Երբ փոքր էի, ստեղծագործում էի: Բանաստեղծություններ էի գրում և ամեն անգամ դրանք կարդալիս մեծ հրճվանք էի ապրում, հատկապես, երբ մեծերը գովաբանում էին ինձ:

Անցավ մեկ-երկու տարի: Ընդհանրապես չէի ստեղծագործում: Ինչպես ասում են՝ մուսա չկար: Մուսաս 17.am-ի շնորհիվ արթնացավ: Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցի միջոցով կարողացա գտնել 17-ի էջը և սկսեցի թղթակցել: Գրում էի գյուղի, հետաքրքիր մարդկանց ու տարբեր թեմաների շուրջ: Մեծ ուրախությամբ ընդունեցի այն փաստը, որ ընտրվել էի որպես աշնանային մեդիա ճամբարի մասնակից: Այնտեղ շա՜տ բաներ սովորեցի լրագրության, ֆոտոլրագրության, ինչպես նաև կինոյի մասին: Ձեռք բերեցի բազում ընկերներ ու շա՜տ գիտելիքներ: 17-ը դարձավ առօրյայիս ու կյանքիս հիմնական մասը: Հոդվածներս նաև սկսեցին տպագրվել «Որոտան» թերթում: Այսպես ասած՝ հայտնի մարդ էի դարձել: Դրսում անծանոթ մարդիկ հարցնում էին.

-Դու է՜ն լավ հոդվածներ գրող Սոնան չե՞ս:

Գիտե՞ք ինչ հաճելի է, երբ մարդիկ գնահատում են քո աշխատանքը, ու երբ հասկանում ես, որ մարդկանց իրոք հետաքրքիր են քո ստեղծագործությունները: 17-ը ինձ օգնեց հասկանալ, որ աշխարհն ավելի գեղեցիկ է, քան թվում է, որ մեզ շրջապատող ամեն ինչի մեջ կարելի է հետաքրքրություն գտնել, որ այն բաները, որոնք մեզ մանրուք էին թվում, հաճախ կարող են ավելի կարևոր նշանակություն ունենալ:

Այսօր ես հպարտ եմ, որ 17-ի մի փոքրիկ մասն են կազմում, կարողանում եմ ստեղծագործել ու պատմել աշխարհին իմ փոքրիկ գյուղի ու հետաքրքիր մարդկանց մասին:

Շնորհակալ եմ 17-ի ողջ անձնակազմին ինձ այսպիսի հնարավորություն տալու համար, ու թող 17-ի գործունեությունը երկա՜ր շարունակվի, որպեսզի մեր հայ պատանիները իրենց համար բացահայտեն ավելի գունավոր ու գեղեցիկ աշխարհ:

Ուղիղ 1 տարի, 9 ամիս, 15 օր, 22 ժամ, 46 րոպե, 32 վայրկյան ես «Մանանա» կոչվող մեծ ընտանիքի անդամ եմ: Այս երկար, բայց կարճ ժամանակահատվածում հասցրել եմ խոսել գրեթե բոլոր թեմաներից, սակայն կա մի բան, որին դեռ չեմ անդրադարձել։

Ոտք դնելով այստեղ՝ ես սկսեցի աստիճանաբար փոխվել, այլ կերպ նայել շուրջս կատարվող իրադարձություններին, դեպքերին, դեմքերին, ծառին, քարին, շենքերին, մարդկանց։ Աշխարհը սկսեց այլ կերպ երևալ իմ «մանանայոտ» աչքերին։ Հիմա մտածում եք. «Հա ի՞նչ, բոլորիս հետ էլ տենց բան եղել ա», բայց պետք է ասեմ, որ իմ մոտ հեղաշրջումը մի քիչ մեծամասշտաբ ստացվեց։

Մի բան եմ ուզում խոստովանել քեզ, սիրելի՛ ընթերցող։ Հուսամ ինձ ճիշտ կհասկանաս։ «Մանանայի» հետ իմ ունեցած հանդիպումից երեք ամիս անց հնարավորություն ստացա մասնակցելու Ծաղկաձորում կազմակերպվելիք մեդիա ճամբարին։ Պարզվեց, որ ճամբարին պետք է մասնակցեր նաև իմ շատ լավ ընկեր Նինան (հիշեցնեմ, որ մենք Ստեփանավանից ենք)։ Այնքան ուրախ էի, որ երկուսով էինք լինելու։ Մտածում էի՝ ի՜նչ լավ ա, երկուսով կգնանք, մենակ չեմ մնա։ Ճամբարից առաջ այն մտքին էի, որ առանց ինձ հարազատ մարդու՝ ես մենակ կմնամ և ոչ ոք չի գտնվի, ում հետ կկարողանամ անցկացնել այդ մի քանի օրը։ Դա ողբերգական էր։

Եվ ինչպիսի՜ դժբախտություն, Նինան չէր կարող գալ, դասերից չէր կարող բացակայել։ Ի՞նչ արած, շատ կուզենայի, որ նա էլ մասնակից լիներ, բայց պետք է մենակ գնայի։

Ճամբարի յոթ օրերը հրաշալի անցան։ Հնարավորություն ունեցա հաղթահարելու իմ մեջ գոյացած վախը՝ նոր մարդկանց հետ շփվելու և մտերմանալու։ Ինձ սխալ չհասկանաս, իհարկե, ես շատ կուզեի, որ իմ սիրելի անձնավորությունը նույնպես վայելեր այն վայրկյաները, որ ես վայելեցի ճամբարում, բայց մենակ մնալն ինձ համար մի բանալի էր, որ թույլ տվեց բանալ մարդկանց հետ ազատորեն շփվելու գաղտնիքները և խեղդել նոր ծանոթություններից խուսափելու իմ սովորությունը։

Գուցե դուք ինձ չհասկանաք, կամ էլ կհասկանաք՝ չգիտեմ։ Գուցե դու էլ, հարգելի՛ ընթերցող, ինձ նման այն պատանիներից ես, ում «Մանանա»-ն տվել է ոչ միայն լոկ լրագրողական կամ լուսանկարչական հմտություններ, այլև հնարավորություն՝ բացահայտելու ինքդ քեզ, քո մեջ թաքնված տաղանդը, շփվել առանց բարդույթների, ձեռք բերել շատուշատ ընկերներ, և վերջապես՝ ազատ արտահայտել քո մեջ կուտակված մտքերն ու ապրումները, ինչը ես հիմա անում եմ։

Այս պահին, երբ նյութս եմ գրում, մտածում եմ, թե արդյոք ի՞նչ կլիներ, եթե ես երբևէ ոչ տեսնեի, ոչ էլ լսեի «Մանանայի» մասին։ Հը՜մ։ Գիտես՝ ի՞նչ, երևի դադարեմ մտածել այդ մասին, քանի որ նախ՝ ծանոթությունն արդեն եղել է, և երկրորդ՝ տխուր է այդ մասին մտածելը։

Եկեք ավելի ուրախ բաների մասին խոսենք։ Օրինակ՝ այն մասին, որ «Մանանան» իր գործունեությունը ծավալում է Հայաստանի բոլոր մարզերում։ Կամ, որ ամենա-ամենաշատն է ինձ ուրախացնում՝ իմ նմանների թիվը գնալով ավելանում է, դե, ի նկատի ունեմ՝ թղթակիցների, էլի։

Վերջաբանի փոխարեն ընդամենը մի բառ՝ շնորհակալություն։

Ստույգ  օրը չեմ հիշում, երբ Լուսինեն զանգեց և ասաց, որ  հրավիրված եմ Կոմիտասի անվան կամերային թատրոն՝ փառատոնի և մրցանակաբաշխության: Այս հիանալի լուրը լսելուց այնքան ուրախացա, այնքան, որ բառերով չեմ կարող նկարագրել: Կողքիս էր գտնվում ամենամոտ ընկերուհիս՝ Նաիրան: Փաստորեն նա նույնպես հրավիրված էր: Մենք ուրախությունից ամուր գրկել էինք իրար: Եկավ ապրիլի 28-ը: Ոգևորված պատրաստվում էի, և ահա եկա և տեսա ինձ հարազատ դարձած անձնակազմին: Սկզբից ցույց տվեցին «Հայաստանի լույսն ու մութը» խորագրով հիանալի ֆիլմը: Դա տեսնելուց մեծ բավականություն ստացա ոչ միայն ես, այլ ամբողջ դահլիճը: Իսկ հետո սկսվեց անսպասելի մի բան: Տեսաշարով ցույց էին տալիս այն թղթակիցներին, ովքեր համարվել են լավագույն թղթակից: Հանգիստ նստած նայում էի, մտածելով, որ կարող է ծանոթ մարդ տեսնեմ: Մեկ էլ լսվեց Նաիրայի անունը: Մտածեցի, որ գուցե իմ անուն էլ հնչի: Մի փոքր ավելի ուշադիր եղա: Հնչեց մի տղայի անուն, իսկ հետո մի աղջկա: Եվ ահա էկրանին հայտնվեց իմ նկարը, և հաղորդավարներից մեկը, կարծեմ Նարեկը, բարձրաձայն կարդաց իմ անունը: Ընկերներս շրջվեցին և բարի ժպիտով նայեցին դեմքիս: Այդժամ էլ ավելի ուրախացա: Զարմացած էի: Ախր, ես դեռ մոտ չորս ամիս եմ թղթակցում: Այդ ժամանակ ինձ զգացի նշանակություն ունեցող անձ, ով պետք է ամեն ինչ անի, որ արդարացնի բոլորի հույսերը: Չէ՞ որ նրանք հաշվի չեն առել, որ ընդամենը չորս ամիս եմ թղթակցում, գնահատել էին իմ նյութերը: Սրանից հետո ավելի եռանդով եմ գրելու և հասնեմ այն աստիճանի, որ նույնիսկ ես զարմանամ ինձ վրա: Շնորհակալություն, ինձ դասելու լավագույնների շարքին: Շնորհակալություն այն ամենի համար, ինչ ինձ տվեցիք այս ամիսների ընթացքում: Նաև շնորհակալություն գեղեցիկ և շատ կարևոր հավաստագրի, թղթակցի վկայականի և մնացած նվերների համար:

Նաև շնորհավորում եմ այն մարդկանց, ովքեր ստացել են լավագույնի կոչումը և նրանց, ովքեր ստացել են հատուկ նվերներ: Դուք արժանի եք այդ նվերներին:

Գիտեմ, որ մեր առաջին մրցանակաբաշխության մասին շատ գրվեց, ես կաշխատեմ չհոգնեցնել ձեզ, բայց մեզ էլ հասկացեք, չգրել ախր չենք կարող: Տպավորություններ շատ-շատ են ու դրանք ինչ-որ կերպ արտահայտել է պետք, դե մենք էլ գրում ենք մեր զգացածը: 

Հավաքվել էին շատ հարազատ մարդիկ, մարդիկ, ում հետ մեկ շաբաթ ապրել ու ստեղծագործել ենք, մարդիկ, ում ճանաչում եմ թեյի ակումբից ու շատ դեմքեր, ում գիտեմ միայն հոդվածներով ու 17-ի նկարով: Բոլորին շատ կարոտել էի, ու կարոտել էի նաև այն Անուշին, որ կարող է իրեն այդքան երջանիկ զգալ, որովհետև հարազատներով է շրջապատված:

17.am-ի մասին անընդհատ կարելի է գրել, մի անգամ գրել եմ, թե ինչպես է այն փոխում մեզ ու ինչպես ենք 17.am-ի միջոցով մենք փոխում մեր աշխարհը: Հիմա էլ կարդում եմ գրածս, ու հասկանում, որ պահի ազդեցությամբ չեմ գրել, որ ոչ մի բառ ավելորդ չէ, ու դեռ ավելացնելու մտքեր կան, քանի որ 17.am-ի անակնկալները շատ են ու տպավորությունները երբեք չեն սառչում:

17.am-ը ամենաշատը սիրում եմ, քանի որ քեզ չես կարող երբեք մոռացված զգալ: Գիտեք, երեք հոգու մեջ էլ է հնարավոր չնկատված լինել, ուր մնաց հարյուրավոր թղթակիցների: Բայց 17.am-ը ուրիշ է. քո գրածը կարևոր է, քո նյութերին միշտ սպասում են ու միշտ հիշում քեզ: Դժվար լինի մի թղթակից, ով զարմացած չլինի, թե ինչպես է տիկին Ռուզանը հիշում բոլորիս անունները, թե որտեղից ենք, երբ ենք սկսել թղթակցել, իսկ եթե ուսանող ես, նաև որ բաժնում ես սովորում (իսկ արդեն մշակութաբանությունը հիշելու համար առանձնահատուկ տաղանդ է պետք):
Յուրահատուկ զգացողություն էր մի քանի ամսվա մեջ հասկանալ, որ ոչ միայն կարող ես գրել, ոչ միայն կարող ես գրածդ չպատռել ու մյուսներին ցույց տալ, այլ նաև կարող ես գնահատվել ու ուշադրության արժանանալ գրելով:

Վերջում ուզում եմ նոթատետրիս մասին պատմել, որ ստացել եմ: Ինձ սկզբից թվացել էր, որ բոլորի տետրերի վրա նույն նկարն է պատկերված, բայց պարզվեց, որ տարբեր են ու բոլորն էլ շատ գեղեցիկ: Բայց իմ տետրի վրա բնություն է պատկերված ու սարեր. ուզում եմ հավատալ, որ սարերի հանդեպ իմ մեծ սերը 17.am-ում էլ են նկատել, չէ որ այստեղ մեր մասին ամեն ինչ գիտեն:

Շնորհակալ եմ, որ հայտնվեցիք իմ կյանքում: Առանց Ձեզ տխուր էր…

Խմբագրության կողմից. Անուշ, մենք նաև գիտենք, որ այսօր քո ծննդյան օրն է: Շնորհակալ ենք քեզ, որ դու կաս մեր կյանքում: Քեզ նորանոր հաջողություններ:

-Երեխեք, գիտեք չէ, մի հատ պատանի թղթակիցների ցանց կա, մեզ մոտ եկել ա դասընթացների, կայքի անունն էլ 17 ա,- ասաց Մանեն, հազիվ հասնելով մեզ մոտ ու սկսելով խոսել:
-Հա, ինչ հավես ա, ափսոս, ես Երևանից եմ,- հույսս կտրած պատասխանում եմ ես:
Ինձ համար ամեն ինչ սկսվեց այսպես:
Ոչ մի դպրոցի տնօրեն, ոչ մի ուսմասվար էլ չեկավ ու չասաց, որ 17-ը մեզ մոտ է եկել (չնայած այնքան կուզեի), այլ հենց շատերիս համար ծանոթ Մանեն ինձ պատմեց 17-ի մասին: Դե նա այն տեսակներից է, որ ոչ մի նոր ծանոթություն ու հնարավորություն բաց չի թողնում:
Օրեր անցան, ու օրերի անցնելու հետ մեկտեղ հետզհետե շատանում էր Մանեի ինֆորմացիան: Ասում էր` կինո ենք նկարում, լուսանկարում ենք, պիտի ճամբար գնանք: Ու մի օր էլ գայթակղությունը համակեց ինձ, ու ես հարցրի:
-Ես էլ եմ ուզում, իսկ ես չեմ կարո՞ղ թղթակցել:
-Դե գրի իրենց, հարցրու, Ամ,- ամեն անգամ ասում էր Մանեն:
Ու ամեն անգամ նա լսում էր նույն պատասխանը:
-Ախր, ամոթ ա, ո՞նց գրեմ, ի՞նչ գրեմ, ի՞նչ ասեմ: Ինձ չեն ճանաչում, երևի չեն թողնի:
Ու չնայած Մանեն ինձ ուղիղ մի ամիս համոզում էր, ես մեկ է` ամաչում էի ու չէի փոխում կարծիքս:
Բայց արի ու տես, որ ամեն ինչ շատ ավելի ուրիշ ստացվեց:
Մի օր էլ նորից թերթում էի 17-ի էջերը ու արդեն հաշիվս կորցրել էի, թե որերորդ անգամ, երբ ես էլ չհասկացա՝ ինչպես ձեռքերս բացեցին հաղորդագրության հատվածն ու գրեցին, որ ուզում եմ թղթակցել:
Գրելուց հետո երկար րոպեներ բարկանում էի ինձ վրա, որոշում, որ այդ բառը հարմար չէր, ստորակետն այդտեղ չպետք է դնեի, ուրիշ ձև պետք է շարադրեի միտքս: Բայց արդեն ուշ էր, նամակս ուղարկել էի:
Ու երբ ինձ պատասխանեցին, որ ես կարող եմ թղթակցել, աշխարհով մեկ եղած գրեցի նյութս ու ուղարկեցի:
Հետո իմ անջատված բնավորության համաձայն 13 օր շարունակ չստոգեցի մեյլս ու չգիտեի, որ նյութս ցանկանում են տեղադրել, մինչև որ էլի Մանեի շնորհիվ գտան ու ինձ տեղեկացրին:
Հիշում եմ` 19-ն էր օգոստոսի, բացեցի ֆեյսբուքը ու տեսա նյութս:
Այդ օրը մխրճվել է հիշողությանս մեջ, կարծիքներ, մեկնաբանություններ այնքան շատ լսեցի, բոլորն էնպես ոգևորեցին, որ այդ օրը դարձավ այն 10 ամսվա առաջին ու կարևորագույն օրը:
Այս ամիսների ընթացքում 17-ը մեծ փոփոխություններ բերեց կյանքումս:
Ճիշտ է, ես ստացա ճամբարի հրավեր, որը ստիպված բաց թողեցի, և որի համար էլ լաց եղա շաբաթներով: Ես փորձեցի փախչել Ապարան` բարեկամներիս մոտ, երբ իմացա, որ 17-ը պատրաստվում է դասընթացներ կազմակերպել էնտեղ, սակայն դա էլ չստացվեց, եղան շաբաթներ, երբ ես չուղարկեցի նյութեր, բայց այն մեծ ընտանիքը ու ջերմությունը, որ տվեց 17-ը, աննկարագրելի է:
Աշուն էր, երբ նորից քայլում էի Մանեի հետ դրսում ու մեզ մոտեցան երեք աղջիկներ: Ու նրանցից մեկն ասաց,
-Վայ դու ես չէ՞ այն աղջիկը, Ամալյան, մենք ճամբարում քո նյութը կարդացինք ու հուզվեցինք, ափսոս չեկար:
Ու ինչքան քիչ բան է ինձ պետք երջանկանալու համար, 2 բառ, ու ես նորից սավառնում եմ երկնքում:
Ու էսպես ամեն մի արձագանքից ու նույնիսկ ամեն մի թղթակցի ընկերանալու հայտից ես երջանկանում եմ ու զգում ինձ լիարժեք անդամ այդ մեծ ընտանիքում:
Ես 17-ում գտա էնպիսի մեկին, առանց ում հիմա ես իմ կյանքը չեմ պատկերացնում, ես պատմեցի ու խոսեցի էնպիսի բաներից, որ դեռ ոչ ոքի այդպես անկեղծ չէի պատմել:
Ու երբ հասավ ապրիլը, Մանեն ինձ ասաց, որ իրեն զանգել են մրցանակաբաշխության համար, հարցնում էր` արդյոք ինձ չե՞ն զանգել:
Ու ինչպես կասեին մեծերը, ես էլի նույն երգն էի երգում:
-Ման, իրենք ինձ նույնիսկ չեն տեսել, ես չեմ հասցրել ծանոթանալ իրենց հետ, մեկ-մեկ պասիվ եմ եղել, ինչո՞ւ պիտի ինձ կանչեն, չէ, դե ինձ երևի չեն կանչի, ոչինչ:
Գնալու ցանկությունս մեջս սպանելով որոշում եմ, որ ինձ հաստատ չեն կանչի, բայց ցանկությունը հաղթանակ է տանում, ու ես համոզվելու համար բացում եմ մեյլս: Ու ի ուրախություն ինձ` նամակ էր 17-ից, հենց մրցանակաբաշխության մասին, մյուս օրն արդեն զանգահարում են, ու վերջ, ես սկսում եմ հաշվել օրերը, երբ պետք է տեսնեմ այն մարդկանց, ում հետ կիսում եմ մտքերս:
Միայն էնտեղ գտնվելն ինձ համար արդեն ուրախություն էր, բայց այն եռապատկվեց ու քառապատկվեց, երբ ես իմ լուսանկարն ու անունը լսեցի 100 ամենաակտիվ ճանաչված թղթակիցների մեջ ու հնգապատկվեց, երբ տեսա նյութս «Խաբարբզիկի» հատուկ համարում: Ու վեցապատկվեց, երբ տեսա ամբողջ «Մանանայի» թիմին, երբ կարողացա գրկել նրանց, ու փոքրիկ երեխայի նման ցանկանում էի ամեն անգամ ստուգել` արդյո՞ք այս ամենը երազ չէ:
Ու այդ նույն ուրախությունը բազմապատկվեց, երբ տեսա Միլենա Խաչիկյանի նյութում այն երեք տողերը, որ չճանաչելով ինձ էր հատկացրել:
Ու ես սիրեցի իմ կյանքի այս 10 ամիսը, շատ-շատ սիրեցի:
Ու ես ցանկանում եմ, որ իրար հետևից 10 ամիսները 10 և ավելի անգամ շարունակվեն, ու ես ունենամ հնարավորություններ ու ոչ մի դեպքում բաց չթողնեմ դրանք:

Հ.Գ. Եթե դու թղթակից ես ու հիմա սա կարդացիր, ուրեմն մի երկմտիր, արի ծանոթանանք: Իմ ցանկությունը շատ մեծ է, ուղղակի ամաչկոտությունս էլ ավելի շատ է: Ու ինչպես հասկացար, նորից նույն երգն եմ երգում:
-Ինձ չեն ճանաչում, ինձ հետ չեն խոսի, ես ամաչում եմ գրել…
Ու այդպես:

Խմբագրության կողմից. Ամալյա, ճանաչելու համար պարտադիր չէ տեսնելը, ինչպես ասում է ձեր սիրած հերոսը, ամենակարևորը սրտով տեսնելն է: Քեզ սիրում ենք:

-Մա՜մ, ա՛յ մամ, կօգնե՞ս շարադրություն գրեմ:

-Օֆ, Անգե՛լ, տեսնես կգա՞ մի օր, որ ինքնուրույն անես:

Այս երկխոսությունը բազմիցս կլսեիր իմ ու մայրիկիս միջև մեկ տարի առաջ: Իսկ հիմա.

-Ա՛ն, կօգնե՞ս քույրիկը շարադրություն գրի:

Փոփոխությունն ակնհայտ է 17-ի շնորհիվ: Մեր կայքում, երբ մի թեմայի շուրջ շատ ես գրում, այդ թեման համարվում է ծեծված, սակայն գոյություն ունի մի նյութ, որը երբեք չի հնանում, և քո կյանքի ամեն մի օրում կարող ես խոսել քո մեջ եղած փոփոխություններից: Դե, իհարկե հասկացաք՝ որ թեմայի մասին է խոսքը. «17.am-ն իմ կյանքում»:

Շուտով կլրանա մեկ տարին, որ թղթակցում եմ 17-ին: Ամեն ինչ սկսվեց նրանից… Դե, բոլորի մոտ էլ ամեն ինչ սկսվեց սեմինարներից, ապա՝ գործնական դասընթացներից, որոնք ապահովեցին մեզ գիտելիքով մեդիա ոլորտից:

Սկզբում չէի գրում իրական պատմություններ, հենվում էի երևակայականի վրա ու ամեն օր այդպիսի նյութեր ուղարկում, որոնցից ոչ բոլորն էին, որ տպագրվում էին: Սակայն ամեն ինչ փոխվեց:

Տեղի ունեցան հինգ մեդիա ճամբարները՝ Բյուրականում, Ծաղկաձորում, Աղվերանում, Դիլիջանում և աշնանայինը՝ Սևանում: Հաջողության հասա և մասնակցեցի աշնանային մեդիա ճամբարին: Սկզբում շատ էի վախենում, քանի որ բնույթով փակ մարդ էի, չշփվող, սակայն լրագրողը պետք է լինի շփվող, ազատ, որպեսզի կարողանա որսալ իրեն անհրաժեշտ տեղեկությունը: 17-ն արթնացրեց այդ ամենն իմ մեջ:

Ճամբարում հիանալի երեխաներ էին, հիանալի թիմ՝ «Մանանայի» մի փոքրիկ մասը կազմող անձնակազմ: Ճամբարի ընթացքում գիտելիքը կրկնապատկվեց: Սովորեցինք կինո նկարել, մոնտաժ անել, հավես կադրեր գտնել ու լավ դիրքերից նկարել, ճիշտ արտահայտել մտքերը, աշխատել իրական պատմությունների վրա: Չմոռանամ լուսանկարիչ Նազիկ Արմենակյանի, լրագրող Կարինե Գևորգյանի և ռեժիսոր-օպերատոր Սարգիս Խարազյանի վարպետության դասերը:

17-ի շնորհիվ դարձա ավելի ուշադիր, հետաքրքրված շրջապատի մարդկանցով, խորաթափանց, սովորեցի համակարգչով արագ հայերեն գրել, էլ ո՞ր մեկն ասեմ: Կայացած մարդ լինելու համար անհրաժեշտ է ունենալ մասնագիտություն, ինչը ձեռք բերեցինք 17.am-ին թղթակցելով:

«Ամենաբազմակողմանի թղթակից»

17.am-ն իմ կյանքում հայտնվեց ճիշտ ժամանակին, կարծես դիտմամբ կամ ճակատագրով որոշված: Դա այն շրջանն էր, երբ նոր հետաքրքրություն էր առաջացել ինձ մոտ՝ լրագրության, լուսանկարչության և ֆիլմերի նկարահանման հանդեպ: Եվ այդ ժամանակ, օրերից մի օր բոլորովին պատահաբար համացանցում հանդիպեցի մի հայտարարության, որը շրջադարձային էր լինելու իմ կյանքում: Հայտարարությունը մոտավորապես էսպիսին էր. «14-24 տարեկա՞ն ես, անտարբեր չե՞ս , ուզո՞ւմ ես սովորել լրագրություն, լուսանկարչություն, ֆիլմերի նկարահանում և գործնականում կիրառել գիտելիքներդ: Ուրեմն դու ճիշտ տեղում ես…»: Եվ փաստորեն իրոք՝ ես ճիշտ տեղում էի և դա զգացի Վանաձորում կայացած դասընթացների առաջին իսկ պահերից: Հետո մասնակցեցի Դիլիջանում կայացած մեդիա ճամբարին, որտեղ ավելի խորացրեցի երկօրյա դասընթացում ստացած գիտելիքներս, գործնականում կիրառեցի դրանք, և վերջինս շարունակական դարձավ: Ես սկսեցի այլ աչքերով նայել ամեն ինչին: Կյանքի, մարդկանց բնության ու ամեն-ամեն ինչի հանդեպ հետաքրքրություններս կրկնապատվեցին ու հազարապատկվեցին:

Ես չեմ կարող ասել, թե ինչ են ինձ համար, և ինչ են տվել ինձ 17.am-ն ու «Մանանա» կենտրոնը. դա նման է ծնողին գնահատելու կամ շնորհակալություն հայտնելու՝ ինչ էլ ասես՝ քիչ է ու չի հերիքի, իսկ արած գործն անգնահատելի է:

Ես միայն կփորձեմ պատմել այն, ինչն իմ աչքերով տեսել ու մաշկի վրա զգացել եմ 17-ի հետ:
Գիտեք չէ՞, որ մարգարիտները ծովի խորքում են լինում: «Մանանա»-ն հենց այդ «մարգարիտներն» է գտնում, ովքեր հետո դառնում են 17-ցիներ, նրանք գալիքը կերտող լուսավոր պատանիներն են, ովքեր էլ իրենց հերթին են գտնում իրենց շրջապատի «մարգարիտներին» ու պատմում նրանց մասին՝ հոդվածի, լուսանկարի կամ վավերագրական ֆիլմի միջոցով: Իսկ այդ «մարգարիտները» շատ հաճախ ոչ թե պաշտոնյաներն են, շոու բիզնեսի ներկայացուցիչներ կամ այլ հայտնիներ, որոնք որ կողմ էլ շրջվեն՝ մի տեսախցիկի կադրում կհայտնվեն, այլ հասարակ մարդիկ, ովքեր ապրում են մեր կողքին, ունեն մեծ արժանիքներ, կյանքի փորձ, տաղանդ, արած մեծ գործեր, կամ ուղղակի հետաքրքիր կերպար, բայց հանրութան աչքից վրիպել են:
Եվ այդ գործունեության արդյունքում ակտիվություն է մտնում ոչ միայն թղթակցի կյանքում, այլ նաև իր շրջապատում, այնտեղ, ուր նա լինում է:
Բացատրեմ ավելի պատկերավոր: Թեև գիտության առաջընթացին, շատ վայրերում, հիմնականում գյուղերում, մտածելակերպը մի փոքր այլ է: Եթե օրինակ, մեկին տեսնում են տեսախցիկը ձեռքին գյուղով շրջելիս, դա տարօրինակ է թվում, և նրան «թարս աչքով» են նայում: Բայց, երբ այդ նույն վայրում հայտնվում և գործունեություն է սկսում 17-ցի, այդ ամենը քիչ-քիչ դառնում է սովորական, մարդիկ սկսում են վստահել նրան ու «նրա տեսախցիկին»: Քիչ է՝ չեն փախչում տեսախցիկից, դեռ ամեն անգամ ոգևորությամբ սպասում են, թե նկարածը ե՞րբ կհրապարակվի, ու կտեսնեն:

Կամ պատկերացնո՞ւմ եք, թե ինչ ոգևորություն է ապրում հասակն առած մարդը, ով կյանքի երկար տարիների ընթացքում ինչեր ասես, որ չի տեսել, հանկարծ իմանում է, որ ինչ որ մեկը կամ մարդիկ հետաքրքրված են իրենով, ուզում են իր հետ զրուցել, հարցազրույց վերցնել, կամ ֆիլմ նկարել: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ի՜նչ գնահատվածություն ու ներքին հպարտություն է ապրում նա:
Մոտենում ես մի մարդու, ով իր գրեթե ողջ կյանքում զբաղվել է հովվությամբ և իր հայրենի գյուղի սարերից այն կողմ ոչինչ չի տեսել և հիմա ծերությունն է վայելում, ու ասում.

-Ես լսել եմ, որ դուք շատ իմաստուն, գիտելիքներով ու հետաքրքիր պատմություններով լի մարդ եք, դրա համար ուզում եմ մի փոքր զրուցել:

Հանկարծ նույն պահին աչքերը փայլում են, դեմքին հայտնվում է ժպիտ, ու այդ մարդը նույն վայրկյանին իրոք իմաստնանում է, սկսում է ոգևորված խոսել, պատմել, բացատրել, և դա երկկողմանի հպարտություն է և քեզ, և նրա համար: Քեզ՝ որ այդ մարդու ոգևորությունը, երջանկությունը, անկեղծությունը ստացար որպես պարգև, նրան՝ որ գնահատված ու արժանի զգաց: Ես այս ամենն զգացել եմ, իսկ դո՞ւ…

Պետք է կարողանալ գնահատել այն, ինչ կա մեզ շրջապատող աշխարհում: Այ դա է սովորեցնում «Մանանա»-ն` գնահատել և չլինել անտարբեր: Իսկ դա դրականով է լցնում թե քո, թե շրջապատիդ կյանքը: Իսկ թղթակցի համար իր արածի մասին ամեն լավ խոսք մեծ պարգև ու վարձ է իր գործին: Ես օրինակ, երբեք չեմ մոռանա վերջերս մահկանացուն կնքած Մարիամ տատի խոսքերը, ում հետ հարցազրույց էի անցկացրել ամիսներ առաջ, ինչից հետո ասել էր. «Վայ, աբռի հա էդ տղեն. էգավ-գնած, գեղածոնծ ըսի, որ էգե ընձմե հարծազրույծ գվերծեին, ըսել եմ, որ դռնեն գողուտյուն է կենին… Ըդրաց հեդո էլ իմ դռնեն գողուտյուն չըն էնի (չեն անում)»: Հասկանո՞ւմ եք, թե ինչ արժի սա «էդ տղի»՝ այսինքն, ինձ համար: Այ սա ու մյուս նկարագրածս պահերն են ինձ ու հայ հասարակության մի մեծ մասին կամա և ակամա պարգևել 17.am-ն ու «Մանանա» կենտրոնը…

Իսկ 28.04.2017-ին կայացած առաջին մրցանակաբաշխությունը անմոռանալի օր դարձավ ինձ համար: Ես «Մանանաֆիլմս» կինոստուդիայի կողմից պարգևատրվեցի համակարգչով՝ «Ամենաբազմակողմանի թղթակից» անվանակարգում: Դա ինձ համար այնքան մեծ նշանակություն ունեցավ, որ հիմա անհնար կլինի բառերով նկարագրել: Դրա փոխարեն պարտավորվում եմ իմ հետագա գործունեությամբ հայտնել շնորհակալությունս, և արդարացնել իմ հանդեպ վստահությունը, հույսերն ու սպասումները: Եվ այս մրցանակը փորձելու եմ ծառայեցնել ոչ միայն իմ, այլ նաև հասարակության շահերին, այսինքն՝ հնարավորինս նպաստել 17.am-ի գործունեությանը: Կատարել ավելի բազմակողմանի ու բազմապիսի աշխատանքներ…

Մինչև 17.am-ը ևս գրում էի, բայց գրվածքները մնում էին իմ փոքրիկ աշխարհի սահմաններում պարփակված, ինչպես գրքի արանքում դրված յասամանի փնջիկը, որը բացվում է տարվա մեջ մի քանի անգամ, բուրում, երջանկացնում բույրը զգացողին ու փակվում: Այդպես ես էի տարվա մեջ մի քանի անգամ գիրքս բացում ոչ թե գրելու, այլ կարդալու համար, ու էլի փակում: Զգացմունքներս, խոհերս ու հայացքներս այդպես էլ մնում էին իմը, այդ թվում նաև սխալներս, որոնք զրկված էին այլակարծությամբ ու բազմակողմանի դիտողականությամբ ուղղվելուց: Հետո կյանքի մի գեղեցիկ դիպվածով հայտնվեց 17.am-ը: Գրքի էջերի արանքում պահված յասամանի բույրը հասավ բավական լայն շրջանակների, հիացրեց ու զարմացրեց, հուզեց ու բացահայտեց ինձ նորովի, մարդիկ սկսեցին կարծիքներ հայտնել, որի արդյունքում միտքս սկսեց հղկվել, ինչպես ոսկերչի ձեռքում ալմաստն է հղկվում ադամանդ դառնալու ճանապարհին: Ադամանդը դեռ հեռու է, կարևորը՝ ճանապարհն է իրողություն, մնացածը ժամանակի խնդիր է:

Շնորհակալանքի խոսքս 17.am-ին, որը մեծապես օգնեց այդ ճանապարհի հարթման գործում և դեռ օգնում է, և դեռ օգնելու է 17.am անվան թիկունքում կանգնած հզոր ու արժանավայել անձնակազմով՝ «Մանանայով», ուսուցողական ու գործնական ճամբարներով, քննարկումներով, կարծիքներով, մի գավաթ տաք թեյով, որի մեջ շաքարի փոխարեն զրույցներ էինք ավելացնում, որոնք նույնքան քաղցրացնում էին այդ մի գավաթ ջերմությունը: «Մանանան»,  որպես անհատականություն իմ ձևավորման փուլում, շատ մեծ աշխատանք է կատարել:

Ուղիղ մեկ տարի առաջ ես ինձ համարում էի Հայաստանի ակտիվ պատանիներից մեկը: Դա ճիշտ էր, բայց՝ մասնակիորեն: Ես ակտիվ էի և մասնակցում էի տարբեր միջոցառումների: Բայց դրանք բոլորը դպրոցի միջոցով էին, այսինքն՝ եթե դպրոցում ինձ չասեին, որ այդպիսի բան կա ու մի քիչ էլ չհամոզեին՝ ես չէի մասնակցի: 

Բայց մի օր ես դարձա «Մանանա» ընտանիքի անդամ: Ու դա հիմնովին փոխեց կյանքս: Մինչ այդ ասես լավ չէի հասկանում՝ ինչ եմ ուզում անել հետագայում, ամեն ինչ աղոտ էի պատկերացնում:

Հանկարծ սկսեցի նկատել գեղեցկություն ու յուրահատկություն նույնիսկ ամենահասարակ բաներում, ինչին կարելի է անդրադառնալ: Չեմ չափազանցնի, եթե ասեմ՝ գտա ինքս ինձ:

Խոսքս միայն զուտ հմտությունների մասին չէ, որ ստացա լրագրության, ֆոտոյի և կինոյի ոլորտներում, այլ նաև աշխարհայացքի ու մտածելակերպի զարգացման: Հոդված գրելն ու այն տպագրված տեսնելը յուրահատուկ հաճույք է: Հիշում եմ՝ ինչքան էի ոգևորվել առաջին հոդվածս տպագրված տեսնելով: Եվ այդ զգացողությունը ամեն անգամ ինձ համակում է, երբ տեսնում եմ նոր հոդվածս տպագրված: Իսկ զգալ քեզ մեկը այդ մեծ ընտանիքի անդամներից, արդեն մի անբացատրելի զգացում է: Ճամբար գնալուց հետո ես ինձ կերպարանափոխված էի զգում՝ ավելի ազատ ու առանց կոմպլեքսների: Հենց ճամբարում գտնվելու ժամանակ էլ իմացա «Ֆլեքս» ծրագրի մասին և համարձակություն ունեցա մասնակցելու: Հիմա ես «Ֆլեքսի» հաղթողներից մեկն եմ և դրան հասնելու համար պետք է ասեմ.

-Շնորհակալությո՜ւն, ի՛մ «Մանանա»:

Երկար ժամանակ անգամ մտածել չէի կարող, որ սա ինձ հետ կպատահի: 2016 թվական: Տարի, որը շատ բան և՛ խլեց, և՛ տվեց ինձ: Խլեց հարազատներիս, բայց ցավի հետ մեկտեղ սփոփանք եղավ՝ գրելու միջոցով ապրումներս արտահայտելը: 17-ը շատ բան տվեց ինձ: Մեկ տարվա ընթացքում ձեռք բերեցի բազմաթիվ ընկերներ: 17-ի հետ բացվում է մի նոր աշխարհ՝ գեղարվեստական, հարուստ գույներով: Մի խումբ պատանիների և երիտասարդների 17-ը դարձրեց կայացած մարդ: Այն ինձ կրթում է, սովորեցնում ապրել, պայքարել արդյունքի հասնելու համար: Ամիսների ընթացքում հասկացա, որ փոխվում եմ ես, փոխվում է մտածելակերպս: Մեկ տարվա ընթացքում դարձա ավելի ինքնավստահ: Մինչ թղթակից լինելը անտարբեր էի շրջապատում կատարվող իրադարձություններին, բայց ամեն բան փոխվեց, ժամանակի հետ դարձա ավելի հետաքրքրասեր: Ամեն խնդրի մեջ ես ինձ էի տեսնում, իմ լուծումներն առաջարկում և գրում այդ թեմայով: Ինձ համար մեծ հպարտություն է, երբ դպրոցում, համայնքում խոսում են իմ և ընկերներիս նյութերի մասին: Իմ գրած ջրի խնդրի մասին նյութից հետո ինձ շատերն անվանում են «էն ջրի աղջիկը»: Մի օր քայլում էի փողոցով, մի տատիկ ասաց.

-Բալա՛ս, դեմքդ ծանոթ ա:

-Հա՞, տատի,- զարմացած հարցրի ես:

-Հա՜, տու ես մեր Լաուրի մասին նյութ կիրալ, տու են «ճիրի աղջիկը» չե՞ս:

-Հա, հա ես եմ:

Անչափ շնորհակալ եմ «Մանանային», որ թույլ տվեց բացահայտել ինքս ինձ, գտնել իմ ուրույն տեղը այս ասպարեզում: