Մոտ վեց տասնամյակ առաջ Կալիֆորնիայի համալսարանի ուսանողներ Արթուր Արոնը և Էլեյն Սփոդլինգը համբուրվեցին գլխավոր դահլիճում ու անմիջապես սիրեցին իրար։ Տարիներ անց նրանք դեռ միասին էին, ամուսնացած։

Իրենց սիրո պատմությունը ոգեշնչում էր ու միևնույն ժամանակ, շատ հարցեր առաջացնում զույգի մոտ։ Արդյո՞ք հնարավոր է լաբորատոր պայմաններում ստեղծել մտերմություն ու ստիպել մարդկանց անմիջապես սիրահարվել։ Spoiler alert. այո։

Այդ դեպքում ո՞րն է սիրահարվելու ամենաարագ ու հաստատ տարբերակը։

Դե, հիմա այդքան էլ մեծ գաղտնիք չէ, քանի որ «The New York Times»-ն ամեն ինչ բացահայտել է։ Ամեն դեպքում պատմեմ։

Ուրեմն, երկու անծանոթ նստում են իրար դիմաց։ Եթե նայեն իրար աչքերի մեջ խոսելու ընթացքում, ապա սիրահարվելու շանսերը մեծանում են։ Նրանց դիմաց դրված են 36 հարցերով թերթիկներ, զույգը հերթով կարդում է դրանք, ու  երկուսն էլ պատասխանում են ամեն հարցի։ Արոնն իր թիմի հետ հատուկ այնպես է մշակել հարցերը, որ դրանք միանգամից քո հոգին չեն բացում դիմացինի առաջ, այլ անում են դա աստիճանաբար, բայց շատ արագ։ Մյուս կողմից էլ, պարզվել է, որ եթե հարցերը մեկումեջ լինեն ավելի խորը, հետո ավելի մակերեսային, ապա արդյունքն առավելագույնն է։

Արոնի անցկացրած փորձից քիչ անց մեկ զույգ ամուսնացել է, շատերը կրկին գնացել են հանդիպման։ Բացի Արոնից եղել են շատ ուրիշներ, որ կատարեն այս գիտափորձը, ու ամեն անգամ եղել են ամուսնացողներ։

Ու եթե ես գրեի երիտասարդ ու միջին տարիքի կանանց համար ամսագիր, ապա այստեղ անպայման կնշեի, որ մեր բլոգի խորհուրդներն օգտագործելով՝ քեզ կարող է սիրահարվել յուրաքանչյուրը։ Բայց ինչքան էլ որ անհավատալի թվա, ինչքան էլ մտածես, որ աշխարհում ինչ֊որ տեղ կա քո կեսը, եթե դեռ չես գտել, Արոնի հարցերը հաստատ անտարբեր չեն թողնի դիմացինին։

Ժամանակակից մոտեցմամբ՝ փորձի վերջում արդեն ծանոթները 4 րոպե առանց խոսելու պետք է նայեն իրար աչքերի մեջ։ Սա ամրապնդում է փորձի արդյունքները, երևի ինչ-որ կապ է ստեղծում զույգի միջև։

Չգիտեմ՝ ոնց դու, բայց ես հավատալու համար պետք է փորձեի։ Ցավոք սրտի, ոչ մի հարմար անծանոթ չկար մոտակայքում, ստիպված ընկերուհուս հետ փորձարկեցինք հարցերը։

Ինչ ասեմ, չեմ սիրահարվել, ինքն էլ, սպասելի էր։ Հասանք 16֊րդ հարցին, որովհետև պարզվեց, որ ծանոթներն իրար ավելի շատ բան են պատմում, ու երկու ժամ մենակ տասնհինգ հարցի վրա ենք ծախսել։ Հետո նաև իմացանք, որ ինչքան էլ մոտ լինենք, մնում են որոշ բաներ, որ չենք հասցրել իրար պատմել։

Մենք դպրոցից ենք ընկերություն անում, ու մինչև դպրոցական տարիքը կյանքում կատարվածների մասին չէինք խոսել։ Օրինակ՝ երբեք մտքովս չէր անցել պատմեմ, որ մանկապարտեզում քնի ժամին տեղիցս ցած էի թռչում, որ գետնին դրված կոշիկներս ուղղեմ, եթե ինչ֊որ մեկը անցնելիս շարժում էր դրանք։ Ինքն էլ ինձ չէր պատմել, թե ոնց էին տանեցիները խաբում ու առանց իրեն գնում ծով, նույն ինքը` «գրադարան»։

