Հարցազրույց Մարին տատիկի հետ

-Մարին տատիկ, դուք երգչուհի Նարինե Դովլաթյանի տատիկն եք, արդյո՞ք դա պարտավորեցնող է:

-Այո, ո՛չ թե պարտավորեցնող, այլ հպարտացնող, որ այդպիսի թոռնուհի ունեմ ու ես էլ պարապում եմ իր հետ: Նարինես իմ թոռնիկն է, ես պահել ու մեծացրել եմ նրան, սովորեցրել այն ամենը, ինչ գիտեմ: Երգելը սովորեցրել եմ, երգել է ինձ հետ: Երգելու ժամանակ անգամ մարդիկ են լսել և հարցրել , թե`  ով  է քեզ սովորեցրել երգել, իսկ նա ասել է` իմ Մարին տատիկը: Չորս տարեկանից իր հետ պարապել եմ:

-Ձեր ընտանիքում արդյոք եղե՞լ են երգիչներ: Ումի՞ց է ժառանգել Նարինեն երգելու կարողությունները:

-Մեր ընտանիքում շատ կային երգիչներ՝ ես, եղբայրս: Միշտ մեր տանը երգն անպակաս է եղել: Մենք մանուկ հասակից երգել ենք, ու մեզնից էլ ժառանգել են մեր թոռները: Նա հարցազրույցների ժամանակ նույնպես չի թաքցնում, որ ես եմ սովորեցրել նրան երգել: Հիշում եմ, մեր դպրոցում կար երգի և պարի համույթ, որի ղեկավարը ես էի, նաև ինձ առաջարկում էին ուսումս շարունակել  Եղեգնաձորում:

-Ես լսել եմ, որ ձեր տանը կա գրադարան, և դուք կրթված կին եք:

-Այո, դա ճիշտ է: Ես ունեմ շատ գրքեր: Դրանք հիմնականում իմ պատշգամբում են: Անգամ սիրում եմ գրքեր կարդալուց  հետո տպավորություններս գրել: Ես միշտ ամեն ինչում եղել եմ առաջինը, ձգտել բարձունքների:

-Իսկ ունեցե՞լ եք երազանքներ, որոնք չեն կատարվել:

-Այո, ցանկանում էի սովորել, բայց  չկարողացա, քանի որ հորս աքսորեցին, ու մայրս միայնակ  չկարողացավ չորս երեխաների ուսման տալ:

-Իսկ  ի՞նչ  էիք ուզում դառնալ:

-Մանկավարժ, ցանկանում էի ունենալ լեզվի և գրականության ուսուցչուհու որակավորում:

-Լավ , շնորհակալություն հարցազրույցի համար:

-Տու էլ ապրես, Սոնա ջան, մըկը իմ թայը վիրն էլ խարցուցես, մե բառ չինը ասի: Արդեն ութանասուն չորս տարեկան եմ, է:

-Դե, քեզ առողջություն ու երկար տարիների կյանք, Մարին տատի:

Զրույցը վարեց Սոնա Թումանյանը

 

Հարցազրույց բանաստեղծ և նկարիչ, ուսուցիչ, լրագրող, պատվավոր ջուջևանցի Զավեն Պետրոսյանի հետ:

-Կուզենայի ասեք` ինչո՞վ եք զբաղվում և ինչպե՞ս եք կարողանում համատեղել արվեստը, պոեզիան, դպրոցը, առօրյա հոգսերը… 

-Իհարկե, շատ բարդ է, բարդ է համադրելը, գլուխ հանելը այդ ամեն ինչից, բայց արվեստագետը պարտավոր է գլուխ հանել, ժամանակ գտնել: Ես ասում եմ պարտավոր է, որովհետև Աստված է տվել իրեն այդ շնորհքը, և ինքը չի կարող հրաժարվել այդ հաճելի բեռից, այդ մեծ ծանրությունից, որը, սակայն, անհրաժեշտ է ոչ միայն իրեն, այլ նաև ուրիշներին: Ահա ինչու ես կարողանում եմ ժամանակ գտնել, կարողանում եմ անքուն մնալ, որպեսզի մուսան արթուն լինի: Քանի որ եթե մուսան արթուն է, ես ստիպված եմ արթուն լինել ու կատարել մուսայի կամքը: Իհարկե, չասենք, թե մուսան հին հասկացություն է, որովհետև մշտապես իր էությամբ կա, մեր ներշնչանքն է, Աստծո տված այդ ծանր, գեղեցիկ, հաճելի և անհրաժեշտ բեռի ներկայությունն է:

-Իսկ ձեզ համար ավելի հարազատ եք համարում նկարչությո՞ւնը, թե՞ պոեզիան:

-Ե’վ պոեզիան, և’ նկարչությունը ինձ հարազատ են, որովհետև ես եմ իրենց հարազատ, իսկ հարազատությունը չի կարելի փոխել կամ անտեսել: Երկու մուսաներն էլ ինձ հետ են միշտ, ամբողջ կյանքում ես չեմ ունեցել այնպիսի պահեր, որ միայն մեկի ներկայությունը զգամ: Միասնական են, պատկերավոր ասած, նրանք այն երկու գծերն են, որոնց վրայով սլանում է իմ գնացքը, այսինքն` ես: Կարծում եմ կան գնացքներ նաև միագիծ, բայց ինձ համար այս երկու զուգահեռ գծերն են եղել ու կան, ու ես ընթանում եմ նրանց վրայով մինչև իմ վերջին կայարանը:

-Խոսեցիք մուսաների մասին: Բայց պետք են նաև շարժառիթներ, որ այդ մուսաները գան, և յուրաքանչյուր արվեստագետ ունենում է իր ներշնչանքի աղբյուրները, իսկ ինչպիսի՞ն է կամ ինչպիսի՞ք են դրանք:

-Մուսաները հենց իրենք են շարժառիթներ, բայց երևի թե իրենց ևս ոգեշնչում է պետք: Եթե մուսաները վերացական են, ընդունենք որպես ներշնչանք, այդ ներշնչանքները ևս պետք է ունենան աղբյուրներ: Իհարկե դա մեկը չէ, թերևս չկա արվեստագետ, որ ունենա ներշնչանքի միայն մեկ աղբյուր: Մաքուր, զուլալ ակունքներ են անհրաժեշտ, ու ես, փառք Աստծո, ունեցել եմ, ունեմ և համոզված եմ, որ կունենամ այդպիսի ներշնչանքի աղբյուրներ: Ինձ հանար հիմնականում մեր այս գեղեցիկ հայոց բնությունն  է մի զուլալ ու անսպառ ակունք: Յուրաքանչյուր ակնթարթ բնությունը յուրովի է բացում իրեն, յուրովի է իր գեղեցկությունները մատուցում, կամ գուցե չի մատուցում, արվեստագետն ինքն է դրանք տեսնում, այդ է հենց արվեստագետի տարբերությունը, այսպես ասած, սովորական մարդկանցից:

Երկրորդ ներշնչանքի այդպիսի ակունք ինձ համար եղել ու մնում է կին արարածը, որպես և’ հակառակ սեռի ներկայացուցիչ, որ ինքնին ձգողական ուժ ունի էն գլխից, և’ միևնույն ժամանակ, իսկապես որպես գեղեցկության մարմնավորում:

Ներշնչանքի աղբյուրներ են նաև մեծ արվեստագետների ստեղծագործությունները, նրանց կյանքը, որոնք և’ իրենց խենթություններն ունեն, և’ իրենց գիտակցական ու զգացական հսկայական այն պաշարը: Էլի կարելի է շարունակել, բայց հիմնական ներշնչանքի աղբյուրները, կարծում եմ, այս երեքն են` բնություն, կին, արվեստ:

-Իսկ արվեստի բնագավառում ունեցե՞լ եք այնպիսի մի կուռք, որին ինչ-որ ժամանակ ուզեցել եք նմանվել, կամ որը ձեզ համար գերադասելի է բոլորից:

-Կուռք չասեմ, չեմ սիրում այդպես անվանել, պարզապես ասեմ, թե որ արվեստագետին եմ առավել շատ սիրել: Շատ եմ սիրել դպրոցական հասակից Մարտիրոս Սարյանի արվեստը, ոգեշնչվել նրանով: Ֆրանսիական իմպրեսիոնիստներին եմ շատ սիրել ու շատ մեծամեծ արվեստագետների, որ հնարավոր չի նաև թվարկել: Վարդգես Սուրենյանցին էլ կուզենայի նշել, որովհետև մոտ է իմ սրտին նրա արվեստը: Վարդան Մախոխյանին եմ շատ սիրել, ծովանկարիչ Այվազովսկուն: Մեր մանրանկարիչները ևս ինձ համար եղել են մեծ ներշնչանքի աղբյուր:

-Ո՞ր տարիքից եք զգացել, որ հենց արվեստն է ձերը, և ե՞րբ եք սկսել լրջորեն զբաղվել նկարչությամբ:

-Հենց դպրոցական տարիներից, վաղ մանկությունից, կարող եմ ասել, արվեստագետը արթնացել է իմ մեջ: Հիշում եմ երրորդ դասարանից արդեն, այսինքն տասը տարեկան, սկսել եմ ստեղծագործել ինքնուրույն և’ պոեզիայի, և’ նկարչության բնագավառում: Համոզված եմ, որ ամենամեծ դրդապատճառը հենց սերն է, սերը, առանց որի չի լինի:

-Երբ ինչ-որ բանաստեղծություն եք գրում, չե՞ք փորձում ձեր հույզերը արտահայտել նաև գույների միջոցով, կամ հակառակը:

-Առանձնապես չեմ զգացել նույն թեման, նույն պատկերը պոեզիայում և նկարչության մեջ: Փորձել եմ այն, ինչ որ պետք է արտահայտել գույներով ու գծերով, արտահայտել այդպես, ինչը որ բառերով, պոեզիայի լեզվով` արտահայտել այդպես:

-Դուք աշխատում եք նաև որպես ուսուցիչ ու ամեն օր շփվում եք երեխաների հետ: Ինչպիսի՞ն է նրանց վերաբերմունքը արվեստին, գրականությանը, արդյո՞ք հետաքրքրվածություն կա: 

-Իհարկե, հետաքրքրվածություն կա, և առաջին ապացույցը հենց դու ես, բայց ցավոք, քիչ են հետաքրքրված աշակերտները, քանի որ մեր օրերում տեխնիկական զարգացվածությունը խլել է այդ ժամանակը և ցանկությունը հետաքրքրվելու:

-Ե՞րբ եք ձեր առաջին գիրքը տպագրել, հիմա քանի՞ գիրք ունեք տպագրած:

-Թերթերում շատ տպագրվելուց հետո միայն 1999 թվականին տպագրվեց իմ առաջին ժողովածուն, ինչ-որ տեղ կարելի է ասել, ուշացած, բայց և ոչ շատ ուշացած: Ինչպես որ առաջաբանում գրել էր ճանաչված արձակագիր և բանաստեղծ Մկրտիչ Սարգսյանը, զարմացել էր, թե ինչպես է, որ մինչ այժմ այս հեղինակը գրքեր չունի: Այնուհետև երկրորդ ժողովածուս տպագրվեց նույն թվականին, հաջորդը` 2001 թվականին, չորրորդ ժողովածուս արդեն մի քիչ ուշ` 2008 թվականին: Դրանից հետո տպագրվեցին երկու ալմանախներ, որոնցում ներկայացված էին իմ բանաստեղծական շարքերը, իսկ հաջորդ ժաղովածուն համոզված եմ, որ այս տարի` 2016 թվականին պետք է լույս տեսնի:

-Ի՞նչ եք կարծում, այսօր բանաստեղծը կամ նկարիչը, զբաղվելով միայն ստեղծագործական աշխատանքով, կարո՞ղ է իր ընտանիքին ապահովել:

-Իհարկե, շատ դժվար է այս մեր օրերում բանաստեղծը կարողանա իր ստեղծագործությամբ ընտանիք պահել, նոր գրքեր տպագրել: Իմ դեպքում չեմ կարծում, որ հնարավոր լինի: Ես չունեմ այդ հնարավորությունները, մանավանդ որ ապրում ենք այստեղ` գյուղում, և բավականին դժվարություններ կան մայրաքաղաքի հետ շփվելու, գրական աշխարհի հետ ուղղակի շփումների: Իհարկե, հեռվից հեռու կան այդ ստեղծագործական շփումները, բայց հեռվից բավական դժվար է: Այնուամենայնիվ, դրա փոխարեն ես ահա աշխատում եմ դպրոցում, երբեմն-երբեմն նկարներ եմ վաճառում և իհարկե զբաղվում եմ նաև գյուղատնտեսությամբ:

-Իսկ ցուցահանդեսներ ունեցե՞լ եք:

-Իհարկե, ցուցադրվել են, և’ անհատական ցուցահանդեսներ եմ ունեցել, սկսած դեռևս ուսանողական հասակից, այն ժամանակ դեռ մանկավարժական համալսարանի երրորդ կուրսի ուսանող էի, երբ իմ անհատական ցուցահանդեսը բացվեց, որին ներկայացված էին իմ բանաստեղծությունները ևս: Հետագայում ունեցել եմ բազմաթիվ անհատական ցուցահանդեսներ մեզ մոտ, Նոյեմբերյանում, Իջևանում, Երևանում, մասնակցել եմ նաև զանազան ցուցահանդեսների: Նաև բազմաթիվ գրքեր եմ նկարազարդել, ձևավորել, որը նույնպես շատ հետաքրքիր բնագավառ է:

Սիրում եմ իմ վրձինները, որոնք երբեմն թվում է ինձնից խռովել են, իրենք գործազուրկ են լինում ժամանակ առ ժամանակ, ու այդ ներքին «գանգատները» ես զգում եմ: Ահա թե ինչու ինձ մեղավոր եմ զգում իմ վրձինների, իմ ներկերի առաջ:

-Բացի դպրոցում աշխատելուց ու ստեղծագործելուց, է՞լ ինչով եք զբաղվում:

-Իհարկե, տարիներ շարունակ ու հիմա էլ լրագրողական գործունեությամբ զբաղվում եմ, ոչ նախկին ակտիվությամբ, բայց սիրել եմ դեռևս դպրոցական տարիներից ու հիմա էլ ներկայացնում եմ հոդվածներ, նաև բանաստեղծություններ, որոնք երբեմն հոդվածային, հրապարակախոսական բանաստեղծություններ  են:

-Ո՞ր թերթում եք աշխատել:

-Դեռևս դպրոցական տարիներին կապված էի «Պիոներ կանչ»  թերթի հետ, որտեղ էլ հենց առաջին անգամ և’ նկարչական աշխատանքը, և’ բանաստեղծությունն է տպագրվել: Զանազան թերթերի եմ թղթակցել, բայց հիմնականում մեր շրջանային «Ծիածան» թերթում եմ աշխատել, եղել եմ լրագրող, հետո նաև գրական բաժնի վարիչ: Կատարել եմ նաև թերթի ձևավորումներ ու գրել գուցե հարյուրավոր հոդվածներ:

-Իսկ ձեր երեխաները ունե՞ն այդ ստեղծագործական ձիրքը և լրջորեն զբաղվո՞ւմ են դրանով:

-Չեմ կարծում, որ լուրջ զբաղվեն, ինչպես որ ցույց է տալիս իրենց մինչև այսօր ունեցած վերաբերմունքը, իրենց մոտեցումը: Բայց ընդունակություններ ունեն իմ տղաները, սակայն նրանք կյանքում ընտրեցին այլ ուղղություն, այլ բնագավառ: Ժամանակը ցույց կտա, միգուցե  մի օր էլ մուսաները դրդեն նրանց ստեղծագործել:

Հարցազրույցը վարեց Անահիտ Իսրայելյանը