Իմ էջը խորագրի արխիվներ

Anahit Arshakyan

Շեքսպիրյան վերջաբան

Եթե կարողանաս պարտականության ցրումից հետո գտնել իմաստ և իմաստի ցրումից հետո գտնել պարտականությունդ, ապա իմաստ կունենաս:

Եթե կարողանաս ընդունել, որ ասված խոսքերը բերանումդ դառնանալու են, իսկ հիշողությունդ՝ նզովվելու, եթե կարողանաս վաղվա օրվա դառն անձրևդ կանխագուշակել, բայց բաց գլխով թրջվել, միգուցե անձրևը մի օր քաղցր լինի, որովհետև միշտ էլ քաղցր է եղել ու նզովքները՝ օդից մաքրելու հատկություն ունի:

Եթե կարողանաս մեղադրելը մոռանալ, միգուցե դու հաղթես, ու թե կարողանաս կարգավիճակիդ հետ հաշտվել, միգուցե մի օր սկսես ճիշտ չհամակերպվել:

Եթե մեջքի ցավով կարողանաս գլխիդ ցավը հասկանալ ու գլխացավով քնել, ու եթե հետո կարողանաս ինքդ քեզ հաշիվ տալ բոլոր ցավերիդ համար, գլխացավերդ միայն շատ սուրճ խմելուց կլինեն, որովհետև կաշխատես անվերջ կրքով, իսկ մեջքի ցավերը կլինեն հաճելի ու հաճախակի, չնայած հաճախականությունը արդեն դուք որոշեք:

Եթե վաղը արթնանաս ու չիմանաս` ինչ հագնել, բայց միևնույն լինի, միայն թե դու՝ դու լինես հագուստիդ մեջ, ու թե ավելի կարևոր լինի հանվելուցդ քեզ կորցնելը, բայց ինքդ քեզ չկորցնելը, ապա դու միշտ կունենաս մի անկապ վերնաշապիկ՝ հագնելու:

Եթե կտրվեն բոլոր լարերը ու դու մոռանաս մատներիդ դիրքերը, բայց մի օր գտնես ներսիդ մեղեդին, ապա քեզ հարկավոր չեն լինի լարեր՝ դրանց վրա ուղղակի նվագելու համար, հարկավոր չի լինի հորինել մատների դիրքեր, որովհետև դրանք կշարժվեն միայն անկանոն ու ինքնամոռաց:

Եթե կարողանաս ողբալ՝ քեզ ֆիլմի պես նայելու համար, միգուցե մի օր ապրես իսկապես, ու քեզ պետք չլինեն դոկումենտացիաներ:

Եթե փաստը դառնա կերպար, բայց դու կերպարներիցդ դուրս գաս, ապա քեզ՝ որպես բնորդ, հազարավորները կնկարեն, իսկ դու միայն կժպտաս՝ Մոնա Լիզայի ժպիտով:

Եթե կարողանաս ինքդ քեզ հետ զրուցել ու երբեք չհոգնել, ապա կհրաժարվես անպետք խոսքերից ու դատարկների հետ հիմար զրույցներից:

Եթե կարողանաս միշտ փնտրել վերևում, բայց առանց կորցնելու՝ գետինը, ապա գտածդ միշտ հետաքրքիր ու կարևոր կլինի, ու դու միշտ վերև կնայես, բայց աչքերդ չեն կուրանա, ու ոտքերդ կանգուն կմնան:

Եթե ունենաս ամուր արմատներ և չունենաս աճելու հնարավորություն, ապա արմատներդ պահելով` կաճես առանձին ու կաճես նույն սև հողում, բայց մաքուր օդում:

Եթե ուժ գտնես՝ գրելու, երբ չունենաս մտքեր, ապա մտքերը կծնվեն մատներիդ տակ, ու դու կգրես գրքեր. բազում գրքեր ու մի նախադասություն միայն՝ վերջում:

Սա նախաբանն էր, իսկ վերջաբան չկա, որովհետև մենք գիտենք, թե ինչ ենք, բայց չգիտենք, թե ինչ կարող ենք լինել:

Իսկ նախաբան կա, քանզի ոչնչից ոչինչ չի կարող առաջանալ:

Elena Hovhannisyan

Տա՜տ…

Որքան տաք ու ճերմակ էին ձեռքերդ, տա՜տ։ Ձմեռ է արդեն, ու դու ինձ հետ չես: Գիտե՞ս, և խոսքն ամենևին էլ ֆիզիկապես չլինելուդ մասին չէ, այլ հոգեպես։ Ես սկսել եմ չզգալ ներկայությունդ կողքիս, չգիտեմ, գուցե նեղացա՞ծ ես։ Տատ, ուշ-ուշ եմ գալիս քեզ մոտ, հավանաբար դրանից, բայց ա՜խր, մտքերս, գրեթե միշտ քեզ հետ են։

Հիշո՞ւմ ես, թե ինչպես էիր գլուխս շոյում, երբ դպրոցում բարձր էի ստանում։ Հիշո՞ւմ ես այգին՝ աշնանը, երբ հավաքում էինք կարմրականաչ խնձորներն ու լցնում գոգնոցիդ փեշերը։ Տատ, ասել, որ քեզ շատ եմ կարոտել, մեղմ կլինի մի փոքր, որովհետև անգամ բառերն այս չեն մեղմում կարոտս։ Ես կարոտել եմ  քեզ հետ անցկացրած օրերս, գեղեցիկ խորհուրդներդ ու ճիշտ կյանքդ։

Քեզ՝ միասին պտտվելով եմ հիշում, ծիծաղդ դեմքիդ, քեզ այդպես եմ սիրում, չափից շատ աշխատած ու բոլորիս մասին հոգ տարած տեսակդ եմ սիրում։ Տա՜տ, չնեղանաս խնդրում եմ, բայց քեզ ավելի սիրել եմ՝ անկողնում պառկած, երբ նստում էի կողքիդ, ու խոսում էինք երկար՝ ինձնից ու քեզնից, աշխարհից ու մարդկանցից։

Ես  փոքր եմ եղել, ու չեմ հասկացել, որ ուղիղ  չքայլելուդ պատճառը շատ ծանր արած գործերիդ հետևանքն էր, ոչ թե մեջքի ցավերը: Ես փոքր եմ եղել ու չեմ հասկացել, որ քաղցր բլիթները ոչ թե չէիր սիրում, այլ չէիր ուտում դիտմամբ՝ տալով ինձ։ Ես փոքր էի ու շատ բաներ նոր եմ հասկանում, շատ բաներ հասկանալու համար էլ դեռևս փոքր եմ, տատ։ Իսկ հիշո՞ւմ ես՝ օրերը, երբ մենակ էինք մնում՝ ամենահիշվող պահերը կյանքիս քեզ հետ են կապված, որովհետև, թե ինչ էինք խոսում, ինչ խորհուրդներ էիր տալիս՝ մնաց մեր մեջ միայն։ Գիտե՞ս, դեղատուն մտնելիս հայացքս սևեռված է այն դեղերի վրա, որոնք խմում էիր։ Ինչու՞ էիր խմում, դու էլ չգիտեիր… Ցավոք։

Տա՛տ, քեզ սիրե՞լ են, քեզ գնահատե՞լ են, հիշում ու կարոտո՞ւմ են քեզ։ Ներիր ինձ, բայց ես պատասխան տալ չեմ կարող նրանց փոխարեն, ինչպես չէի կարող խոսել, երբ մնում էինք մենակ, ու ասում էիր, որ քեզ չեն գալիս տեսնելու, որովհետև դու հիվանդ ես, ասում էիր՝ երբ դառնում ես ինչ-որ գործի համար անպիտան, քեզ սկսում են մոռանալ։ Քեզ չեն եկել տեսնելու, որովհետև աշխատասեր ու եռանդուն այդ կնոջը, թուլացած ու պառկած վիճակում տեսնելը ցավ է եղել իրենց համար։

Տասնապատիկ անգամ ավել էր ցավն ինձ համար, երբ ամբողջական հացի կտորը բաժանում էի մասերի ու կերակրում քեզ։

Քո մասին պատմելուց աչքերս արցունքոտվում են, այդ արցունքները շատ թանկ ու ծանր են, որովհետև ես կարոտել եմ քեզ, տա՜տ՝ սպիտակ մազերով, պայծառ աչքերով ու ամենանուրբ ձեռքերով՝ ՔԵԶ կարոտել եմ, տատ…

Nazeli Hayrapetyan

Դեպի սպիտակ վագոն

Ու՞մ կթվա, որ գնացք նստելն ու ճանապարհ ընկնելն այդքան էլ հաճելի չէ, բայց հաճելիի, կարևորի և կյանքիդ կայարանում ինքդ քեզ պատասխան տալու համար է։  Չէ՜, չկարծեք՝ սովորական գնացքի մասին է խոսքը։ Դեռ «դպրոցական վագոն» ոտքս չէի էլ դրել, բայց գիտեի՝ որն է լինելու իմը։ Հաջորդը՝ «մանկավարժի լուսատու վագոնը», իմ աչքերով  երևում էր միայն վառ գույներով։

Պատահում է, որ այդ վագոնի որոշ գույներ խամրում են, բայց դեռևս  մանկությունից ծնված իմ երազանքը, որն այլևս նպատակ է, ուժ է տալիս՝ հիշեցնելով իր մասին։ Եթե լսեք մանկավարժ դառնալու նպատակիս մասին խոսելիս, երևի կարծեք, որ սիրահարվել եմ։ Եթե մեկն ասի, որ նույնիսկ կավիճ սիրելն է հնարավոր, իսկ դուք չհավատաք կամ խելամիտ չհամարեք, պարզապես իմացեք՝ ես սիրում եմ  կավիճը։

Վերջերս  ստիպված եմ լինում ինքս ինձ հաճախ հիշեցնել, որ դժվարությունները բացառիկ ճանապարհներին են հանդիպում, իսկ որոշ գույներ խամրում են՝ ավելի ուժեղ վառվելու հույսով։ Ես  վստահաբար գիտեմ՝ չեմ փոխի գնացքիս ուղղությունը, թե վագոնիս սպիտակը չգերակշռի, կփոխեմ ներկապնակս (դե հոգումս էլ հո շատ է), բայց ոչ այն գնացքը, որն օր օրի մոտեցնում է կյանքիս հաջորդ վագոնին, որն ավելի խաղաղ է լինելու, որովհետև վերագտնելու եմ ինձ։

Սիրում եմ լռել, ամենակարևորների մասին՝ կրկնակի: Գուցե ամենից շատ սիրում եմ, որ խոսում են տեղին։ Այսքանն ուղղակի գրում է մի աղջիկ, ով հույս ունի և հավատում է ինքն իրեն վաղուց, որ տարիներ անց այս գրվածքը կկարդա ընկեր Հայրապետյանը՝ Հայաստանիս արժանի մանկավարժ դարձած։

Կյանքի վերջին կայարանում երևի էլ դժգոհ չլինի ինքն իրենից։

Anahit Arshakyan

Տասը վայրկյան

***
Թելը զգում ես հենց առաջին վայրկյաններին. կամ կապվեց, կամ` չէ։ Եվ վերջ։ Այդքանը։
Ես առաջին տասը վայրկյանում գիտեմ քո դիրքը ՝ ընթացքի  մեջ: Դու մի տեսակ մի տեսակ ես: Մի տեսակ ես գիտեմ քեզ։ Ես գիտեմ, ինչը կսիրեմ՝ մի օր ատելու նպատակով, ինչը կերազեմ այլ լիներ, ինչը կփոխես։

***
Իսկ եթե ա՞յլ բան ասեի…
Ուզում ես քեզ լսեն, ուզում ես օգնության կարիք ունենալ։ Եսը կառավարել հարկավոր չէ, երբ հանդիպում ես անծանոթ հարազատի։ Ակամայից դառնում ես սպիտակ առագաստ, դառնում ես խորտակված նավ, որ ջրի երես է ուզում դուրս գալ: Հարազատ անծանոթը քեզ կտա ամենածայրահեղ իրական հարցերը՝ քո մասին ու կպատասխանի ամենալռությամբ։

***
Տեսնես սա ե՞ս եմ, թե՞՝ նոր ուրիշ եմ։
Ահա՜, կարծես թե հարմար է։ Կարծես թե տաք է։ Կարծես թե հանգիստ է։ Կարծես թե ազատ է։ Ես կարծում եմ, որ ես՝ ես եմ, որովհետև դու՝ դու ես։

***

Եթե մի օր գտնվես փողոցի ստվերներում, ստվերիդ հետ կարճ զրույց կբռնկվի ու ստվերներդ կայրի: Ալիքները կհանեն վեր, բայց դու կմնաս քո խորության մեջ։ Դու գրել ես ալիքների մասին ու միայն գիշերով ու արել ես տառասխալներ։

Կասես, որ չքնելու սովորություն ունեիր, մոտ 3 տարի։ Ես կասեմ, որ գիտեմ։

Ու խորհուրդ կտամ, որ այս գիշեր քնես, և ամեն բան լավ կլինի: Ես քեզ չեմ ստիպի չքնել: Դու էլ իմ մասին չես գրի ու չես անի տառասխալներ:

***

Լցվել միայն հորինելով… Եվ միայն անքուն գիշերով:
Կարող եմ ստեղծել հազարավոր երազներ՝ տասը վայրկյան տևողությամբ ու բոլորը՝ ճշմարիտ։ Ես հավատարիմ եմ տասը վայրկյանի իմ տեսությանը։ Տասը վայրկյան հետո մեզ պետք են զարգացումներ ու կուլմինացիաներ: Մենք զարգացումները կթողնենք ալիքների քմահաճույքին, իսկ անկումներից արդեն խորտակված ենք վաղուց:

***
Չափազանց հանգիստ ենք մենք, չափազանց՝ զբաղված, չափազանց թքած ունենք մենք, չափազանց՝ ապտակված։ Չափազանց տեսած ու իրատեսական, չափազանց չափազանց ենք մենք մեր ձևերում ու չափերում և ատում ենք չափազանցվածություններ։
Չափազանցնում եմ մի տեսակ, չէ՞։

***
Հայերեն երգերն առանձնահատուկ զգայական աշխարհ են ստեղծում, հայերեն գրքերը՝ այլ կերպ դիպչում։ Դու մի տեսակ հայերեն ես։ Մի տեսակ, առանց համացանց օր ես։ Մի տեսակ էն տեղն ես, որ երբեմն կգնայի։ Երբեմները հազվադեպ կլինեին։ Իսկ հազվադեպները իրականում՝ շատ։

***

Ես ուզում եմ դառնաս ալիքներ, որ լողամ, իսկ դու ներքևում ես՝ խորը հատակում: Ասում  ես, որ հատակն ես արդեն փորել ուզում։

Ես քեզ ձայնազրկում եմ՝ քո խորտակման մասին պատմությունն անգամ չլսելով, իմ՝ չված ճայերի մասին պատմություններով։

Մենք կսիրեինք լսել, բայց լուռ խոսել՝ էլ ավելի:

***
Հա, ինչ էի ասում… Ես հավատում եմ առաջին տասը վայրկյանին… Ու վերջին տասներին:
Առավել շատ հավատում եմ, որ անհավատ եմ, իսկ դու ինձնից մի տասն անգամ ավել։
Իսկ տասը րոպեից մենք միմյանց ձեռք կսեղմենք։ Մենք կանցնենք ջրի հատակը, և մի տասն օրից կանցնի վտանգը։ Ու մենք կգրենք սպառնացող վտանգի մասին՝ մեր երազներում, որ տեսնում ենք բաց աչքերով։

***
Ես երազներ հազվադեպ եմ տեսնում։ Երևի չափազանց խորն եմ քնում, դրանից է։

***
Այսօր ես երազ տեսա, երբ փողոցն էի անցնում։ Ես երազ տեսա այն մասին, որ գիշերները չեմ քնում, որովհետև ալիքները քամոտ են, որովհետև մի օր ես չանցա փողոցը:
Օրը պարզ էր ու հստակ:

***
Գիշերը ժամը չորսն է։

Hayarpi Asatryan 2

Սպիտակ թղթեր են հարկավոր

Սպիտակ թղթեր են հարկավոր և հաճելի մի նոր սկիզբ, հներն արդեն հոգնել են գրչահարվածներից, հներն արդեն պատրաստ են դարսվել դարակում․ դրանք արդեն լցված են անցած օրերի դառն ու քաղցր հուշերով: Ալեկոծվող արցունքներից մինչև խելապակաս ժպիտներով են թաթախված թղթերը այդ…

Թղթեր կան, որոնք սրտիս մորմոքն են, սրտիս մեջ խոցված արնաքամ անող 44 այն սուր դաշույնն են, որ մխրճվել են` հավերժ մնալու, այնտեղից երբեք դուրս չգալու մտադրությամբ։

Մի տեղ գրված է, թե կորցնում եմ․․․  Իսկ այն թղթերը, ա՜խ, այն թղթերը, որտեղ գրված են փոքրիկ քայլերը մեծ նպատակի։ Վերելքների ու վայրէջքների, համառորեն պայքարելու ու չհանձնվելու մասին այնքան թղթեր են կուտակվել։ Թերևս այսօր որոշել եմ  դրանք դնել դարակում, ժամեր հետո 365 նոր ու  ճերմակ թղթեր եմ ունենալու, 365 նոր շանս` երջանիկ լինելու համար: 365 ու ավելի հնարավորություն` հարազատ մարդկանց կողքին լինելու, ժպտալու, շնորհակալություն հայտնելու կյանքին ամեն բացվող  օրվա համար։ Իսկ հաճելի սկզբի լավագույն ակնարկը պարզապես ժպտալն է:

Եկեք ընդունենք կյանքի մարտահրավերները, դրանք օգտագործենք  մեկ քայլ ավելի բարձրանալու համար։ Եվ հիշենք՝ ոչինչ հենց այնպես չի լինում։

Նոր սկիզբը նոր հնարավորություն է, պետք չէ բաց թողնել այն։

Mariam Shanazaryan

«Ես արդեն մի քիչ մեծացել եմ, մայրի՛կ»

Ոտքիս ծայրին թե կանգնեմ,

Մեծ սեղանին կհասնեմ․․․

Ոտքիս ծայրին կանգնելով շատ բաներ արել ու փորձում եմ անել ամեն օր, ինչպես սովորական մարդիկ, ինչպես դու, սիրելի՛ ընթերցող։ Սա կարծես փոքրիկ բաց նամակ է ուղղված մայրիկին․ նա կընդունի՞ արդյոք ընտրածս վերնագիրը՝ չգիտեմ, բայց կարելի է ընդունել, որ մի քիչ մեծանալը անցավ աչքս թարթելուն զուգահեռ։ Չէի ուզի այսքան շուտ հասկանալ, որ օրվա ժամանակը չի հերիքում մեզ, չէի ուզի այսքան շուտ հասկանալ, որ կան բաներ, որոնք կարող են շրջադարձային լինել, փոխել մեզ ու մի քիչ էլ հիասթափեցնել։

-Մայրի՛կ, մի՞թե դու գիտես ժամանակի՝ այսքան արագ թռչելու գաղտինքը, ասա՛ ինձ։

Ինչքան էլ փորձեմ քեզնից պատասխան կորզել, մեկ է, դու էլ չես իմանա, ի՞նչ իմանաս, դու մեծանում ես, մենք էլ վազում ենք ետևիցդ։
Տուն, շենք, փողոց, ճանապարհ, ոչինչ էլ ինձ արդեն այստեղ, քաղաքի այս խառնաշփոթ իրարանցման, մարդկանց՝ դիմակի տակ թաքնված «պերճ» դեմքերի մեջ չի զարմացնում։

Մի ժամանակ պատերազմ չտեսած սերունդը պատերազմի մասնակից է դառնում ամեն օր ու վայրկյան։ Մեր պատերազմն առաջինը հողի ու ջրի համար է, հետո՝ համաճարակի դեմ, հետո՝ առցանց-առերես, դասի գնալ-չգնալու, երբ համակարգիչն ասում է` stop: Հանդիպումն ավարտվեց, ասելիքդ պահիր մյուս դասաժամի համար, հետո, հետո․․․

Անվերջ շարան, չասված մտքեր, հետադարձ կապի բացակայություն։ Ու ի՞նչ։ Կռիվ եմ տալիս ես էլ․ մի քիչ մեծ եմ, չէ՞, դե։ Ամեն քայլափոխի ընտրության առաջ ենք կանգնում, և թե որն է ճիշտ մեր ընտրածների մեջ, մենք էլ չենք հասկանում։ Ապրում ենք այնպիսի մի իրականության մեջ, ուր կատարվում են բաներ, որոնք հանդիպում ենք մեր կարդացած գրքերից վերջիններում, որովհետև կյանքը մի տեսակ լցվել է անհավանական երևույթներով ու իրադրություններով։ Կան բաներ էլ, որոնք կուզեինք գրքի մեջ եղածի պես լիներ․ ազատություն, անկեղծ խոստովանություն, ավարտ։

Երեկ թեյում էինք տանը։ Աշուն էր, մեկի համար տերյանական, մյուսի համար` նյարդայնացնող, հաջորդի համար՝ վերջինը։ Այսօր արդեն մեկն է այն ձմեռներից, որին սպասում եմ միշտ, որովհետև գալու եմ քեզ մոտ, սիրելի՛ս։

Կգրկենք իրար, կուրախանանք, և ես այդ պահին ավելի ուժեղ կլինեմ․ձեռքերիս մեջ դու ես, ոտքերիս տակ` հայրենի հողը, որի համար դողում ենք, և որի համար պիտի էլ ավելի ուժեղանանք․ թույլ սրտով այն չես պահի երբեք էլ։

Վերջերս ավելի ինքնավստահ ենք դարձել, ավելի բաց ու լայն ճակատով ենք նայում ամենուր ու ամենքին, և դա էլ կարելի է համարել հետևանքն այն իրականության, որին բախվել ենք մենք՝ անվերջ պայքարող, անվերջ երազող, հույսով սպասող։

Մեկ-մեկ պատահում է այնպես, որ մոռանում եմ շուրջս կատարվող ամեն բան, կատակում եմ չափից շատ, խոսում դասերին ու դիտողություն ստանում կողքիս նստողին Սյունիքից Երևան ամբողջ լուրերը պատմելու պատճառով։ Մի քիչ մեծ լինելս չի ստիպում մոռանալ դպրոցից ժառանգած այդ «ավանդույթը»։

Նամակի ուղղությունը՝ հարավ։

Կընդունի՞ արդյոք ընտրածս վերնագիրը՝ չգիտեմ։

Գավառի լուսաբացները

Գավառում լուսաբացերն ուրիշ են, ամեն բացվող լուսաբացի հետ ես սպասում եմ: Ինձ թվում է, եթե դադարեմ սպասել, մի բան այն չի գնա իմ կյանքում։

Գուցե տարօրինակ թվա, բայց իմ անդադար սպասման մեջ կյանքի շարունակականությունն եմ փնտրում ու ինքս ինձ միշտ հարց եմ տալիս` ի՞նչ արեցի այսօր իմ կյանքն ավելի հետաքրքիր դարձնելու համար։

Ես պարզապես սպասում եմ: Իսկ ամեն լուսաբացի հետ հասկանում եմ, որ իմ մեջ մեծ կյանք կա, որը պետք է ԱՊՐԵԼ։

anahit arshakyan

Պատահում է

Պատահում է, որ փրկությունը սպանում է քեզ, իսկ սպանությունը դառնում փրկություն: Պատահում է, որ կյանքը դառնում է շնչել, իսկ շունչը՝ կյանք: Պատահում է, որ իմաստը դառնում է թշնամի, իսկ անիմաստությունը՝ լավ ընկեր: Պատահում է, որ լավ ընկերը դառնում է բառ, իսկ բառը՝ կողքինդ: Պատահում է, որ կողքինդ դառնում է կողքի, իսկ կողքինը՝ անցյալ: Պատահում է, որ անցյալը դառնում է  մարդ, իսկ մարդը՝ տանջանք: Տանջանքը դառնում է խաղ, իսկ խաղը՝ սովորական: Իսկ պատահում է նաև, որ սովորականը դառնում է երազանք, իսկ երազանքը… Երազանք պատահում է, որ չես ունենում: Պատահում է, որ ազատությունը դառնում է երազ, իսկ երազը… Իսկ երազներ չես տեսնում: Պատահում է, որ իրականությունը դառնում է անհայտ, իսկ անհայտը… Ամեն բան բացահայտված է լինում. պատահու՛մ է: Պատահում է, որ բացահայտումը դառնում ես դու, իսկ դու…

Լավ, սպասիր: Ես որոշում եմ որոշել դու-ն: Թող որոշեմ:

Իսկ որոշումից առաջ կարծում ես` կա՞ ընտրություն։

Պատահում է, ես քեզ չեմ հասկանում քո ընտրություններում, որովհետև չեմ կարող նախապես գնահատել բոլոր հնարավոր եզրույթները ո՛չ քո ենթագիտակցականի, ո՛չ էլ՝ կյանքի։ Հիմնականում ես չեմ որոշում քո որոշվելիք ընտրությունները։

Ա՜յ օրինակ, պատկերացրու. դու նստած ես մի հարմարավետ աթոռի՝ դրսում մի տեղ` հաճելի լուսավորության, մաքուր օդի ու առհասարակ բավականին ապրեցնող պայմաններում։ Կյանքը հոսում է ուղիղ։ Դու նստած ես անշարժ, իսկ շուրջդ…  Շուրջդ անվերջ մի ուղղությամբ ընթանում է. չէ՛, առաջ չէ, ուղղակի անընդմեջ ընթացքի կանգառն էլ հենց դա է. նույնն է։ Ու էստեղ գալիս եմ ես։ Ես որոշում եմ, որ դու պետք է որոշես, որ որոշումով դու շարժվես. ես որոշում եմ, թե ինչ ես ընտրելու դու, որ ընթացքին՝ կանգնած, տաս իմաստներ։ Ես քեզ տալու եմ մի բուռ կրակ, որ ծխացնես, ես քեզ տալու եմ մի բաժակ՝ կիսով չափ լիքը, ես քեզ տալու եմ ելևէջներ ՝ տիեզերական, ես քեզ տալու եմ սերեր՝ դառնաքաղցր ու գինովցած, ես քեզ տալու եմ գույներ՝ արբեցնող, ու տալու եմ համեր, ասես համբույրներ առաջին ու տալու եմ համբույրներ՝ թե հարմար մեկը եղավ։ Ես քեզ տալու եմ երփնաշատ անկյուններ ու տալու եմ բազմաձև հայելիներ, ես քեզ տալու եմ, ու տալու եմ, ու տալու եմ, ու տանուլ եմ տալու, եթե քո միակ հարցի միակ տոնայնություններն ու շեշտադրումները փոխվեն։

Ես քեզ տալու եմ հարցեր, շա՜տ հարցեր։ Դու տուր ինձ միայն մի պատասխան։

Որովհետև… Որովհետև գժվում եմ ես այս անիմաստ իմաստներում, որովհետև գիժ եմ ես, քանզի իմաստ եմ ստեղծում կամ որովհետև կգժվեմ մի օր, որովհետև անիմա՜ստ եմ այնքան՝ իմաստաշատ այս պայմաններում։

Ես երևի թե չշարունակեմ, որովհետև այստեղ հատվում են իմ ու քո ոսկե միջինները։ Ես երևի չշարունակեմ, քանզի էստեղ է, որ չկա ոսկե միջին, այլ միայն ծայրահեղ կյանք՝ միշտ միջին, միջին, միջին։ Ես երևի չշարունակեմ, քանզի երբեք էլ չեմ սկսել ոչինչ. ինձ տրված են որոշված ընտրություններ, ես քեզ կտամ որոշվելիք ընտրություններ, իսկ դու նստիր ու ազատ զգա քեզ՝ «քո» ընտրություններում։ Ես քեզ կտամ քեզ. խնդրում եմ, գտիր…

Երբեմն պատահում է, պատահում է ինձ հետ որևէ բան, ու ես գտնում եմ, երբեմն պատահում է գտնելը դառնում է խաբեություն, իսկ խաբեությունը՝ անհրաժեշտություն: Պատահում է անհրաժեշտությունը դառնում է թուլություն, իսկ  թուլությունը դառնում է ժամանակավոր, իսկ ժամանակավորը՝ հավերժ: Պատահում է հավերժը դառնում է սահման, իսկ սահմանները՝ ազատություն: Պատահում է ազատությունը դառնում է բառ, իսկ բառը՝ հորինվածք: Պատահում է հորինվածքը դառնում է արվեստ, իսկ արվեստը՝ իրականություն: Իսկ իրականությունը երբեմն փրկում է: Իսկ փրկությունը…

Hrayr Axavelyan

Անկեղծ զրույց

Ես Հրայրն եմ Աղավելյան: Ծնվել և մեծացել եմ Սյունիքի մարզի Գորիս քաղաքում: Իմ մանկության լուսավոր և անհոգ տարիները անցել են հենց Գորիսում: Ընտանեկան ջերմ մթնոլորտ, ընկերական անկեղծ հարաբերություններ, ինտելեկտուալ, բանավիճային խաղեր, դպրոցական խենթ օրեր:

Ես նկարագրեցի իմ 18 տարիների միայն մի փոքրիկ մասը: Իրականում ես շատ ավելի մեծ ուժով եմ կապված Գորիսի հետ: Եթե կան կարծիքներ, թե Գորիսը քիչ հնարավորությունների, հեռանկարի քաղաք է, ես կժխտեմ. Գորիսը լայն հեռանկար և հնարավորություններ ունեցող քաղաք է: Ուրախ եմ տեղեկացնել, որ թե մշակութային, թե հասարակական կյանքը նոր թափ է ստանում: Կտրվել քո հայրենի քաղաքից, ծննդավայրից, թողնել ամեն ինչ և տեղափոխվել Երևան, այդքան էլ հեշտ չէր: Կցանկանամ իմ ընթերցողի հետ անկեղծ զրուցել իրական փոփոխությունների վերաբերյալ:

Հետպատերազմական շրջանը ինձ համար, կարելի է ասել, վերաարժեվորման մի փուլ էր: Ես սկսեցի ուրիշ կերպ վերաբերվել իմ տանը, իմ քաղաքին, ընտանիքիս, հայրենի լեռներին ու շրջապատող կարևոր մարդկանց:

Կարևորը այն է, ինչ ունես, ոչ թե` ինչքան ունես: Սա թափանցեց իմ գիտակցության մեջ: Սկսեցի արշավների մասնակցել: Իմ արշավական ընկեր Միքայելից շատ բան եմ սովորել վերաարժեվորման այդ փուլում: Արշավների արդյունքում հայրենիքս մտավ իմ սրտի մեջ, իմ մարմնի մեջ, զգացի, որ հայրենիքն իմն է, և այն չեն զիջում: Ամեն մի քարը պատմություն ունի պատմելու մեր Հայաստանում:

Այդ ամենին զուգահեռ ես նաև քննական շրջանում էի. ես պատրաստվում էի այդքան իրադարձություններից հետո իրականացնել տարիների երազանքս և ընդունվել իրավագիտության ֆակուլտետ: Եթե անկեղծ, այս պահին զարմանում եմ, թե ինչպե՞ս եմ այդքանից հետո տրամադրվել և կենտրոնացել նպատակիս վրա:

Բարեհաջող հանձնեցի քննություններս, ընդունվեցի համալսարան: Եկավ ընկերներիցս ժամանակավոր բաժանվելու ժամանակը: Նրանք գնում էին հայրենիքին ծառայելու: Կյանքի ընկերներ, որոնց հետ հաղթահարել ենք մի ամբողջ հետպատերազմական ժամանակաշրջան: Իսկապես, այդքան թանկ մարդկանց հրաժեշտ տալը չափից դուրս բարդ էր ինձ համար: Նրանք մի երկրորդ Հրայր էին:

Այնուհետև եկավ ընտանիքիս և Գորիսին հրաժեշտ տալու ժամանակը: Պատերազմից հետո Գորիսի հանդեպ սերը եռապատկվել էր: Ես մի ամբողջ ժամանակաշրջան թողել եմ այնտեղ և տեղափոխվել մայրաքաղաք (ի դեպ, հեշտ չէր): Ես ընդունում էի փոփոխությունը՝ գիտակցելով, որ ոչինչ էլ առաջվանը չի լինելու: Կփոխվեմ ես, կփոխվեն ընկերներս, կփոխվի և քաղաքը, սակայն հիշողությունները մեզ միշտ կբերեն անցյալ: Գիտակցում եմ, որ թշնամին իրոք սպառնում է Սյունիքին, և հատկապես Գորիսին, ես Երևանում տեղս չեմ գտնում, գիտեմ, որ ընկերներս հայրենիքն են պաշտպանում՝ վտանգելով իրենց կյանքը՝ տագնապում եմ:

Սակայն ես Երևանում ամեն ինչ սկսեցի գրեթե զրոյից: Նոր շրջապատ, նոր առօրյա, նոր մարտահրավերներ, փորձություններ: Ես զգում էի, որ պատրաստ եմ առերեսվելու: Հասկացա, որ փոփոխություններից չպետք է վախենալ, պետք է ընդունել մարտահրավերներն և գնալ հոսանքին հակառակ: Ինձ արդեն շատ ապրումներ են փորձել կոտրել, սակայն երբեք չպետք է թույլ տանք որևէ մեկին կոտրել մեր երազանքը: Ես գիտեմ, հիմա շատերն են վախենում փոփոխություններից, իրենց փափուկ անկյունից դուրս գալուց, սակայն հենց այդ մեծ փոփոխություններն են մեզ մեծ մարդ դարձնում, դրանց միջոցով ենք մենք հասունանում և աճում: Ամիսներ առաջ ես նույնպես վախենում էի, սական նպատակս հաղթեց վախին:

Մեր վճռականությունը դեպի մեր նպատակը ավելի կարևոր է, քան նպատակի ճանապարհին եղած դժվարությունների չափը:

Lilit Khlgatyan new

Էմոցիոնալ զեղումներ՝ տիեզերքի, երջանկության, սիրո և պատերազմի մասին…

Մի օր, մի սովորական օր, ես արթնացա ու հասկացա, որ ուզում եմ գրկել Երկիր մոլորակը: Ես զգացի այդ գրկախառնության ուժը, իմ թևերի բացվածքը և մեր ձուլումը, ես հասկացա, որ սիրում եմ, անասելի սիրում եմ այս կյանքը: Մի սովորական օր, երբ հերթական անգամ թևերս քամու առաջ բացեցի, սպասումով, որ ինձ վեր կհանի, ես վեր բարձրացա՝ ոտքերս գետնին կպած, բայց բարձրացա: Ինչ-որ պահից հասկացա, որ տիեզերքը ավելի քան ուժեղ է, ու մտքերս սկսեցի տիեզերք ուղարկել, մեկ-մեկ էլ վախենալով, որովհետև հաճախ վատ մտքեր եմ ունենում: Ես հավատում եմ, հավատում եմ, որ ինչքան ես եմ սիրում էս կյանքը, էդքան ինքը ինձ է սիրում:

Հաճախ գլուխս շատ բարձրացրած եմ քայլում, որ աչքիս միայն երկինքը երևա ու քթիս կպնի սառը օդը, հավատացեք՝ դա նման չէ այն օդին, որը դիմացդ նայելով քայլելուց ես շնչում: Երկինքը ֆիլտրում է իմ ներսը, մաքրում է ինձ, օգնում է ու փրկում, ես վստահ եմ:

Մի օր արթնացա ու հասկացա, որ երջանկությունը ունեցածդ ոչինչն էլ սիրելն ու գնահատելն է: Երջանկությունը ուղղակի տեսնելն ու նկատելն է, ոչ թե ունենալը կամ չունենալը: Եվ ես այնքան երջանիկ ու շնորհակալ եմ ամեն ունեցածիս ու չունեցածիս, ամեն դրական ու բացասական զգացածիս համար:

Ու քանի դեռ մայրս անընդհատ կրկնում է, որ շատ բարի եմ, որ պետք է դադարեմ հավատալ, այդքան շատ հավատալ մարդկանց, միևնույն է, ես շարունակում եմ կուրորեն հավատալ:  Եվ կապ չունի, թե ինչի կհավատաք, հավատը ամենակարևոր արժեքն է անկեղծ հարաբերություններ ստեղծելու, մարդկանց և կյանքը սիրելու համար:

Բայց մի օր, ամենատաք աշնանային օրերից մեկի ժամանակ, ես սկսեցի չհավատալ հումանիզմին: Այդ օրը պատերազմ սկսվեց, ես սկսեցի ատել: Այն օրը, երբ հրապարակվեցին առաջին զոհերի անունները, ես սկսեցի ատել: Իսկ այսօր պատերազմից մեկ տարի անց, ես էլի հավատում եմ, որ մեզ փրկվելու համար սեր ու համերաշխություն է պակասում, մեզ պակասում է գիտակցումը, որ երջանկությունը պալատներ ունենալու ու մի ողջ երկրագունդ զավթելու մեջ չէ: Երջանկություն է թեկուզ մի փոքրիկ հողակտորի վրա ամենափոքր, բայց ջերմ տուն ունենալը:

Այսօր, երբ աշխարհը կործանվում է բազմաթիվ չար մարդկանց պատճառով, ես հավատում եմ, որ մի օր մենք կվերագտնենք խաղաղությունը, երբ միմյանց մասին հոգ տանենք ու հասկանանք, թե ինչքան քիչ բան է պետք երջանիկ լինելու համար:

Միայն թե իրար չսպանենք…