anushmkrtchyan

Կյանքն ապրելու համար է

Շնչե՛ք, մարդիկ: Զգո՞ւմ եք: Զգո՞ւմ  եք, թե կյանքն ինչ միապաղաղ է դարձել: Ասում են, կյանքը սահմաններ չունի, բայց մարդիկ են այն սահմանափակում: Մարդիկ ձգտում են ամեն ինչ «քառակուսի» դարձնել:

Իսկ  ինչո՞ւ: Եթե կարելի է լինել «ուղիղ»-ի նման անսահմանափակ, ապա ինչո՞ւ լինել «հատված», որն ունի թե՛սկիզբ, թե՛ վերջ:

Ուղղակի փորձե՛ք նոր շունչ տալ կյանքին: Փորձե՛ք ուրիշ օդ շնչել : Պետք չէ ամենուրեք թթվածին փնտրել: Ուրիշ շնչելու բան գտե՛ք, մարդիկ: Դա շատ հեշտ է: Ուղղակի նայեք ձեր շուրջը ուրիշ աչքերով: Պարզապես դուրս հանեք ձեզ կապանքներից: Թույլ մի՛ տվեք, որ կյանքն իր օրենքներով իշխի ձեզ, դուք ինքներդ նոր օրենքներ մտցրեք կյանքի օրենսգրքում ու ստիպեք, որ ինքը ենթարկվի ձեր օրենքներին: Պարզապես փորձեք ուրիշ լինել ու կզգաք ուրիշ լինելու քաղցրությունը: Մի ձգտեք լինել բոլորի նման: Նմանությունը ձանձրույթ է առաջացնում:

Ուղղակի շնչե՛ք կյանքը: Թողե՛ք, որ այն թափանցի ձեր հոգու ամենահեռու հատվածներն ու ողողի լույսով ձեր էությունը: Նոր գույներ վերցրե՛ք ու ներկե՛ք ինքներդ ձեզ՝ վառ ու լուսավոր գույներ: Ձգտե՛ք  բարուն, ու թու՛յլ տվեք , որ  այն ձեր մեջ հաղթի չարին:

Երբեմն պետք է ապրել կյանքը: Դա այն է, ինչ մենք մոռանում ենք անել: Մոռանում ենք, որ կյանքն ապրելու համար է: Ու առհասարակ, շատ ենք մոռանում ու շուտ-շուտ:

Մեկ-մեկ մեղր կերե՛ք ու հիշեք չմոռանալ ապրել…

 

 Հուլիս, 2016

mariam tonoyan

Անտեր մնացած խանութը

Մեքենաների անցուդարձից գյուղի վրա փոշու կարմիր ամպեր էին կուտակվել։ Ամռանը դա սովորական բան էր. քաղաք տեղափոխվածները վերադառնում էին մեքենաներով, գյուղը կենդանանում էր, հատկապես եթե Վարդավառի տոնը մոտ էր։ Ամեն փողոցի վրա առաջին հարկի ցածրիկ լուսամուտը ցուցափեղկի վերածած մի-մի տուն կար։ Այրող արևից ինքնաշեն կտորե կտուրների տակ պաշտպանված՝ կուչ էին գալիս խանութպաններն ամեն օր, սպասում գնորդների։

-Ապրես, Հարու՛թ ջան,- մրգերով լի երեք տոպրակ թևն անցկացնելով՝ ասաց Սեդան խանութպան հորը երբեմն փոխարինող տասներեքամյա Հարութին ու, քնքուշ ժպտալով, շրջվեց, որ գնա։ Մի քանի քայլ էր հեռացել, երբ հետևից լսեց պատուհանը թողած, դռան կողմից մոտ վազող Հարութի ձայնը.

-Սեդա քույրիկ, սպասեք, եկա։

Տղան վերցրեց տոպրակներից երկուսը, քայլեց Սեդայի կողքով՝ փողոցն անցնելիս չարաճճի սև աչուկները աջուձախ ուղղելով։

-Ձերոնք ո՞նց են, մորդ հետ վաղուց չեմ խոսել,-հիշեց Սեդան։

-Մաման հաց էր թխում, պապան առավոտյան քաղաք գնաց՝ խանութի համար առևտրի։ Լիլիթին դպրոցում չեմ տեսնում, ասում էր` պետք է իր պապայի մոտ գնա, գնացե՞լ է արդեն։

Սեդայի աչքերը մթնեցին, տոպրակն այրեց ձեռքը։ Բռունցքը սեղմեց, որ ձեռքից բաց չթողնի։

-Հա՜,- շտապ վրա բերեց նա,- երեք օր է… Հա, հոր մոտ գնաց, կգա։

«Շա՛ն աղջիկ»,-շփոթմունքից ցած դրեց տոպրակը՝ իբր հոգնեց։ Մի ձեռքը կոնքին դրեց, մյուս ձեռքը սահեցրեց ճակատի վրայով՝ իբր դեմքից մի կողմ տարավ մազափունջը։

Սեդան նայեց փողոցի խորքում փոշու կարմիր ամպի ուղեկցությամբ ընթացող մեքենայի հետևից։ Երանի՜ մի օր էլ ամռանը հյուրի նման գյուղ եկողներից մեկն իր ամուսինը լիներ։ Թեկուզ ոտքով, առանց ավտոմեքենայի։ Ութ տարի առաջ քաղաքում շինարարական աշխատանքի հրավերով երկու ընկերների հետ հեռացավ գյուղից։ Լիլիթը՝ նրանց աղջիկը, ծնվեց այդ օրվանից ուղիղ երեք ամիս անց։ Սկզբում ամուսինն ամեն ամիս որոշ գումար էր տուն ուղարկում, պարբերաբար զանգում էր, ազատ օրերին տուն վերադառնում։ Հետո կապը կտրվեց։ Շշուկներ էին պտտվում, որ վատ մարդկանց ձեռք է ընկել, փակագծեր չէին բացում։ Իր հետ հեռացած երկու տղաները միաձայն պնդում էին, որ անզգուշորեն բարձր հարկից ցած է ընկել, մեռել։ Ու՞ր է դիակը։ Լռում էին։

Սեդան չէր հավատում, որ ամուսինն էլ չկա. չլսված բան է՝ մարդ գետնի երեսից անաղմուկ կորչի, հետքն էլ չմնա. «Երևի ինչ-որ տեղ, ինչ-որ կնոջ հետ երջանիկ է, որ լռում են».- հույս էր տալիս ինքն իրեն, իսկ աղջկան՝ Լիլիթին, հավատացրել էր, որ նա հայր չունի։

Բայց արդեն քանի՞ անգամ էր Լիլիթն ընկերների մոտ ինքն իր համար հայր հորինում։ Նախորդ անգամ լվացք փռելիս Սեդան լսել էր կողքի բակում խաղացող երեխաների ու իր աղջկա ձայնը։ Լիլիթն հպարտորեն ասել էր.

-Սիրուն է, չէ՞, շորս։ Պապաս է նվիրել։ Էնքան թանկ շոր է, սրանից մեր խանութներում չկա։

Սեդան լսելուն պես դեմքը թաքցրել էր ափի մեջ ու ցածրաձայն հեկեկացել։

-Ապրես, Հարո՛ւթ ջան,- էլի ասաց Սեդան,-քիչ մնաց, ես կտանեմ։ Գնա, հասիր խանութին, եկող-գնացողը չասի՝ անտեր են թողել։

Հարութը գլխով արեց ու գնաց։ Սեդան վերցրեց տոպրակները, դանդաղ քայլեց դեպի տուն։

Ani Harutynyan

Փոխվե՞նք

Մութն էլ կարծես իմ կողմից էր այսօր. սպասվածից էլ շուտ իջավ։ Չնայած մութն այդքան էլ տեղին չէ, ավելի ճիշտ կլինի ասել խավարը։ Հազիվ էին ուրվագծվում մարդկանց կերպարանքները։ Պատուհաններից երևացող լույսերը մի տեսակ պայծառ էին. ուզում էին ազատվել վարագույրե պատնեշից ու ավելի ուժեղ լուսավորել արտաքին խավարը։ Ահա այնտեղ մի տուն կա, երևում է՝ ինչպես է վարագույրը պար գալիս. տանը չարաճճի երեխա կա։ Լույսի աչքն էլ լույս. ճանապարհ է բացվում։

Հաճախ չեք տեսնի ինձ գյուղի փողոցներում այս ժամերին, բայց եթե տեսնեք, չնեղանաք, որ ի պատասխան ձեր բարևի մի ցրված հայացք ստանաք։ Ինքս էլ չգիտեմ՝ ինչն է ստիպում այդքան շատ զգալ երեկոյի այդ ժամը, փողոցը, սառը օդը, իմ մտքերը։ Հուզվելու աստիճան շատ։ Ինձ թվում է՝ ոչ ոք այդքան չի զգում։

Քայլում եմ։ Գյուղում մի շենք կա, տարիներ առաջ այրվել է, ու անունը հենց այդպես էլ կնքել ենք՝ «վառված շենք»։ Տարիները կարծես արհամարհանքով թարս նայել ու անցել են այդ շենքի կողքով կամ, որ ավելի վատ է, դեռ մի քանի անգամ էլ հարվածել նրան։

Ինչ-որ մեկի կյանքին է նման այդ շենքը՝ լքված, տխուր, անէ։ Կյանք, որի կողքով ամեն օր ավելի պայծառ ու լուսավոր կյանքեր են անցնում՝ իրենց երջանկության մեջ չնկատելով, չզգալով նրա ցավը։ Ես էլ շատ եմ անցել, չեմ էլ նայել նրա կողմը։ Բայց այս երեկո խավարի մեջ շենքն ավելի տխուր տեսք է ստացել, մանավանդ այսօր, երբ կարծես ինչ-որ մի բան ստիպեց ինձ նայել ու մտածել նրա մասին։ Ինչքան է այն խորհրդավոր, առեղծվածային, վախ ներշնչող, ամբողջությամբ սպասում դարձած։

Սովորական ճանապարհից ավելի բարձր է տեղակայված. դիրքն ավելի ազդեցիկ է դարձնում։

Ուշադիր նայում ես ու լսում. պատերն իրենց ներսում դեռ պահում են բնակիչների աղմուկն ու երեխաների զվարթ ծիծաղը։

Հա, ասում էի՝ մենք անցնում ենք ու չենք մտածում օգնել այն կյանքերին, որոնց ընդամենը մի կայծ է հարկավոր։ Մեր մեծ լույսից մի փոքր հույս։

Անտարբեր ենք։

Փոխվե՞նք։

 

 Մայիս, 2017 

valentina

Հազար ու մեկ գիշերներից

Շատ ուշ էր, երբ ծնողներիս հետ վերադառնում էի տուն:

-Դու ինձ չսովորեցրիր մեքենա վարել: Էս անտերը շատ կարևոր է: Ինչի՞ վատ կլիներ, որ վարել իմանայի: Առևտուրն էլ կանեի, ըըը… Առևտուրն է․․․ Ըըը․․․ Առևտուրն էլ:

Պապան լուռ էր:

-Ես չեմ հասկանում, էս մեքենայի եղածն ի՞նչ է, որ չսովորեցի: Ախր, սա էնքան հեշտ է: Մի կոճակ ես սեղմում, մի ղեկ ես թեքում, մեկ-մեկ էլ էստեղ ես սեղմում, որ ուզում ես կանգնես: Վերջ: Իսկ դու մի օր ժամանակ չգտար, որ ինձ սովորեցնես:

Պապան էլի լուռ էր: Գրողը տանի, ոնց եմ հասկանում նրան:

-Հեսա վաղը դու կգնաս աշխատանքի, ես կփորձեմ վարել քո մեքենան: Էսպես չի կարող շարունակվել, կամ էլ վարորդական դասեր կվերցնեմ ու կգնամ սովորելու: Ես էլ եմ ուզում մեքենա վարել իմանալ, ես էլ եմ ուզում առևտուր անել:

Հանկարծ հայրս անջատեց շարժիչը: Սկզբում ոչինչ չհասկացա, ու նաև` թե ինչի կանգնեցինք, որովհետև շատ հեռու էինք տնից, իսկ մոտակայքում կանգնելու որևէ առիթ չկար:

-Իջի՛ր,- ասաց հայրս մեքենայից իջնելով:

-Ո՞ւր,- հարցրեց մայրս:

-Հենց հիմա սկսում ենք դասերը: Հենց հիմա էդ մի կոճակը սեղմիր, մի ղեկը թեքիր ու մի սեղմակը սեղմիր, երբ ուզես կանգնել: Հենց հիմա:

Ես էլի չէի հասկանում, թե ինչ է կատարվում իրականում, ու էն սերիալի դերասանների պես ուզում էի անընդհատ ասել. «Ոնց որ կինոյում լինենք» կամ «Ոնց որ կյանքս կինո լինի»:

-Հիմա ես պատրաստ չեմ,- լսվեց մամայի արդեն ցածր ձայնը:

-Ի՞նչ է պետք մի կոճակ սեղմելու համար: Դա հեշտ է, սկսիր:

Ես շարունակում էի ծիծաղել, որովհետև երբեք ծնողներիս նման իրավիճակում չէի տեսել: Ու ամենաանսպասելին այն էր, որ մայրս մոտեցավ ղեկին:

-Գոնե գուգլի որոնումների պատմությունը ջնջեի,- բարձր մտածում էի ես,- հեռախոսս ինձ հետ կդնեք, նոթբուքս, գրքերս ու թերմոսս ոչ մեկին չտաք: Հա՜, գրպանիս էն 230 դրամն էլ կտաք ձրիակեր եղբորս, որ վաղը առավոտ չարթնանա ու ամբողջ տան մեջ գոռա, թե հաց ուտելու փող է պետք: Գոնե վաղը թողնի մարդավարի արթնանանք, ը՜, բայց ինչպես միջին վիճակագրական դիակ:

-Վա՜յ դե,- արձագանքեց մայրս:

-Կոճակը չես սեղմո՞ւմ՝ գնանք:

-Պապ, մաման կատակ էր անում: Ախպերական, քշի գնանք, ես փոշմանեցի, էն 230 դրամն էլ չարժի էդ ձրիակերին տալ:

-Չէ, ես կսպասեմ,- պատասխանեց հայրս:

Մաման նստեց ղեկին, հայրս արագ մյուս կողմից նստեց կողքը: Գրողը տանի, 230 դրամս:

-Գնո՞ւմ ենք,- հարցրի ես:

-Ոչ, սկզբից պետք է կապենք ամրագոտին,- սկսեց ժամանակ շահել մայրս:

-Կապեցինք,- պատասխանեց հայրս:

-Ես էլ կապե՞մ,- հետևի նստարանին նստած՝ կրկին հարցրի ես:

-Դու էլ կապիր, նոր կգնանք,- ասաց մայրս կրկին ժամանակ շահելու ցանկությամբ:

Ինձ համար ամեն ինչ ավելի բարդ էր թվում, քան կյանքը սերիալի դերասանների համար: Մայրս, ով կյանքում լվացքի մեքենայից բացի ուրիշ ոչինչ չէր վարել, հիմա նստած էր ավտոմեքենայի ղեկին, ու մեզ պատրաստվում էր տուն հասցնել: Անցյալում մնացին բոլոր տնայինները, որոնք րոպեներ առաջ հանձնարարեց դասախոսս: Կարծես մորս ներշնչած լիներ Պաուլո Կոելյոն, ով ասել էր՝ եթե մի բան ես ուզում, ողջ տիեզերքն է նպաստում ցանկությանդ իրականացմանը: Բայց էս անգամ ոչ տիեզերքն էր մայրիկին փրկելու, ոչ էլ ալքիմիկոսը, որովհետև ոչ մի կոճակ էլ չկար:

-Բա չես սեղմո՞ւմ՝ գնանք:

-Չէ:

Ողջ ճանապարհին մտածում էի՝ ինչքան խենթ են ծնողներս, ինչքան սիրուն ու ինչքան հետաքրքիր: Մտքերս հօդս ցնդեցին, երբ տուն հասնելուն պես նկատեցի նոր դրամահավաք սկսած փոքրիկ եղբորս:

-Հիմա ի՞նչ ես անում:

-Դու փակվիր, կասեմ:

Փոքրիկ աբորիգենը ուշադիր նայում էր մայրիկի ու հայրիկի հոգնած ու մտազբաղ դեմքերին.

-Ես մի բան եմ հասկացել:

-Ի՞նչ,- միաձայն հարցրին ծնողներս:

-Թե ով է ձեզանից շատ աշխատում:

-Ո՞ւ,- հարցրի ես:

-Պապան ամեն օր աշխատավայրում իր համար հանգիստ նստած աշխատում է, իսկ մաման տանը ամբողջ օրը գործ է անում, բայց ոչ մի վարձատրություն չի ստանում: Չնայած, ասում է, որ իր վարձատրությունը մեր սերն ու ջերմությունն է: Մաման ավելի շատ է աշխատում, քան պապան:

-Ո՞ւ- էլի հարցրի ես:

-Ու դրա համար էսօր միայն պապան կտա վաղվա հաց ուտելու գումարը:

-Միայն այսօ՞ր,- ոգևորված հարցրեց մայրս:

-Մեր կազմակերպությունը միայն այսօրվա համար է հաշվարկներ անում, վաղվա օրը այլ հաշվարկ է,- խիստ գործնական տոնով պատասխանեց փոքրամարմին աբորիգենը:

Իսկ Մարկեսը պատուհանից նայելով լուռ ժպտում էր, ասելով.

-Սեր եմ ասել, է…

 

Հոկտեմբեր, 2018

Հուշերիս կղզին

«Ժամը ո՞նց իմացար, այ տատ»: Մեղավոր նայում է ինձ,

նայում է վերև՝ արևին, հետո գնում է մանրաքայլ:

Իսկ մենք հաց կտրելու մեքենա էլ ենք հորինել:

Վարդգես Պետրոսյան

 

…Նստում էր պատուհանի տակ ու դուրս նայում: Դպրոցից տուն ճանապարհս միշտ ընդհատվում էր նրանց տան մոտ, նայում էի պատուհանից ներս, ժպտում, հետո վազում-նստում կողքին, ու նա ինձ պատմում էր պատմություններ, պատմում էր իր կյանքից, անցյալից ու ներկայից: Եվ հենց նա էր ինձ համար ամենալավ գրողը, բանաստեղծը, ամենալավ հեքիաթասացը: Ախր, նա ինձ պատմելու այնքան բան ուներ: Տա՜տս….

Հուշերիս մեջ նա ամրացել է մյուսներից տարբեր, ուրիշ լույսով շաղախված, մի քիչ էլ խառնված Անանյանի գրածներին, որ էլի իրենից էի լսել: Որքան նման էին այդ պատմվածքները տատիս հեքիաթ-կյանքին, համենայնդեպս, ինձ այդպես էր թվում: Լսում էի, լսում, ու մտքերս խճճվում էին, խառնվում ու մի անքանդելի կծիկ դառնում: Հետո, մի օր էլ նույն ձևով մտքերիս կծիկը տեղավորվեց հուշերիս դարակներում, ամուր-ամուր կողպեցի սրտումս, որ էլ երբեք չբացեմ, որ չկորցնեմ նրանց: Միայն մի օր երևի կբացեմ դարակները, որ նորից կարդամ Անանյանի գրածները, քանդեմ հուշերիս կծիկն ու այն դասավորեմ այնպես, որ էլ չխճճվեն հիշողություններս, որ «Հովազաձորի գերիները» չգան-չխցկվեն տատիս հեքիաթ- կյանքի մեջ:Բայց չէ, կյանքը հեքիաթ չի, կյանքի վերջում հեքիաթների պես երկնքից երեք խնձոր չի ընկնում, տատիս կյանքի վերջում էլ չընկավ… Հա՜, նրա կյանքն էլ հեքիաթ չէր…

…Հետո գնում էինք այգի, նա վերցնում էր քաղհանն ու աչքերիս մեջ ձուլվում բնությանը, հողին ու ջրին, ամեն ծառ ու թփի հետ նա իր սրտից մի մասնիկն էր դնում. երևի հենց դա էր պատճառը, որ իր աճեցրած մրգերն ամենահամեղն էին ինձ համար, ամենալավը…. Նա էր ինձ համար ամենալավը:

Ինչ հետաքրքիր բան է, չէ՞, կյանքը, ո՞նց է ներկան այդքան արագ կարողանում հիշողություն դառնալ, իսկ հետո, հետո ուղղակի մոռացվել… Չէ՜: Հիշողությունները մեզ չեն լքի, չէ՞ որ առանց նրանց կյանքն անիմաստ պիտի լինի, դատարկ ու խավար, առանց հիշողություն կյանքն անպետք կդառնա:

Նա էլ իր հիշողություններով ապրում,ի՞նչ կլիներ, եթե նա էլ իր սրտի դարակներում ամուր չփակեր հիշողությունները, որ հազվադեպ էր բացում, միայն վերհիշելու, ինձ, քրոջս ու եղբայրներիս պատմելու համար:

…Միասին քայլում էինք, խոսում, հետո գալիս, նստում մի հին աթոռի վրա, ու նա ինձ էլի պատմում էր, պատմում էր երկար ու ամեն ինչի մասին, ինչքա՜ն բան էի սովորում նրա պատմածներից, ոնց էի հիանում նրանով, իսկ նա, նա դեռ պատմում էր, պատմում էր, մեկ-մեկ կռիվ տալով դավաճանող հիշողության հետ, մեկ-մեկ ժպտալով, բայց միշտ-միշտ թախծոտ հայացքով ու դողացող, վշտից չորացած ձայնով, իր ձեռքերի նման:

Նայում էի նրան ու զարմանում, թե մի մարդու մեջ ինչպես կարող են այդքան լավ բաներ լինել, այդքան բարություն, ջերմություն ու սեր: Ինչպես կարող է անծանոթ մարդուն ուղղված, կամ նրանից ստացած ընդամենը մի բարևն այդքան երջանկացնել մարդուն:

Այդ ինչպե՞ս… Դե հա, նրան երջանկացնում էր:

Հոկտեմբեր, 2016 

 

anahit ghazakhecyan nor

Անսովորի մասին

Սա սովորական փոքրիկ խոհանոց է:

Սովորական սեղան, չորս աթոռ, կիսամթություն ու դեղին լամպ:

Սա սովորական կիտրոնով թեյ է:

Ու սովորական բաժակ:

Որից սկզբում սովորական գոլորշի է բարձրանում:

Լեզուն վառելու սովորական երևույթն է, որ ամեն անգամ կրկնվում է:

Այստեղ սովորական համակարգիչ է դրված, որտեղ հազար ու մի ցնդաբանություն կա՝ նկարների, պոեմների, գրքերի տեսքով: Սա ամենասովորական համակարգիչն է, որը բացելիս մտքիդ ծայրով անպայման միշտ նույն բանն է անցնում: Կամ նույն մեկը:

Այստեղ սովորական գազօջախ կա, որը վառված է, որովհետև այսօր ցուրտ է: Կրակի վրա թեյնիկ կա, որը պարզապես չի կարող չլինել:

Այստեղի մենակությունը սովորական է, որովհետև մենակությունը երբեք, միշտ հիշիր, ախր, երբեք անսովոր չի լինում: Մեր մարմնի, հոգու, տան ձևերը սովորում են դրան, ու չլինելու դեպքում մենք անգամ ստեղծում ենք այն:

Սեղանի դիմաց սովորական պատուհան է, որտեղից երևում է աշխարհի ամենասովորական քաղաքը: Բայց դու կարծես սովոր ես այդ քաղաքին: Կարծես դու ծնվել ես այդտեղ ապրելու համար, ու կարծես քո մարմինը հաշվարկված ճշգրտությամբ համապատասխանում է սալահատակին, տրոլեյբուսին, կինոյի հին շենքին:

Սա սովորական միհոգանոց երեկո է:

Այստեղ հայելի կա, որի մեջ արտացոլվողի սանրվածքը մեկ-մեկ փոխվում է: Ուրիշ ոչինչ:

Սրանք սովորական հիշողություններ են, իսկ խոհանոցի էդպես էլ չանջատվող լույսը՝ դրանց սովորական հետևանքը:

Այստեղ հաճախ միանում է “Can’t get out of my head” երգը: Այստեղի պատերը նույնիսկ հուշում են այդ երգի մասին:

Սա օդը կտրող սովորական թախիծ է, որին ամեն օր ձեռքով ես բարևում:

Փռշտոց՝ առանց առողջություն ասելու ակնկալիքի:

Սրանք կյանքին կապող հերթական ամենասովորական տողերն են, ամենասովորական բաները, որոնք կարող էի ասել: Որոնք հնարավոր է լսել:

Մարտ, 2017

Erik Petrosyan

Լուռ երկիր

Հայոց երկի’ր,

Կամքի երկի’ր,

Լուռ երկի’ր:

Պիտի’ լինես

Դու անվախ`

Ապրելու այս

Աշխարհի մեջ անիրավ:

Ապրելու, որ

Ստեղծես քո’նը,

Քո’ ձեռքով,

Արարես ու

Ցույց տաս քոնը`

Հպարտ դեմքով:

Արարես, որ

Ցույց տաս

Այս աշխարհին,

Որ կա’ հայը,

Ու երբեք չի կորչի:

Ու թե լինենք միախմբված,

Այս պահից,

Ուրիշ երկիր չի կարող

Բաժանել քո ազգին:

Հայոց երկի’ր,

Կամքի երկի’ր,

Լուռ երկի’ր:

 

Եվ այսօր ահա այս պատերազմում

Մենք պարտված եղանք,

Բայց սա դեռ սկիզբն է.

Մենք պետք է լինենք

Շատ համբերատար,

Աստված մեզ հետ է:

Շրջափակված է

Արցախն ոսոխով,

Բայց դեռ ձգտում է

Անկախ լինելուն:

Ու դու աշխարհ,

Անգամ չես տեսնում

Երբ այդ ամենը աչքիդ առաջ է տեղի ունենում:

Դու մի Փոքր Հայք`

Մեծ Հայքի կողքին:

Դու ես պաշտպանը

Քո Հայաստանի:

Այս երեկոն էլ,

Թող իջնի գլխիդ,

Ու թող որ բացվի

Լույսը այս խաղաղ:

 

Նայում եմ մի պահ

Քո վեհ ու վսեմ ճակատին`

Վրան նշմարված

Մի հավերժություն կա անգին:

Ճերմակ գագաթիդ

Ամպերն են իջել,

Դարձել հովանի:

Տապանն է կանգնել

Քո վրա Նոյի:

Արևն է հայացքը

Սևեռել լանջիդ,

Զմայլվել քո գեղեցկությամբ:

Ախ, ինչքան ես դու ինձ մոտիկ….

Մի Սուրբ լեռ,

Մի Մեծ Մասիս…

Sabina Davtyan

Մենք ծնվել ենք, որ …

Հարց, որի պատասխանը փնտրում եմ շատ երկար տարիներ ու այդպես էլ պատասախանը չեմ գտնում, ինչ-որ մեկն էլ ոչ մի հուշում չի տալիս, թե որտեղ փնտրեմ, կամ էլ ում դիմեմ:

Հարցը հետևյալն է. իսկ ինչո՞ւ ենք մենք ծնվել:  Ծնվել ենք, որպեսզի գնանք մանկապարտեզ, հետո դպրոց, համալսարան, հետո ամուսնություն, երեխաներ կամ հակառակը, ուղղակի ընտրել կարիերա, բայց չէ, մենք ծնվել ենք, որպեսզի ցավեցնենք միմյանց, իրար անվերջանալի հարվածներ, չլավացող վերքեր պարգևենք ու մեղադրենք գիտնականներին կամ էլ բժիշկներին, որ հիասթափության դեմ ոչ մի միջոց կամ դեղամիջոց չեն հայտնաբերել, կամ էլ հայտնագործել: Դե, մենք սիրում ենք հեշտ ճանապարհ ընտրել` մեղադրելով բոլորին մեր դժբախտության մեջ ու համար, բայց գլխավոր մեղավորին՝ ինքներս մեզ, երբեք մեղադրյալի աթոռին չենք նստեցնում… Մենք միշտ ինքներս մեզ ենք արդարացում…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի մեզ խոստանան սիրել ու երբեք բաց չթողնել, բայց վերջում ամենատականքի պես քեզ փոխում են մեկ ուրիշի հետ, ինչպես փոքր երեխան է իր ամենասիրելի խաղալիքի հետ կյանքի կարևոր պահերը կիսում, բաց չի թողնում երբեք մինչ այն պահը, երբ իր հայրիկը մի երեկո նրան ավելի վառ, գեղեցիկ խաղալիք է նվիրում: Երեխան հինը միանգամից դեն է նետում ու սկսում կարևորել նորը, բայց դա էլ այնքան ժամանակ է տևում,  մինչև հայրիկը օրերից մի օր էլի նոր խաղալիք է բերում… Կրկին սիրելի խաղալիքը անպիտան դարձավ, բայց գիտե՞ս, խոսքը հեչ էլ խաղալիքի մասին չէ…

Մենք ծնվել ենք, որ մեզ խոստանան պաշտպանել, բայց առաջին խնդրի դեպքում քեզ անպաշտպան ու լքված են թողնում, ինչպես հիմա երկրի վիճակն է…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի մեր վերքերը կյանքում չլավանան, հները միշտ թաց մնան, իսկ չորանալու դեպքում էլ հնի տեղը նոր մի վերք բացվի ավելի խորը, ավելի ցավոտ, ավելի արյունոտ…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի զգանք, թե ինչ հաճելի է, երբ քեզ սիրում են, բայց միաժամանակ, ինչ ցավոտ, երբ զգում ես, որ քեզ էլ չեն սիրում, կամ միգուցե քեզ երբեք չեն էլ սիրել…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի ինչ-որ մեկի սրտում մնանք, որպես հավերժ բնակիչ, իսկ մյուսի սրտում անցանկալի հյուրի նման, ով հարմար առիթ է փնտրում քեզ իր տնից դուրս հանելու…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի զգանք, թե ինչ է նշանակում կորցնել, որովհետև գտնելը միշտ էլ հեշտ է, իսկ պահելը միշտ չէ, որ ստացվում է…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի առանց սիրելիների գնալով ավելի խորտակվենք խավարի մեջ…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի անքուն գիշերներ անցկացնենք, դառը սուրճ խմենք ու հեռախոսը ձեռքներիցս չդնենք` հույս ունենալով, որ վերջապես կստանանք այդ գրողի տարած նամակը, զանգը, հանդիպման հրավերը,  անկախ եղանակային պայմաններից, հեռավորությունից ու գիշերվա ուշ ժամից: Սպասում ենք, որպեսզի գրկեն այնքան պինդ, որ բաժանման բոլոր օրերը հօդս ցնդեն, գալիս են, որպեսզի պատշգամբիդ ներքևում կամ դռան դիմաց քեզ սպասեն ու գիշերվա հազարին ուղղակի ասելու համար, որ եկել են… Եկել են, որ երբեք չգնան:

Բայց ցավոք սրտի, մենք ծնվել ենք, որպեսզի անթարթ նայենք այն պատշգամբից, կամ դռանը, որի մոտ նա երբեք  չի հայտնվելու:

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի կրկնակի հիասթափվենք: Մենք ծնվել ենք, որպեսզի հպարտությունը սիրուց վեր դասենք ու մեռնենք հպարտ, այլ ոչ թե սիրված:

Մենք ծնվել ենք 21 տարի առաջ, որպեսզի գտնենք իրար կյանքի 21-րդ տարում ու հրաժեշտ տանք իրար նոր հանդիպած… Մենք ծնվել ենք ապացուցելու համար, որ սիրո համար պետք է բազմաթիվ պատերազմներ սկսել ու հաղթել, այնինչ մենք պատերազմում ենք, ոչ թե որպես դաշնակից, այլ որպես ոխերիմ թշնամի:

Ու ինչպես պատերազմի ընթացքում թշնամուց նոր տարածք գրավելուց կամ հինը վերադարձնելուց են դրոշ տեղադրում, այդպես է, դու որպես հաղթանակի վկա սրտիս փոքր հատված տարար, իսկ ես միայն մեկ փամփուշտ քեզանից, որը միշտ վզիս կախված կլինի՝ սրտիս շատ մոտ, որ ամեն անգամ փամփուշտի սառնությունն ու ծանրությունը զգալուց հիշեմ, որ չբուժվող վերքերը, երբեք ատրճանակների փամփուշտները չեն հասցնում, այլ սիրելի մարդիկ…

 

 

 

 

 

narek babayan

Ի՞շթար ես, է

Ոնց էլ չլինի, ձեր կյանքում գոնե մի անգամ ինչ-որ բանից բողոքած կլինեք։ Ու չփորձեք հակառակը համոզել, ես գիտեմ, որ հաստատ բողոքած կլինեք։ Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ քարերից հետո բողոքն է իշխում։ Բոլորը միշտ, ինչ-որ բանից բողոքում են։ Կրակն ես ընկնում՝ մեկին հարցնում ես. «Ո՞նց ես»։ Լավագույն դեպքում դուք կստանաք` «Էլ ո՞նց պիտի լինեմ, ինչպես միշտ»։ Իսկ վատագույն դեպքում դուք մի երկու ժամով «ընկղմվում եք» այդ մարդու կենսագրության սև էջերի մեջ։ «Էս վատ ա, էն վատ ա, երկիրը երկիր չի», և այլն։ Հիշում եմ, երբ հայրս իր ծանոթներից մեկին հարցրեց. «Ո՞նց ես»։

-Ի՞շթար ես է, պատմի` շկամ…

-Էն ընչի՞ խարցուցիր, մկը լալը-շիվանը կտնեմ՝ կմնաս ծեռս շիվար։

Իրոք, ես արդեն հոգնել եմ։ Դպրոցականները դասերից են բողոքում, մեծահասակները՝ աշխատանքից, ծերերը՝ թոշակից։ Դե ես էլ սկսեմ բողոքել, տեսնեմ` դուրներդ գալի՞ս է, որ այդքան բողոք եք լսում։

«Գարունը ցեխ ա, ամառը շոգ ա, աշունն անձրև ա, ձմեռը` ցուրտ։ Սենց ո՞նց ապրենք»։ Այս խոսքերով սկսելու եմ բոլորին զզվացնել, որ հասկանան՝ ոչ ոքի հաճելի չի բողոքներ լսել, հերի՛ք է։  Վերջերս մի հետաքրքիր բան եմ տեսել համացանցում։ Հզոր մեքենայի վարորդը ուղղաթիռ էր ուզում, որ առանց խցանումների այստեղ ու այնտեղ գնար։ Ավելի համեստ մեքենայի վարորդը ավելի լավն էր ուզում։ Հեծանվորդը մեքենա էր ուզում, թեկուզ ամենավատը։ Հետիոտնը հեծանիվ էր ուզում… Եվ այդ ամենին հետևում էր մի հաշմանդամ, ով ուղղակի քայլել էր ուզում։ Ասածս ի՞նչ է։ Շուրջներդ նայեք, ուրախացեք նրանով, ինչ կա։ Հետևեք եղբորս օրինակին։ Նա «Ո՞նց ես» հարցին միշտ պատասխանում է` «Շատ լավ»։ Եվ ես նրան դեռ տխուր վիճակում չեմ տեսել։ Լավատես եղեք, ու ամեն ինչ լավ կլինի… էհ, հոգնել եմ նյութեր գրելուց։ Ուզում եմ տնօրեն դառնալ։

Erik Petrosyan

Ներկայանում եմ

Ես Էրիկ Պետրոսյանն եմ, ծնվել եմ 2009 թվականի մարտի 16-ին Ղուկասավան գյուղում, հողագործի ընտանիքում։ 2015 թվականին հաճախել եմ տեղի դպրոցը։ Հենց այս թվականից էլ սկսել եմ ավելի հաճախ այցելել եկեղեցի։ Ամեն կիրակի մասնակցում էի Արգավանդ գյուղի եկեղեցու հոգևոր դասերին և Պատարագին։ Բանաստեղծություններ սկսել եմ գրել վաղ տարիքից, երբ սկսել էի ասմունքել և գրել աքրոստիկոսներ։ Արդեն տասը տարեկանում գրեցի իմ առաջին բանաստեղծությունը․

Անթիվ, անհամար

Աստղերի մեջ

Մեծ աստղ շողաց

Երկնքում պայծառ։

Փոքրիկ քարայրում

Աստծո Որդին էր՝

Մանուկ Հիսուսը,

Որին էլ ծնեց

Մարիամը խոնարհ։

Այս բանաստեղծությունը գրելուց հետո ես փոխվեցի։ Սկսեցի ամեն օր ստեղծագործել, բայց այս շրջանի գործերից շատ քիչ բան եմ պահպանել։

2022 թվականին տեղափոխվել եմ Սիս գյուղ ու սկսել սովորել տեղի միջնակարգ դպրոցում։ Իմ հայոց լեզվի ուսուցչուհի Սեդա Մխիթարյանը, իմանալով, որ ստեղծագործում եմ, առաջարկեց տպագրել գրածներս։

Ես շատ եմ սիրում կարդալ, բանաստեղծներից սիրում եմ Պարույր Սևակին և Վահան Տերյանին։ Սիրում եմ կարդալ գրքեր, որոնցում ներկայացված է մեր Հայոց պատմությունն ու մեր հզոր արքաների կյանքը։ Հուսով եմ, որ ձեզ դուր կգան իմ բանաստեղծությունները, որոնք հիմնականում ունեն հոգևոր և հայրենասիրական ուղղվածություն։

***

Ամեն անգամ նայում եմ ես

Կապտականաչ քո լանջերին,

Մի պահ մտքով անհետանում,

Միանում եմ պաղ ջրիդ։

Աղոթում եմ քո վանքերում,

Որ պատերազմ չլինի,

Ու թշնամին մեր դարավոր

Մեր հողերին չտիրի։

***

Դու իմ Հայրենիք,

Իմ ապաստարան,

Իմ պապերի

Դու հանգրվան։

Դու դարերից եկած մի ազգ,

Հալածվել ես ամեն անգամ։

Որդիներդ գերի ընկած՝

Ցրված, կորած։

Տառապել ես ամեն անգամ,

Թե քո հողից

Ինչ-որ մասնիկ

Ցավ է տեսել,

Արցունք թափել,

Ողբացել է։

Տառապել ես ամեն անգամ,

Երբ թշնամին ներխուժել է,

Մեր տարածք

Եվ ուզել է բնաջնջել մեզ երկրից,

Չթողնելով մեզանից

Ոչ մի մասնիկ այս երկրին։

Տերևի ժամը

Տերևը խորհում ու մտածում էր.

Ի՞նչ կլինի նրա հետ հետո,

Գուցե նույն բախտին արժանանա,

Որ նաև տրվեց իր պապերին։

Նա նաև հիշեց իր անցած կյանքը։

Փոքր էր, շատ փոքր,

Տարով մեծացավ,

Եվ փարթամացավ

Ու կանաչ հագավ։

Հետո գնալով իր գույնը փոխեց,

Թառամեց ու դեղին հագավ։

Նա ծերուկ դարձավ ու մոտ էր ժամը,

Որ ընմիշտ հեռանա․․․

Մինչ նա կխորհեր ու կմտածեր,

Մի քամի եկավ ու նրան տարավ․․․

Ծաղիկ-երկիրը

Մի ծաղիկ բուսնել

Այգու անկյունում՝

Անկոտրում, խիզախ,

Պարկեշտ ու վսեմ։

Իր արմատները հողի խորքերում։

Միշտ հալածվել է տարբեր բույսերից՝

Մոլախոտերից։

Միշտ մաքառել է

Կանգուն լինելու,

Ազատ լինելու բարձր ձգտումով։

Ու երբ ծաղիկը բռունցք է դարձել,

Ուրիշ բույսերը երկյուղ են ապրել։

Այդպես ծաղկի արմատը

Հողի խորքերում

Միշտ աճել, աճել,

Ու մինչև այսօր

Կանգուն է մնում։

Ու այսօր ահա

Մոլախոտերը, որ նոր են ծնվել,

Կանգուն ծաղիկին հանգիստ չեն տալիս։

Բայց այդ ծաղիկը

Միշտ եղել է, կա,

Ու միշտ կլինի։