Հարցազրույց Հասմիկ Վարդանյանի հետ

-Հասմիկ, ի՞նչ ես ցանկացել դառնալ մանուկ հասակում:

-Ես մանուկ հասակում լսելով, որ գյուղից ինչ–որ մեկը ընդունվում էր լրագրության ֆակուլտետ, ցանկանում էի դառնալ լրագրող: Ինը տարեկանից հաճախել եմ երաժշտական դպրոց` ժողգործիքների քանոնի բաժին: Հետագայում սովորելով և ուսուցչիս խորհուրդներով, որոշեցի 9-րդ դասարանն ավարտել, դուրս գալ ու շարունակել մասնագիտանալ երաժշտության ուղղությամբ, և այդ պատճառով երաժշտական դպրոցում մեկ տարի ավել եմ սովորել:

-Լավ սովորելով` համերգներ ունեցե՞լ ես:

-Այո, բայց դրանք եղել են նեղ շրջանակների համար: Դրանք երաժշտական դպրոցների հաշվետու համերգներն էին: Վերջին դասարանում տեղի է ունեցել իմ մենահամերգը: Համերգ նաև ունեցել ենք Մարտունու մշակույթի պալատում, բայց քանի որ մեր դպրոցը չուներ հովանավորներ, մեծ փառատոների չեմ մասնակցել:

-Կասե՞ս պատճառը, որ այլևս չշարունակեցիր երաժշտությամբ զբաղվել:

-Երբ 6-րդ դասարանում էի `սեպտեմբերի 1-ին գնալով դասի ,իմացա, որ իմ ուսուցչուհին մեկ ամիս կպարապի և կտեղափոխվի Սանկտ Պետերբուրգ` մշտական բնակության: Այդ ժամանակ մեծ հիասթափություն ապրեցի` իմանալով, որ իմ շատ սիրելի ուսուցչուհին չի պարապելու ինձ հետ: Ճիշտ է, այդ մեկ տարին էլ շարունակեցի սովորել, բայց ինչ նպատակներ ունեի երաժշտական բնագավառում, հօդս ցնդեց:

-Եվ, այսպես հիասթափվեցիր, հետո ի՞նչ որոշեցիր անել:

-Ես, անկեղծ ասած, դպրոցում չէի սիրում մաթեմատիկան ու միշտ մտածում էի, որ կընտրեմ այնպիսի մասնագիտություն, որը կապ չունի մաթեմատիկայի հետ:

Երկար փնտրտուքներից հետո ցանկացա դառնալ իրավաբան:

-Այսքան բարդ մարդ լինելով` դու հաստատուն մնացիր քո որոշման մեջ:

-Ոչ: Ինձ թվում էր, որ դա վերջնական ընտրություն է, բայց եկավ մի պահ, և իմ մտքերը կրկին խառնվեցին, և իմ վերջնական ընտրությունը դարձավ բժշկությունը:

-Եվ այսքան դժվար որոնումներից հետո, որոշե՞լ ես, թե որ ճյուղը կընտրես այս բնագավառի, և արդյո՞ք ևս մեկ անգամ կփոխես որոշումդ:

-Բնագավառի ընտրությունը ինձ համար ևս դժվար է, բայց այնուամենայնիվ, ինչ ոլորտ էլ ընտրեմ, կցանկանամ դառնալ լավ մասնագետ և օգնել մարդկանց, տալով նրանց ամենաթանկը`առողջությունը;

-Հասմիկ, հուսով ենք, որ էլ չեք փոխի ձեր մասնագիտական կողմնորոշումը և կդառնաք ձեր գործի իսկական վարպետ:

Հայաստանի մարզերից յուրաքանչյուրն ունի միայն իրեն հատուկ համ ու հոտ, կախված մարզին բնորոշ ուտեստներից և դրանք մատուցելու յուրահատուկ սովորույթներից:

Գեղարքունիքի մարզի հատկապես Գավառ քաղաքում, որպես ավանդական և ոչ տոնական, և տոնական սեղաններից անպակաս թխվածք է համարվում տատիկների բաղադրատոմսով պատրաստվող գաթան:

Գաթայի պատրաստման ձևերին ինձ ծանոթացրել է մեծ տատս: Տատս լինելով ավանդապաշտ կին, ասում էր, որ գաթան կլինի համեղ միայն այն դեպքում, երբ այն պատրաստվի սիրով ու հաճույքով, այլապես կկորցնի իր համը: Տատիկս հավատացնում էր, որ Գավառի գաթան ամենահամեղն է մնացած բոլոր այլ բաղադրատոմսերով պատրաստվող գաթաներից: Երբ սկսում էր գաթա թխել, թոռներին ու ծոռներին հավաքում էր շուրջը և ասում.

-Սովորե՛ք էրեխեք ջան: Սովորեք, որ ձեր էրեխեքն էլ գիդան` իմալ ա հլնում իսկական գաթեն:

Երբ Ռոզա տատիկը հասնում էր խորիզի պատրաստմանը, խառնում էր շաքարավազը, յուղը և ալյուրը, երեխաներով սկսում էինք ուրախանալ և չարաճճիություններ անել: Մինչ Ռոզա տատիկը խմորը կնախապատրաստեր, մեզանից ամենաճարպիկը` Կոլյան, իր մեծ ափսեով գողանում էր խորիզի մի մասը և մեզ բաժանում: Դե, մեզ ասելով նկատի ունեմ թաղի բոլոր երեխաներին, որոնք անհամբեր սպասում էին գաթայի պատրաստմանը: Իսկ խմորը գրտնակելուց հետո, երբ շրջվում էր, որ խորիզը լցներ, տեսնում էր, որ խորիզի մեծ մասն արդեն չկա: Հաճախ բարկանում էր մեզ վրա, և մենք, գլուխներս կախած, գնում, բոլորում էինք թոնրի շուրջ, որը վառում էր պապիկս և նախապատրաստում գաթայի համար: Տատիկն ասում էր, որ թոնրով թխելը օգնում է, որ գաթայից հաճելի ծխի հոտ գա, որն ախորժակ է բացում, ինչպես, օրինակ` փուռ դնելիս:

Մեր թոնրատունը փոքր էր: Մի փոքրիկ տնակ էր, որտեղ ձմռան ամիսներին նաև գառներին էին պահում, երբ սարերից հոտը հետ էր գալիս:

Տատիկը հերթով բերում էր գաթաները թոնրատուն: Թոնրատանը ունեինք գաթայի պատրաստման համար նախատեսված երկաթյա «զամբյուղ»` երեք հարկերից բաղկացած, որոնց մեջ դնելով գաթաները, իջեցնում էինք թոնրի մեջ` կախելով թոնրին ամրացված երկաթյա ձողից, որպեսզի կրակից չվառվի: Հետո ընտանիքով նստում էինք արդեն տաքացած հատակին և սպասում տատիկի հեքիաթներին` պահանջելով «Նունիկի և արջի պատմությունը», որի մեջ կար հատված համեղ գաթայի մասին. «Է՜յ, ա՛րջ, տեսնում եմ, տեսնում: Չնստես կոճղին, գաթան չուտես»: Ռոզա տատիկն ամեն անգամ գաթա կամ լավաշ թխելիս, հիշեցնում էր, թե ինչպես փոքր ժամանակ խորիզը թռցնելու համար հայրս ինձ վախեցնելով հանգած թոնիրն է իջեցրել: Լսվում էին քրքիջներ, և ես շիկնում էի:

Ահա և գաթաները պատրաստ են: Օ՜, ինչպես է բուրում, և՛ կարմիր է, և՛ փքված, և՛ շերտ-շերտ կարծես: Ռոզա տատը` գոհ իր աշխատանքից, հանեց գաթաները և ինչպես սովորությունն է, ձեռքով կտրելով գաթաները, բաժանեց մեզ:

-Լա՛վ ա, տեսա՞ք, եթե յուղը շատ անի` թմբլիկ ու շերտ-շերտ չէր ստացվի, բալեք ջան: Յուղը թաց կմնար մեջը,- բացատրեց տատիկը:

-Տատիկ,- ընդհատեց քույրս,- դանակ բերե՞մ:

-Չէ՛, բալեք ջան, գաթեն դանակով չեն կտրում: Հացի ու գաթի վրա սուր չեն քաշում: Էդ էլ իմացեք` ադաթ ա: Հա, մեկ էլ գաթի հետ գինին լավ ա, էդ էլ մատուցման ադաթն ա, բալեք ջան:

Գաթա թխելու ավանդույթը տատից մորս փոխանցվեց: Հիմա արդեն ես էլ քիչ-միչ կարողանում եմ թխել, բայց ափսոս, թոնիր այլևս չունենք: Դե ինչ, ես էլ վառարանով սկսեցի թխել: Առաջինը, որը ինքնուրույն էի թխել` վառվեց, իսկ երկրորդը, որը թխեցի մայրիկիս օգնությամբ, հետս Սևանի մեդիա ճամբար բերեցի` հյուրասիրելու մերոնց, ում նախօրոք խոստացել էի:

Հ. Գ. Երևի դուր եկավ:

-Այ աղջի՛կ ջան, խելքի՛ արի, հերդ չի թողնի գնաս:

-Մա՛մ, դե վերջ, իբր ինձ կանչեցին` դուք էլ չեք թողնում գնամ, բայց, որ կանչեն է՜, հաստատ գնալու եմ:

-Էդ հեչ, դու, դու կգնաս:

Մայրս դուրս գնաց: Մի պահ հիասթափվեցի ու որոշեցի ոչինչ չգրել, բայց ընդամենը մի վայրկյան: Արագ մոտեցա գրասեղանիս ու սկսեցի նոր նյութս՝ «Եթե արևը հեռու է ու չի գալիս, ես կգնամ նրա մոտ՝ դանդաղ, բայց կգնամ»: Ինձ համար սա էր սկզբունքը: Մի քանի օր անընդմեջ նյութեր էի գրում՝ գիշերները ու առավոտյան, դպրոցի համակարգչից ուղարկում էի 17.am-ի խմբագրություն: Չեմ սիրում քնել, բայց օրական երկու ժամ քնում էի, որն ինձ համար դարձավ երազանք: Հինգշաբթի առավոտյան վեցն էր: Նոր էի մաքրագրել տեքստս, ձեռքերս դողում էին, աչքերս ցավում, գլուխս պտտվում էր իմ փոփոխված ռեժիմից: Հիշեցի, որ դասերս չեմ արել, ոչ էլ պարապմունքներս: Ծաղկաքաղ անելով իբր արեցի դասերս: Բարեբախտաբար, ինձ այդ օրը դաս չհարցրին, իսկ պարապմունքներս մի կերպ հասցրի: Արդեն ուշանում էի ու սկսեցի վազել, բայց ուղեղիս մեջ ճամբարն էր: Եթե ինձ կանչեին, է՜…

Այդ ընթացքում քիչ էր մնում ընկնեի: Հենց ոտքերիս մոտ, ճանապարհի մեջտեղում, մի կատվի ձագ՝ միայնակ, փոքրիկ, դողացող մարմնով: Չկարողացա թողնել այդտեղ, վերցրի ու հետը խոսելով տարա տուն, ու որովհետև ես նրան գտել էի ճամբարի մասին մտածելով՝ անվանեցի «Մանանա», բայց, որովհոտև շատ երկար էր, նրան կարճ «Մոնո» եմ անվանում: Ուշացա պարապմունքիցս, բայց ոչինչ, կարևորը նոր ընկեր կունենամ: Որքան էլ որ հոգնած էի, պետք էր գիշերը նյութ գրել՝ վաղվա համար: Հոգնած տուն մտա: Տանը միայն տատիկս էր, որ ցածրաձայն խոսում էր.

-Տոմատը գցե՞լ եմ, թե՞ չէ: (ինձ տեսնելով) Իյա, ա՛յ բալամ, քեզ ճամբար են ուղարկում:

Ես լսել էի իմ ամենասպասված լուրը, բայց, ինչպես բոլորը, սկզբում ես էլ չհավատացի:

-Տա՜տ, լավ է՜ ..

-Տո լուրջ եմ ասում, խեվա, իրոք ուղարկում են, մերդ էլ գնացել ա ընկերուհուդ տուն՝ իմանա, ինքն է՞լ ա գնալու, թե՞ չէ:

Ես ուրախությունից ո՛չ ճչացի, ո՛չ ցատկեցի, ուղղակի ամբողջ ուժով գրկեցի տատիկիս ու սկսեցի վալս պարել: Ինձ շուրջս ոչինչ չէր հուզում, նույնիսկ այն, որ իմ անփույթ շարժումներից տատիս սիրած բաժակը կոտրեցի, և ըստ տատիս օրենսգրքի, պետք է վեցը գնեի: Իմ և տատիս չստացված վալսը տևեց 30 վայրկյայն, որից հետո սենյակը լցվեց վառված սոխեռածի հոտով:

Տատս մի կերպ կարողացավ ազատվել ձեռքիցս, բայց արդեն գազօջախի վրա դրված բորշչը վառվել էր: Չհամարձակվեցի էլ տատիս կողքին մնալ. բա որ իր երկաթե շերեփով «վրեժ» լուծեր: Դուրս թռա ու վազեցի մորս մոտ: Իմ վազելու ընթացքում երևի ոտքերս գետնին էլ չէին կպչում: Շնչակտուր մտա ընկերուհուս տուն.

-Մա՛մ, երևի նոր կոշիկներ են պետք, իսկ պայուսակս ոչ մի բանի պետք չէ …

-Մի րոպե, շու՛նչ առ:

-Ես տատիկին կասեմ իր ոսկե ականջօղերը կտա. էնպես որ, փողը խնդիր չէ:

Մայրս իմ հանցավոր արտահայտության վրա ժպտաց: Հաջորդ օրը ամեն բան գնել էի, իհարկե առանց ականջօղերի «օգնության»: Ճամբար գալու օրը իմ կյանքի լեցուն օրերից էր: Ես հասկացա, որ իմ առաջին քայլն արված էր, բայց բազում քայլեր դեռ կան, իսկ ես չեմ վախենում:

Երեկո էր, երբ ինձ զանգեց Լիլիթը` 17.am-ից, ու ասաց, որ հրավիրում են մասնակցելու Սևանում կայանալիք մեդիա ճամբարին: Տրամադրությունս ահավոր բարձրացավ. դե իհարկե, մեծ սիրով ընդունեցի առաջարկը: Դասերիս ու ստուգարքներիս պատճառով չէի կարողանում շատ ժամանակ տրամադրել ֆեյսբուք մտնելուն ու բնականաբար տեղյակ չէի, թե ինչեր են տեղադրում նախօրոք ճամբարի համար բացված խմբում: Ուրբաթ օրը որոշեցի մտնել ֆեյսբուք ու առաջինը, որ տեսա այն էր, որ շաբաթ առավորտյան ժամը 12-ին պետք է լինեի Երևանում:

Ահավոր ընկավ տրամադրությունս, որովհետև ես քաղաք էի շարժվելու հենց շաբաթ օրը այն ժամին, երբ պետք է շարժվեր ճամբարի ավտոբուսը: Մտքիս առաջինը, որ եկավ, որոշեցի ավտոբուսով հասնել մեր Լոր գյուղից գոնե Սիսիան: Հասա. արդեն շատ ուշ էր, պառկեցի քնելու, բայց ամբողջ գիշեր չկարողացա քնել, ու իբր քնելուց հետո, առավոտյան շատ շուտ արթնացա ու ականջիս ծայրով լսեցի տատիկիս ու մայրիկիս խոսակցությունը ու հասկացա, որ տաքսին ներքևում ինձ է սպասում: Րոպեների ընթացքում հավաքեցի շորերս ու իջա ներքև: Այնքան էի շտապել, որ կոշիկներս մոռացել էի. տատիկս 5-րդ հարկից ներքև շպրտեց կոշիկներս, ու ես շարժվեցի Երևան:

Բայց էլի այդ բայցը: Ճանապարհի կեսին մեքենան փչացավ, ու ես ուրիշ մեքենայով հասա քաղաք: Քաղաքի կենտրոնից մինչև «Մանանա» հասա ընդհանրապես ուրիշ մեքենայով, բայց դե, կարևորը, հասա: Այնտեղից շարժվեցինք Սևան:

Ճամբարի առաջարկը ընդունելով՝ ես մերժել էի Ջինիշյան հիմնադրամի բանավեճի մրցույթին մասնակցելու հնարավորությունը, որն այնքան կարևոր էր ինձ համար: Մերժեցի, որովհետև ինձ համար ճամբարը ավելի սպասված ու հետաքրքիր էր: Վաղուց էի որոշել ֆիլմ նկարել, բայց չէի կողմնորոշվում՝ ինչ թեմայով, բայց վստահ եմ, ճամբարի ընթացքում կկարողանամ իրականացնել երազանքս:

Ես հասկացա, որ եթե ինչ-որ բան շատ ես ուզում, ապա, անկախ խոչընդոտներից, կհասնես դրան:

Նստած նկարչություն էի անում, ու հանկարծ Սոնիկ տատի հեռախոսին զանգ եկավ: Սոնիկ տատը իմ տատիկի քույրն է, բայց նրան սիրում եմ հարազատ տատիկիս նման: Նա էլ է մեր գյուղում` Կոթիում ապրում: Այդ օրը ես նրա մոտ էի մնալու: Մի խոսքով, շատ չշեղվեմ ու անցնեմ բուն թեմային: Հա՜, ու հանկարծ հեռախոսին զանգ է գալիս: Քույրս էր` Սերինեն: Հարցնում է, թե ինչո՞ւ հեռախոսս հետս չեմ վերցրել, հետո հարցնում է թուղթ ու գրիչ տարե՞լ եմ, թե՞ ոչ: Այդ ամենը ինձ տարօրինակ էր թվում: Մի պահ նույնիսկ ինձ թվաց, թե քույրս գժվել է: Հետո ասաց, որ ինձ լավ լուր ունի հայտնելու: Ուրախ-ուրախ հարցրեցի, թե ինչ է պատահել: Սկսեց տանջել, անընդհատ ձգձգում էր: Այնպես, ինչպես ֆիլմ նայելու ժամանակ ամենահետաքրքիր պահը ցույց տալիս, կամ, մրցույթների ժամանակ հաղթողի անունը հայտարարելիս: Ու հետո երկար ժամանակ ձգձգում էր, մինչև ես բարկացա ու նրա վրա գոռացի: Այդ պահին իմ կողքին էին Սոնիկ տատը և նրա ընկերուհին: Ի տխրություն ինձ, նրանք պաշտպանում էին քրոջս ու ասում: 

-Բա մեծ քվոր հետ դհե՞ են խոսըմ, աղջի:
Իսկ ինձ լրիվ ուրիշ բան էր թվում, մտածում էի, որ կտեսնեն` շատ եմ բարկանում ու կհարցնեն. «Էդ խի՞ ես ջղայնանըմ, աղջիկ ջեն»: Ու այսպես կսկսեն ինձ պաշտպանել, բայց փաստորեն լրիվ հակառակն էր:

Քույրս վերջապես ասում էր, թե որն է այդ լավ լուրը, բայց ձայնը չէր լսվում: Երկրորդ անգամ հարցրեցի նրան, ու այս անգամ ամեն ինչ լավ էր: Եվ այսպես, բազում տանջանքների ենթարկելուց հետո վերջապես իմացա:

-Այզիզ, մի քիչ առաջ Լիլիթն էր զանգել «Մանանայից», ասում էր, որ քեզ ընտրել են Պատանի թղթակիցների աշնանային ճամբարին մասնակցելու համար: Հա, ու ամենակարևոր գործն արել եմ, պապային համոզել եմ:

Պապային համոզել ենք, վե՜րջ… Դե՛, Սևա՛ն, սպասիր…