Հարցազրույց հալեպահայ գրող, հրապարակախոս, արձակագիր, հասարակական գործիչ, 120 գրքերի հեղինակ, բժիշկ Թորոս Թորանյանի հետ

-Պարոն Թորանյան, երկար տարիներ ապրել ու ստեղծագործելով Սփյուռքում` հայրենադարձվել եք. ի՞նչ տարբերություններ եք տեսնում սփյուռքահայերի ու հայաստանաբնակ հայերի ավանդույթ-սովորույթների միջև, և արդյո՞ք կարոտում եք սիրիական կենսակերպը:

-Յարգարժան Զրուցակիցներ, Ստորագրեալս՝ Թորոս Թորանեան, սիրով կը պատասխանեմ Ձեր հարցումներուն:

Փոխադարձ յարգանքի մէջ տարբերութիւններ չկան, հոս, Երևանի մէջ կը հանդիպիմ անակնկալներու: Այժմ՝ 91 տարեկան ըլլալով, երբ աւտոպուս կը բարձրանամ, չէ պատահած, որ ինծի աթոռ մը պարպելով` զիս չհրաւիրեն նստելու: Պատահած է քանիցս աւելին,- երբ Քիէւեան պողոտայի վրայ թիւ 46 աւտոպուսը կը սպասէի կանգառի մը վրայ, երևանցի մը մօտենալով ինծի հարցուց, -Բիձա ջան, այս տարիքում այս ծանրածանր պայուսակը շալակած ո՞ւմ եք սպասում: -Կը սպասեմ թիւ 46 աւտոպուսը. Այս ըսելուս վարկեան մը չանցած այդ երևանցին տաքսի մը կանչելով և վարորդին Չարենցի նկարով դրամանոց մը անոր ափին զետեղելով ըսաւ.

- Վարորդ ջան, այս երիտասարդը հասցուցէք իրա խնդրած հասցէին: Ես շշմած էի: Երևանի մէջ շատ նորութիւններու հանդիպեցայ, շատերէն մէկը յայտնեմ,- Քիեւեանով դանդաղ կը քալէի, տեսայ երեք հոգի մայթին վրայ: Բարևս սիրով առին: Անոնցմէ մէկը հարց տուաւ. -Բիձա ջան, այդ ինչո՞ւ դանդաղ եք քայլում: -Տարիքի բերումով, եղբայր, դանդաղ կը քայլեմ, որ չիյնամ… –Սա աւտոն տաքսի չի, իմն է, տեղաւորուէք` ձեզ հասցնեմ ձեր ուզած տեղը: -Քիեւեանի վրայ գեղանկարիչ Յակոբ Յակոբեանի տունը պիտի երթամ: Մենք այդ գեղանկարիչին դպրոցակիցը եղած ենք Կիպրոսի մէջ: -Հրամմեցէք, հրամմեցէք: Բարձրացայ վարիչին մօտ ու պայուսակէս իմ նոր ծրագրված գիրքէն մէկ օրինակ տուի իրէն:

Ինչ կը վերաբերի Սուրիոյ հանդէպ իմ կարօտին: Այդ կարօտը կայ ու պիտի մնայ: Ինչո՞ւ` պիտի ըսէք: Պատասխանեմ,- ես ծնած եմ Հալէպի մեջ. մէր ընտանիքը պարտադրաբար թրքախօս դարձած էր: Մայրենի լեզուս սորվեցայ Հալէպի մէջ հայկական մանկապարտէզ երթալով: Սուրիոյ հանդէպ պարտական մնացի: Հալէպը հանգոյն ժամանակներէ հայ բնակիչներ ունեցած է: Հոն ճանչցած եմ հայ ընտանիք մը՝ Սապպանեաններ, որոնք հինգ հարեւր տարինէրէ ի վեր եղած էին Հալէպի բնակիչ և արաբերէնը արաբի նման խօսելով, չէին մոռցած մեր մայր լեզուն: Աւելցնեմ, որ մինչև այսօր կը շարունակէ ապրիլ Հալէպի մէջ մեր Սուրբ Քառասնից մանկանց եկեղեցին, որ հինգ հարեւր տարիները անցած է: Հալէպը շատ սիրելի ծննդավայրս է: Բայց հայրենիքս Հայաստանն է: Մարդ մէկ մայր կունենայ ու մէկ՝ հայրենիք: Երկու մայր չունենար: Սուրիական քաղաքացիութիւնս պահելով դարձայ Հայաստանի քաղաքացի և 2015-ին Պէյրութի մէջ գիրք մը հրատարակեցի՝ «Երկիր երթալն է ճիշտ» վերնագիրով ու… ինքնաթիռս բարձրացայ դէպի Երևան:

-Ի՞նչ հայ մշակութային օջախներ, հասարակական կազմակերպություններ կային Հալեպում. Ձեր մասնակցությունը նրանց գործունեությանը:

-Ունեինք բազմաթիւ մշակութային կազմակերպութիւններ,- 15 եկեղեցի, մի քանի թատերական կեդրոն, որոնք հիսնամեակը անցած էին: Երկու գեղանկարչական ակումբներ, մէկը Մարտիրոս Սարեանի անունը կրողը, միւսը՝ Արշիլ Կորքիի անունը: Ունէինք երգչախումբեր, պարախումբեր ուրի՞շ, մօտ 50 դպրոց, որոնցմէ հինգը դարձան երկրորդական (12-ամեայ) ճեմարաններ:

-Պահպանվո՞ւմ էր արդյոք կապը Մայր Հայաստանի հետ. ինչպիսի՞ գործակցություններ կային հալեպահայ համայնքի և ՀՀ Սփյուռքի նախարարության ու հայաստանաբնակ մտավորականության միջև. «Հայագիտական դասընթացների» դերը:

-Չմոռցած յայտնեմ, որ Հալէպի մէջ երկար ժամանակ Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութեան տեղականի մէջ որպէս վարիչ աշխատած եմ և ապա երկար ժամանակ գլխաւոր վարչութեան անդամ ու Սուրիոյ ՀԲԸ Միութեան համար հեղինակած եմ հատոր մը և 300 օրինակ նուիրած եմ Բարեգործականի դարակին, որպէսզի վաճառեն ու դրամը հատկացնեն դպրոցին:

Սփիւռք-Հայրենիք փոխադարձ կապերը յատկապէս խորհրդային իշխանութեան ժամանակ կրնա՛մ վկայել՝ շատ էին, անհատ բանաստեղծներ, գիտնականներ, բժիշկներ, մարզիչներ, թատերական գործիչներ, երաժիշտներ, տարին բոլոր կուգային Սուրիա, յատկապէս Հալէպ ու Դամասկոս: Եկողներուն թիւը մի քանի հարեւր կանցնէր: Երևանի Սփիւռքահայ Կոմիտէյին, որուն նախագահը Վարդգէս Համազասպեանն էր, կը ստանային և մամուլ ու գրականութիւն: Անկախացումէն յետոյ նոյն ընթացքը շարունակելի չեղաւ , երբ հին օրերուն Հալէպէն ևս երգչախումբ ու թատրոն կը մեկնէին Երևան փոխադարձ այցելութեան: Անկախութեան շրջանին Հալէպէն կարգ մը անհատներ կապ կը պահէին Հայաստանի սփիւռքի նախարարութեան հետ: Այս շրջանին ո՛չ մամուլ և ո՛չ ալ գրականութիւն ստացած ենք: Բայց շարունակելի մնացին այս շրջանին Սփիւռքէն հայ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներու Երևանի մէջ վերապատրաստումի մեկնումը՝ Երևան:

Այս շրջանին կազմակերպեալ խումբեր Երևանէն՝ Հալէպ չեկան: Հատ ու կենտ անդամներ եկան անշուշտ դասախօսելու և Հալէպի դպրոցներու և ակումբներու մէջ ելոյթներով հանդէս գալու: Ավելցնեմ, որ Հայաստան գալէս ի վեր 2015-ի կէսէն առ այսօր ՝ Հայաստանի մէջ գրած ու հրատարակած եմ 21 անուն գիրք, իմ հրատարակած գիրքերուս թիւը մօտեցնելով երեք հարեւրի , որոնց կէսը ՝ իմ գործերն են, միւս կէսը ՝ սփիւռքահայ և հայրենի գրողներու գործ: Այդ գիրքերը հրատարակած եմ առաւելապէս իմ միջոցներովս:

-Վերջերս Երևանում կայացավ ականավոր դրամատուրգ Արթուր Ադամովի պիեսների ժողովածուի շնորհանդեսը՝ Սաթենիկ Խաչատրյանի թարգմանությամբ: Ինչպե՞ս եք գնահատում Ադամովի ավանդը աբսուրդի թատրոնի պատմության մեջ:

-Այդ շնորհանդէսին ներկայ եղայ: Տուեալ հատորէն կարդացած չէի, կարդացած էի վեց թատերական գործերէն երկու գործ միայն: Ժամանակը քիչ էր: Սփիւռքի նախարարութենէն եկած էր հրաւէրը. վերջապէս յիշած էին գոյութիւնս… Ելոյթս անվերջ ծափի արժանացաւ: Նախարարութիւնը երկու հոգիի նուէր տուաւ- թարգմանչուհի Սաթենիկ Խաչատրեանին և ելոյթ ունեցողիս: Պէտք է յայտնեմ ու շեշտեմ, թէ հա՛յ Ադամովը արժանացած է համաեւրոպական արժևորումի որպէս թատերագիր:

-Անձնապես ծանոթ եք եղել Ադամովին, այնպես չէ՞. ինչպե՞ս եք ընկալում նրա մարդ-առեղծվածի գաղտնիքը:

-Ադամովին անձնապէս ծանոթ եղած եմ: Իր բերածը թատրոնին, պիտի ըսեմ՝ համաշխարհային թատրոնին առեղծվածային չէ: Հայը բազմաթիւ անգամներ անակնկալի բերած է շատ մը երկիրներ մշակոյթի մարզին մէջ.- տամ մէկ քանի անուն.- Գառզու, Ժանսեմ, Թութունճեան Ֆրանսայի մէջ որպէս գեղանկարիչներ, Արշիլ Կորքի Ամերիկայի մէջ որպէս գեղանկարիչ և Ուիլեըմ Սարոյեանը նոյն Ամերիկայի մէջ որպէս ժամանակակից մեծագոյն վիպագիր թատերագիր,- Նիւ Եօրքի Մեթրոփոլիթէն երգչուհիներ ևս կրնամ յիշել, ունեցած ենք ջութակահար մը միջազգային համբաւի տիրացած, որ իր հայեցի անունը չէ փոխած հակուած բազում առաջարկներու: Այդ Ռուբէն Մամուլեանն էր: Նա ևս՝ երևոյթ մը: Յիշեցի բազմաթիւներէն մէկ քանին: Հայաստանը եղած է, կը մնայ ու պիտի շարունակէ մնալ մշակոյթի երկիր. իր մշակոյթը պահպանելու համար պէտք է ունենայ հզօ՛ր բանակ: Մեր մ. ԱԹԵՀի վանքի 10.000 ձեռագիր մատեաններ պատմութեան ընթացքին թաթարներու հողմէ չէին կրնար հրոյ ճարակ դառնալ՝ եթէ այդ ժամանակ ունենայինք հզօ՛ր բանակ: Ուժն է՝ մշակոյթը պահողը: Եթե ուժ ունենայինք, մեր ուժը գործածել գիտնայինք, ազերիները, մեր հազարաւոր խաչքարերը ջարդել կրնայի՞ն… Չէ՞ որ ազերիներ մեր մշակոյթը ջնջել կը փորձեն, ինչպէս թուրքեր մեր Արևմտեան Հայաստանին մէջ ոչ միայն երկու միլիոն հայ ջարդեցին, այլ հազարաւոր մշակութային արժէքներ:

-Ի՞նչ կարծիքի եք հայաստանյան մշակութային դաշտի ներկա խմորումների վերաբերյալ՝ կապված մի շարք նախարարությունների միավորման հետ:

-Վերջին տարիներուն սփիւռքի մէջ ու յատկապէս Սուրիոյ ու Լիբանանի մէջ շարժում մը ծայր առած է, որ զանազան դպրոցներ միացնեն, երկու անունով՝ մէկի վերածեն: Կը հասկնանք: Որովհետև հայ ստուար բազմութիւններ, պայմաններու բերումով,- պատերազմական, լքած ու հեռացած են այս երկիրներէն՝ դեպի ԱՄՆ: Աշակերտները պակսած են.- 12-ամեայ դպրոց մը, եթէ խաղաղութեան ժամանակ ունեցած է 12.500 աշակերտ, հիմա ունի 700 աշակերտ: Միացումը հոս հասկնալի է: Իսկ Հայաստանի մէջ եղածը կը խորհիմ թէ իւրաքանչիւր նախարարութիւն կը կարօտի մեծ գումարի: Միացումը նախարարութիւններու նոյն գումարը կը վերածէ ծախսուածի կէսին: Տնտեսագիտութեան հարց է, գուցէ՝ վիճելի: Բայց տնտեսագիտականօրէն թէև հասկնալի, բայց այս կերպը կը նուազեցնէ պերճանքը նախարարութիւններու: Հարց կը ծագի.- Պերճանքին տալ կարևորութիւն, թէ՞, ծախսերու նուազումին-կիսուելուն:

Յ.Գ Հարցասէրներ, Ձեզի՝ Շնորհաւոր Նոր Տարի եւ Սուրբ Ծնունդը:

Մեր օրերում հայտնի դառնալը դժվար գործ չէ ։ Այսօրվա հերոսը Արտ Ավետիսյանն է: Նա իր ինստագրամյան էջով սկսեց շուրջը հավաքել իր երաժշտությունը սիրողներին, սկզբում քավրներով, ապա սեփական երգերով հիացնելով մարդկանց: Երիտասարդ կատարողը իր ոճի, ձեռքբերումների մասին կխոսի մեզ հետ։

Այն հարցիս, թե լինելով երիտասարդ, ձեռք է բերել ճանաչում ինստագրամյան հարթակում, այդ ամենը ինչպե՞ս ստացվեց, ինչպե՞ս է վերաբերվում իր համար խենթացողների բանակին, շատ համեստորեն պատասխանեց.

-Ես շատ ուրախ եմ և շնորհակալ, որ սիրում և գնահատում են իմ աշխատանքը։ Եղել է ցանկություն երգելու և այն ներկայացնելու վիդեոների տեսքով, կցանկանայի շեշտել, որ սկզբում ինձ համար ուղղակի զբաղմունք էր, հետո միայն սկսեցի ավելի լուրջ վերաբերվել այդ ամենին: Իսկ ինչ վերաբերում է ինստագրամյան ճանաչմանը, այն միայն իմ շնորհիվ չէ։

-Ե՞րբ հասկացաք, որ պետք է երգեք և ունեք այդ տաղանդը։

-Մանկուց եղել է սեր երաժշտության նկատմամբ, բայց ավելի կոնկրետ զբաղվել եմ յոթ տարեկանից։

-Ինչո՞ւ սկսեցիք քավրներ անելուց, և որն է ձեր ոճը։ Փորձե՞լ եք երգել այլ ոճերում, եթե այո, ապա ո՞ր ոճերն են դրանք։

- Ընդհանրապես ես դեմ եմ քավրներ անելուն, բայց ինձ թվում է, սկզբում բոլորն էլ սկսել են քավրներ անելու, ոչ անձնական երգերից։

Երգել սկսել եմ ժողովրդական ոճով: Ինձ թվում է, ճիշտ հիմքը ժողովրդականն է։ Ինձ փորձել եմ նաև այլ ժանրերում, բայց չեմ գտել ինձ դրանց մեջ, հիմա ինձ ավելի հոգեհարազատ է ներկայիս էստրադային երգիչների ոճերը։

-Ի՞նչ դժվարություններ եք ունեցել որոշակի արդյունքի հասնելու համար և ինչպե՞ս եք շարունակելու ձեր ճանապարհը, ե՞րգ, թե՞ մեկ այլ մասնագիտություն։

-Դժվարություններ միշտ էլ լինում են, ուղղակի պիտի հաղթահարես և անցնես առաջ, հետո ամեն բան լավ կլինի։ Շարունակելու առումով ասեմ, որ երգով ես ապրում եմ, խոսքը ընդհանրապես ֆինանսականին չի վերաբերվում, ուղղակի երգը շատ մեծ նշանակություն ունի իմ կյանքում:

-Որպես երիտասարդ կատարող, ապագայում ի՞նչ պլաններ ունեք, որոնք ձեզ կբերեն ավելի մեծ ճանաչման։

-Միշտ էլ, երբ մարդ ունենում է մեկը, ձգտում է երկրորդին, երրորդին և այդպես շարունակ։ Ուզում եմ նշել, որ ոչ միայն երգում եմ, այլ նաև զբաղվում եմ երգերի գործիքավորումով, և որի համար շնորհակալ եմ այն մարդկանց, ովքեր աջակից են ինձ այդ հարցում: Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել երգիչ Գևորգ Մկրտչյանին և երգահան Արման Անտոյանին։

-Եվ վերջում, մի փոքր էլ պատմեք ձեր առօրյայի, զբաղմունքների, նախասիրությունների մասին։

-Իմ առօրյան շատ պարզ և հասարակ է, ինձ համար ուղղակի կարևոր են օրվա ընթացքում իմ կողքին գտնվող մարդիկ, ովքեր ինձ միշտ քաջալերում են։

Զրույց Հայաստանի Ազգային Պոլիտեխնիկական համալսարանի ՈՒԽ-ի նախագահ՝ Գևորգ Հարությունյանի հետ:

-Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց այս բուհը, և ինչքանո ՞վ այն արդարացրեց ձեր սպասումները:

-Դեռևս դպրոցում սովորելու տարիներին արդեն հատուկ ուղղվածությամբ պարապմունքների էի հաճախում, ու փաստը այն էր, որ թե՛ ես, թե՛ դասընկերներիցս շատերը ավելի տեխնոլոգիական բուհ ընդունվելու էինք ձգտում: Բաժինս՝ մասնագիտությունս, ընտրել եմ շատ պատահական: Արդյունքում, հայտնվեցի հենց քոմփյութերային համակարգերի և ինֆորմատիկայի ֆակուլտետում: 2019թ.-ին արդեն կլրանա իմ պոլիտեխնիկցի լինելու տասը տարին: Ու հետադարձ հայացք գցելով ես կարող եմ ասել, որ այստեղ ես ստացել եմ լիարժեք ինժեներական կրթություն և դաստիարակվել որպես արժանի քաղաքացի:

-Ինչպե՞ս հայտնվեցիք ուսանողական խորհրդում:

-Առհասարակ ուսանողների հետ շփվելիս ես հաճախակի եմ պատմում այս պատմությունը, որովհետև սա շատ լավ բնութագրում է, թե ինչ առաքելություն է իր վրա կրում այս կառույցը: Առաջին կուրսում, ինչպես սովորաբար լինում է՝ կուրսի ավագը բոլորին տեղեկացնում է ՈՒԽ-ի հետ հանդիպման մասին: Եվ պետք է անկեղծ լինեմ, դա մեծ հետաքրքրություն չառաջացրեց իմ մեջ: Անցավ ևս մեկ ամիս, մենք խմբում ունեինք մեկ խնդիր՝ ունեինք ուսանող, ում բացակաները ծայրահեղ քանակի էին հասնում: Եվ ես գիտեի, որ նա միակողմանի ծնողազուրկ է և աշխատում է` ուսման վարձը վճարելու համար, արդյունքում դուրս մնալով դասապրոցեսից: Ու տեսնում էի, որ կուրսի մեծամասնությունը անտարբեր էր այդ ուսանողի և նրա խնդրի նկատմամբ: Մի խոսքով, եկավ մի պահ, երբ նա հեռացման էր ենթակա: Հենց այդ ժամանակ էլ, ես առաջին անգամ թակեցի 5603 համարի սենյակի դուռը, փորձելով ՈՒԽ-ի հետ միասին լուծել իմ համակուրսեցու խնդիրը: Այնտեղ հանդիպեցի Գոռ Վարդանյանին (ռեկտորի տեղակալ, ՈւԽ պատվավոր նախագահ), ում հետ էլ ես կիսեցի մտահոգությունս: Եվ այս մի խնդիրը լուծելով, ՈւԽ-ն անձամբ ինձ համար դարձավ մի կառույց ԲՈւՀ-ում, որը իսկապես մտահոգված էր ուսանողների խնդիրներով: Հետագայում պարբերաբար այցելելով հասկացա, որ անելիք ունեմ այստեղ:

-Ի՞նչ ճանապարհ եք հասցրել անցնել այստեղ: Եվ ո՞րն եք համարում ՈՒԽ-ի գլխավոր նպատակը:

-Սկզբնական շրջանում աշխատում էի ամեն ինչի մեջ ներգրավված լինել, փորձել ամեն ինչ: Ժամանակի ընթացքում ավելի հաճախ էի կազմակերպչական աշխատանքներով զբաղվում և արդյունքում աշխատակազմի մեջ ընդգրկվեցի, և եկավ այն պահը, երբ ինքս սկսեցի ղեկավարել «Քոմփյութերային համակարգեր և Ինֆորմատիկա» ֆակուլտետի աշխատակազմը: Իսկ 2012-ին ընտրվեցի ֆակուլտետային ՈՒԽ նախագահ, 2014-ին էլ համալսարանի ՈւԽ նախագահի տեղակալ։ 2017թ-ի սեպտեմբերի 4-ին ընտրվեցի համալսարանի ՈՒԽ-ի նախագահ: Դա ինձ համար շատ անսպասելի էր: Եվ հաճախ ինքս ինձ հարցնում եմ` ձգտո՞ւմ էի դրան, թե՞՝ ոչ: Պետք է անկեղծ լինեմ, ո՛չ, չէի ձգտում: Ես ինձ շատ լավ էի զգում, երբ 2014թ-ից դարձա նախագահի տեղակալ: Այսինքն, իմ հիմնական նպատակը Ուսանողական Խորհրդում չի հանդիսացել նախագահ դառնալը, այլ ուսանողական աշխատանքներ կատարելն ու ուսանողների շահերը պաշտպանելը։ Բայց ծանրաձողի իրական կշիռը միայն սեպտեմբերի 4-ին հասկացա։

Ինչ վերաբերում է ՈւԽ-ի առաքելությանը: Մեր նպատակն է` մշտապես պաշտպանել ուսանողության շահերը, ստեղծել հարթակ, որտեղ ուսանողները կարող են ազատորեն արտահայտել իրենց խնդիրներն ու մտքերը: Խթան հանդիսանալ, որ մեր ուսանողները կարողանան իրենց ներկայացնել այլ հարթակներում նույնպես:

Երբ բուհի հետ պայմանագիր էինք կնքում, ուշադրություն դարձրի մի պարբերության՝ մշտապես և յուրաքանչյուր հարթակում բարձր պահել բուհի անունն ու պատիվը: Սա մեր գերնպատակներից մեկն է:

-Սեփական փորձից գիտեմ, որ Ուխ-ն նվիրում և ժամանակ է պահանջում: Ինչպե՞ս էիք հասցնում ամեն ինչ:

-Սովորելու և ՈՒԽ-ի հետ զուգահեռ ես նաև աշխատում էի: Աշխատել եմ տարբեր տեղեր: Թե ֆիզիկական, թե հոգեբանական առումով դժվար էր՝ դասեր, հասարակական աշխատանք և աշխատանք համալսարանական դասերից հետո: Եվ եթե ուղղակի պատասխանեմ հարցին, ապա պետք է ասեմ, որ այո՛, հասցնում էի: Չեմ կարող ասել ինչքանով էր ստացվում, բայց հասցնում էի: Իրականում կապ չունի. դա ՈւԽ-ն կլիներ, թե մեկ այլ կառույց: Այստեղ կարևորն այն է, թե ինչքանով ես նվիրված քո աշխատանքին: Եթե դու ցանկանում ես սովորել, կապ չունի` ինչքան ծանրաբեռնված ես, դու հաստատ կգտնես մեկ ժամ և կտրամադրես այդ մեկ ժամը սովորելուն և կհասցնես: Ծանրաբեռնվածությունը շատ էր, երբեմն դասերի ժամանակ քնում էլ էի: Ով է ասել, որ լավ մասնագետ լինելու համար պետք է ստուգման գրքույկիդ մեջ միայն 100-ներ լինեն: Երբեմն միայն գնահատականը չէ, որ որոշում է ուսանողի կամ մասնագետի որակները՝ մանավանդ ժամանակակից աշխարհում։ Ես համարում եմ, որ երիտասարդ ժամանակդ դու պետք է օգտագործես քեզ տրված բոլոր հնարավորությունները, և եթե այս տարիքում վերելք չապրես, ապա չես ապրի երբեք:

-Ի՞նչ առանցքային խնդիրներ եք տեսնում ուսումնական պրոցեսի կազմակերպման գործընթացում:

-Իհարկե, ոչինչ անթերի լինել չի կարող: Ես գտնում եմ, որ խնդիրները բազմակողմանի և խորքային են։ Պոլիտեխնիկի տարածքում մի շարք լաբորատորիաներ և գիտահետազոտական կենտրոններ են գործում («Շնայդեր էլեկտրիկ-ՀԷՑ-ՀԱՊՀ», «Կասկադ հոլդինգ-ՀԷՑ-ՀԱՊՀ», «ՀԱՃԼ», «Օդային ռոբոտատեխնիկայի գիտահետազոտական կենտրոն», «Տեխնոլոգիական իննովացիոն հարթակ»), որոնց դռները մշտապես բաց են ուսանողների առաջ: Եվ ես կցանկանայի տեսնել ավելի մեծ հետաքրքրություն և ներգրավվածություն այդ լաբորատորիաների և սեփական կրթության որակի բարելավման նկատմամբ: Համոզված եմ, որ պահանջատիրությունը բառի ուղղակի գործառույթի կատարմամբ չի սահմանափակվում։ Պահանջատեր մարդը պետք է լինի նաև նախաձեռնող, սեփական օրինակով, սեփական անձից սկսելով սկիզբ դնի փոփոխությանը։ Տրված ուսման վճարի դիմաց ուսանողը պետք է լիարժեք կրթություն ստանա: Բացի այդ, շատ առարկաներ կան, որոնց գործնական ժամերը ուղղակի պետք է լեկցիոն ժամերից ավելի շատ լինեն: Տեսական գիտելիքները գործնականում պետք է կիրառվեն:

Խնդիրները բազմաթիվ են ու բազմաբնույթ։ Կան և սուբյեկտիվ և մասշտաբային խնդիրներ։

-Որքանո՞վ է ապահովված ուսանող-դասախոս կապը, Ուխ-ն իր նախաձեռնություններում աջակցություն դասախոսական անձնակազմից ստանո՞ւմ է:

-Դասախոսը ոչ միայն գիտելիք տվող է, այլև ավագ ընկեր: Իմ ուսման ընթացքում հանդիպել եմ բազմաթիվ դասախոսների, ովքեր բարեխճորեն կատարել և կատարում են իրենց մանկավարժական առաքելությունը և բազմիցս հանդես են եկել, որպես ուղղորդող Ուսանողական խորհրդի այս կամ այն գաղափարի իրագործման համար: Պոլիտեխնիկում կան բազմաթիվ աշխատակիցներ, այդ թվում դասախոսներ, և չի կարելի միանշանակ ասել, որ բոլորը կատարում են նույն ծավալի և որակի աշխատանք: Իհարկե կան նաև համեմատաբար անտարբեր դասախոսներ, դա փաստ է: Բայց վստահաբար կարող եմ ասել, որ մեր դասախոսական անձնակազմի մեծամասնությունը համապատասխանում է իմ տված բնութագրին:

-Եվ վերջում ուզում եմ մի հարց տալ, ինչո՞վ է պոլիտեխնիկական ՈՒԽ-ն առանձնանում այլ համալսարանների ուսանողական կառույցներից:

-Իրականում յուրաքանչյուր կառույց էլ կարծում եմ հավատարիմ է իր առաքելությանը և բարեխղճորեն կատարում է այն:

Մեր համալսարանը ունի շատ լավ մշակույթ, որի գաղափարը կայանում է միասնության մեջ: Եվ մինչ օրս Պոլիտեխնիկի գրանցած բոլոր հաջողությունները թիմային աշխատանքի, ինժեներական մտածելակերպի և միասնության արդյունք են: Ուզում եմ նշել, որ Արցախյան պատերազմի ժամանակ Պոլիտեխնիկը այն եզակի կառույցներից էր, որտեղ կազմվեց կամավորական ջոկատ և մեկնեց սահման կռվելու: Եվ եթե խոսենք տարբերվելու մասին, ապա առաջին հատկանիշը, որը ես մտաբերում եմ, հենց միասնությունն է:

Հարցազրույց Արտաշատի Ամո Խարազյանի անվան Պետական  դրամատիկական թատրոնի փոխտնօրեն, դերասան, տիկնիկավար Կամո Նաղդալյանի հետ

-Պատմեք Ձեզանից. որտե՞ղ եք ծնվել, ինչպե՞ս է անցել Ձեր մանկությունը։
-Ես ծնվել եմ Գարդման աշխարհում, դա պատմական Գարդման աշխարհն է, որ հիմա մեզ մոտ չի, ցավոք, (ցավոտ հարցեր ես տալիս)։ Ամեն մարդ ինչ֊որ ձևով իր մանկությանը կապված է։ Էն գյուղը, որտեղ որ ես ծնվել եմ` անտառներով շրջապատված, հրաշալի բնությամբ, պատմական հին հայկական աշխարհ, եկեղեցիներ։ Սահակ Սևադայի ամրոցը (մեր պատմությունից լսել ենք իր մասին) ընկնում է մեր գյուղի հարակից տարածքում։ Էնտեղ դարերի պատմություն կա, հայ ժողովրդի պայքարը, որի վկայությունը գրված է քարերին, խաչքարերին։
Իմ մանկությունը մինչև 8 տարեկան էդտեղ է անցել, հետո մեզ հայտնի Արցախյան դեպքերի հետ կապված ընտանիքով տեղափոխվել ենք Երևան, հետո` Փոքր Վեդի։
Շատ մանրամասն չեմ  հիշում` ինչպես, ինչու եկանք հենց Փոքր Վեդի, բայց տեղափոխվեցինք: Սկզբում հայրս մեզ` երեխաներիս էր բերել, ապա նաև մյուսները եկան, և հաստատվեցինք ու դարձանք տեղի բնակիչ։ Դա հայրս էր որոշել։

-Ընտանիքում քանի՞սն էիք։
- Էդ ժամանակ տատս, պապս, ծնողներս և հինգ երեխաներ։
Երկու պապիկներս մի քանի ամիս ապրեցին, շատ ծանր տարան էդ ամեն ինչը, որ իրենց տուն ու տեղը, իրենց ստեղծածը թողեցին ու դուրս եկան։ Մահացան։ Դժվար էր։ Մենք երեխա էինք, մենք էլ չէինք համակերպվում։
-Ինչու՞ ընտրեցիք հենց դերասանի մասնագիտությունը։
-Ակտիվ էի դպրոցում, ինչ բեմադրություն լինում էր, ինձ ընդգրկում էին։ Հիշում եմ` խաղացել եմ Արա Գեղեցիկ։ Շատերն էին ասում, որ լավ դերասան կդառնամ, ես էլ ուշ, բայց հասկացա, որ իմը սա է։
- Իսկ ինչպե՞ս տանն ընդունեցին այն փաստը, որ պետք է թատերական ինստիտուտ ընդունվեք, դերասան դառնաք։

-Սկզբում, ճիշտն ասած, լավ չընդունեցին, ասում էին` մեր ազգում ե՞րբ է դերասան եղել։ Հայրս,  հատկապես, շատ էր ուզում, որ ես իրավաբան դառնամ։ Բայց փաստը նա է, որ ես ավարտեցի թատերական ինստիտուտը։
Լավ կրթություն եմ ստացել, լավ ուսուցիչ ենք ունեցել։ Ռուբեն Բաբայանի արվեստանոցն եմ ավարտել, ով տիկնիկային թատրոնի տնօրենն է, հիմա էլ ինստիտուտի ամբիոնի վարիչն է։
-Հիշո՞ւմ եք առաջին խաղացած դերը։
-Առաջին խաղացած դերը եղել է Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնում, «Անահիտ» ներկայացման մեջ հեքիաթասացի դերն եմ խաղացել։
-Քանի՞ տարի է, ինչ աշխատում եք թատրոնում։
-1998 թվից սկսել եմ աշխատել տիկնիկային թատրոնում, 2010-ից` Արտաշատի թատրոնում։
-Արտաշատի թատրոնում հիմա փոխտնօրեն եք, ինչպե՞ս ստացվեց։
-Արդեն մի քանի տարի է, որ առաջարկ կար, դրա համար ծրագիր գրեցի, ներկայացրեցի նախարարին: Սկզբում վերապահումներով ընդունվեց այդ փաստը, բայց քանի որ անձնակազմը նույնպես կողմ էր իմ` փոխտնօրեն նշանակվելուն, իսկ դա շատ կարևոր է, հաշվի է առնվում նաև ստեղծագործական խմբի կարծիքը,  արդեն մեկ տարի է` այդ պաշտոնին եմ: Բայց ես մի պահանջ առաջ քաշեցի, որ պետք է լինեմ դերասան-փոխտնօրեն, քանի որ դա ինձ համար առաջնային է։
-Աշխատում եք նաև տիկնիկային թատրոնում։ Ավելի շատ սիրում եք խաղալ բեմի՞ վրա, թե՞ տիկնիկներին խաղացնել բեմում։

-Տիկնիկային թատրոնը հրաշք աշխարհ է։ Երկուսն էլ սիրում եմ։ Այն նեղ օղակ չէ, այնտեղ և’ տիկնիկն է, և’ դու, կամ միայն տիկնիկն է։ Աշխատում եմ նաև դրամատիկական թատրոնում, բայց տիկնիկայինը բարդ է, անշունչ առարկային պետք է կենդանություն տաս, ինչքան պետք է էներգիա ունենաս, որ կարողանաս։ Դրա համար տարիներ են պետք, որպեսզի յուրացնես տիկնիկի հետ աշխատելու տեխնիկան: Եվ հետո ասեմ, որ երեխաների համար խաղալը էլ ավելի պատասխանատու է։ Երեխաները զգում են ամեն ինչ, ձեռքդ երևաց, ինչ֊որ բան էնպես չարեցիր, ամբողջ ներկայացումը չի ստացվի։ Պետք է շատ ջանք թափես, որ կարողանաս նաև համոզել։
-Կա կարծիք, որ հատկապես երիտասարդները հիմա թատրոն չեն գնում։ Ի՞նչ կասեք այդ մասին։
-Ես այդքան երիտասարդներին չեմ մեղադրում, որքան, թե ինչ են բեմադրում։ Մենք մեկ տարվա ընթացքում, կարելի է ասել, հեղափոխություն արեցինք։ Այս տարվա ընթացքում 5 նոր բեմադրություն ենք արել, և արդյունքը չուշացավ։ Եվ մեր հանդիսատեսն ավելացավ, և ներկայացումների թիվը, և ֆինանսական հոսքը, որոնք շատ կարևոր են թատրոնի, դերասանների համար։
Ամեն ինչ գցել հանդիսատեսի չգալու, չհետաքրքրվելու վրա, էդքան էլ ճիշտ չի։
Ամբողջ Արարատի մարզում այդ մի թատրոնն  է և Երևանից մոտ 20 կմ է հեռու։ Եթե որակ չապահովենք, կգնան Երևան` ներկայացում նայելու։ Բայց ասեմ, որ այս տարի ունեցել ենք հանդիսատես Երևանից, մշակույթի համալսարանի աշխատակազմը լսել էր, որ ունենք մի ներկայացում` «Որբերի կացարանը» վերնագրով, որի ռեժիսորը Բագրատ Գևորգյանն էր, եկել էին դիտելու։ Նաև ունեցել ենք հանդիսատեսներ Էջմիածնից։
Մեր հետագա պլանների մեջ մտնում են շրջագայությունները, նաև փառատոներին մասնակցելը, որը շատ կարևոր է թատրոնի համար։
Նաև պետք է ասեմ, որ մեր մարզպետը օգնեց աբոնեմենտային համակարգի ներդնելուն դպրոցներում: Առաջին անգամ երեխաները կարող են մեկ տոմսով երկու ներկայացման մասնակցել, որը ողջունելի քայլ է ներկայիս իշխանությունների կողմից, իսկ երեխաների համար հիանալի հնարավորություն է արվեստի հետ շփվելու և զարգանալու։
-Եղե՞լ է մի ներկայացում, որը խաղալիս մեծ պատասխանատվություն եք զգացել և ավելի մեծ սիրով եք խաղացել։ Ի՞նչ ժանրերում եք հանդես եկել։

-Բոլորն էլ սիրում եմ անխտիր, բայց ավելի շատ պատասխանատվություն եմ զգացել «Բեթղեհեմի աստղի տակ» ներկայացումը խաղալիս։ Այդ ներկայացման մեջ, անկախ նրանից, թե ինչ դերով ես ներկայանում, ուրիշ զգացողություն ես ունենում։ Մեկ էլ շատ ազդվում ես, երբ Ձմեռ պապիկ ես։ Բոլոր ժանրերով էլ խաղացել եմ, և այն կարծիքին եմ, որ դերասանը բոլոր ժանրերում էլ պետք է լավ խաղա, հակառակ դեպքում չպետք է խաղա։ Միջակություն չեմ սիրում։ Ինչպես մտածողներից մեկն է ասել` լավ է չանել ոչինչ, քան անել ոչինչ։

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

-Բարև Ձեզ, կներկայանա՞ք։

-Ես Էմին Մկրտչյանն եմ։ Զբաղվում եմ հրատարակչական, տպագրական և գրավաճառ գործունեությամբ։

-Կպատմե՞ք «Զանգակ» հրատարակչության մասին։ Ի՞նչ ուղի է անցել «Զանգակը»։

-«Զանգակ» հրատարակչությունը ստեղծվել է 1997 թվականին իմ ընտանիքի կողմից։ Հայրս և մայրս են հիմնադրել՝ փոքրաթիվ աշխատակազմով, քիչ հնարավորություններով։ Հիմնադիրների և աշխատակազմի քրտնաջան աշխատանքի շնորհիվ մենք այսօր համարվում ենք հրատարակչական ոլորտում առաջատար: «Զանգակի» տպագրական բազան նույնպես բավականին հզոր է: Հրատարակչական գործունեությանը զուգահեռ «Զանգակ»-ն այսօր ծավալում է նաև գրավաճառ գործունեություն և արդեն ունի գրատների չորս մասնաճյուղից բաղկացած ցանց:

-Ո՞րն է «Զանգակ» հրատարակչության նպատակը։

-«Զանգակ» հրատարակչության նպատակն է` նպաստել գրավոր մշակույթի տարածմանը թե՛ հայկական, և թե՛ արտասահմանյան ստեղծագործությունների հրատարակման միջոցով, հայախոս ընթերցողին հասանելի դարձնել արժեքավոր գրքեր։

-Իսկ ի՞նչ կպատմեք տպագրվող գրքի ընտրության մասին։

-Գրքերն ընտրվում են ամենատարբեր եղանակներով։ Հրատարակչական որոշումները կայացվում են մի քանի փուլով՝ հաշվի առնելով այնպիսի հանգամանքներ, ինչպիսիք են` գրքի գրական արժեքը, հեղինակի հանրահայտությունը, նմանատիպ ստեղծագործությունների պահանջարկը և այլն: Մենք հետևում ենք միջազգային գրական աշխարհի անցուդարձին, միտումներին։ Ունենք բազմաթիվ գործընկերներ, որոնք մեզ հուշում կամ առաջարկում են վաճառվող, հետաքրքիր ու արժեքավոր գրքեր իրենց ընտրությամբ։ Բնականաբար այդ առաջարկներն ավելի շատ են, քան մենք հրատարակում ենք, բայց դրանք մեզ օգնում են գրքերի ընտրության հարցում։ Միևնույն ժամանակ, հետևում ենք միջազգային մամուլին, ստանում առաջարկներ նաև հայ գրողներից: Մեր գրականագետները նաև ուսումնասիրում են, թե դասական գրականության ինչ գործեր են դեռևս մնացել ստվերում, որոնք վերահրատարակելու կարիք կա։ Մենք ընդունում ենք առաջարկներ նաև թարգմանիչներից, քանի որ նրանք նույնպես հետևում են գրական անցուդարձին և ինչ-որ իմաստով հենց ընտրողի դերն են կատարում։ Մենք ունենք ուսումնասիրվող ցանկեր, որտեղ ներառված գրքերը կա՛մ անցնում են հրատարակման հաջորդ փուլ, կա՛մ հետագայում ինչ-որ պատճառով դուրս են մնում ցանկից: Յուրաքանչյուր տարեվերջին մենք կազմում ենք հաջորդ տարվա հրատարակությունների ցանկը, թեև տարվա ընթացքում երբեմն ծնվում են գաղափարներ, որոնք հնարավոր է շատ արագ իրագործել, և մենք տարեկան ծրագրին հավելում ենք նաև այդ կարճաժամկետ ու արագ որոշումները։

-Իսկ ինչպե՞ս եք գրավում ընթերցողին։

- Ընթերցողին գրավելու մեկ հիմնական ճանապարհ կա․ հրատարակել պիտանի և արժեքավոր գրքեր։ Իհարկե, շատ կարևոր է նաև գրքի ապրանքային տեսքը։ Միևնույն գիրքը եթե հրատարակվի վատ կամ լավ  որակի (թղթի ընտրության, տպագրության և ձևավորման առումով), ապա տպաքանակները խիստ կտարբերվեն իրարից։ Իհարկե, կան ընթերցողներ, որ գնահատում են բովանդակության արժեքը և ձեռք կբերեն նաև վատ տպագրված գիրքը, բայց փորձը ցույց է տալիս, որ լավ տպագրված գիրքն իր ճանապարհն ավելի հեշտ է հարթում։

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

-Արդյոք տեսնո՞ւմ եք Հայաստանում ընթերցասեր հասարակություն։

- Իհարկե, մենք ունենք ընթերցասեր հասարակություն, սակայն ընթերցանությունը՝ որպես թե՛ ժամանցի և թե՛ ինքնակրթման, ինքնակատարելագործման միջոց, էլ ավելի պետք է ամրապնդի իր դիրքերը:

-Իսկ ձեր ոլորտում կա՞ մրցակցություն։ Կա՞ն թելադրող հրատարակչություններ։

-Իհարկե, կա մրցակցություն։ Մենք ավելի ուրախ կլինենք, որ առողջ մրցակցություն լինի, ինչը կնպաստի նաև ոլորտի զարգացմանը, և մենք կկարողանանք ավելի ճկուն լինել: Մեկ կազմակերպությունը չի կարող ոլորտն ուժեղացնել։ Մենք պետք է ունենանք գործընկերներ, դաշտում կայացած ընկերություններ։ Սա նաև կնպաստի մասնագիտական խմբերի աճին` հեղինակների, թարգմանիչների, գրողների, գրավաճառների։ Այսօր շատ մասնագետների ինքներս ենք վերապատրաստում։ Ոլորտի զարգացմանը զուգընթաց կավելանան նաև մասնագետների թիվն ու մասնագիտական մրցակցության հնարավորությունները:

-Ի՞նչ հաջողություններ է գրանցել հրատարակչությունը այս տարի։

-2018-ին մենք հրատարակեցինք շուրջ 60 գիրք, վերահրատարակեցինք շուրջ 100-ը մեր առկա ցանկից։ Ամռանը բացվեց մեր գրատան նոր մասնաճյուղը մայրաքաղաքի կենտրոնում: «Զանգակը» մասնակցեց Բոլոնիայի, Ֆրանկֆուրտի, Մոսկվայի, Ղազախստանի գրքի միջազգային ցուցահանդեսներին` ներկայացնելով իր լավագույն հրատարակությունները: Բոլոնիայի ցուցահանդեսում մենք ընդգրկվեցինք Ասիա աշխարհամասում մանկական հրատարակիչների լավագույն հնգյակում։ Պատկերացնո՞ւմ եք՝ Ասիայում որքան մանկական գրքի հրատարակիչներ կան, օրինակ՝ Ճապոնիայում, Կորեայում, Թաիլանդում, Սինգապուրում, Հնդկաստանում, Չինաստանում։ Մեր գրքերից մեկը Ֆրանկֆուրտի գրքի միջազգային ցուցահանդեսում մանկապատանեկան գերմանական գրադարանի կողմից արժանացավ «Սպիտակ ագռավ» ցանկում մրցանակին որպես լավագույն հրատարակություն և  ընդգրկվեց միջազգային երիտասարդական գրադարանի տարվա ցանկում։ 2018-ին մեր տպարանում ներդրվեցին նոր տեխնոլոգիաներ՝ ավելի որակյալ գրքեր տպագրելու համար։ «Զանգակի» աշխատակազմը համալրվել է շուրջ 10 %-ով, մենք արդեն նոր գրասենյակային պայմաններում ենք աշխատում. սա իհարկե ներքին հաջողություն է, բայց մեզ համար ոչ պակաս կարևոր։

-Ի՞նչ ծրագրեր ու անակնկալներ է պատրաստել «Զանգակ» հրատարակչությունը գալիք տարվա համար։

-Մենք պատրաստել ենք ակումբային ձևաչափի մի շարք նոր միջոցառումներ՝ ընթերցանությունը խթանելու համար, և բնականաբար բազմաթիվ նոր գրքեր, նոր շարքեր՝ թե՛ պատանեկան, թե՛ մանկական, թե՛ թարգմանական ժամանակակից գրականության։

-Եվ վերջում, կպատմե՞ք գիրք ստեղծող և գրքերով շրջապատված մարդու առօրյայի մասին։

- Իմ օրերն ինչ-որ իմաստով իրար նման են անցնում, միևնույն ժամանակ, ապահովված է բազմազանությունը:  Գործի բնույթը նույնն է յուրաքանչյուր օր, բայց առարկան տարբեր է։ Յուրաքանչյուր նոր օր ես գործ եմ  ունենում մի նոր հետաքրքիր գրքի կամ նախագծի հետ։ Ես սիրում եմ ճամփորդել՝ համատեղելով հանգիստը աշխատանքի հետ։ Հիմնականում ճամփորդություններս միշտ սկսվում են գործնական նպատակներով և ավարտվում ոչ գործնականով։

-Շնորհակալ եմ հետաքրքիր հարցազրույցի համար։

-Խնդրեմ։ Հուսով եմ՝ մոտ ապագայում էլի կզրուցենք և կկարողանանք միասին գնահատել «Զանգակ» հրատարակչության հաջողությունները։

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Էմիլյեն Գոմին աշխատում է ուսուցման, նորարարությունների և արվեստի ոլորտում։ Զբաղվել է ինֆորմացիոն ուսումնասիրություններով, այնուհետև անցել է մշակութային, երաժշտական միջոցառումների կազմակերպմանը։ Այժմ երաժշտական գործիքներ է ստեղծում կամ էլեկտրական մասեր, որոնք ներառվում են գործիքների մեջ։ Նաև աշխատում է մանկավարժական նորարարությունների հետ, փորձում է գտնել ուսուցանելու նոր միջոցներ և մեթոդներ։

-Մի կոլումբիացի ընկերուհի ունեմ, որն այստեղ էր՝ Երևանում։ Գայետանին (արմատներով հայ ընկերս է, որի հետ հիմա Հայաստանում եմ) ասացի, որ ցանկանում եմ իրեն այցելել, նա էլ ասաց, որ պատրաստվում է հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին գալ Երևան։

Սկզբում գալիս էի Հայաստան հանգստանալու, Գայետանին տեսնելու և ուղեկցելու համար։ Արդեն տասը տարի է, ինչ գիտենք իրար։ Ծանոթացել ենք համալսարանում մագիստրատուրայի ժամանակ։ Ավարտելուց հետո երկու տարի միասին բնակարան ենք վարձել և հետո էլ պահել ենք կապը, քանի որ մոտ ենք ճաշակներով։

Ինչպես ասացի, սկզբում նպատակս ուղղակի տուրիզմն էր։ Ընդհանրապես չէի պատրաստվել այս ճանապարհորդությանը․ անձնագրիս ժամկետն անցել էր, այստեղ գալուց հինգ օր առաջ միայն ստացա նորը։ Երբ եկա, ոչ մի բան չգիտեի․ ոչ փոխարժեքը, ոչ ինչ-որ մեկի, ոչինչ։ Բայց հետո ես շատ բան իմացա տեղացիների մասին, իսկապես շատ հաճելի մարդիկ են։

Մեր լավ ընկերոջը՝ Ալբերտին (ասում ենք ընկեր, բայց փոքրիկ պապիկ էր), հանդիպեցինք մսամթերքի խանութի մոտ։ Նա մոտեցավ, խոսեց մեզ հետ և ձեռքով տարօրինակ շարժում արեց՝ հասկացնելով, որ կանչում է խմելու։ Սկզբում չէինք հասկացել՝ կեսօրին ու խմելո՞ւ։ Որոշեցինք փոխարենը գնալ հաց ուտելու։ Շատ լավ ժամանակ անցկացրինք, հաճելի և զվարճալի անձնավորություն էր։ Ամբողջ ընթացքում քայլեց մեզ հետ, որ ուտելու տեղ գտնենք, և ամեն անգամ, երբ ինչ-որ բան էր առաջարկում, մեզ դա շա՜տ էր թվում․ դե, Իջևանը մսի մայրաքաղաքն է։ Այնտեղ միայն միս կար։

Ծանոթացա նաև նորարարական կողմի հետ։ Ֆեյսբուքում տեսա թվային արվեստի և ինձ հետաքրքրող այլ թեմաների շուրջ միջոցառումներ, որոշեցի կապվել կազմակերպիչների հետ։ Երևանում ծանոթացա Arloopa-ի հիմնադիրների հետ, որոնք ասացին, որ ցանկանում են Փարիզում մասնաճյուղ բացել, և միգուցե կկարողանանք միասին աշխատել։ Հետաքրքիր էր տեսնել, թե այդ ամենն ինչպես է աշխատում, և ինչու ոչ, տեսնել մի բան, ինչը Փարիզում չկա։ Սկզբում ներկայացրին իրենց ապրանքը, բայց ես ասացի, որ գնելու նպատակով չեմ եկել, եկել եմ տեսնելու, թե ինչ են անում։ Մեկուկես ժամ անց մենք արդեն խոսում էինք փիլիսոփայությունից, հոգեբանությունից, հասարակությունից։ Իրենք տնտեսապես զարգացող կազմակերպություն են, աշխատում են միջազգային շուկայի համար՝ ԱՄՆ, Ռուսաստան, և երկու ժամ ծախսեցին ուղղակի զրուցելով անծանոթի հետ։ Փարիզում այսպիսի բան չէիք տեսնի, երբե՛ք։ Շատ տարբերություններ և նմանություններ կան այս երկու երկրների միջև։ Օրինակ՝ Իջևանում, մարդիկ միասին գնումներ են անում, միասին ճաշում են, միասին զբոսնում։ Մսի խանութի դիմաց 5-6 հոգի կանգնած զրուցում էին, ինչը Ֆրանսիային բնորոշ չէ։

Փարիզում մի վայր կա՝ hackerspace, որտեղ մարդիկ տեխնոլոգիական ոլորտին են ծանոթացնում մեկը մյուսին, նոր բաներ սովորում և սովորեցնում՝ չվճարելով որևէ գումար։ Այստեղ գտա նմանատիպ մի վայր և մի քանի օր Երևանում ու Իջևանում զբոսնելուց հետո՝ օրական մոտ չորս անգամ հանդիպում էի տարբեր ոլորտների ներկայացուցիչների՝ վիրտուալ իրականությամբ զբաղվողների, Թումոյից եկածների, էքսպերիմենտալ երաժիշտների։ Մարդկանց հետ շփվելու ընթացքում որոշեցինք նաև համագործակցել, միգուցե փառատոններ կազմակերպել, օրինակ՝ Բյուրականում։

Հարցազրույցը վարեցին Անետա Բաղդասարյանը և Անուշ Դավթյանը

Արմանը ԵՊՀ-ի արևելագիտության ֆակուլտետի 2-րդ կուրսի ուսանող է, բռնցքամարտի Եվրոպայի արծաթե և բրոնզե մեդալակիր։ 18-ամյա Արմանը 8 տարեկանից սկսել է զբաղվել բռնցքամարտով. «Հայրս բռնցքամարտիկ է եղել, մանկուց սիրել եմ բռնցքամարտը և միշտ իմացել եմ, որ հենց այս մարզաձևով եմ զբաղվելու»։

Սակայն նրա առաջին սպորտաձևը եղել է լողը։ 2 տարի զբաղվել է լողով. «Լողով կամ ֆուտբոլով զբաղվելը, իմ կարծիքով, անհրաժեշտ պայման է բոլոր բռնցքամարտիկների համար»։

Առաջին անգամ Արմանը հանդես է եկել Հայաստանի առաջնությունում, սակայն մինչ այդ նրան ոչ ոք այդ ասպարեզում չի տեսել. «Ես կարելի է ասել նորություն էի բոլորի համար, որովհետև կողմնակի մրցումներ չեմ ունեցել. առաջինը հանդես եմ եկել Հայաստանի առաջնությունում, իսկ երկրորդը՝ Եվրոպայի»։

Հիշում է՝ 12 տարեկան էր, Եվրոպայի առաջնության կիսաեզրափակիչն էր, պետք է մենամարտեր թուրք մարզիկի հետ. «Այդ առաջնությունում մեր մարզիկներից 3-ը թուրքի հետ էին մրցում. «Ընկերս պարտվեց՝ զոհ գնալով անարդարությանը, տեսնելով դա և զսպելով հուզմունքս կարողացա սթափվել և մտնել ռինգ։ Շատ մեծ դժվարությամբ և վնասվածքներով հաղթեցի մրցակցիս։ Դա մեծ ուրախություն էր թե՛ իմ, թե՛ ամբողջ թիմի համար»։

Արմանի կարծիքով բռնցքամարտում ամենաբարդը հոգեբանորեն տրամադրվելն է, բայց ոչ թե ամեն մենամարտից առաջ, այլ ընդհանրապես. «Ոչ մի սպորտսմեն չի մտնում կռվելու և մտածում, որ հիմա քիթս կջարդեն կամ ուղեղի ցնցում կստանամ. ոչ ոք բռնցքամարտիկի չափ մարտից առաջ անհանգստանալու պատճառ չունի։ Պետք է կարողանաս կտրվել աշխարհից և քեզ համար ստեղծես բռնցքամարտիկի հոգեբանություն. դու բռնցքամարտիկ ես ու վերջ»։

Ինչպես գրեթե բոլորի, այնպես էլ մեր հերոսի մոտ առավոտյան, երեկոյան, մարզումներից առաջ և հետո լինում է ցանկություն՝ ավարտելու սպորտում սկսածը. «Հիասթափություն բոլորի մոտ է լինում՝ հատկապես հայ բռնցքամարտիկների, որովհետև դրսում խտրականությունը շատ մեծ է հայերի նկատմամբ. մենք կամ պետք է առավելագույն միավորներով հաղթենք, կամ մեր ձեռքը ռինգում չեն բարձրացնի. այլ տարբերակ լինել չի կարող՝ համենայնդեպս, բռնցքամարտում։ Դրա համար մենք հույսներս դնում ենք միայն ու միայն մեր ուժերի վրա»։

Իսկ թե ո՞րն է ամենաարժեքավորը ինչ տվել է իրեն բռնցքամարտը՝ դժվարանում է ասել, որովհետև և՛ տվել է, և՛ վերցրել. «Կարծում եմ ավելի շատ տվել է։ Եթե չզբաղվեի սպորտով, պետք է անիմաստ ժամանակ վատնեի, ծխեի, խմեի (ինչպես երիտասարդության մեծամասնությունը), դրա փոխարեն բոլոր ասպարեզներում ձեռք բերեցի պայքարելու ունակություն»։

Արմանն այլ նախասիրություններ էլ ունի. սիրում է ընթերցել, երաժշտություն, արվեստ՝ ամեն ինչից էլ գաղափար ունի։ Ապագայի վերաբերյալ աշխատում է պլաններ չկազմել, որովհետև հանգամանքները միշտ խանգարում են, սակայն ունի մեկ նպատակ. մի քանի ամիս է, ինչ չի մարզվում ձեռքի կոտրվածքի պատճառով. «Պետք է գնայինք Թուրքիա՝ Եվրոպայի առաջնությանը մասնակցելու, բայց վնասվածք ստացա։ Վիրահատությունից հետո պետք է վերսկսեմ մարզումներս»։

Բռնցքամարտը Արմանի համար չի կարող ապրուստի միջոց լինել, որովհետև միայն գումարի համար կռվելը իր համար չէ, միշտ չի ընդունել դա. «Եթե գա մի օր, երբ ես զգամ, որ այլևս չեմ սիրում իմ աշխատանքը և սպորտով զբաղվում եմ միայն գումար վաստակելու համար՝ առանց վարանելու կթողնեմ այն»։

Իսկ նրանց, ովքեր նոր են սկսում զբաղվել բռնցքամարտով, Արմանը խորհուրդ է տալիս ուսումնասիրել և օրինակ վերցնել նախկին բռնցքամարտիկներից, քանի որ մերօրյա բռնցքամարտը ավելի շատ դարձել է գումար աշխատելու միջոց, քան սպորտաձև։ Ներկայիս բռնցքամարտիկներից առանձնացնում է Վասիլի Լոմաչենկոյին. «Նա, իմ կարծիքով, կատարյալ բռնցքամարտիկ է թե՛ մարտաոճի, թե՛ հոգեբանության առումով։ Հիմա նույնիսկ վատաբանում են իրար շոու անելու և գումար վաստակելու համար։ Մուհամեդ Ալին էլ էր այդպես վարվում, բայց նա դա անում էր իր հակառակորդներին հոգեբանորեն ճնշելու համար։ Նախկինում բռնցքամարտի մեջ հոգի կար, իսկ որտեղ գերակշռում է գումարը, այնտեղ ստեղծվում է շոու, իսկ շոուն արհեստական երևույթ է, որտեղ բացակայում է հոգին»։

Վերջում Արմանը հավելեց, որ միշտ էլ կլինեն մարզիկներ, ովքեր անվերապահորեն կնվիրվեն այս լեգենդար մարզաձևին, որն, իր կարծիքով, ավելի շատ գիտություն է։