Գիտե՞ս, բարեկամ, քեզ մի շատ անկեղծ բան կասեմ:

Իրականում մենակության մեջ ապրելն այնքան էլ բարդ ու դժվար չէ: Դրա համար ընդամենը անհրաժեշտ է դատարկ սենյակ ու շատ գրքեր: Պարզապես մի օր բացում ես աչքերդ ու հասկանում, որ լիարժեք ազատ ես, կարող ես թոքերդ հարյուր տոկոս օդով լիցքավորել ու խորը շունչ քաշել` ազատվելով կոկորդիդ փաթաթված փշալարերից, որոնք ամեն կերպ քեզ փորձում են ցած քաշել:

Մենակության ուժը հասկանում ես այն ժամանակ, երբ որոնումներիցդ հոգնած հանձնվում ես մակույկին ու երազում, թե երբ ամեն բան կվերջանա, ճանապարհդ էլ կհասցնի սենյակդ, դեպի մենակության գիրկը ու հասնելուն պես խոստանում ես, որ էլ երբեք չեք բաժանվելու:

Ու միակ խանգարողը մեր մտքերն են, որ ամեն անգամ հիշեցնում են մեր վերապրածը, որ օրեր, շաբաթներ, տարիներ շարունակ սրսկել ենք մեր երակի մեջ, թունավորել ինքներս մեզ: Ու մի փոքրիկ մանրուք շատ ենք արժևորում, դրան տալիս մեծ տեղ: Արդյունքում, չեղածն էլ մեզ թվում է ահռելի, դրան օժտում ենք հզոր ուժով, թույլ տալիս, որ իշխի մեզ: Ու թվում է, թե դրան հաղթել հնարավոր չէ:

Մինչդեռ մեկ քայլ է պետք ուշքի գալու համար: Իրականում հաճախ իրողությունը այնքան փոքր է, ինչպես երկիր մոլորակը ողջ տիեզերական համակարգում: Դու ինքդ ես որոշել, որ պետք է կապկպես քեզ, խեղդվես, իսկ իրականում որոշումը քո ձեռքում է: Դու ես քո զգացմունքների պատասխանատուն ու ղեկավարը:

Սփաթ գլխով նայում ես շուրջդ ու հասկանում, որ իրականում պատկերն այլ է ու, որ պետք չի մտացածինը բերել քո անձնական դաշտ: Պետք չէ անիրականը պահել ու վախենալ դրանից, այլ պետք է կոտրել շղթաներն ու նորից ազատվել հնարավորինս արագ:

Զգալ քեզ քո մեջ, ոչ թե կաշվիցդ դուրս, դառնալ ակունքին ու լինել մենակ, ու լինել քեզ հետ խաղաղ: Հիշել, որ պետք չի ինչ-որ բան որոշել, խորհել մի բանի շուրջ, ինչը չկա:

Բարեկամս, դու ես ու քո մենակությունը, գնա՛, դու ազատ ես, նորից դարձիր քոնը:

Դու փակել ես էջը, ես՝ գիրքն եմ այրել:

Ես աշխարհում կամ ու չկամ՝ քոնում: Դու էն աշխարհում ես վաղուց, որ իմն է:

Դու գտել ես աշխարհ ու այն կառուցել, ես ստեղծել եմ ավազից:

Դու անցել ես աշխարհներ, ես բանտարկված եմ իրականությանս մեջ:

Դու բախտավոր ես, որ ես քո բախտը չէի, ես ունեմ բախտ՝ քեզնից նվեր, որ դժբախտությունս էր:

Մոռացումը քեզ հարկավոր չէ, իսկ ես մոռացված եմ հիշողությանս մեջ:

Դու նույնն ես, անցորդները քեզ չեն փոխել: Ես չկամ անցորդների հետ. էլի նույնն եմ ես:

Աշխարհում կան շատ ճանապարհներ, իսկ ճանապարհներում աշխարհներ՝ շատ քիչ:

Դու տգեղ ես, անսահման տգեղ, բայց դա ինձ չի խանգարել երբեք: Ես գեղեցիկ եմ, անսահման գեղեցիկ, իսկ դա քեզ խանգարեց:

Դու խոսում էիր ինձ հետ, ես՝ քեզ հետ: Մենք խոսում էինք այնքա՜ն հարմար, այնքա՜ն ճիշտ, այնքա՜ն հեշտ: Ես խոսում էի, հասկանու՞մ ես, ես խոսում էի, ինչպես ոչ միշտ, ինչպես երբեք:

Ես այն մեկն եմ, ում ձեռքը անդունդի եզրից չքաշեցիր ու կողքիդ չգցեցիր, թողեցիր գնամ ու դու մենակ մնացիր: Քո աշխարհը քանդել ինձնով դու չուզեցիր:

Դու չթողեցիր ինձ մոտ, դու ինձ չսպանեցիր: Ես քեզ չսպանեցի, որովհետև ուժ դու ինձ չտվեցիր, թույլ չտվեցիր: Դու մեռած ես երևի ու ապրել չուզեցիր:

Դու հորինվածք ես ու մի քանի րոպեներ: Ես խփնված եմ, որ գրում եմ քո մասին այսպես:

Դու կյանքից հոգնել ես ու այնքան պարզ ես այդպես: Ես այնքան դժվար եմ, բայց կյանքից չեմ հոգնել, կյանքն է ինձ ուժասպառ արել:

Ես թանտրոն չգնացի էդպես էլ ու մոռացա  քեզ: Քանզի ես միայն ստեղծեցի շարունակություն ու չպահեցի այն, ինչ իրապես էր եղել:

Որովհետև դու ներկայացում ես ու անցորդ: Իսկ ես ուղղակի՝ անծանոթ: Իսկ թե նման ես ինձ, դու էլ ես իմ պես, ապա ես ֆիլմ եմ ու վեպիդ մի գլուխն արդեն: Տես, նույնիսկ սա՛ չգիտեմ:

Դու տեսնում ես ինձ քո գույնի մեջ: Իմ գույները կորչում են քեզ հետ:

Դու գտել ես ինձ քո հետ, ես փնտրում եմ քեզ իմ մեջ:

Դու չես լսում ինձ, բայց մտածում ես, որ տեսնում ես ու գիտես: Ես լսում եմ քեզ, բայց չեմ տեսնում ու չեմ էլ տեսնի երևի երբեք, որովհետև դու միշտ գիտես, իսկ ես՝ երբեք:

Դու հարվածներ ես ստանում բազում ու ինձ պատմում ես, թե հարցնեմ: Ես հարվածներ երևի նույնպես ստացել եմ, բայց այնքա՜ն կուզեի լռեիր ինձ լսելու պես ու երևի ես կխոսեի, երևի չէի գոռա հիմարի պես:

Դու քնքշանքս ու հանգիստս ես մեկ-մեկ:

Ես քեզ չեմ տա ինձ երևի երբեք:

դու՝ Դու, Ես ՝ ես:

Ժամանակը կանցնի, ու նա կգա… Կգա ու առանց հարցնելու կխրվի մութ ներկայիդ մեջ: Մթությունը քեզ չի խանգարի, բայց նրա ներկայությունը քո գլխում քեզ խորթ կթվա: Գլխացավ կունենաս, դեղեր կխմես, երկար կքնես, բայց չի օգնի, երազիդ էլ կգա…

Հետո կարթնանաս, դատարկ դեղատուփում գլխացավի դեղ կփնտրես, ուշքդ կորել է, մի փոքր ուշ միայն կնկատես, որ դատարկ է, ոչինչ չկա:

Մի պահ կլռես, կանէանաս, հետո խորը շունչ կքաշես, ու դա քեզ կօգնի վերադառնալ իրականություն: Հետո կհիշես, մի քանի բան կմոռանաս, հետո նորից կհիշես, վերջում էլ կհասկանաս, որ գլուխդ ամենևին էլ չի ցավում, գլուխդ կորցնելու աստիճան հոգիդ է ճչում, որովհետև միտքդ ու սիրտդ ընկել են հոգուդ հետևից, ինքն էլ վազել է, ընկել ու հիմա էլ ցավից ճչում է

Հոգուդ է դեղ պետք, այլ ոչ գլխիդ, հոգու դեղ պետք է փնտրես, ոչ թե գլխացավի, ու ոչ թե դատարկ դեղատուփում, այլ… Չգիտեմ, երդվում եմ, չգիտեմ, թե որտեղ կարող ես այդ դեղից գտնել, խոստանում եմ, իմանալուն պես անպայման կասեմ:

Հոգիդ կբուժվի, հետո հերթը կհասնի մտքիդ, մտքերդ խճճվել են, ով ասես ու ինչ ասես կա գլխումդ: Ախր, զգուշացրել էի, ամեն պատահածի ու պատահած իր ներս չթողնես, սենյակիդ պես թափթված է դարձել ու պահարանիդ պես փոշոտ: Հավաքել ու մաքրել է պետք, կուտակված մտքերն էլ զգեստապահարանի ներսում եղածի պես դասավորել է պետք:

Բա տեսքդ ի՞նչ է, տեսքդ ավելի թափթփված է, մազերդ մոռանում ես սանրել, կոշիկներիդ վրայի փոշին էլ կարծես գրադարանում պահված գիրք լինի. մաքրող չկա:

Հագուստդ կարծես ժամկետն անց ապրանք լինի, կներես, բայց շատ հին է:

Աչքերդ սառած են, ձեռքերդ` կնճռոտված, եղունգներդ դադարել ես խնամել: Քեզ ոտքից գլուխ պետք է նորոգես: Չէ, կներես, վերանորոգես…

Դեմքիդ գույն կգա, կվերսկսես շպարվել, կարմիր շրթներկով կպատես շուրթերդ, կշարունակես ժպտալ, աչքերդ շրթներկով չես ծածկի, բայց աչքերով էլ կժպտաս, ձեռքերդ կսկսեն փափկել, եղունգներդ էլ կխնամես, հագուստդ կփոխես, նորը կգնես, հինն էլ դեն կնետես, մազերդ կսանրես, կոշիկներիդ վրայի փոշին էլ մի լավ կմաքրես…

Մտքերդ էլ կդասավորես, ինչպես րոպեներ առաջ դասավորել էիր զգեստապահարանում խառնված շորերդ, ու սենյակդ էլ իսկույն կսկսես մաքրել:

Կկանգնես հայելու առաջ, կնայես քեզ, կհիանաս, հետո միանգամից կհիշես, որ մոռացել ես ամենակարևորի` դատարկ դեղատուփի մասին: Կվազես դեղատուն, կգնես գլխացավի դեղը ու միայն տուն մտնելուն պես կհիշես, որ գլուխդ չէր ցավում, ու որ քեզ հոգու դեղ էր պետք, այլ ոչ գլխացավի…

Օր առաջին

Արթնանում եմ կոկորդի ցավից: Ու մտաբերում եմ էն բոլոր պատճառները, որոնք կարող էին հանգեցնել կոկորդի ցավին:

-Դե հա, միշտ սառը ջուր եմ խմում: Մի քանի օր առաջ շատ թեթև էի հագնված: Ոչինչ, էսօր հաստատ գլխարկ կդնեմ:

Ինքս ինձ արդարացնում էի, որ բոլոր հավանական պատճառներն ունեմ չվարակվելու, բայց գիշերվա հազարին, շատ պատահաբար որոշեցի, որ պետք է գնամ թեստավորվեմ: Գնացի թեստավորման, հիշելով թե ոնց եմ գրկել ընկերներիս: Բայց ախր, ես ջերմության կարիք ունեի, ո՞նց չգրկեի: Կարևորը էսօր համալսարան չգնացի, ու անծանոթ մարդկանց չեմ վարակել: Մենակ ընկերներիս եմ վարակել, դե, իրենք էլ ընկերներս են: Քանի որ գիշերվա 11-ին միայն Զվարթնոց օդանավակայանի թեստավորման կենտրոնն էր աշխատում Երևանում, ուղիղ գնացի Զվարթնոց: Մոտեցա, գրանցվեցի թեստի համար, ու հասավ հերթս:

-Բարև ձեզ: Անձնագիր կտա՞ք:

-Բարև Ձեզ: Անձնագիր ինչի՞ համար: Ես Վալենտինան եմ:

-Հա, ես ուրախ եմ, որ դուք Վալենտինան եք: Բայց գրանցման համար, պաշտոնական փաստաթուղթ է պետք:

-Լավ:

Ընթացքում մտածում էի` ինչ հիմար եմ ես ու ինչի՞ պիտի անձնագիրս չտամ: Հիմար իրավիճակ ստացվեց: Ու ես ընդհանուր բարկացած էի ինձ զգում, որ հենց գրանցող տղան ինքը դիմակ չի կրում, ու ուզում էի բարկությունս ամեն ձև արտահայտել, թեկուզ անձնագիրը պատճառ ստեղծելով:

-Շատ գեղեցիկ անուն ունեք, Վալենտինա: Ձեզ պես գեղեցիկ անուն:

Լավ, Վալուշ: Հենց հիմա ժամանակն է արտահայտելու բարկությունը: Պահը հասունացել է, «ֆշշցրու»:

-Իսկ դուք ինչի՞ դիմակ չեք կրում:

Արեցիր դու դա, Վալու’շ: Ես հպարտ եմ քեզնով: Կարծես դու չէիր, որ իմանալով ախտանշաններ ունես, ընկերներիդ էիր գրկում: Իրոք, շատ պատասխանատու վարք ես դրսևորում: Ազգը քո կարիքն ունի:

-Հիմա կդնեմ:

Թեստավորումից հետո հաջորդ քայլը ֆիզիկապես ինքնամեկուսացումն է: Ճանապարհին դասախոսներիս տեղեկացրի, որ թեստ եմ տվել, ինքնամեկուսանալու եմ և կաշխատեմ օնլայն եղանակով միանալ դասերին:

 

Օր երկրորդ

Օրը սկսվեց իմ ամենասիրելի դասով: Դասի ավարտից հետո ստուգեցի էլեկտրոնային նամակներս, ու շատ «դրական» լուր: Ես պաշտոնապես վարակվել եմ քովիդով: Ինչ ազդեցիկ է հնչում: Այս ընթացքում ես միշտ կարողացել եմ պաշտպանել ինձ, անգամ ամբողջովին պատվաստված եմ եղել, աշխատել եմ հնարավորինս պահել կանոնները ու հիմա այլ իրականություն: Շոկի մեջ էի: Գրեցի ընկերներիս, որոնց հետ կոնտակտի մեջ եմ եղել ու հորդորեցի թեստավորվել: Ամեն ինչ ծայրահեղ վատ էր թվում, բացի վիճակիցս: Ընդհանուր շատ թեթև էի տանում, բայց դասեր, վերջնաժամկետներ, ամեն ինչ բաց թողեցի: Ոչ պրոդուկտիվ Վալուշ: Ահա, թե ինչն է ավելի վախենալու քովիդից: Երեկոյան որոշեցի, որ ինձ պետք է ոչ միայն ֆիզիկապես ինքնամեկուսանալ, այլ նաև մտավոր: Ջնջեցի բոլոր սոցիալական հարթակները հեռախոսիցս ու ընկերներիս վերջին պահին բացատրեցի, թե ինչ անեն:

-Դե որ կարիք լինի կապ պահելու, մեյլ գրի:

-Ի՞նչ:

-Դե ասեցի: Ես պետք է ինքնամեկուսանամ ու կենտրոնանամ իմ ու մտքերիս վրա: Ու կապի մեջ չեմ լինելու, ուստի եթե կարիք լինի հաղորդկացվելու, մեյլ գրի՝ հասկանանք:

-Ի՞նչ մեյլ:

- Լավ հարց էր: Համալսարանի մեյլն է ակտիվ լինելու, մյուս մեյլն էլ եմ ապաակտիվացնելու:

-Գժվե՞լ ես:

-Երևի քովիդն է ազդում, ուֆ, չգիտեմ:

-Էս տիպիկ Վալուշական արարք է: Քովիդը մեղք չունի:

-Ես մեռնելու եմ:

-Իսկ եթե զանգելու կարիք լինի՞:

-Դե պարզ չի՞: Մեյլ կգրես, զանգի համար կպայմանավորվենք:

Սրան ուղեկցում է մի քանի րոպե լռություն, որի ընթացքում ընկերս կրկին իր մեջ հասկանում է, որ ցավոք, իմ հետ է շփվում ու ուրիշ ելք չունի:

Ընդհանուր վիճակիս մասին գրելու ոչինչ չկա: Բավականին թեթև եմ տանում ու կարծես սովորական մրսածություն: Իսկ հիմա, պիտի վերջին սոց.հարթակն էլ ջնջեմ ու քնեմ:

 

Օր Երրորդ

«Սիրելի Վալենտինա,

Այս էլեկտրոնային նամակը գրում եմ քեզ, որ տեղեկացնեմ, որ մեր թեստի պատասխանը բացասական է: Քեզ մաղթում ենք առողջություն:

Սպասում եմ պատասխան նամակիդ:

Սիրով,

.… »

Չնայած անպատասխանատու վարք էի դրսևորել ընկերներիս շրջանում, նրանց չէի վարակել: Շատ երջանկացա նամակից ու հիշեցի երեկ ինչքան լավ բաներ եմ արել ու անցա գործի:

Որոշեցի, որ սկզբից պետք է ծնողներիս անունները հեռախոսիս մեջ փոխեմ: Ես հեռախոսիս մեջ բոլորին գրանցել եմ անուն-ազգանուններով, անկախ նրանից` քույր, եղբայր, ծնողներ, տատիկ, պապիկ: Բայց հիմա մտածում եմ, որ ճիշտ կլինի հեռախոսիս մեջ մայրիկիս գրանցեմ` «Mom», իսկ հայրիկիս «Dad»: Հիմա կարծում եմ, որ ընդհանրապես ճիշտ է ծնողների հետ պահպանել այդ ընտանեկան ջերմ հարաբերությունները հեռախոսի անունների բաժնում: Հետո ստացա թոքերիս ախտորոշման պատասխանը: Հա, մոռացել էի գրել, որ չոր հազ ունեմ, ու դրանից ելնելով երկրորդ օրը գնացել էի հիվանդանոց: Քանի որ ցանկանում էի հանգիստ լինել, որ չեմ մեռնելու թոքերի ախտահարումից, որոշեցի ստուգվել: Պատասխանը կատարյալ լավ էր: Այսինքն, միակ խանգարող հանգամանքը հարբուխային վիճակն էր, որն էլ մի քանի օրվա ընթացքում կբարելավվի:

 

Օր չորրորդ

Շատ ուրախ եմ, որ քովիդի չորրորդ օրը պահում եմ պրոդուկտիվությունը` հնարավորինս կենտրոնանալով ինձ վրա: Ցավոք, էսօր առաջին անգամ զգում եմ, որ դժվարանում եմ հավասարակշռություն պահել արտաքին ու ներքին աշխարհների միջև:

Ուրիշ ոչինչ:

 

Oր հինգերորդ

Քաոս:

 

Օր վեցերորդ

Փոքր եղբայրս բացատրում է, թե ոնց է ստեղծվել «6-8»-ը: Հետո պատմում, թե ինչ լավ ժամանակ ենք մենք անցկացնում, չնայած որ մեզ բաժանում է իմ սենյակի դուռը, հետո, որ ես իր ամենասիրելի քույրն եմ:

Իսկ հետո՝

-Վալ, ինձ 1980 դրամ կտաս: Պիտի խաղալիք մեքենա առնեմ, հետո ջարդեմ, միջից հանեմ շարժիչը, հետո դա օգտագործեմ իմ թռչող ապարատի վրա:

Չի փոխվել:

Խոստանում եմ, որ կտամ՝ իբր չեմ հիշում, թե ոնց էր սենյակի դուռը բացել ու բանան շպրտել սենյակ, վրան ալկոգել փչելով կամ ոնց է իմ սիրած չիփսերը ալկոգելով մաքրել:

-Մամ, ես ամեն ինչ անում եմ Երկիր մոլորակի առողջության համար:

Էս ընթացքում մտքերս շատ խառն են: Էմոցիոնալ տարբեր ագրեգատային վիճակներում եմ հաճախ հայտնվում:

 

Օր յոթերորդ

Այսօր վերջին օրն է, լրիվ չեմ ապաքինվել, բայց դուրս եմ գալու ինքնամեկուսացումից:

- Բարև ձեզ, թեստերի վերահսկման կենտրոնից է: Վալենտինա Չիլինգարյանի հետ եմ խոսու՞մ:

-Այո, ես եմ:

-Ուրեմն դուք երեկ թեստ եք հանձնել, ու դրական է եկել, ու դուք պետք է 7 օր ինքնամեկուսանաք:

-Ըը: Ես մի շաբաթ առաջ եմ թեստ տվել, ու այսօր վերջին օրն է ինքնամեկուսացմանս, վաղվանից արդեն կարող եմ դուրս գալ ըստ ձեր օրենքների:

-Վալենտինա ջան, ուրեմն համակարգը բերել է երեկվա համար, կապ չունի` երբ եք թեստ հանձնել:

- Կներեք, բայց ես մեղք չունեմ, որ ձեր համակարգը սխալ է բերում, ու պետք է դրա հիման վրա որոշումներ կայացնել:

-Վալենտինա ջան:

-Կներեք, բայց չեմ հասկանում:

-Գիտե՞ս` ինչ, Վալենտինա ջան: Ինչ ուզում ես՝ արա:

-Մերսի շատ: Հենց դա էլ ուզում էի:

Մի քիչ բարկանում եմ  կատարվածի համար: Բայց, հետո մտածում եմ, որ ուղղակի համատարած բարդակ է ամենուր, ինչպես իմ մտքերում, որն էլ գերազանցորեն նորմալ է:

 

***

trust the process (հայերեն` վստահել ընթացքին)

Արցունքս դառը անձրևիցդ ա, որ քեզ թվում ա, թե պետք ա կտրել. կտրել՝ քո սեփական ձեռքերով, որովհետև Աստված սպառել է իր ձեռքերը, որ քեզ կհասնեն ու կկտրեն: Դու ուզում ես քնել, բայց նրա համար չէ, որ արև լինի. դու գիտես, որ չկա՛ ոչինչ. ու դա բացարձակ ճշմարտություն է՝ թե այդպես ես մտածում: Թող քո ականջին ստեր փչեն, որ անձրևդ երկարի. ես քեզ չեմ խաբի երբեք ու չեմ հորինի:

Քեզ չի՛ թվում, քեզ ոչինչ չի՛ թվում, ոչ մեկին ոչինչ չի՛ թվում ի՛ր մասին, մեզ միայն թվում է դիմացինի՛ մասին: Մենք թվում ենք ու քանակում ենք դիմացինին՝ իր թվարկածներից ու թվերից, չիմանալով, որ անձրևի կաթիլները հաշվել չի լինի, գրել չի լինի, բառոտել չի լինի, սիմվոլե՞լ ՝ դժվա՜ր. միայն երբ չի լինի: Դիմացին լինել չի՛ լինի. միայն ոչինչ չասող հայացքով ու հասկացող աչքերով դիմացից նայել. դիմացից, ոչ թե՝ կողքից: Ես ոչ մեկի կողքին չեմ. ոչ մեկն իմ կողքին չի: Ոչ մեկ ոչ մեկի կողքին չի կարող երբևէ լինել, միայն այն պատճառով թեկուզ, որ նախադասությունը ես – ով եմ սկսում:

Արվեստդ կյանքդ ա, որովհետև չունես արվեստ՝ կյանքում: Դու գրում ես, որ բացատրես. քե՛զ բացատրես, ինքդ՝ քեզ՝ ինքդ քեզ բացատրես, բայց… քո՛ համար չէ, այլ՝ իմ, այլ՝ նրա, այլ՝ մեկ ուրիշի, որ մի օր գիրքդ կկարդա ու դառը անձրևդ կուլ կտա: Դու գրում ես նրա՛ համար կամ գրում ես ուղղակի, որովհետև այլ՝ անելու բան չկա, ու երևի թե լավ կլինի, որ վերևից նայելով սկսի կարդալ, միգուցե մի փոքր ավել քեզ կողքից նայի: Դուք կուլ կտաք անձրևը. դու կմարսես, ինքը՝ կթքի: Դու կթրջվես, ինքը՝ գլխիդ անձրևանոց կպահի ու չի թրջվի: Կամ` հակառակը:

Ես՝ քեզնից եմ միտք քաղում, դու ինձնից ես միտք քաղում: Մենք լալիս ենք աղի անձրևով՝ միմյանց դառը արցունքների համար կամ հակառակը: Որովհետև մենք միայն մեզ ունենք ու երևի թե միայն լացել գիտենք, որ չունենք: Որովհետև արցունքս աղի է, անձրևդ՝ դառը: Կամ հակառակը: Արդեն ասել եմ: Ասում եմ, որ իմանաս: Վիճակս ավելի հասկանաս: Քեզ ավելի լավ խաբեմ:

Քո փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին, ես միայն ի՛նձ կկարողանամ գտնել: Բայց իմացիր, որ ես քեզ գտել եմ իմ փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին, ու քեզ լսող մեկը կա, ու քեզ ես երևի թե մի քիչ հասկացել եմ՝ կողքից:

Դու սիրիր ու ապրիր: Դու սիրիր, որ ապրես: Քեզնից չեմ պահանջում, որ ապրել սիրես:

Դու գրիր ու սիրի էն՝ ինչ գրում ես, որովհետև ցանկություն ու նպատակ ու կյանք կունենաս, որ գրածդ՝ իրականությունից հանես ու սարքես: Դու գրիր, որ ինչ-որ բան ստեղծես: Գրիր, որ լացեն ու դատարկվեն ու լցվեն: Դու գրի… Դու գրի բոլոր գրվելիք պահերին կամ գրվելու արժանի պահերի մասին ու ստեղծի, երբ ուժ կունենաս խմբագրելու: Դու պատմիր ու ստեղծիր քո մի բուռ իրականությունից: Մարդիկ ավելի լավ կգտնեն իրենց՝ իրենց փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին կամ ուղղակի բառերից ինչ-որ ձև, ի՜նչ-որ ձև իսկականը կզգան ու քեզ կտեսնեն:

Մոռացիր դու նրան, ի՛նձ մոռացիր. մոռացիր դու բոլորի աչքերը, որոնցով գրածդ՝ հետո հազար անգամ ավել ես փորձելու կարդալ: Ես չգիտեմ, ես չգիտեմ ու չեմ կարող պատասխանել, թե մարդիկ ո՞նց են իսկականը հասկանում, թե դու ո՞նց ես իսկականը հասկանում, թե ո՞րն ես դու՝ իսկակա՛նը: Բայց մարդիկ հասկանում են, երևի որովհետև իսկական են, ու ամենաիսկականը հենց մա՞րդն է: Դու գրիր, հազարավոր անծանոթ մարդիկ քեզ կկարդան ու կզգան ու կմտածեն այն, ինչ իրենք են, այն, ինչ իսկական է, իսկ քեզ իմացողները թող խնդան. դու հիմարություն ես, միայն երբ պատմու՛մ ես քո մասին իրենց: Բայց դու իմաստ ես, թե պատմում ես ինքդ քո մասին պատմելու մասին: Ու ես չեմ խնդում, ոչ էլ լաց եմ լինում:

Իմացի՜ր, ես հենց քե՛զ համար եմ գրում ու իմացիր, որ խաբում եմ. ես էլ ի՛մ նրանց ունեմ երևի, ես էլ երևի ինձ եմ խաբում: Դու կարդա քո՛ աչքերով: Մի քանիսը փորձելու են իմ աչքերով կարդալ, ախ, այնքա՜ն իզուր: Մեկը միգուցե վստահ է, որ տեսնում է աչքերս՝ գրելու պահին, ախ, որքա՜ն սուտ ու ճիշտ, եթե նա այդպես է մտածում: Մնացածը ուղղակի վազանց կկատարեն որևէ աչքերով, որևէ պահի ու կհասնեն վերջակետին, որը չկա:

Դու իմացիր, որ ես քո առջև՛ չեմ նստած, այլ՝ կողքիդ: Դու իմացիր, որ մենք լուռ նայում ենք որևէ կետի, այլ ոչ թե՝ իրար: Դու իմացիր, որ նույն՝ ոչ մի տեղ նայելով հանդերձ, մենք ավելի լավ կտեսնենք միմյանց, ու դու իմացիր, որ դեռ ոչինչ չգիտես ու դեռ այնքա՜ն բան ունես իմանալու, որ տարիները ու կյանքը՝ կարճ, այդքան ծանր ու դանդաղ հոսող բոլոր գիշերներով քեզ չեն հերիքի. մեկը նրա համար թեկուզ, որ ինձ հասկանաս կամ նրա համար, որ թեկուզ ուղղակի:

Ուղղակին հզոր բառ է, Պուշկինի «չտո-տը»-ն հզոր է, որովհետև այն բառերից ու սիմվոլներից վերև է , այն վեռբալ չէ: Իմացիր, որ Բախը ստեղծել է «չտո-տը», իմացիր, որ շա՜տ «չտո-տը»- ներ և ուղղակիներ կան այս անուղղակի աշխարհում: Իմացիր, որ քո ուղղակին հզոր է. դու վեր ես ելնելու բոլոր բառերից՝ հենց գրելով: Դու վեր ես ելնելու բոլոր սիմվոլներից՝ հենց ստեղծելով: Իմացիր, որ հիմա քո ուղղակին ամենաիսկական իմաստն ունի ու բացի՜ր աչքերդ: Ես սպասում եմ. սպասում եմ  քե՛զ. ամեն օր՝ արդեն ուրիշ ես-ը ամեն օր կսպասի քեզ՝ արդեն ուրիշ. ամեն րոպե ինձ ավելի անծանոթ ու հարազատ: Ես սպասում եմ քեզ, իմացի՜ր. ուղղակի:

Քնիր դու ցերեկները ու գիշերները՝ ապրիր կամ հակառակը. միայն ապրիր: Ապրելու իմաստը ես դրանում եմ տեսնում. գտնում ես, թե ո՞նց ես ուզում ապրել ու ապրում ես: Գտիր Ո՛նց-ը: Ուզու՞մ ես, ուղղակի՛ ապրիր: Թող քո Ո՞նց-ը լինի Ուղղակին: Արդեն ասել եմ իմ վերաբերմունքը՝ Ուղղակիին: Դեռ շատ բան ունես ասելու, ուղղակիորեն՝ առանց բառերի, հենց քեզնով, քո ապրելով: Ողղակիից հետո միշտ գալիս է պատասխանը՝ թե՛ բառերով, թե՛ սիմվոլներով, թե՛ գույներով, թե՛ էմոցիաներով, թե՛ եղանակներով, ամե՜ն ինչով ու ոչնչով: Քեզ մի քայլ է մնացել. էլ մի՛ վազիր, հանգիստ և ուղղղակի քայլիր, ու ես հավատում եմ, որ դու կգտնես քո՛ «չտո-տը»-ն, քո ինչ-որ բանը. ուղղակի. ես էլ չգիտեմ, թե ինչի, ու պետք էլ չի:

Երբեմն լուսնի աղոտ լույսի տակ,

Երբ հովը հուշիկ փեշերն է քաշում՝

Ալեկոծելով օվկիանը անհուն,

Հոգիս թռչնի պես վեր է սավառնում.

Իմ մեջ ծնվում է քաղցր մեղեդի, մի մեղմ եղանակ։

Եվ սոսիների սոսափյունը խորթ,

Հին ու մոռացված խրատի նման,

Մի պահ թվում է այնքա՜ն ավելորդ,

Բայց դառնում հանկարծ անչափ դուրեկան

Ու ներս է հորդում առանց մնացորդ։

Մեղեդուն այդ վայրի, հեթանոսական

Ձայնակցում են աստղեր ու լուսին,

Ժայռեր ու դաշտեր, մորեխ ու լուսան,

Բայց տիեզերքի մեծ համերգի մեջ

Անբիծ մաքրությամբ հնչում է մի ձայն,

Որ գեղգեղում է թռչունը ներսիս,

Ու ներդաշնակում այնքա՜ն միալար,

Այնպե՜ս երկնային ու լիակատար,

Որ ճանաչում եմ անունը քո խորթ,

Որ հին, մոռացված խրատի նման,

Մի պահ թվում էր այնքա՜ն ավելորդ…

Օրագիր, 6  տարի անց, էջ 354

Բառերս, առանձ ինձ հարցնելու, անշտապ, բայց լարված դուրս են գալիս։ Ուզում եմ մեկին ենթարկվել. այնպիսի մեկին, ով կօգնի հաղթել ինքս ինձ։ Պարտված եմ։ Ամաչում եմ։

Մեկ-մեկ մոտենում եմ հայելուն, որ հասկանամ՝ հայացքս էլ է պարտվա՞ծ, թե՞ միայն ներսս, ու ոչինչ չեմ հասկանում, որովհետև այդ հայացքը իմը չէ։

Դու  հաղթեցիր։ Երբեք չէի մտածի, որ հպարտությունս, որով այդքան հպարտանում էի, կթուլանա, կնվաղի ու… Կպարտվի քեզ։ Թվում է՝ պարտվելը ամենածանր բանն է, բայց ավելի ծանր է պարտությունն ընդունելը։ Ես ընդունում եմ։ Ու սա սենտիմենտալ ապուշություն չի, սա ես եմ: Դու իմ մանկությունն ես, իմ ընթացքն ու կանգ առած ներկան։

Դու իմ դեռ չսկսած ու չգրված պատմությունն ես։

Ուզում եմ հաղթել այս անիմաստ ու միակողմանի պատերազմում, բայց միայն պարտվում եմ։ Ուզում եմ ոչինչ չզգալ, ու սա սենտիմենտալ ապուշություն չի, սա ես եմ։ Սա ես եմ, ով քեզ կարգել է որպես չմոռացվող ու ամեն կերպ փորձում է մոռանալ, սա ես եմ, ով  աշխարհի բոլոր գույները քո մեջ է տեսնում։

Երանի կարդաս… Կարդաս ու հասկանաս, որ հենց ՔԵԶ եմ գրում։

Բառերս դեռ հոսում են ու կհոսեն այնքան ժամանակ, մինչև վերջնականապես ուժասպառ լինեմ, իսկ հետո ամեն ինչ կսկսվի նորից՝ նույն սցենարով, նույն պատկերներով ու նույն մտատանջություններով, ես էլ կփորձեմ հարմարվել ու նորից կդժգոհեմ ինքս ինձնից, ու սա սենտիմենտալ ապուշություն չի, սա ես եմ…

Շարունակելի…

Աշխարհագրության դասը Արցախով փակվեց, ու չնայած աշխարհը երբեք էլ իր սեփական գիրը չունեցավ Արցախի համար, բայց ասում եմ՝ աշխարհագրության դասը Արցախո՛վ փակվեց…

Ես լուռ լսում եմ, պապանձվել եմ, Արցախի մասին է խոսում (ես անգամ մտքիս մեջ չէի խոսում) ու ցուցափայտով սահում է քարտեզի վրայով։

Պարո՛ն Դավթյան, Ձեր ձեռքը չի՞ դողում Արցախի սահմանները ցույց տալիս։ Ցուցափայտը լուռ իր գործն էր անում։ Հիմա երևի աչքերում արցունքը գնդված քարտեզի վրայով այս ու այն կողմ է սահում։ Էլ ուրիշ քարտեզ կա՞, մի քիչ էլ իր վրա քարացած նայենք. այս մեկը ամոթից կարմրել է։ Այդքան քարացած հայացքներ, բոլորիս մտքին էլ մի բան՝ «…»

Ու ես մտածում եմ. «էլի մի տարի ավարտվում է, իսկ Արցա՞խը…»։

Ասում էի ու անընդհատ կրկնում՝ հույսը վերջում է մեռնում։ Բա լավ, վերջը ե՞րբ է, և իսկապես, նկատե՞լ ես, երբ պահը գալիս է, ու քեզ թվում է, թե վերջ, էլ հույս չկա, միևնույն է, շարունակում ես հավատալ, ու ավելի շատ քան այն ժամանակ, ավելի շատ, քան նախկին դու-ն։

Մի օր ցուցափայտը գլուխը բարձր էնքա՜ն տարածքներով է անցնելու, հետո միանա մի կետի, և ես լսեմ՝ Հայաստանի Հանրապետություն։ Ու էլ ոչ մի քարացած հայացք, էլ ոչ մի անբարբառ ու անծիր մտքեր։

Կարդում եմ քննական հարցաշարը, հարց. Արցախ (աշխարհագրական դիրքը, բնական պայմանները, բնակչությունը և տնտեսությունը)։ Նորից մտածում եմ, թե հարցին ինչպե՞ս են պատասխանում, ո՞ր վիճակագրական տվյալներով…

Օրեր դուրս եկան օրացույցից։ Այդ տարի ես ամեն ինչ տեսա, ամենը, ինչ շուրջս էր, դիմացս էր, ամենը՝ ինչ կար։ Հիմա ոչ մի փիլիսոփայական միտք մի փնտրի. ես արդեն ակնոց եմ կրում։ Արդեն մենակ չեմ, ու իմ աչքերը զբաղված են։ Առաջին օրը դրեցի, ճանապարհին ամեն ինչ ուսումնասիրելով եկա տուն։ Բոլորին հատ-հատ բարևեցի, ոչ մեկի կողքով «արհամարհական» չեմ անցել։ Բայց մեկ-մեկ ինձ մի հատ էլ ակնոց է անհրաժեշտ՝ ակնոցս գտնելու համար։ Հիմա ինչքան էլ խոսեմ, ինչքան էլ պատմեմ 2021-ի թողած անցքերի ու այլքի մասին, միևնույն է, իմ ամբողջ տարին մեկ գիշերվա մեջ է։

Իմ սպասված ամառը եկավ, իմ երեք ամիսները։ Ինքնակամ գնացի Տավուշ՝ Բերդ, այս անգամ մենակ, ինձ վստահում են արդեն, պատկերացնու՞մ եք։ Այն ճանապարհը, որը երբե՛ք չի անցել առանց ծնողների, եղբորս ու մնացածների՝ ես անցնում եմ մենակ։ Ինչքան էլ ասացի, որ ես արդեն մեծ եմ ու ինքնուրույն կարող եմ՝ հավատացին (անսպասելի հարված էր), իսկ ճանապարհի բոլոր տրաֆարետները անձամբ, դեմքով և դիմագծերով ճանաչեցին ինձ։ Ես սպասում էի, ու գիտեի, որ հասնեի տեղ, ճակատիս մի համբույր էի ստանալու. դա անքննելի քայլ է պապիս կողմից։ Տատիս գիրկը իմ կարոտի բույրը ուներ. դա էլ, անքննելի է, անվիճելի։

Ամեն գիշեր նստում էի պատշգամբում, սպասում, որ լուսինը դուրս գա, որ մենակ չմնամ։ Իմ ամբողջ տարին մի գիշերում մնաց։ Երբեք, ոչ մի անգամ ու ոչ մի գիշեր ես ինձ հետ չէի զրուցել այնքան անկեղծ, ինչպես այդ գիշեր։ Հետևություն. մեկ-մեկ բոլորից հեռու ու մենակ մնալ պետք է, էմոցիաները արտահայտել՝ լացելու չափ։

Երբ լրացավ 10-րդ օրը, ես վերադարձա Երևան։ Ինչպես եկել էի, այդպես էլ գնացի. պապիս ճակատից համբույրն էլ մնաց ինձ հետ, տատիս կարոտված գիրկն էլ։

Էլի օրեր պակասեցին օրացույցից։

Ես կանգնած եմ դաշնամուրի կողքին ու պատրաստ սպասում եմ, որ լսեմ առաջին նոտան ու երգեմ։ Ինձնից գոհ եմ, այո՛, ամառը տանջվել, քրտնել եմ, որ նոտաները սովորեմ, փաստորեն, պարզվեց, միայն շոգից էի քրտնել։ Նայում եմ նոտաներին ու փորձում պարզել՝ սա ի՞նչ է, ո՞վ կիմանա։ Բայց երգելու ժամանակ հո՜ երգում եմ, ու թվում է` ամբողջ տարվա կուրսը յուրացրել եմ։ «Նոտաների արագացված դասավանդում ընդամենը 3 ամսում», կարելի էր այսպես էլ ասել, վատ չի հնչում։ Մարդիկ տարիներով սովորում են, ես եկել 3 ամսում ուզում եմ առանց ծամել կուլ տալ։

-Քննությունդ 10 ես ստացել, գիտե՞ս։

-Ե՞ս, 10՞։ Հո մի թիվ ավել չե՞ք լսել։

Զարմանում եմ ու ինձ վրա զայրանում՝թե ինչու զարմացա։ Նախորդ տարին` 9, առաջին տարին` 8, իսկ հիմա` 10 (խնդրում եմ՝ չմտածեք, թե 20-ից եմ ստացել 10, ո՛չ, 10-ից 10)։ Իմ հաջողությունն էր, ձեռքբերումը ու էն հույսը, որ ի սկզբանե ասում եմ՝ վերջում է մեռնում։

Ես իմ 2021-ը Սահյանի հետ եմ փակում.

Ես չիմացա թե ինչո՞ւ,
Դու չիմացար, թե ինչպե՞ս…

2021-ի բոլոր էջերի արանքում էջանշան դրել, ընդգծել, պատռված էջերս իրար միացրել, կազմել, հատվածներն էլ անընդհատ մտքիս մեջ կրկնել։

Նոր օրացույց ունեմ։

Ընդամենը մի քանի րոպե, և ես կապրեմ այն, ինչ պետք է: Ընդամենը մի քանի կանգուն րոպեներ: Ընդամենը որոշակի րոպեներ ու ոչ մի թուլություն, րոպեներ, ու ոչ մի պատմություն: Դատարկ հորիզոն, սպիտակականաչ լուսավորություն, գետի խշշոց ու ցուրտ: Կանգուն ու հաստատուն րոպեներ, և ես դրանք չեմ պահի, չեմ բռնի, չեմ փորձի հիշել: Րոպեներ, որոնք կլինեն ու կթափվեն բոլոր տերևների հետ:

Խորը շունչ. օդը պաղ է ինչպես անիրականությունը, մարմինը կանգ է առել սառնությունից ու անէանալուց: Եսը օդում չկա, չկա որևէ տեղ, ոչինչ չկա, բայց կա շնչելու կարողություն:

Ես քայլում եմ երկաթգծերով, սառնությունը տաքացնում է ինձ ու մնում է սառը: Շա՜տ ծառեր կան ու կան թռչուններ: Շուրջբոլորը չի տալիս, չի տանում, չի ուզում, չի գալիս, չի գնում, չի մնում, չի լքում, չի տանջում, չի սփոփում, չի լսում, չի խոսում:

Մի աղջիկ կա, ականջակալներով երգ է լսում, գնում գալիս է: Նայում եմ նրան ու սայթաքում եմ: Մի մարդ կա, վազում է, գնալով փոքրանում է, գնալով սևանում ու հեռվանում է ու էլ  չի երևում:

Իսկ դու գիտեի՞ր, եթե քայլես թրջված փայտի վրայով՝ կսայթաքես: Եթե երկար ժամանակ մի կետի նայես՝ այն կանհետանա: Կարող ես բարձր տեղ նստել և ընկնելուց չվախենալ: Կարող ես ջուրը մտնել ու թրջվելով՝ հանգստանալ ու խեղդվելու մասին չմտածել: Կարող ես տերևների մեջ թաղվել ու չվախենալ, որ այլևս ոչ ոք երբևիցե քեզ չի գտնի: Կարող ես նստել կանգնած գնացքն ու շարժվել:

Աներևույթ հորիզոն, զբոսնող աշխարհ, տաք արտաշունչ, թաց ճանապարհ:

Մեկ շունչ՝ ամեն ինչ, մեկ արտաշունչ՝ ոչինչ:

Ահա ես թունելի մոտ եմ: Այն սև է:

Սպիտակ լույս է երևում, ու երևի թե ցուրտ կլինի:

Չեմ մրսում: