա՜ձ…,- ձեռքերը մեկ գլխին ու մեկ ծնկներին էր զարկում ծերունին։

- Թո’ղ, ա’յ մարդ, թո՜ղ, ինչ կենե՝ էնե,- լացակումած փորձում էր հանգստացնել պառավը։

Ալեհեր մարդ ու կին էին, որ տան շեմքին կուչուրած, ողբագին «ա՜խ» էին քաշում՝ տեսնելով իրենց որդուն, որ խենթացած իրեն պատեպատ էր զարկում ու կոտրում-փշրում ձեռքի տակ ընկած ամեն ինչ։ Հերթական պահարանը շուռ տալուն պես, մի բան դուրս թռավ միջից ու ընկավ ոտքերի տակ։ Հայացքը կախեց, թե չէ, կատաղությունից կարմրատակած աչքերից պեծեր թռան, ու արյունն իր շրջանառության ամբողջ ուժով զարկեց գլխին։ Կռացավ, վերցրեց ձեռքը և ուզում էր պատռել, երբ լսվեց պառավի աղեկտուր ճիչը.

- Վո՜ւյ մե, չենե՜ս, բալա՜, ղուրբանդ էղնիմ, մեղք է, բալա՜. մեղք է…

Մայրական աղերսի հետ ձմռան ցրտից պոկված մի սառը շունչ, սահեց բաց դռնից ու զարկվավ երիտասարդի բեղ մորուսով ծածկված դեմքին, մարեց աչքերի կատաղության բորբն ու նորից դուրս սահեց՝ սգավոր քաղաքի գիրկը։

89 թվականի սկիզբն էր։ Նա ոչ թե քայլում, այլ մի կերպ ոտքերն էր քարշ տալիս քաղաքի որբացած փողոցներով, անտարբեր աշխարհի անցուդարձին ու ձեռքում պահած մի հնակազմ, փոքրիկ գիրք։

- Բարի օր, ա’յ մարդ, ի՞նչ գուզես,- արդեն բավական ժամանակ խանութ մտած և ձայն չհանող հաճախորդին դիմեց վաճառողը։

- Կառնի՞ս,- երիտասարդն էր, որ ձեռքի գիրքը դնելով վաճառասեղանին, հարցնում էր վաճառողին,- գծախեմ, կառնի՞ս։

Վաճառողը շփոթված մե’կ գրքին էր նայում, մե’կ հաճախորդին.

- Ծո’, խելռա՞ր։

- Կառնի՞ս, թե՞ էրտամ։

Մի պահ գիրքը նորից զննելուց հետո վաճառողը ձայն տվեց պահեստային մասում ինչ-որ բանով զբաղված ընկերոջը.

- Օնո՜… Ծո, Օնո՜…

- Ի՞նճ է։

- Րոբեմ արի։

Խանութի մյուս ծայրին երևացող դռնից ելավ Օնոն ու վրան-գլուխը թափ տալով մոտեցավ վաճառասեղանին.

- Ի՞նճ է, ծո’, րոբեմ առանց ընձի չկրծա՞ք, չեք թողնում՝ մարտ գորձ էնե։

- Հոս նայե,- մատնացույց անելով սեղանին դրված գիրքը, խոսեց վաճառող ընկերը,- գծախե…

Օնոյի հայացքը մի պահ գամվեց գրքի, ապա վաճառասեղանի մյուս կողմում կանգնած երիտասարդի վրա, հետո սթափվեց ու ի վիճակի եղավ  շուրթերը շարժելու.

- Ծո՜, խո չե՞ս խելռե. «Նարեկ» է, ծո’, հարուր-երգու հարուր տարվա «Նարեկ»։ Էսոր առնել-ծախել մեղք չէ՞, ա’յ մարդ։

- Ա’յ մարտ, ես եմ ու գծախեմ էս գիրքը, կառնի՞ս, թե՞ էրտամ։

- Հո՞ւր էրտաս, ա’յ մարտ, կեծի րոբեմ,- մի պահ խճճվեց Օնոն. համ չէր ուզում բաց թողնել այդքան հնության «Նարեկ» ձեռք բերելու առիթը, և համ էլ վախենում էր այդպիսի սուրբ նշխարի առուծախի մեջ մտնելուց (ախր, տարին էլ` փորձանք տարի)։ Բայց ահա գտավ ելքը.

- Ծո, Կարո’,- դարձավ ընկերոջը Օնոն,- շուդմ հասի ժամ ու եդ դառի։ Տերդերին հարծու՝ խո էս գիրքը առնել-ծախել մեղք չէ՞։

Կարոն շտապ դուրս եկավ խանութից ու վազեց եկեղեցու կողմը։ Իսկ երիտասարդը, որ վաճառասեղանի մյուս կողմում կուչ էր եկել մաշված պիջակի մեջ, փորձեց վերցնել գիրքն ու դուրս գալ՝ հիասթափված խոսքեր նետելով.

- Չէ՜, դուկ բան առնող չեկ…

- Տո կեծի’, ա’յ մարտ, խո տեր վռազը չե՞ս։ Արի, նստինք մե-մե բաժագ բան խմենք, մե երգու բերան խորատա էնենք, հարի Կարոն էլ գուկա, գիրկդ կառնիմ, ընճի՞ գնեղենաս,- ու առանց մերժման սպասելու, ուղեկցեց նրան խանութի անկյունում դրված փոքրիկ սեղան-աթոռի մոտ։

Մեկ-երկու բաժակ օղի էին պարպել արդեն, երբ Կարոն շնչակտուր ներս ընկավ։

- Հը՞ն, տերդերին տեսա՞ր, ի՞նչ ըսավ,- վրա տվեց Օնոն։

-Տո… Տնաշե՜ն,- շունչը հազիվ տեղը բերելով խոսում էր Կարոն,- հբը… Հբը դու մա՞րտ ես, չես ըսե՝ պաղաձ կեղնի խեղջը. դուսը մառոզ է, բաժագմ բան տամ՝ ինկն էլ խմե, նոր հարծ տամ,- մոտեցավ ու ընկերոջ ձեռքից խլեց բաժակը։

- Ծո օղո’ւլ, զահլեդ չունիմ, զավզագուտյուն մի’ էրա, ըսա տեսնիմ՝ ի՞նճ ըսավ տերդերը։

- Պա՜հ,- նեղացավ Կարոն, ապա դժգոհ շարունակեց,- ի՜նճ ըսավ, հա՝ ի՜նճ ըսավ։ Ըսավ՝ «Նարեկ» առնելը մեղք չէ, հըմը ծախելը՝ մեղք է ու մեղք…

Օնոն խոր հոգոց հանեց ու հայացքն ուղղեց գրքի տիրոջ կողմը, ով Կարոյի ասածներին անտարբեր, հերթական օղու բաժակն էր դատարկում։

-Է՜հ, ախպե՜ր, ես էս գիրք կառնիմ, մենագ թե կսեմ՝ կարո՞ղ է չծախես. դու էլ մարտ ես, տերդերի ըսաձ մեղքի տագ չհնգնիս։ Ախր, իսիգ Աստծու բան է, ծախել կեղնի՞։

- Տո ես տերդերի էլ, Աստծու էլ…,- երիտասարդը գազազած բռունցքը զարկեց սեղանին ու կանգնեց տեղում,- ես էդ Աստծու հեդ գորձ չունիմ. էնի՞գ չէր, որ ժաշք բերավ մեր գլխուն։ Էդ Աստվաձ հո՞ւր էր, որ կնիգ-երեխես քարերի տագ մեռան… Ես էդ Աստծու…,- հուզմունքից խեղդվող կոկորդի ամբողջ ուժով գոռում էր նա։

- Սո’ւս կեծի, ա’յ մարտ, սո’ւս կեծի։ Աստծուն բան մի ըսա. թաժա փորձանք գուկա, ա’յ մարտ, մեղք մի’ էրա,- կատաղած երիտասարդին փորձում էր հանգստացնել Օնոն, միաժամանակ երեսին խաչ հանելով, որ Աստված իրեն էլ մեղսակից չկարծի,- ժաշք էր` ելավ,- շարունակում է Օնոն,- խո մենագ քու տունդ չէ՞ր, քանիսի՞ տունը քանդվավ, քանի՞ մենձ ու պզդիկ մեռավ,   Աստվաձ ի՞նճ էներ, ա’յ մարտ։

- Հուր է, թե տունս քանդվիր, քանդվիր ու էս հանդեր գլուխս քարերու տագ մնար, բայծ չէ՜… Կնգաս էրեխու հեդ օրովմ ղրգի հորանծ տուն, ու էդ տունը բլավ, քհասկնա՞ս, իմ տնես քարմ էլ վար չհնգավ, բայծ էդ տունը քանդվավ, քհասկնա՞ս…,- արցունքները լցվեցին աչքերն ու սեղմեցին կոկորդը, լռեց ու փլվեց աթոռի վրա։

Խանութում լռություն էր տիրում։

Խանութում լռություն էր տիրում։ Օնոն Կարոյին հասկացրեց, որ մնա երիտասարդի մոտ, ինքն անցավ վաճառասեղանի ետևը։ Նախ խնամքով վերցրեց ու տեղավորեց թանկագին գիրքը, ապա դրամարկղից հանելով թղթադրամներ, հաշվեց ու դնելով գրպանը վերադարձավ։

- Ա’ռ, ախպե՜ր ջան,- դրամն արդեն քիչ թե շատ հանգստացած հաճախորդի ափի մեջ էր սեղմել Օնոն,- քովիս էղաձն էս է, էսորից ավել, ով գիդե, տվող էլ չի էղնի։ Բայծ չվռազնաս: Հարի հիրար հեդ մե լավմ չխմենք, ես քեզի բած թողնողը չեմ,- ապա դառնալով ընկերոջը,- Կարո’, սեղանմ քիծ. հեսօր բդի խմենք։

Ու խմեցին մինչև կեսգիշեր։ Մարդիկ եղան, որ միացան նրանց։ Ամեն նոր եկողին խանութպանները պատմեցին իրենց մտերմության մասին.

- Ըշտը այդման՝ «Նարեկը» ծախեց, ես էլ փեշմ փող տվի ու առա,- ամեն անգամ պարծենում էր Օնոն, բերել ու ցույց տալով «փեշմ փողով» իր ձեռք բերած գանձը։

Շատ ուշ էր, երբ բաժանվեցին։ Խանութի առջև իրար հրաժեշտ տվեցին, ու ամենքը տարբեր կողմ գնացին։ Թեև Օնոյի ու Կարոյի հետ էր ամբողջ օրը, բայց բաժանվելուն պես մոռացավ նրանց ու կրկին իր մտքերի ու հույզերի գերին դարձավ։ Քայլում էր առանց իմանալու՝ ուր։ Քայլում էր ամայի փողոցն ի վար՝ անտարբեր մթի, ցրտի, ձայների ու շարժերի, աշխարհի հանդեպ։ Ու չհասկացավ էլ, թե որտեղի՞ց սուր ծակոցը հայտնվեց սրտի մոտ, ինչպես մթնեցին աչքերը։ Հետո աչքերի առաջ մի այգեստան տեսավ, ջերմ ու պայծառ մի այգեստան, կինն ու աղջիկն էին այդ պարտեզի մեջ ու ժպտում էին անհոգ։ Հետո սևազգեստ մի մարդ տեսավ  ու ճանաչեց. Նարեկացին էր,  որ տխուր իրեն նայեց ու հեռացավ։ Հետո նորից մթնեց ամեն մի բան, ու խոր մի նինջ իջավ ծանրացած կոպերին։

Արթնանում էր արդեն ձմռան պաղած օրը, իսկ նա՝ մեջքը հենած մի կիսավեր պատի, արյունոտ մատներով սառը հողին փարված, դեռ քնած էր խո՜րը, խո՜րը քնով։ Ու էլ երբեք-երբեք նա չէր արթնանալու, որովհետև մեկը խավար գիշերվա մեջ պիտի փնտրեր գրպաններում նրա «մի փեշ փարան»։

lida armenakyan

Տուն-մարդ

Ես քեզ սպասող նավակ դառնամ

Ու թափառեմ ծովերում

Դառնամ հերոս, որ հանուն քեզ

Պատրաստ ա միշտ զոհվելու…

                                                3.33

… Բայց դու էդպես էլ ամբողջովին չպատկերացնես քո կարևորությունն իմ կյանքում:

Սիրտդ ճենապակե բաժակ է, իսկ ես անզգույշ երեխա, ամեն անգամ, երբ փորձում եմ ավելի զգույշ վերաբերվել, ավելի կոպիտ է ստացվում կարծես: Փաստորեն ամեն անգամ վնասում եմ: Նուրբ կտոր է, իսկ ես` անփույթ դերձակ: Ասեղներով ծակում եմ ու անցքերը բաց թողնում: Բայց դու թույլ տուր ինձ՝ հաշվեմ ողերդ, ստեղծվեմ կողիցդ ու լինեմ մոտիկ: Ինձ սիրուն խոսքեր ասա, բայց զգույշ, որ սիրտս չկանգնի: Ուրախությունից միայն:

Ես ուզում եմ քեզ համբուրել մինչև երկինքը մթնի, մինչև ծովը դադարի անհանգիստ լինել, մինչև Սիրիուսը փայլի, մինչև աշնան վերջին տերևը գլորվի ներքև, մինչև ձյուն թափվի, մինչև կոպերդ փակվեն ու բացվեն ինձ տեսնելու համար կրկին:

Ես Ներուդայի պես քեզ խնդրում եմ, որ չգնաս, չգնաս այդքան հեռու թեկուզ մի օրով, որովհետև չգիտեմ ինչպես ասել՝ օրը ձգվելու է երկար: Երկար ու սիրտ կանգնեցնելու չափ ահավոր, որովհետև օրն առանց քեզ կլինի: Ուզում եմ ուրախ լինենք այնքան, որքան ես եմ քո լուսանկարած նկարներում: Միասին բարձրանանք Պիզայի թեք աշտարակը, մինչև գլխապտույտ ունենանք, գինի խմենք Ֆրանսիայի ռեստորաններից մեկում ու աշխարհի արևոտ կտուրներից մեկի վրա պիցցա ուտենք: Լսենք մեր սիրած երգերից ու լիքը գրքեր կարդանք ու քննարկենք: Նայենք հին ու նոր սերիալներ ու նեղվենք սիրելի հերոսների մահվան պատճառով: Վազենք փողոցներով ու թրջվենք վարար անձրևից։

Ես սիրում եմ քունը, սիրում եմ կարդալը, բայց «քո» լինելու միտքը սիրում եմ ամենաշատը։ Դու այն ես, ինչից կազմված են իմ երազները։ Ես ուզում եմ սողալ քո հոգու ներսն ու լսել քո սրտի մեղմ զարկերը ու նայել արյանը, որը հոսում է երակներովդ։ Լինել քո համար մեկ երկրպագուն կյանքի լավագույն որոշումներից ու դեպքերի պատահականության արդյունքներից է։ Լինել քեզ համար, երբ անհրաժեշտ է, գրկել քեզ ուժեղ ու լսել միշտ։ Ունենալ արկածներ, որոնցից շատերը երբեք չես մոռանա դու։

Երբ ես քեզ հետ եմ, ես ուրիշ եմ, բայց լավ տարբերակով։ Ես ժպտում ու ծիծաղում եմ ավելի շատ։ Ես ստիպված չեմ ձևացնել, որ ամեն ինչ լավ է, երբ այդպես չէ։ Քեզ հետ ես կարող եմ հանել կեղծ ժպիտն ու կրել իրականը։ Ես ինձ չեմ զգում միայնակ, երբ քեզ հետ եմ։ Փոխարենը ես զգում եմ պաշտպանված ու սիրված (բարեբախտաբար)։ Ես չեմ զգում ինձ անպաշտպան կամ տխուր, որովհետև ցույց ես տալիս, որ դու իսկապես մտածում ու հոգ ես տանում իմ մասին, ու դա չես ձևացնում։ Օրվա վերջում դու այն մարդն ես, ում մոտ ես ուզում եմ վերադառնալ միշտ, ում ուզում եմ պատմել՝ ինչպես անցավ օրս, ում հետ ուզում եմ կիսել ուրախությունս, տխրությունս, հաջողություններս ու ձախողումներս։

anahit aperyan

Ջնջեցի

-Ջնջեցի:

-Ի՞նչը:

-Ամեն ինչ:

Նա՝ այդ չքնաղ էակը, երբ քայլեց աշխարհ՝ մարդկանց ճանաչելու, լցված էր աննկարագրելի սիրով: Նրան ուղեկցում էի ես: Նա ուրիշ ոչ ոք չուներ: Թերևս ինձ այդպես է թվում: Նա հագել էր դեղին կիսաշրջազգեստ, տաք գուլպաներ, գործած վերարկու և տարօրինակ գլխարկ էր դրել: Իսկ ես, դե, ինչպես գիտեք, պատկերացրեք, ինչպես դուք եք կամենում:

Գարուն էր: Մարդիկ աշխուժացել էին: Փողոցներում այլևս սառույցը երեսը չէր փայլեցնում: Ուրախ տրամադրությամբ քայլում էինք: Ես թևանցուկ էի արել նրան, կարծես երեխա լիներ, ամեն ինչից զարմանում էր: Հաճախ անտանելի էր դառնում նրա այդ տարօրինակությունը, բայց համեստորեն ինձ զսպում էի, չէ՞ որ նա առաջին անգամ էր փողոց դուրս եկել: Գիտե՞ք՝ ինչն էր հետաքրքիր նրա մեջ: Նրա աչքերում ատելության, ափսոսանքի, թախծի մի նշույլ անգամ չկար: Նա բարևում էր յուրաքանչյուր անցնողին և ի պատասխան իմ կմճտոցների՝ ասում էր.

-Չէ՞ որ բարևն Աստծունն է:

Մի քայլ հետ էի կանգնում, ափսոսում, որ դուրս եմ հանել և կրկին տեսնելով նրա աչքերը՝ մտքերս ցրիվ էին գալիս, կրկին քայլում էինք հավասար քայլերով:

Կարմիր լույս էր. պետք էր սպասել: Այդ պահին մեզ մոտեցավ մի ծեր տատիկ: Ես փորձեցի շեղել նրա ուշադրությունը, որպեսզի խոսքով չտարվի, և մենք չուշանանք: Թե ուր էինք գնում` հետո կասեմ: Բայց ինչքան էլ բազում եղան չարչարանքներս, այնուամենայնիվ, չստացվեց: Ինձ մի պահ թվաց, թե ես այդտեղ գոյություն չունեմ, և դա ինձ անտանելի կատաղությամբ լցրեց: Կանաչ լույս էր: Ես բռնեցի նրա թևից, և սկսեցինք քայլել: Երկու քայլ չարած՝ նա շրջվեց և բարձր ձայնով ասաց.

-Հաջողություն, տատիկ, հուսով եմ՝ էլի կհանդիպենք:

-Լավ, լավ կհանդիպեք,- արձագանքեցի ես և շարունակեցի,- միայն թե արագ, ուշացանք:

Բայց ինչպես կարող էինք հասնել ճիշտ ժամանակին։ Ճիշտ են ասում, որ ինչքան մեծ սրտով ես ուզում հասնել ինչ-որ բանի, այնքան ավելի երկար ճանապարհով է կյանքը քեզ տանում: Մեզ վիճակված էր ևս 10 րոպե մնալ այդ ճանապարհին: Նոր էինք փողոցն անցել, երբ մեքենաների ներսից մարդկանց ձայներ լսվեցին.

-ժամանակ գտավ…

-Ինչ-որ մեկդ օգնեք, ուշանում եմ:

-Առավոտից միշտ թարսություններ են գլխիս գալիս:

Ես չհասկացա, թե ինչ է կատարվում: Թվաց, թե մարդկային առօրյա հոգսերով են տարվել կամ կենդանի է անցնում, որին չեն ցանկանում ճանապարհ տալ: Տխուր սրտով ու կատաղություն արտահայտող աչքերով շրջվեցի՝ ճանապարհս շարունակելու, բայց․․․ Ո՞ւր էր նա: Սկսեցի ցնորվածի պես շուրջբոլորս նայել, կարծես ինձնից մասնիկ էին կտրել: Այդ մարդկանց գոռում գոչյունները, սուլոցները, մարդկանց անտարբեր հայացքները ինձ մեքենայացրել էին, կարծես ինչ-որ անծայրածիր տափաստանում աշխարհից հոգնած մարդու քանդակ լինեի: Երբ ինձ կարգի բերեցի, հեռվում նշմարեցի նրան: Ուզում էի գոռալ, բայց չկարողացա:
Նա՝ այդ արարածը, օգնում էր տատիկին անցնել ճանապարհը:

Երբ ես, տարված իմ մտքերով, առանց նրան նայելու՝ առաջ էի շարժվում ու խոսում, նա մտքերով դեռ այն խղճուկ տեսք ունեցող տատիկի հետ էր:

Ճանապարհն անցնելու ժամանակ տատիկը ընկել էր:

-Արի՛, ես կօգնեմ քեզ,- ավելացրեց նա և հազիվ օրորվելով՝ տատիկին վեր բարձրացրեց ու վերցնելով նրա պայուսակը՝ հասցրեց ճանապարհի մյուս մայթը: Գիտե՞ք՝ ինչն է զարմանալի․ ո՞ւր էի ես: Մի՞թե ես էլ մյուս մարդկանց նման, որոնց փնովում եմ, անտարբեր էի դարձել:

Տեսնելով տատիկին նստած, իսկ նրան՝ դիմացը կանգնած՝ արագ մոտեցա: Գիտե՞ք՝ ինչ պատահեց: Նա կշտամբեց ինձ:

-Եվ այդ դո՞ւ ես ուզում ինձ ծանոթացնել մարդկանց հետ, ծանոթացնել աշխարհին, դու, որ ինքդ անգամ չես նկատում, թե ինչ է կատարվում չորսբոլորդ, ինչքան մեծ հիասթափություն, մի՞թե դժվար է մարդ մնալ մարդու մարմնում:

Եվ իրավ, նա ճիշտ էր, ես չգիտեի՝ ինչ պատասխանեմ: Ամոթից գլուխս կախել էի և փորձում էի ինչ-որ պատճառաբանություն գտնել: Չկարողացա: Իսկ ո՞րն է մարդու լավագույն զենքը ամենադժվարին և անհարմար պահին, եթե ոչ ծիծաղը: Զարմանալի էր, բայց կարողացա ժպիտ պարգևել և՛ նրան, և՛ տատիկին: Տատիկը, ձեռքերը մեկնելով և բռնելով իմը, ասաց.

-Մի բարկացիր, աղջիկս, չէ՞ որ բարությունը բոլորի մեջ չէ, որ մահացել է:

Ժպտացինք: Նա պայուսակից երկու շոկոլադ հանեց և մեկնելով մեզ՝ ասաց.

-Հիշի՛ր՝ բոլոր մարդիկ չեն, որ բարությանը իրենց հոգում ապաստան են տալիս:

Նա վերցրեց պայուսակը և հեռացավ մեզնից: Տեսնելով տատիկին այդպես աշխույժ՝ նրա աչքերը կրկին փայլեցին, և դիմելով ինձ՝ ասաց.

-Շա՞ տ ենք ուշանում:

-Այո, շատ, շատ, շատ, շատ…

-Լավ, բավական է, հասկացա, քայլեցինք, արա՛գ։

Անգամ ուշադրություն չդարձնելով, որ դերերով փոխվել ենք՝ արդեն նա էր ինձ հրամայում, սկսեցինք արագ քայլել։ Հեռվից նշան արեցինք ավտոբուսին, որ մեզ սպասի, և նստելով՝ ճանապարհ ընկանք: Ո՞ւր էինք գնում, հավատացեք, ես ինքս չգիտեի: Ինձ միայն հաջողվել էր նրան ներշնչել, որ ուշանում ենք: Ավտոբուսի մեջ, բնական է, կանգնած մնացինք, պատճառը թերևս կարող եմ չասել, արդեն պետք է, որ ճանաչեիք ու հասկանայիք, թե ինչ կաներ նա ավտոբուսի մեջ: Ծեր, թե մանուկ, նրա համար կապ չուներ: Նա ժպտում էր բոլորին: Երբ իջանք, եղանակը ցրտել էր, քամիները խառնվել և ծառերի չորացած փայտերով երաժշտություն էին հյուսում:
Փոքր-ինչ քայլելուց հետո որոշեցինք սրճարան մտնել: Կրկին փողոց պետք է անցնեինք: Ես սկսեցի մտքում աղոթել, որ ոչ ոք չսայթաքի, չխոսի, հանկարծ վատ չզգա: Ինքս ինձ հետ խոսում էի, երբ աչքերիս առաջ արտացոլվեց նրա պատկերը: Աչքերը կարծես փոխել էին իրենց գույնը, դեմքը փայլում էր ուրախությունից, թվում էր՝ ուր որ է կսկսի երգել: Բայց ի վերջո կանաչ լույսը վառվեց, և մենք սկսեցինք արագ քայլել: Խոսում էի, ծիծաղում, հարցեր տալիս և ինքս պատասխանում իմ հարցերին: Մտա սրճարան, նստեցի հեռու անկյունում՝ պատուհանի տակ: Մի կողմ դրեցի գլխարկս, հանեցի գործած վերարկուս և հանգիստ առնելուց հետո՝ ձեռքս տարա պայուսակիս, հանեցի հուշատետրս և վերջին, միակ ազատ էջում գրեցի. «Դու չկաս»։

Փոքր-ինչ հետ գնանք պատմությունը մութ անկյունում չթողնելու համար, ինչպես հաճախ ենք անում ինքներս մեր մտքերի հետ:

Հիշո՞ւմ եք՝ փողոցն էինք անցնում, ես մեկ ակնթարթով բաց թողեցի նրա ձեռքը, և նույն պահին այն բռնեց ուրիշը…

-Ո՞վ էր նա:

-Չգիտեմ, ես ջնջեցի ամեն ինչ…
18տ

aniharutyunyanarm

Ցրտահարություն է սպասվում

Վաղը գիշեր սպասվում է ցրտահարություն… Թըխկ, թըխկ, թըխկ… Ցրտահարություն… Թըխկ, թըխկ: Վաղը գիշեր: Ցրտահարություն: Թըխկ…

- Շուշան, վաղը գիշերը ցրտահարություն ա լինելու, արի մեր բոստանից պոմիդոր հավաքի:

- (Թըխկ, թըխկ) Արշո՛, էդ լուսամուտի ցելոֆանը հետո կխփես, վաղը ցրտահարություն ա լինելու, դաշտիդ տեր եղի…

Աշունն էլ էսպես եկավ ու գյուղի բարձր փողոցից գլորվեց ներս: Այնքան արագ, միանգամից, որ Արշոն չհասցրեց պատուհաններին ցրտից պաշտպանող «ցելոֆանները» խփել, Հրաչը` բերքը մինչև վերջ հավաքել: Աշունը էսպես եկավ, որ մի գիշերով հասկացնի` հողի, գյուղացու հանգստանալու ժամանակն է արդեն:

Անձրևը կաթիլ-կաթիլ ասում է, որ տարաներում հավաքած խաղողը արագ օղի պետք է դարձնել, թե չէ` ցախերը կթրջվեն, օջախները էլ չեն վառվի: Կաթիլ-կաթիլ ջղայնանում է, որ բերքը արագ հավաքել է պետք, թե չէ այգու հողը կխոնավանա, լոլիկները` ջրերի ու ցեխերի մեջ կնեխեն: Էդպես կաթիլ-կաթիլ ստիպեց, որ հոտի տեր գյուղացին վերջին ուժերը հավաքի, խոտն ու հոտը դաշտից տուն բերի, թե չէ որ խոտը մի քիչ երկար մնաց դաշտում, հաստատ կնեխի: Նույն կաթիլներով անձրևը Սոնիկին հիշեցրեց, որ թթուն դնելու ժամանակն է, քանի կաթիլները փաթիլներ չեն դարձել:

Գյուղացին նայեց գետնին, դեղին տերևներին ու հասկացավ, որ նկուղից վառարանը հանելու ու թափ տալու ժամանակն է: Որ արդեն փայտ գնել է պետք, աթարը` անձրևի չարաճճի կաթիլներից փախցնել ու պահեստում դարսել: Նայեց չվող թռչուններին ու հայացքով նրանց հետ անցած ամառվանից պահած մի քիչ ջերմություն ուղարկեց, որ աշունը շուտ անցնի, ձմեռը` չզգացվի, ու թռչունները գարունն ու իր ուղարկած ջերմությունը չմոռանան վերադարձնել:

Քամին չմոռացավ հիշեցնել, որ շատ մոմեր է պետք գնել, լամպերի փոշին սրբել, որովհետև նա շուտով կհանդիպի անձրևին, իսկ նրանք երկուսով կգան, կտանեն գյուղի լույսերին: Քամին խառնեց Արշոյի սպիտակ, բայց երկար ու փարթամ մազերը, որ նա գնա տուն, հայելու մեջ նայի ու նորից հիշի` Հրաչն ասում էր` ցրտահարություն. բերքիդ տեր կանգնի: Քամին երեխաների գնդակները քշեց, գցեց կողքի բակ, որ Նազիկ տատի ծեր, բայց զրնգուն ձայնը նրանց հիշեցնի` գնդակներն ու հեծանիվները ավտոտնակում պահելու, տատի գործած գուլպաները դարակից հանելու ժամանակն է:

Բոլորը կամաց-կամաց տուն կգնան: Հրաչն ամեն առավոտ էլ չի երգի. որքան էլ չուզենք, աշունը, ի վերջո, մի քիչ էլ տխրություն է, գյուղացիներն էլ այգիները ջրելու համար ջրի կռիվ չեն անի, հարսները կհոգնեն ամեն օրվա թափվող տերևներից ու բակերը չեն ավլի, երեխաները, ցրտից փախչելով, դուրս գնալու համար լաց չեն լինի, ջահելները երեկոյան խանութի բակում էլ չեն հավաքվի:

Նույն անձրևը, գյուղի անասֆալտ փողոցներին նստելով, կհիշեցնի, թե որքան անելիքներ կան, որ գարնանը միայն դաշտերը չէ, որ պետք է ծաղկեն: Շատ տների բակերում անկանոն թափված ու չավլած տերևները կստիպեն նորից նայել դռների կողպեքներին:

Ու էսպես աշունը կգա, կպատմի, որ գյուղում գրեթե ամեն ինչ պատրաստ է, որ գյուղացին ու հողը հանգստանում են, կհիշեցնի, որ ձմեռը մոտ է, որ «խոպաններից» վերադառնալու ու արդեն ավելի երկար, միգուցե ընդմիշտ մնալու ժամանակն է:

mariam nalbandyan

Ինչ-որ բանի մաս 2-րդ

Երբ ինչ-որ բանից հոգնած ձախ ոտքդ ծալելով ու կողքի ընկնելով կնստես փոքր սեղանի աջ բազկաթոռին ու անկապ ֆեյսբուքդ կթերթես, գուցե տեսնես իմ դեմքը, որ իբր նյութ է գրել։ Կարող ես բացել, մեկ էլ տեսար՝ մի բանում հասկանանք իրար։

Երբ գլուխդ էլ թեքված, վիզդ ջարդելու չափ հարմար կդնես բազկաթոռի մեջքին ու կզգաս, որ քունդ տանում է, բայց ինչ էլ անես, չես քնի, ու քույրդ ասի՝ մի մոռացի, որ դու կատու չես, մի օր վիզդ ջարդելու ես, իրեն կասես, որ քեզ հարմար է, ու դիրքդ չփոխես։ Մի քիչ կմտածես անկապ ու անկարևոր բաների մասին, որ էդ պահին գուցե քեզ համար ամենակարևորն են, մի քիչ էլ չես մտածի։ Կմտածես՝ ինչ անես, որ չմտածես։ Կբացես համակարգիչդ, ինչ-որ անկապ բան կխփես ստեղներին, կհասկանաս, որ հիմարություն է, F4-ով պատուհանները կփակես բոլոր, բայց ամեն դեպքում, «սեյվ» կանես, մեկ էլ տեսար։ Մի քանի տնային կխզբզես, կպառկես քնելու։

Երբ երկրորդ անգամ վիզդ ջարդելու չափ հարմար կպառկես բազկաթոռին, քրոջդ կասես՝ հարմար է, «նյուզֆիդ» կթերթես, համակարգիչը կբացես, մի քանի անկապ բան կխփես ու կփակես, կտաս հորքուրին՝ սերիալ նայի, մի քիչ խեղդված կլինես։

Երբ nրերորդ անգամ համակարգիչը անկապ կփակես՝ «նավսյակի սեյվ անելով», կհասկանաս, որ մի բան էն չի գնում։

Մեկ էլ` Մարիամ ջան, ախպոր պես, հասկանում եմ, որ մեջդ միաժամանակ մի քանի անձնավորություն է ապրում, բայց արի գոնե նյութերիդ մեջ ինքդ քեզ հետ երկրորդ դեմքով մի խոսիր։

Ես ինքս ինձ հետ չեմ խոսում, ընթերցողիս հետ եմ խոսում, ռադդ քաշի, մի խանգարիր։

Օքեյ։

Երբ հասկանաս, որ հետդ մի բան էն չի իսկապես, բացի իմ դեմքով նյութը, գուցե իրար հասկանանք։

Հիմա եթե նորմալ պատմեմ, կասեմ քեզ, որ իսկապես կուզեի ասել, որ եթե զգաս՝ հասկանում ենք իրար, իմ էդ անտեր դեմքը ֆեյսբուքով էլ գտնես, գրես, խոսենք մի քիչ, բայց չեմ ասի, չգրես, որովհետև չեմ պատասխանելու։ Գնալով ինձ արդեն խուլ ու համր ձևանալու միտքը այդքան էլ վատ չի թվում, ուղղակի, որ ոչ ոք չխոսի հետս ու ինձնից ոչինչ չակնկալի, ազնիվ խոսք։

Հեչ եղե՞լ է, որ սեփական շատ մոտ ընկերուհիդ, ում իսկապես շատ ես սիրում, ներվերիդ ազդի։ Ուղղակի չես ուզում, որ քեզ հետ խոսեն ու վերջ, ուղղակի հանգիստ թողեք։ Բայց եղե՞լ է, որ հենց հանգիստ է թողնում, քեզ աշխարհի ամենաանպիտան մարդն ես զգում, ուզում ես դժոխքում մի կորած ջհանդամում ծալապատիկ նստել ու էլ երբեք, երբեք ոչ մի բառ չարտաբերել։ Փոքր ժամանակ «Թոմն ու Ջերիի» միջի էն ճուտիկի համար գժվում էի, որ մի օր որոշել էր, որ ինքը սարսափելի գեշ ա, ու գլխին թղթե տոպրակ հագած էր ման գալիս։ Ուզում եմ էդ ճտի նման գլխիս թղթե տոպրակ քաշել ու լուռ նստել, որ երբ ինձ ոչ ոք չնկատի, դեպրեսվեմ, որ ոչ ոք ինձ չի նկատում։

Եղե՞լ է, որ քեզ համար էս կյանքում ամենակարևոր բանը մեկ էլ հանկարծ լրիվ անհնար դառնա։ Ինձ մոտ եղել է։ Առաջ շատ էի սիրում մտածել եղնիկների մասին, հիմա բոլոր եղնիկները, որոնց մասին կարող էի մտածել, սատկել են։

Առաջ գրում էի համարյա ամեն օր, հիմա ունեմ կիսատ մի էջանոց նյութ, որ ամեն անգամ բացում եմ, որ շարունակեմ, առաջ չի գնում։ Էդ էլ սատկեց։

Մարդիկ կան, չէ՞, ինչ-որ բան կարողանում են լավ անել։ Թեկուզ գոնե լավ սովորել ու բարձր գնահատականներ ստանալ։ Թեկուզ սուլել։ Ես ոչ մի բան չեմ կարողանում։

Եթե հիմա բարձր տրամադրություն ունենայի, կպատմեի, թե ինչքան եմ սիրել քաղցր բաներ թխելն ու ոնց եմ հիասթափվել ինձնից, որ ոչ մի բան իմ ուզածի պես չեմ ստանում։ Չնայած, եթե լավ տրամադրություն ունենայի, հենց էն գրածս կշարունակեի, կկարդայիր, գուցե մի տեղ իրար հասկանայինք։

Ու երբ անգամ Սելինջերի գրքիդ վրա փոշի կնստի, կհասկանաս, որ մի բան այն չէ։ Իսկապես, ոչ թե սովորական թեթև ինչ-որ բան։

Մի սև բան կնստի կողքիդ ու կխեղդի բոլոր-բոլոր միջիդ անձնավորություններին, մինչև կմնաք երկուսով, դու ու էլի դու՝ լրիվ անհետաքրքիր զրուցակից։

Երևի իմ միջի մի ուրիշ անձնավորություն էր ժամանակին լավ գրում, հիմա ինքն էլ սատկեց, պրծավ։ Իսկ էս մնացածները հումոր անել էլ չգիտեն։

Համենայնդեպս, էն գրածս կտամ կարդաս, մեկ է՝ չեմ շարունակելու, իսկ ես ու դու գուցե ինչ-որ տեղ իրար հասկանանք։

***

Չգիտեմ էլ՝ ոնց ամեն ինչ սկսվեց։ Երևի էն ժամանակից, որ հասկացա, որ գրելիս նյարդերս հանգստանում են։ Հենց էդ ոչ բարով պահից էլ որոշեցի ձեզ ամեն ինչ պատմել։

Եթե հավես չունես, ու առաջ տալով ես կարդալու, խնդրում եմ՝ մի կարդա, որովհետև ես հավեսով եմ գրել, իսկ դա կարևոր բան է:

1․

Եթե ուզում եք իմանալ այս ամբողջ պատմությունը, ապա երևի ճիշտ կլինի ձեզ տեղյակ պահել, որ այս նյութիս ֆայլի անունը դրել եմ “eshutyun part 2”: Չգիտեմ՝ ձեզ մոտ ոնց, բայց ինձ մոտ դրանից հետո կարդալու մի գրամ ցանկություն էլ չէր մնա։ Երևի սկսեմ այնտեղից, որ մի շատ հիմար ու վճռական քայլից հետո կյանքս մի 180 աստիճան շուռ եկավ։ Էդ հիմար ու վճռական քայլս էլ էն էր, որ մի քանի ամիս առաջ բռնեցի հեռախոսս ֆորմատ արեցի։ Այստեղ ընդհատեմ ու նշեմ, որ եթե հիմա քմծիծաղ տվեցիք, կամ ձեզ թվաց, որ կատակ եմ անում, փակեք էս անտեր էջը ու էլ իմ դեմքով ոչ մի նյութ չբացեք։ Հեռախոսիս մեջ ամբողջ կյանքս էր, ու այս նյութն էլ՝ հարց է, մինչև վերջ կգրվի, թե չէ միայն մի պատճառով՝ հեռախոսս ֆորմատ եմ արել։ Չեմ հիշում` ինչ ֆայլեր կային մեջը՝ չէին ջնջվում, կամ էլ ջնջածներս հետ էին գալիս։ Ես էլ շատ երկար չմտածեցի, բռնեցի միանգամից ֆորմատ արեցի, ինչ կար, չկար՝ ջնջեցի։ Ու հաշվի չառա, որ հեռախոսիս գրառումներում ավելի շատ բաներ են պահվում, քան, օրինակ, մատենադարանում։ Դե, իսկ դեղ խմելու ու մնացած ամեն ինչի ռեժիմներն էլ չասեմ։ Հարցը դա չէ։ Ձեր հետ չի՞ պատահում, որ կյանքը դանդաղ ընթացքով տեսնեք։ «Սլոու մոշն», էլի։ Երևի ես եմ դեբիլ, ազնիվ խոսք, բայց մեկ էլ պահի տակ կադրեր են լինում, որոնց վրա կյանքս դանդաղում է։ Դա կարող է լինել և լավ, և վատ բան։ Օրինակ՝ ասեմ։ Քայլում եմ փողոցով, մեկ էլ մի շատ դուրեկան ու փափուկ շուն գալիս է վրաս։ Դե, ես հո չե՞մ գնա տիրոջը խնդրեմ՝ սիրեմ, բայց այ, եթե շունն ինքն է գալիս քո վրա, կարող ես շոյել։ Սպասում եմ, թե երբ էդ շան ուրախ դունչը վերջապես ինձ կկպչի, ժպիտով արդեն ձեռքս մեկնում եմ, որ շոյեմ, մեկ էլ հենց ինձ դիպչելուց մի միլիմետրի վրա տերը այնպես է քաշում վզկապից, որ շունը համարյա ծառս լինելով հետ է մղվում, ես էլ իր տեղը խեղդվում եմ։ Այ, այս կադրը ինձ մոտ դանդաղ ընթացքով է երևում, ու էնպես եմ ֆիքսվում, որ տիրոջը մի լավ կքոթակեի, ազնիվ խոսք։ Կյանքում էդպիսի մարդու հետ գործ չեմ ունենա։ Ու էդ պահին գիտե՞ք՝ ինչ եմ անում։ Հանում եմ հեռախոսս ու մոտս նշում, գրում դրա մասին, որ հետո, երբ ամառային մի էսպիսի նողկալի երեկոյի նստած դարդ կանեմ այլանդակածս տորթի համար ու որոշեմ գրել, բացեմ ցուցակս ու սկսեմ։ Այդ ամենի մասին ես գրել ուզում եմ, բայց պետք է հավաքվի, հասկանո՞ւմ եք։ Ու որպեսզի չմոռանամ, ես մոտս նշում եմ անում։ Էդ նշումներն ինձ համար ավելի թանկ են, կամ արդեն ճիշտ կլինի ասել, էին, քան, օրինակ՝ չգիտեմ։ Ոչ մի համեմատություն մտքիս չեկավ, անկապ սրամտություններ էլ չեմ սիրում։ Ուղղակի հավատացեք, շատ կարևոր էին։ Դրանից հետո կամ ինքս ինձնից եմ հիասթափվել, կամ էլ էդ անտեր հեռախոսի մեջ իմ նման դեբիլների համար հնարած մի կոճակով ֆորմատ հնարողից։ Հարցրեց՝ վստա՞հ ես, ասացի՝ հա, բա ոնց։ Տո մի հատ էլ ասեիր, էլի, որ նշումներդ ջնջվելու են, մի հատ ասեիր՝ մի քիչ երկար մտածի, միանգամից չանեիր։ Ես դեբիլ եմ, բա էդ հնարո՞ղը։ Հա, հենց նոր հիշեցի, որ լավ էլ զգուշացրել է։ Նույնիսկ ծածկագիր ուզեց։ Բայց զգույշը հաստատ իմ մասին չէ։ Ու ոչ մի բանից չեմ խրատվում։ Օրինակ՝ այն բանից, որ ես տորթ թխել չգիտեմ։ Այստեղ մի հատ էլ ընդհատեմ, ու ասեմ, որ եթե դա էլ է քեզ համար դատարկ բան, խնդրում եմ, փակիր էս պատուհանը գրողի ծոցը, թե չէ կներվայնանամ։ Ընդհանրապես՝ ոչ մի բան ինձ այնպես հունից չի հանում, ինչքան այն, որ մի բան քեզ համար կարևոր է, իսկ ուրիշի համար՝ դատարկ բան։ Ընդհանրապես՝ գիտե՞ք, ինչի չէի գրում։ Որովհետև մտածում եմ՝ ոչ մեկին հետաքրքիր չի։ Ու ընդհանրապես, ում ինչ պետքն է` դու ինչ ես մտածում ու ինչ անտեր ֆայլեր ես ջնջել քո անտեր հեռախոսի միջից։ Անկապ բաներ են, ազնիվ խոսք, խորհուրդ եմ տալիս չկարդալ։ Ինձ էլ խորհուրդ եմ տալիս էլ չգրել երբեք, բայց ինչպես նշեցի՝ չեմ խրատվում։

Օրինակ՝ ես շատ եմ սիրում տորթ թխել։ Հավեսս գալիս է, ազնիվ խոսք, ուզում եմ սիրուն բաներ սարքել, բայց ոչ մի անգամ մի նորմալ բան չի ստացվել։ Վաղն էլ մորս ծնունդն է, ասացի՝ տորթ թխեմ։ Հո չեմ խրատվում, որ ոչ մի անգամ իմ ուզած բանը չեմ ստացել։ Մի խոսքով՝ պետք է լիներ սրտիկի տեսքով, բայց հիշեցնում է ինձ՝ պրոֆիլից, չաղացած ժամանակ։ Նույն ձևով մի հազար անգամ ինքս ինձ խոսք եմ տվել էլ տորթեր չթխել ու չգրել, ոնց տեսնում եք՝ ոչ մեկն եմ թարգել, ոչ էլ մյուսը։

Չգիտեմ էլ՝ ինչ եմ անում ես հիմա։ Ուղղակի տեսա գրելս չի գալիս, ասացի՝ գրեմ: Հիշեցի, որ անցած տարի էս ժամանակ գրում էի։ Թե իբր, ինչի՞։ Ոչ ոք չգիտի, չնայած ոչ ոքի հետ ես ի՞նչ գործ ունեմ։ Ես չգիտեմ։

***

Երկրորդ պոռթկումս եղավ երևի այն ժամանակ, որ իմացա ամսի 27-ից եմ դասի։ Օգոստոսի 27-ից, սեպտեմբերի 1-ի փոխարեն ու մի հատ աննորմալ դասացուցակով։ Իսկ ինձ նման համալսարանն ատողի համար, հավատացեք, դա կարևոր նորություն է։ Երեկ իմացա, բայց նոր, մոտ մի 24 ժամ հետո, նոր ջղայնացա։ Ընդհանրապես, ես ամեն ինչը ուշ եմ հասկանում։ Օրինակ՝ հենց նոր հասկացա, որ դրանից ահավոր ջղայնացած եմ, բայց երեկ` չէի։ Կամ կարող է մեկից նեղանամ, մի տասը րոպե հետը նորմալ խոսեմ, հետո հասկանամ, որ ես տասը րոպե առաջ նյարդայնացել էի, ու էլ չխոսեմ։ Ի՞նչ եմ, է, գրում, դրա մասին չէր խոսքս։ Ուղղակի երևի շոգից է, որ նստած տեղս մեկ էլ բավականին բարկանում եմ, ազնիվ խոսք։ Ու դրանից ավելի եմ շոգում։ Ոնց որ նաև էն մարդկանց մասին մտածելուց կամ տեսնելուց, որ իրենց մականուններ են հնարում։ Դե, եթե քեզ փոքր ժամանակվանից մի բան ասել են, ու դա էդպես էլ մնացել է, հավես երևույթ է, խոսքս դրա մասին չէ։ Օրինակ՝ քույրս էլ ինձ մինչև հիմա Մոնի է ասում Մարիամի փոխարեն, բայց եթե դու 17-18 տարի եղել ես Վաղինակ, ու հետո որոշել ես, որ այսուհետ լինելու ես «Արև-աղջիկ», «Երիցուկ» կամ Moon, չշփվես հետս, խնդրում եմ։ Չնայած դժվար թե ցանկություն էլ ունենայիր։ Ընդհանրապես, ես երևի շփվող չեմ, ուղղակի էնքան բան կա, որ վրաս ազդում է էս վերջերս, որ խուլ ու համր ձևանալու միտքը ինձ արդեն էդքան էլ վատ չի թվում։

Ձևական բաների մասին արդեն այնքան եմ գրել, որ երևի զզվել եք ինձնից, բայց մեկ է, դա դեռ մնում է ինձ ամենաբարկացնող բանը

***

Վերջակետ չեմ դրել, չեմ էլ դնելու, մեկ էլ տեսար՝ շարունակեցի։ Բազմակետ էլ չեմ դրել, որովհետև զզվում եմ էդ կետադրական նշանից։ Եթե կարող ես, Սելինջերից լավ մի բան գրիր, որ նորից ոգեշնչվեմ։ Խոստանում եմ իմ անդուր սև թխվածքաբլիթներից ու մի հատ էլ խանութից՝ նորմալը։

sona mkhitaryan

Սիրելու արվեստը կամ սերը արվեստ է

Ուզում եմ խոսել մի գրքի մասին, որն ինձ իսկապես շատ բան սովորեցրեց: Խոսքը հոգեբան Էրիխ Ֆրոմի «Սիրելու արվեստը» գրքի մասին է: Հաճախ, երբ շրջապատում սիրո և սիրելու մասին խոսակցություն է սկսվում, չգիտես` ինչու, բոլորի մտքին առաջինը գալիս է սեր հակառակ սեռի նկատմամբ: Բայց չէ՞ որ սեր մենք տածում ենք նաև մեր ծնողի, մեր եղբոր, մեր դրացու հանդեպ: Գիրքը կարդալուց հետո հասկացա, որ իրոք, սիրելը արվեստ է:

Որևէ արվեստ սովորելիս, օրինակ` նկարչություն, մենք առաջինը փորձում ենք սովորել, թե ինչպես կտավը ձգել, ինչպես գույները խառնել, նույնիսկ սովորում ենք, թե որտեղից ներկերը գնել, որ մատչելի լինի, սովորում ենք ստվերների կարևորության մասին: Սիրելու ժամանակ դա նույնն է. մենք հաճախ սիրում ենք միայն այն ժամանակ, երբ մեզ են սիրում, հաճախ ուրախանալու փոխարեն ուրիշի երջանկությամբ, նախանձով ենք լցվում, հաճախ ընկածի կողքով անտարբեր անցնում ենք, որովհետև նա լավ տեսք չունի, գետնին նստած է, կեղտոտ է, և հնարավոր է` բակտերիաները մեզ կծեն: Հավատացեք, ես երբեք մուրացկանների գումար չեմ տվել, իհարկե, կան բացառություններ (եթե տեսնում եմ, որ տեղաշարժվելու խնդիր ունի՝ տալիս եմ, իսկ երբ հակառակն է, այսինքն՝ աշխատունակ է, բայց ընտրել է հեշտ ճանապարհը, չեմ տալիս), բայց գիրքը շատ բան փոխեց: Ես արդեն երեք անգամ գումար հավաքող, տեղաշարժվելու որևէ խնդիր չունեցող մուրացկանի առանց մեկ վայրկյան անգամ մտածելու գումար եմ տվել:

Գիրքը հոգեբանական վերլուծություններով լեցուն է, որն ավելի է իմաստ հաղորդում բովանդակությանը: Կային տողեր, որ երկու և ավելի անգամ եմ կարդացել, որպեսզի իմաստը ճիշտ հասկանամ:

Խակ սերն ասում է` ես քեզ սիրում եմ, որովհետև քո կարիքն ունեմ, հասուն սերն ասում է` ես քո կարիքն ունեմ, որովհետև սիրում եմ քեզ: Այս տողերը գրքում ներառված էր այն բաժնում, որտեղ ներկայացված է սիրահարվածության մասին նյութ (սիրո բնույթը դա էր), բայց ես պետք է այս տողերը նաև վերագրեմ թե՛ ծնողական սիրուն, թե՛ եղբայրական, թե՛ դրացիական: Ես իմ ծնողին չեմ սիրում այն բանի համար, որ նրա կարիքն ունեմ, այլ ես նրա կարիքն ունեմ, որովհետև սիրում եմ նրան, և նույնը եղբոր, քրոջ, հարազատի, հարևանի, ընկերուհու և այլոց նկատմամբ:

Երբ մեզանից օգնություն են խնդրում մարդիկ, վերցնենք ամենապարզ օրինակներից ինձ համար. ընկերուհիս հանդիսության է պատրաստվում, և նրան համապատասխան զգեստ է պետք: Նա բնականաբար կդիմի ինձ, ես կամ կմերժեմ նրան, կամ կխաբեմ, կամ ճիշտը կասեմ` գիտես, ես իմ հագուստը չեմ սիրում տալ այլ մարդկանց, կամ էլ մեծ սիրով կտամ, ժպիտով էլ պայման կդնեմ` ինչպես տվել եմ, այնպես հետ ստանամ: Եթե նա ինձ է դիմել, ուրեմն վստահ է եղել, որ կարող եմ օգնել, որ ես այն մարդն եմ, որ իրեն այդ հարցում կաջակցեմ, իսկ եթե մերժեմ, հուսախաբ կանեմ մի մարդու, ով ինձ իր ընկերուհին է համարում: Դա էլ է սիրել նշանակում, դա էլ է արվեստ, մենք պետք է դետալ առ դետալ սովորենք օգնել այն մարդկանց, ովքեր մեզ են դիմել, իսկ եթե ձեզ չեն դիմել օգնության խնդրանքով, բայց ակնհայտ է, որ օգնության կարիք կա, մի առաջարկեք ձեր օգնությունը, քանի դեռ նա ձեզ չի դիմել: Սա էլ ընդունեք որպես հորդոր-խնդրանք ապագա հոգեբանից:

annamusayelyan

էն ժպիտը, էն իսկականը

Էն ժպիտը,

որ լուսավորում է,

որի համար ասված

«արևից էլ պայծառ»-ը

չափազանցություն չէ,

ու ոչ էլ անգիր արված…

 

Էն ժպիտը,

որը ձևական ու արհեստական չէ,

նկարվելիս գծվող չէ,

այլ էն, որ կար մինչև նկարվելը,

որին նկարվելը չի հետաքրքիր,

այլ իր լինելու պատճառը։

 

էն ժպիտը,

որ արցունքների

միջից շողալով՝

հույս ու լույս է բերում,

բայց ոչ թե

էն, որը

արցունքները թաքցնելու

անտեղի միջոց է։

 

Ժպիտը,

որ ժպտացնում է,

հայտնվում է հանկարծակի,

առանց ջանքերի,

հայացքների բախման պահին։

 

Էն ժպիտը,

որ առաջանում է

սպասված նամակը

անսպասելի պահին ստանալիս,

սպասված մարդուց,

կամ էլ անսպասելի նամակը,

կարևորը՝ սպասված մարդուց,

թեկուզ ոչ նամակը,

բայց, կարևորը՝ սպասված մարդը կա…

 

էն ժպիտը,

որ չես զգում՝ ոնց

ծնվեց դեմքիդ,

չես հասկանում՝ կա թե չկա,

կար թե չկար,

ու փորձում ես հեռացնել,

բայց չի ստացվում,

մեկ-մեկ էլ չուզելով ես փորձում։

 

Էն ժպիտը,

որը մի կերպ շրթունքներումդ

սեղմում ես,

բայց կրկնակի, քառակի չափ

ավելի պայծառ է շողում աչքերումդ։

 

էն ժպիտը,

որը դիմակներ է քանդում,

ու դիմակ չի դառնում։

 

էն ժպիտը,

որի արմատները ներսից են,

ոչ թե քոչվոր, կամ

քամուց փշրվող է։

 

էն ժպիտը,

որը հաղթանակի պահին

հրաբխի լավայի նման

ժայթքում է դեմքիդ ու դեմքիցդ՝

աջ ու ձախ ժպիտներ փռելով.

պատերին ու դեմքերին,

ու ոչ էն

գծված-չափված,

սանտիմետրերով դեմքիդ

համապատասխանացրած՝

հատուկ կամ նեղ օրվա համար։

 

էն ժպիտը,

որ անկեղծ է,

ժպիտ տվող,

ու ոչ էն, որ

վրեժի ու ինչ-որ բան,

ինչ-որ ոչինչ

ապացուցելու համար է։

Էն ժպիտը,

որ ժպտում է

ամբողջ մարմնով,

ներսով-դրսով,

ու ոչ էն,

որը շրթունքները

դեպի աջ-ձախ, վերև-ներքև սեղմելն է։

Էդ ժպիտը իսկականն է,

ժպտեցնողն է,

չպղծվածն է,

արև-ժպիտ է,

ուժ ու լույս տվող,

ավելին է, քան ժպիտ,

հոգեվիճակ է,

ներսի արտացոլանք է,

էդ ժպիտը

ցանկալին է,

երանելին,

միակը…

Էդ ժպիտը

բառերով չնկարագրվողն է։

Դու

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Դու ավելին ես, քան այս տողերը

Դու ավելին ես,

Քան երկու տառանոց

Ու ոչինչ չասող պարզ մի հապավում,

Դու Հայաստան ես:

Դու ավելին ես,

Քան ցեղասպանություն տեսած,

Իր կեսը կորցրած,

Խեղճ ու թույլ երկիր,

Դու ցեղասպանությունից հետո

Ողջ մնացածն ես,

Ընկած, չծնկած

Ընկած ու նորից կանգնած երկիրն ես.

15 թվից հետո 18 կերտածն ես:

Դու 1,5 մլն կորցրած երկիր չես,

Դու 1,5 մլն քայլեր անողն ես՝

դեպի էրգիրդ:

Ապրիլն անիծող

Երկիրն էլ դու չես,

Դու ապրիլն ապրած,

Ապրիլից հետո

Թշնամիներիդ մայիսին հաղթած,

Իսկ ապրիլին էլ

Ինքդ քեզ հաղթողն ես:

Դու «Վան ու Անի կորցրած երկիր» չես,

Դու կորցնելուց հետո Արցախդ պահողն ես,

Արցախդ՝ մի թիզ,

Բայց, դե արժեքն էլ

չի չափվում երբեք

կիլոմետրերով:

Դու ավելին ես, քան Արցախ-Հայաստան,

Դու Հայստան ես,

Որն էլ համարժեքն է

Մեծ լեռնաշխարհիդ:

Դու ավելին ես, քան 301-դ,

Ավելին ես, քան դրոշակ դարձրած

«Քրիստոնեություն ընդունած առաջին երկիր»-դ,

Քոնը կրոն չէ,

Քոնը հավատն է:

Դու այլևս անկախությունդ չակերտավորող

Կառույց չես,

Անկախությունդ,

Որ վաղուց է՝ ինչ չակերտավոր է,

Իսկ նախածանցն էլ էլ չի երևում,

Գրվում է միայն, էլ չի կարդացում:

Դու ավելին ես…

Կյանքի գնով

Անկախությունդ չակերտալքող

Ու

Նոր պատմություն կերտող սերունդն ես:

Դու ավելին ես,

Քան գծված

Ու չափված

Խորհրդանիշներ.

Դու Նալբանդյանի «Մեր հայրենիքը» չես,

Դու Նալբանդյանի «Ազատությունն» ես,

Դու իտալացի մի աղջկա երգած

«Մեր հայրենիք թշվառ, անտերը» չես,

Դու մինչ մահ ու կախաղան,

Ու կախաղանից հետո էլ

Ազատություն երգող

Հպարտ երգիչ ես:

Դու ավելին ես,

Քան պաթոսաշաղախ

Ու անգիր արված հին ու նոր խոսքեր:

Դու մեր պատմության դասագրքերի

«Մենք ամենալավն ենք,

Մենք ամենահինն ենք»

Էլ ոչինչ չասող ու չապացուցող

Դատարկ խոսքեր չես:

Դու ավելին ես.

Դու չասված խոսք ես,

Լռության րոպե:

Լռության րոպեն,

Երբ հանդիպում են

Կանգուն լինելուդ

համար ընկածներդ

Ու կանգուն մնալուդ

համար դեռ ապրողներդ…

Լռության րոպե, ու տես՝

Տողատակերում գրված է հավերժ…

Դու ավելին ես…

Իմ աչքերով դու ավելին ես…

Իմ աչքերում դու ավելին ես…