Հա, ու եթե շատ մոտ ես զրուցակցի հետ, ընկերներ եք, առավել ևս մոտ ընկերներ, հաստատ ավելի շատ չեք մտերմանա, մեր փորձագետներն ապացուցել են։

Եթե էդ հարցերը չգտնես կամ ալարես ման գալ, կուղարկեմ, բայց արդյունքների մասին պիտի կիսվես հետս։ Միայն գիտական հետաքրքրությունից ելնելով եմ ասում։

Իսկ եթե որևէ մեկը իմ այս անկեղծությունից հետո (մի քանի հարցի պատասխանել եմ տեքստում) հանկարծ ու սիրահարվեց ինձ, էդ էլ գրեք, սպասում եմ։

16 տարեկան աղջիկ, չգիտեմ ինչ անուն ունի, անունը կարևոր չի։ Մեր իրականության մեջ, մեր մոռացված գյուղերում մարդու անունը, զգացմունքները ու կարիքները կարևոր չեն։

Մենք մի իրականության մեջ ենք, որտեղ շատերի համար նորմալ է 16 տարեկանում ամուսնանալը։ Սա ահավոր ցավոտ թեմա է։ Սա հնարք է երեխեքից արագ ազատվելու, վզին գցած պարանն էլ հանելու ու դեն նետելու։

Մադլենը 12 տարեկան մի աղջիկ էր, ով սոցիալական հարցում իրականացնելու ժամանակ փորձում էր օգնել ու շրջել գյուղով ինձ հետ։ Ես ուրախ եմ, որ մեզ հետ ապրող մադլեններ կան։ Մադլենի համար աննորմալ երևույթ էր իր քրոջ 16 տարեկանում ամուսնանալը։ Ոստիկան դառնալ էր երազում, անարդարություններ չէր սիրում, նեղվում էր, երբ ինձ վատ ապրող ընտանիքի տուն էր ուղեկցում։ Ասում էր՝ սիրում եմ գյուղս, ամեն բան անելու եմ գյուղիս համար։ Ու թեև Մադլենի ոտքերը, որոնք փոշուց սևացել էին, խոսում էին չհանձնվելու ու իրենից փոքր 5 եղբորը ու 2 քրոջը հոգ տանելու մասին։ Մադլենի մաշված հողաթափերը ու մոր չափից դուրս նորմալ կոշիկները տարածաշրջանում առկա անմարդկային ու ստորացնող իրավիճակի մասին էին պատմում։

Չէ՛, Հայաստանում ոչինչ լավ չի, չէ՛, Հայաստանում մարդիկ մարդ չեն, ու չէ՛ ,Հայաստանում փառահեղ արժեքները կարևոր էլ չեն. մարդիկ ուղղակի վախենում են քնել, աչքերը փակել, որովհետև մի օր սովից կանգ կառնեն։

Մարդիկ մարդ չեն, մենք էլ իրենց հետ: Մենք երբեմն զուրկ ենք մարդկային ամենահասարակ ապրումակցումից։

Մադլենի ընկերը քամին էր, որ բաց պատուհանով տուն էր մտնում, մեկ էլ Սամոն, որ դեռ չէր խառնվել մարդկային արջի ցեղերին, դեռ չէր հասկացել, որ ստամոքսում թանկ ուտելիքն է կարևոր ու մեկ էլ անճաշակ, բայց բրենդային խանութից առած ռոկոկո վերնաշապիկը։

Գիշերները սարսափելի վախեցած վեր եմ թռչում, նստում անկողնուս մեջ ու փորձում արդեն միլիոներորդ անգամ մարսել այն միտքը, որ ես մահանալու եմ: Փորձում եմ մարսել, որ դրանից խուսափել, թաքնվել ուղղակի հնարավոր չէ: Բայց այդպես էլ չեմ մարսում, ընդամենը հեռու եմ վանում ինձնից մահվան միքտը որոշ ժամանակով, սկսում մտածել այլ թեմաների մասին, մինչև քնում եմ: Ինքնախաբկանքը տևում է մինչև հաջորդ օրվա գիշերը, երբ նորից վեր եմ թռչում, նստում անկողնուս մեջ, ու մնացածն արդեն գիտեք: Մարդիկ ասում են` մտածիր, որ բոլորն էլ մահանում են: Նշանակում է, որ ես սկսելու եմ չվախենալ մահվանից միայն այն պատճառով, որ միայն ե՞ս չեմ մահանում: Իհարկե, եթե միայն ես մահանայի, ինձ կտանջեր անարդարության միտքը: Բայց ինձ նաև երբեք չի մխիթարել այն, որ բոլորն էլ մահանում են: Ֆրեդի Մերկուրին մահացավ 1991-ին, Ազնավուրը՝ բոլորովին վերջերս, Դոստոևսկու նման տղան էլ է մահացել, ես ո՞վ եմ, որ չմահանամ ու էդ ինչպե՞ս եմ համարձակվում վախենալ մահվանից:

Մի մասն էլ մարդկանց փորձում է վստահեցնել, որ այնուամենայնիվ, մահվանից հետո կա կյանք: Այսինքն՝ կա դրախտ, որտեղ ծառերից իմ սիրելի ուտելիքներն են աճելու, ես մոռանալու եմ, որ երբևէ սովորել եմ մանկավարժականում ու հասցնելու եմ նայել բոլոր չնայած ֆիլմերը: Իմ պատկերացրած դրախտը մոտավորապես այսպիսին է: Ես էլ հաճախ փորձում եմ գիշերները սարափից կլորացած աչքերով նայել դրսից ընկնող լույսերին ու ինձ հանգստացնել, որ կա, այնումենայնիվ, դրախտ ու առավել դժվարությամբ համոզել, որ ես հենց այնտեղ եմ հայտնվելու մահվանից հետո: Բայց ուսիս փոքրիկ, կարմիր սատանան չի համաձայնում երկնային կյանքին ու ուղեղումս միանգամից ծագում է միտքը, որ ես ուղղակի վերանալու եմ: Չեմ լինելու ու վերջ: Ինչպես քնած ժամանակ ոչինչ չեմ զգում, այդպես էլ չեմ զգալու մահվանից հետո: Վերջ: Չկամ ու վերջ:

Մի՞թե սարսափելի չէ, երբ չես հասցնելու հասկանալ, որ դու հենց նոր մահացար, որովհետև երբ մահանաս, էլ ոչինչ չի լինելու ու դու հասկանալու կարող չես լինելու: Ճանապարհներին մեքենայում մտածում եմ, որ եթե հանկարծ մեքենան պայթի, ես մինչև մահանալս մի քանի վայրկյան կկարողանամ ընկալել, որ մեքենան պայթել է, բայց հետո վերլուծել ու հասկանալ, որ մահացել եմ, չեմ կարողանա: Ինձ թվում է` մահվան մասին մտքերն ինձ խելագարության են հասցնում այս մտքի ամենաուղիղ իմաստով: Երբ գիշերները սկսում եմ ավելի երկար մտածել մահվան մասին, ինձ իրոք թվում է, որ մարդիկ խելագարվում են հենց այդպես:

Փիլիսոփայել մահվան մասին չեմ էլ փորձում, որովհետև բազմաթիվ նշանավոր փիլիսոփաներ (ի դեպ, նրանք նույնպես մահացել են) ինձնից դեռ շատ առաջ փորձել են հասկանալ՝ ի՞նչ է մահը, արդյո՞ք իմաստ ունի կյանքը, եթե մահանալու ենք ու ի վերջո հստակ պատասխանել չեն կարողացել:

Շատ մարդիկ չեն ուզում մահանալ, որովհետև կյանքում դեռ շատ նպատակներ իրականացնել չեն հասցրել, բայց ես ուղղակի չեմ ուզում մահանալ, որովհետև վախենում եմ մահվան անորոշությունից: Ընկերներիցս մեկը հարցրեց` մահվանի՞ց ես այդքան շատ վախենում, թե՞ կյանքն ես ահավոր շատ սիրում: Ու ես սկսեցի հասկանալ, որ այս համեմատության մեջ ես վախենում եմ մահվանից ոչ այն պատճառով, որ կյանքն եմ շատ սիրում: Ես ուղղակի վախենում եմ մահվանից ու չլինելուց:

Չգիտեմ` ինչպե՞ս են մարդիկ հաղթահարում մահվան վախը, կամ գուցե հաղթահարել բառը սխալ է: Ինչպե՞ս են համակերպվում այդ մտքի հետ ու գիշերները այդ մտքի հայտնվելուց հետո ոչ թե վեր են թռչում, այլ շրջվում ու քնում են:

Ողջույն, սոցիալական ցանցերում խեղդվո՜ղ ընթերցասեր: Եթե դու հիմա սա կարդում ես, ուրեմն հավանաբար թերթում էիր ֆեյսբուքիդ էջը, տեսար հոդվածս, որոշեցիր մի քանի րոպե տրամադրել, կարդալ, անցնել առաջ:

Սոցիալական ցանցերը գրեթե բոլորի կյանքի մասն են կազմում: Կարելի է ասել, որ դրանք խլում են մեր օրվա մեծ մասը: Իհարկե, այս ամենը և՛ դրական կողմեր ունի, և՛ բացասական: Դրականն այն է, որ միշտ տեղեկացված ենք. մի ինչ-որ իրադարձություն է տեղի ունենում, անցնում են հաշված վայրկյաններ և մենք արդեն գիտենք դրա մասին՝ իր բոլոր մանրամասնություններով: Ցավոք, բացասական կողմերն էլ ավելի շատ են. կարող ենք աննպատակ ժամերով թերթել ֆեյսբուքն ու ինստագրամը, ժամերով ինչ-որ անիմաստ վիդեոներ նայել և այլն: Բայց սա ամենասարսափելին չէ. սոցիալական ցանցերի պատճառով շատերը կտրված են իրական շփումներից, կորցնում են ընկերներին և այլն: Հենց սրա մասին էլ այսօր կպատմեմ:

Մոտ երկու տարի առաջ էր, երբ տանից դուրս էի եկել՝ խանութ գնալու: Արևոտ եղանակ էր, հանգիստ քայլում էի, երբ լացի ձայներ լսեցի: Սկզբում ուշադրություն չդարձրի, հետո ձայնը ավելի ուժեղացավ: Զգացի, որ ձախ կողմից է գալիս: Նայեցի ձայնի ուղղությամբ: Պատի տակի նստարանին մի աղջիկ էր նստած լացում: Չկարողանալով զսպել ինքս ինձ՝ մոտեցա ու հարցրի՝ ինչ է պատահել: Աղջիկը հեծկլտում էր ու հազիվ էի հասկանում՝ ինչ է ասում: Ի վերջո պարզ դարձավ, որ ընկերուհին հերթական նկարն է ինստագրամում տեղադրել, ինքը չի տեսել ու չի «սրտիկել»: Ընկերուհին մտածել է, թե ինքը այլևս չի ուզում ընկերություն անել: Բոլոր տեղերից ջնջել է ընկերուհուն ու նամակ գրել՝ ասելով, որ իրենց ընկերությունը ավարտված է, որովհետև անտարբերություն է զգում:

Ես ամեն կերպ փորձեցի հանգստացնել աղջկան, նրան ուղեկցեցի մինչև իրենց տուն, հետ դարձա՝ մտքերի մեջ խճճված:

Պատմածս, իհարկե, շատ պրիմիտիվ է թվում առաջին հայացքից, բայց հերիք է մի փոքր խորանալ ու կզգաս ամբողջ ողբերգությունը: Ինչպե՜ս կարող է ինչ-որ անիրական բան, ինչ-որ մատի հպում էկրանին կործանել երկար տարիների ընկերություն: Իրոք, անհասկանալի է ինձ համար:

Ասածս ինչ է. սոցիալական հարթակները պետք է ադեկվատ օգտագործել, չնույնացնել իրական շփման հետ: Երբեք ինչ-որ անիրական բան չի կարող փոխարինել իրականին: Սոցիալական ցանցերից օգտվելը լավ է, դրանցում խեղդվելը՝ վատ: