Այս անգամ հարցազրույց վարեցի Կապանի Ալ. Շիրվանզադեի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, դերասան Արթուր Գաբրիելյանի հետ:

-Արթուր, ինչպե՞ս սկսվեց ձեր ու թատրոնի սիրավեպը:

-Սկսվեց սրանից շատ-շատ տարիներ առաջ, երբ իմ՝ Երևանի Դ.Վարուժանի անվան դպրոցում ստեղծվեց «Առլեքին» թատրոն-ստուդիան: 8-րդ դասարանում էի, միշտ մաթեմատիկայի դասերից փախչում էի, գնում և փորձերն էի նայում: Հետո 9-րդ դասարանում ես էլ ստացա փոքրիկ դերեր, ու իմ հրապուրանքը դարձավ ճակատագիր, կյանքի ուղի, նպատակ: Դա երևի եկավ լրացնելու իմ մանկության տարիների մեծ հրապուրանքը, երբ մութ ու ցուրտ տարիներին, երբ դեռ մանկապարտեզի տարիքի էի, իմ մայրը գրեթե ամեն շաբաթ ինձ տիկնիկային թատրոն էր տանում:

-Իսկ ինչպե՞ս հայտնվեցիք Կապանի թատրոնում:

-Կապանի թատրոնում հայտնվեցի 2012 թվականին զինորական համազգեստով իմ կուրսղեկի՝ Հրաչյա Աշուղյանի շնորհիվ: Նա ասել էր Կապանի թատրոնի տնօրեն Կամո Արզումանյանին, որ իր ուսանողը ծառայում է Կապանում, և Կամո Արզումանյանի ցանկությամբ և գրությամբ նախարարից ստացվեց հրաման՝ ինձ թույլատրել մասնակցել թատրոնի փորձերին և ներկայացումներին, թատրոնի գործունեությանը: Ու ծառայության ավարտից հետո, Կամո Արզումանյանից ստացա հրավեր որպես դերասան աշխատել թատրոնում: Ես շատ էի կապվել թատրոնի հետ, ու քանի որ ինձ հետ կապվել էր նաև թատրոնի ողջ ստեղծագործական անձնակազմը, մնացի Կապանի թատրոնում:

-Գիտեմ, որ Ձեզ կոչում են Արտիստ: Որտեղի՞ց առաջացավ այդ մականունը:

-Արտիստ ինձ առաջինը կոչեց ծառայակից ընկերս, և այդպես դարձավ մականուն: Ճիշտն ասած, սկզբից ինձ համար վախեցնող մականուն էր՝ կրել այդ մեծ կոչումը, հատկապես, երբ բոլորը համընդհանուր ինձ Արտիստ էին դիմում: Իսկ հիմա, փառք Աստծո, դերերովս կարողանում եմ արժանի լինել այդ պատասխանատու կոչմանը:

-Թվեք ձեր մարմնավորած լավագույն կերպարներին:

-Սիրում եմ իմ բոլոր դերերը: Դրանք իմն են, իմ ստեղծածը, ես եմ արարել, միս ու արյուն տվել և առանձնացնել մեկը մյուսից չեմ կարող: Յուրաքանչուր կերպարում մեկը մյուսից յուրահատուկ զգացում, հաճույք եմ ստացել: Սիրում եմ բոլոր կերպարները. թե Կուլիգին՝ Օստրովսկու «Ամպրոպում», թե Գաբրոն՝ Շիրվանզադեի «Եվգինեում», Համհարզ՝ «Գարեգին Նժդեհում» և այլն:

-Դասավանդում եք Երևանի Թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի Գորիսի մասնաճյուղում, ինչպիսի՞ կադրեր կան այնտեղ:

-Այո: Գորիսի մասնաճյուղի դերասանական արվեստ բաժնում հուսադրող է իրավիճակը: Այսօրվա ուսանողներից արդեն երկուսը խաղում են թատրոնի խաղացանկային ներկայացումներում: Կրթական առումով մասնագետների կարիք չունենք. լավագույն մասնագետներն են դասավանդում: Գորիսի մասնաճյուղի շրջանավարտներից երեք հոգի արդեն աշխատում է թատրոնում: Ի դեպ, նրանցից մեկը շուտով կզորացրվի և կմիանա մեզ: Նաև ունենք Կապանի արվեստի դպրոց, որի սաները կապված են թատրոնի հետ:

-Իսկ ձեր երազանքների կինը ինչպիսի՞ն է:

-Ինձ համար չկա մտացածին ինչ-որ իդեալական կերպար: Ընդամենը մեկ բան է պետք. լինի իմը հոգով, մտքով, մարմնով: Լինի իմ ընկերը, իմ կինը, իմ սրտակիցը, իմը:

Ահա այսպիսի անկեղծ զրույց Արթուրի հետ: Կհանդիպենք շուտով նոր կյանքի պատմությամբ:

Ժամանակը վավերագրելու համար էր, որ մարդիկ ստեղծեցին ֆոտոապարատը։ Ամենասկզբում այն ոչ մի կապ չուներ մեր սերնդի ֆոտոապարատների հետ, իսկ ոչ վաղ անցյալում՝ 80-ական թվականներին, լուսանկարներն արվում էին շատերիս անծանոթ ժապավենների միջոցով, անցնում քիմիական մշակում, ու ստացվում էին կամ՝ ոչ։

Լուսանկարիչ Գագիկ Գասպարյանի առաջին անհատական ցուցահանդեսն իրենով ժապավենային հիշողությունների շարք էր՝ վավերագրած լուսանկարչի կյանքն ու աշխատանքը 1980-ական թվականներին։ Ասում է, թե որևէ ժանրային սահմանափակում չի տվել ցուցադրված լուսանկարներին, ընտրել է իրարից տարբերվող լուսանկարներ, աշխատել է համապատասխանեցնել դրանք խորագրին՝ «Հիշողության ձեղնահարկ»:

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Ցուցահանդեսն առիթ էր՝ ծանոթանալու լուսանկարչի շուրջ 30 տարվա աշխատանքային գործունեությանը։

Ճանապարհի սկիզբը․․․

Լուսանկարը` Գագիկ Գասպարյանի

Ծնվել եմ 1958 թվականին Երևանում։ Լուսանկարել սկսել եմ երևի 12-13 տարեկանից, երբ իմ ցանկությամբ ծնողներս ֆոտոապարատ նվիրեցին։

Տեխնիկումում և Մանկավարժական համալսարանում կամավոր լուսանկարում էի անցկացվող միջոցառումները։ Ստեղծել էի սեփական սարք՝ լուսանկարներս քիմիական մշակման ենթարկելու համար։ Համալսարանում քիմիա էի սովորում, ինչն ինձ շատ էր օգնում։ Այսօր այդպես չէ, բայց մի ժամանակ լուսանկարչությունն ու քիմիան իրար հետ սերտ կապի մեջ էին։

Լուսանկարը` Գագիկ Գասպարյանի

Ավարտելուց հետո անմիջապես աշխատանքի անցա որպես լուսանկարիչ։ Հեռուստատեսություն, մամուլ․․․ Արտահաստիքային լուսանկարիչ էի աշխատում մի քանի թերթերում։

Ռեպորտաժների նկարահանումների ժամանակ օգտվում էի առիթից ու լուսանկարներ անում անձնական արխիվիս համար։

Այդ արխիվից ցուցադրության էին դրված Ֆրունզիկի, Ազատ Գասպարյանի և ուրիշ հայտնիների լուսանկարներ՝ նկարահանման հրապարակից։

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Կյանքը՝ լուսանկարներում․

Միշտ փորձել եմ նկարել այն ամենը, ինչ հետաքրքիր է, գեղեցիկ։ Չեմ առանձնացրել որևէ ուղղվածություն ու չեմ սահմանափակել ինձ։

Մինչ օրս հիշում եմ այն կադրերը, որ կորցրել եմ կամ չեմ հասցրել նկարել։ Դեպքեր են եղել, երբ ժամերով սպասել եմ, որ լույսը լինի այնպիսին, ինչպիսին ես եմ ուզում։ Այսօր մարդիկ ամեն ինչ հեշտացրել են, այնինչ տեսախցիկի հետ ճիշտ է պետք աշխատել, տեսնել այն վերջնարդյունքը, որ ուզում ես ստանալ, որոշել դիրքը, լույսը։ Այսօր մարդիկ ամեն ինչ տեխնիկային են թողել։ Այսպես ճիշտ չէ։

Ցուցասրահում ներկայացված նկարներից մեկին նայելիս Գագիկ Գասպարյանը մի պահ նորից իր հիշողության ձեղնահարկ բարձրացավ․

-Իրականում արտառոց ոչինչ չկա լուսանկարում, սովորական կրկեսային ներկայացում է, բայց ես հազիվ փրկվեցի լուսանից, որն ինձ վրա հարձակվեց լուսանկարելու պահին։ Մեզ մի բարակ ցանց էր բաժանում ու, կողքիս կանգնածները հազիվ հրեցին ինձ։

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Նման մի դեպք էլ եղավ ավտոմրցարշավ նկարելու ժամանակ։ Մի կին վարորդի խնդրեցի շրջանաձև պտույտ կատարել։ Կատարեց։ Մեկ կադրով ստացա լուսանկարն այնպես, ինչպես ուզում էի․ էմոցիաները, շարժումը , ամեն ինչ լավ էր։ Միայն դրանից հետո հասկացա, որ նման ցանկություններ այլևս չեն առաջանա․ երբ տեսախցիկը մոտեցնում էի աչքիս, տեսա, որ մեծ արագությամբ մեքենան պտույտ է գործելու այնտեղ, որտեղ ես էի կանգնած։ Արագ լուսանկարեցի ու հեռացա։ Մի վայրկյանից մեքենան կանգնեց իմ տեղում։

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Լուսանկարչի աշխատանքները հիմնականում սև ու սպիտակ են։ Ըստ նրա ՝ գույների հետ աշխատելը հեշտ է։ Գույներով ամեն ինչ էլ գեղեցիկ կլինի։

-Սև ու սպիտակն արդեն իսկ տրամադրություն է։ Անհրաժեշտ է ճիշտ աշխատել լույսի ու ստվերի հետ, որ այդ տրամադրությունն ամբողջական ու հասանելի լինի։

 Անհատական ցուցահանդես բացելու նպատակ վաղուց ուներ։ Ասում է՝ ամեն անգամ ինչ-որ պատճառով չէր ստացվում։ «Վերջին անգամ երկու- երեք տարի առաջ սկսեցինք աշխատել այս ուղղությամբ։ Նորից հետաձգվեց․․․․ Որոշել էի հրաժարվել, չեղարկել ամեն ինչ։ Բայց չարեցի»։

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Այսօր «Հիշողության ձեղնահարկ»-ը նվիրված է լուսանկարչի որդու՝ օպերատոր Մուշ Գասպարյանի և բոլոր լուսանկարիչների ու օպերատորների հիշատակին, ովքեր կյանքից վաղ են հեռացել։

Որդու մասին խոսելիս լուսանկարչի ձայնը դողաց, աչքերն էլ ավելի թախծոտ դարձան։ Ժամանակն էր նրան իր հուշերի ձեղնահարկում մենակ թողնելու։

-Տղաս իմ առաջին ու ամենաիսկական աշակերտն էր։ Երաժշտությամբ էր զբաղվել, բայց իրենը լուսանկարչությունն էր։ Սիրով ու հետաքրքրությամբ լսում էր այն, ինչ սովորեցնում էի։ Հետևում էր աշխատանքիս։ Ես էի նրա համար այս ճանապարհը բացել, բայց ինքն ընտրեց այն, ինչ ցանկանում էր անել։

Մասնագիտությամբ՝ հնագետ, գործունեությամբ՝ դասախոս, ուսուցչուհի, զինվորական, հեղինակ-կատարող, ընտանիքում ` օրինակելի և հոգատար մայր, կյանքում՝ անհավանական լավատես: Այլ խոսքով՝ Արմինե Հայրապետյան: 

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

-Ինչպե՞ս ստացվեց երաժշտության մուտքը Ձեր կյանք:

-Հավանական է, որ երաժշտությունը ծնվել է ինձ հետ, որովհետեւ այն ոչ մի վայրկյան չի դադարել իմ մեջ հնչելուց: Ես մեծացել եմ երաժշտասեր ընտանիքում, փոքր հասակում մորս հետ զրույցներն անգամ «մյուզիքլային» էին: Ծնողներս, թեպետ այլ մասնագիտության տեր էին, բայց հակում ունեին դեպի երաժշտությունը, ու դա փոխանցվեց ինձ: Հինգ տարեկանում արդեն հեռուստատեսային համերգների մասնակից էի: Հիշում եմ՝ Արեգ Լուսինյանը մի հաղորդաշար ուներ՝ «Երաժշտական այբուբեն» վերնագրով, որի նկարահանումները մեր մանկապարտեզում էին անցկացվում: Հետաքրքիր էր նաեւ մանկական օպերետում Ոսկե ձկնիկի դերում հանդես գալս:

-Ո՞րն է Ձեր ներշնչանքի աղբյուրը:

-Մինչեւ մայրանալս մտածում էի, թե ինչ անիմաստ կլիներ իմ կյանքը, եթե զավակներ չունենայի: Այս առումով երկու որդիներս ինձ համար կյանքի մեծագույն իմաստն ու ուժն են: Բայց աշխարհում չկա մի բան, որ չներշնչի ինձ: Երբ դու սիրում ես երկինքը, արևը, անձրևը, սիրում ես կյանքը, դա քեզ ոգեշնչում է, բայց կյանքի բացասական կամ դժվար կողմերը ևս կարող են ոգեշնչել՝ ծնունդ տալով արդեն թախծոտ, բարկացկոտ կամ ցավի երգերի:

-Դուք ասում եք՝ երգերը Ձեր կյանքի փուլերն են: Ի՞նչ փուլում եք հիմա:

-Դժվար է տարանջել՝ որ երգը որ փուլինն է: Գուցե զգացմունքների տեսանկյունից լինեն փուլային որոշ աստիճաններ: Տասնութ տարեկանում գրած երգեր ունեմ, որոնք հիմա այնքան ծանր են թվում, որ հազվադեպ եմ երգում: Իհարկե, պատանեկան տարիներին էմոցիոնալ վայրիվերումները շատ բնական են, բայց տարիների հետ գալիս են իմաստնությունն ու պատկերային մտածողությունը: Մի ժամանակ հայրս մայրամուտին մի ամպ էր ցույց տալիս ու ասում՝ նայիր, այն ամպի բարալիկ, ոսկե երիզը քեզ եմ նվիրում: Մարդ պիտի ունենա այս զգացողությունը, ընկալումը, այս «աչքը»՝ տեսնելու գույներն ու պատկերները:

-Մի առիթով ասել եք, որ պատանեկության տարիներին շատ հոռետես էիք, հիմա դարձել եք անհավանական լավատես: Ինչպե՞ս ստացվեց սա հատկապես այն դժվարություններից հետո, որոնցով անցաք Դուք:

-Քսան տարեկանում ես առողջական շատ լուրջ խնդիրներ ունեի, նույնիսկ կլինիկական մահ տարա, ինը տարի առաջ ավիավթարի պատճառով կորցրի ամուսնուս, ով ռազմական օդաչու էր… ժամանակի հետ սկսեցի արժևորել կյանքի ամենատարրական երեւույթները, շնչելու, սիրելու կարողությունները ու հասկացա, որ անգամ կորուստներից հետո մարդ պիտի ամուր պահի իր ողնաշարը ու մի պահ հարցնի ինքն իրեն՝ սա կորցրի, նրանից զրկվեցի, իսկ ի՞նչ ունեմ հիմա: Պետք է գնահատել այդ ունեցածը ու գիտակցել, որ դու պատասխանատու ես ոչ միայն քեզ համար, այլև ու նախևառաջ, քո զավակների:

-Ինչպե՞ս ընտրեցիք հնագետի մասնագիտությունը:

-Մասնագիտության գծով իրարից տարբեր շատ երազանքներ ունեի, ու երբ եկավ ընդունելության տարին, չգիտեի՝ ավելի շատ հնագիտությո՞ւն եմ նախընտրում, արևելագիտությո՞ւն, թե՞ իրավագիտություն: Բայց ընտրեցի հնագիտությունը, որովհետև դա այն մասնագիտությունն էր, որ իրենում ներառում էր մյուս բոլորը: Այն մարդկության հնագույն ժամանակներում եղած բոլոր մշակույթների ուսումնասիրությունն ու պատմության վերակերտումն է:

-Տարիներ առաջ՝  Նարկացու անվան հ. 137 դպրոցում աշխատելիս, Ձեր աշակերտներին խոստացել էիք այլևս երբեք չդասավանդել: Փաստորեն, ԵՊՀ-ն ստիպեց խախտե՞լ խոստումը:

-Ես իրենց ասել էի, որ եթե մտնեմ լսարան, ապա դա կլինի միայն ուսանողական, որովհետեւ իրենք շատ ծանր էին տանում դպրոցից հեռանալս: Իրականում ես չէի էլ ծրագրել երկար մնալ այնտեղ, քանի որ հնագիտական դաշտային աշխատանքներս շատ ակտիվ էին: Համալսարանում եմ արդեն ինը տարի, դասավանդում եմ «Հայաստանի հնագույն մշակույթը Հին Արեւելքի մշակույթների համատեքստում» առարկան: Նաև հույս ունեմ, որ խոստումները վաղեմության ժամկետ ունեն, որովհետև այսօր՝ իմ այդ խոստումից գրեթե քսան տարի անց, ես աշխատում եմ նաև «Արեգնազան» կրթահամալիրում՝ դասավանդելով հայոց պատմություն առարկան: Ես շատ եմ կարևորում աշխատանքը աշակերտների հետ և կարծում եմ, որ գիտակից մասնագետները պետք է կենդանի շունչ հաղորդեն իրենց առարկային: Այսօր դպրոցը դրա կարիքը շատ ունի: Կարծում եմ՝ յուրաքանչյուրս հյուր է կյանքում, ուստի այնպես քնքուշ պիտի ապրի, որ աշխարհը ժպտա իրենից հետո, ու եթե ուզում է գեղեցկացնել կյանքը, պիտի անձամբ սկսի այդ գործընթացը: Չէ՞ որ հրաշքները կատարվում են այն ժամանակ, երբ ինքդ ես ստեղծում ու հավատում դրանց:

-Այդ դեպքում ո՞րն է Ձեզ պատահած ամենամեծ հրաշքը:

-Մայրս… (Հուզվում է) Ես չէի լինի այն, ինչ կամ, եթե նա չկերտեր ինձ այսպիսին: Դժվար է մայր լինելը, հատկապես այն ժամանակ, երբ չկային այսօրվա հնարավորությունները, ու դու, որպես մայր, պիտի առօրյա հոգսերի հետ հասցնեիր երեխայիդ համար լինել և դերասան, և հեքիաթասաց, և ուսուցիչ, և հոգեբան, և միջնորդ՝ կյանքի կամուրջը անցնելու համար:

-Իսկ ի՞նչ ակնհայտ տարբերություններ կամ նմաննություններ կան աշակերտների և ուսանողների միջև:

-Ամեն սերունդ յուրահատուկ է: Ուսանողների մեջ ներքին ես-ի արթնություն կա, սա անկախության սերունդ լինելու գիտակցումից է, ինչը չկար խորհրդային տարիներին: Իսկ աշակերտը դեռ ընկալման փուլում է, ու նրա վրա ազդեցություն թողնելը ավելի հեշտ է: Հետևաբար շատ ավելի դժվար ու պատասխանատու է դպրոցահասակ երեխաների հետ աշխատելը:

-Ի՞նչ կպատմեք Ձեր զինվորական աշխատանքի մասին:

-Իմ ծառայությունը ԶՈւ-ում պայմանավորված էր կյանքիս հանգամանքների կտրուկ ու դրամատիկ փոփոխությամբ, բայց միևնույն ժամանակ, դա ապրածիս տրամաբանական շարունակությունն էր: Իմ ընտանիքում եղել են ու կան ռազմական օդաչուներ, զինվորականներ, ես մանկուց սիրել եմ համազգեստը և ընտանիքիս հետ միասին կապված եմ եղել հայոց ժամանակակից պետության կայացման բուռն գործընթացներին ոչ քաղաքական իմաստով: Սա յուրաքանչյուր քաղաքացուս բնական պարտքն է: Այս իմաստով ես փորձում եմ գիտելիքներիս ողջ պաշարը ի սպաս դնել բանակին՝ լինի դա վերլուծության, հաշվետվության, թարգմանչության, թե մեկ այլ աշխատանքի տեսքով:

-Ինչպե՞ս եք կարողանում համատեղել ու հասցնել այդ բոլորը:

-Դժվար է ասել: Օրվա վերջում՝ սպառված տուն հասնելիս, մի պահ մտածում եմ` չէի՞ կարող մի բան էլ պակաս անել: Բայց չէ, հասկանում եմ, որ չէի կարող, որովհետև այն ոլորտներում, որտեղ ներգրավված եմ, չկա անկարևոր բան: Շատերն արդեն գիտեն ձեռքիս ժամացույցը, որը մշտապես ինձ հետ է: Ես սարսափելի ճշգրիտ փորձում եմ համակարգել իմ գրաֆիկը, թեպետ երևանյան իրականության մեջ դա բարդ է, որովհետեւ մենք խնդիր ունենք առնվազն երթևեկության հետ: Հետևաբար սա ևս պետք է հաշվի առնել և նոր միայն համակարգել քո օրը, շաբաթը, ամիսը, տարին, երբեմն նույնիսկ երեք տարին: Բնական է՝ միշտ չի հաջողվում մնալ այդ գրաֆիկի մեջ, բայց պետք է փորձել հնարավորինս մոտ լինել դրա սահմաններին և իհարկե, դասավորել անելիքները ըստ կարևորության, իսկ ինձ համար ամենակարևորը ընտանիքն է: