Օսկար Ուայլդի «Դորիան Գրեյի դիմանկարը» գիրքն ընթերցելիս ամեն մի խորիմաստ նախադասություն ինձ հիշեցնում էր մերօրյա գյուղական բնակիչների կյանքը, նաև հակասություններ էր առաջացնում, հիշեցնում մեր ներկայիս պետության ծավալած գործունեությունը։

Գրքի գլխավոր հերոսը՝ Դորիան Գրեյը, իր ապրելակերպի հանդեպ ունեցած պատասխանատվությունը գցեց մի նկարի վրա՝ հենց իր դիմանկարի վրա՝ փորձելով փախչել իրականությունից։ Տեսեք՝ երբ մեր երկրում կային մենաշնորհներ (չենք բացառում, որ հիմա էլ կարող են լինել), և հիմա արդեն բացահայտվում են նրանց հափշտակությունները և այլ մեղքերը, նրանք հանդես են գալիս որպես անմեղ՝ իրենց մեղքը վերագրելով ուրիշին։ Գրքից մեջբերում անեմ․ «Փաստերի իրական աշխարհում մեղսագործները չեն պատժվում, ոչ էլ՝ անմեղները հատուցվում»։

Մեր իրականությունում միշտ է եղել և գործել այս վարկածը, սակայն հիմա երկիրը (կառավարությունը և ժողովուրդը) պատժում են մեղսագործներին, մնում է այդ առաքելությունը հասցնեն իր վերջնական արդյունքին՝ անմեղներին հատուցելով։
Ուզում եմ դիմել բոլոր այն հարուստներին, ովքեր ամեն ինչի հիմքում փողն են տեսնում։ Իրականում ձեզ մի խորհուրդ կտամ՝ ձեր զավակներին ճիշտ դաստիարակեք, մի ներարկեք ձեր մտածելակերպը նրանց, որովհետև դա շարունակվելու է, փոխանցվելու է։ Ձեր երեխաների հետ ճիշտ կերպով շփվեք, կյանքի դասեր տվեք, որովհետև համոզված եղեք, եթե նրանք հիմա ապրում են ձեր հաշվին, հույս չունենաք, որ հետո դուք կարող եք ապրել նրանց հաշվին։ Կրկին մեջբերում անեմ․ «Չարաբախտ գյուղացին, որ հենց նոր մեռավ, ինձանից երջանիկ էր»։ Այս խոսքերը ասում էր Դորիան Գրեյը, որն ամեն ինչ ուներ՝ գումար, շքեղ բնակարան, ծառաներ, համբավ (որը հետո կորցրեց), նույնիսկ ուներ հավերժական երիտասարդություն, որը դուք չունեք, բայց իրեն համարում էր դժբախտ։ Գյուղացին չարաբախտ է համարվում, որովհետև աղքատ է, որովհետև չի կարողանում իրեն թույլ տալ ինչ-ինչ բաներ, ճոխություններ, հաճույք։ Բայց իրական հաճույքը այն է, երբ հայրդ հոգնած գալիս է տուն, իսկ դու՝ զավակդ, ջուր ես տաքացնում ոտքերը լվանալու համար, ինքդ ես ջուրը թափում՝ ընդունելով հորդ հոգնած լինելը։ Իսկ երբևէ մտածե՞լ եք, որ կան մարդիկ, որոնց առողջությունը իրենց չի ներում նման հարցերում, ու հենց իրենց երեխաներն են այդ ամենը անում։

Գրքի հերոսներից Լորդ Հենրին ասում էր, որ գյուղացի բնակիչները բացարձակապես անքաղաքակիրթ են։ Անքաղաքակիրթ են, երևի, այն առումով, որ գյուղացի երեխաները շատ-շատ բաներ չեն տեսել իրենց կյանքում, գլուխ չեն հանում ձեր application-ներից, իսկ տեսնելիս նրանց վարքը կողքինի համար ոչ ադեկվատ է համարվում։ Անքաղաքակիրթ են, երևի, որ տանը ուտելու ոչինչ չլինելու դեպքում ոչ ոք չի բարձրաձայնում իր սոված լինելու մասին, որ մեկը մյուսին չտխրեցնի։ Կամ էլ անքաղաքակիրթ են նրա համար, որ 13-15 տարեկան երեխաները իրենց հիվանդ տատիկ-պապիկներին կամ հիվանդ մորն են խնամում (դեպքերը իրականություն են, եթե կցանկանաք՝ գրեք, կմանրամասնեմ)։
Այսպիսի մի մեջբերում էլ անեմ․ «Ծերության ողբերգությունը նրանում չէ, որ մարդը ծերանում է, այլ նրանում, որ մարդը հոգով երիտասարդ է մնում»։ Գեղեցիկ խոսքեր են, չէ՞, ափսոս, որ գյուղացին 10-11 տարեկանից արդեն կյանքի դառը համն է զգում, հոգով սկսում է ծերանալ և հոգնել, իսկ ֆիզիկապես ծերանալով՝ հոգով արդեն մահանում է։
Իսկ այն մարդիկ, ովքեր իրենց կատարած յուրաքանչյուր սխալ քայլի համար մեղադրում են ուրիշին, մի օր նմանատիպ սխալ քայլի կամ սխալ խոսքի պատճառով վատ ավարտ կունենան, ինչպես և Դորիան Գրեյը:

Տարվա եղանակների հետ գյուղում փոխվում է օդում ծանրացած հոտը: Գարունը բերում է ծաղկած ծառերի, տաք արևից գոլորշիացող ձմռան ցրտի ու թռչունների ծլվլոցի հոտը: Ամառը մեքենաների անիվներից, կովերի ու տնային կենդանիների քայլքից բարձրացող փոշու ժամանակահատվածն է, որովհետև ասֆալտի իշխանությունը դեռ ամբողջությամբ չի հաստատվել գյուղում: Աշուն, հասած մրգեր, ծաղիկներ, թափվող տերևներ ու անձրևներ. խոնավության ու թարմության, արդեն զգացվող սառնության հոտն է թափառում օդում:

Ձմռանը գյուղը դանդաղ ծխում է, վառարանները կարմրած վառվում են, ու ծխի հոտը նստում է մարդկանց ուսերին, հագուստին, պարաններից կախված լվացքին: Կախված լվացքին, էն լվացքին, որ մաման խնամքով առանձնացրել ու գույներով դասավորել էր, հերթով, ամեն գույնը իր հասանելիք ժամանակով լվացել, նույն հոգատարությամբ հանել ու թափ էր տվել, տարել դուրս, լվացքի պարանը սրբել ու կախել: Ձմռան խոնավությունից բավականին երկար չորացող լվացքը հավաքելիս ու տուն բերելիս մաման քթի տակ խոսում է։ Լսողությունս լարում եմ, որ լսեմ, որովհետև երբ մաման քթի տակ խոսում է, ուրեմն բողոքելիքը բարեբախտաբար ինձ ու առհասարակ կոնկրետ ինչ-որ մեկին հասցեագրված չէ: Կռիվը ծխի հետ է, որ չի հասկանում` էդ լվացքը դեռ մաքուր է, տեղ գնալու շորեր են, ախր, անտարբեր անցիր, կողքով անցիր, հո դժվա՞ր չի: Անկախ մամայի բողոքներից՝ գյուղն ինձ համար ձմռան ծխի հոտով է գյուղ ու էդ ծխից տուժող լվացքով: Ու ծուխը որքան թանձր է, այնքան գյուղը ապրում է, գյուղում ապրում են, տաքանում են, տները կան, լվացքների պարանները դատարկ չեն մնում:

Ընդհանրապես հաճախ եմ լվացքի պարաններին ուշադրություն դարձնում, երբ գյուղի մյուս ծայրի փողոցներում եմ լինում, որ զգամ, որ գյուղը ամբողջությամբ է շնչում: Սովորականի նման լվացքը չեմ գտնում հեռու փողոցի առաջին տան պարանին: Մտածում եմ` երևի էսօր լվացք չի եղել: Մի քանի օր անց նորից դատարկ, այս ամիս արդեն անընդհատ դատարկ: Մի օր էլ ասում են` հեռու փողոցի սկզբի տան Գևորգը ընտանիքին էլ է տարել Ռուսաստան: Լվացքն էլ են տարել: Իսկ մի ուրիշ փողոցում փոշոտված պարանին լվացք է ավելացել. պարզվում է` գյուղ նաև վերադառնում են: Գյուղում նաև փոքրիկներ են ծնվում. որոշ պարաններ նախկինից ավելի ծանրացած ու կռացած են, որովհետև նոր ծնվածների ու երեխեքի անընդհատ ցեխոտվող, կեղտոտվող շորերը պարաններից անպակաս են:

Թող գյուղում ծուխն ու լվացքը շատ լինեն, թող մաման ամեն անգամ քթի տակ կամաց խոսի ու կռվի, ոչինչ, թող իմ տեղ գնալու շորերը ծխոտվեն, էլի ոչինչ, բայց լինեն լվացքները, շատանան ու չպակասեն:

Ես ուզում եմ խոսել ՀՊՄՀ-ի դասախոսների մասին, իսկ ավելի կոնկրետ՝ Կրթության հոգեբանության և սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի դասախոսների մասին՝ առանց անուններ շեշտելու: Մեր դասախոսներն, ըստ իս, մեզ տալիս են բավարար գիտելիքներ ոլորտի և տվյալ առարկայի վերաբերյալ: Իհարկե, ունենք նաև դասախոսներ, որոնք ունեն հարուստ փորձ, ոլորտից քաջատեղյակ են, ունեն իրենց իսկ հեղինակած գրքերը, սակայն չունեն այդ ամենն ուսանողին հասկանալի մատուցման ձև: Իսկապես, երբ առարկան մասնագիտական է, և այն կազմում է ամբողջ բակալավրիատի հիմքը, և չունես բավարար գիտելիք, դա սարսափելի է: Դասի թեմայի վերաբերյալ հարց ես ուղղում, հարցիդ պատասխանը հնչում է մինչև դասի ավարտը, բայց իրականում դու չես ստանում պատասխանը: Նյութերը կան, բայց սովորելու համար նախ հասկանալ է պետք, իսկ մենք հասկանում ենք մեկ շաբաթը մեկ՝ սեմինարի ժամին: Ունենք մասնագիտական առարկա, որ դասերին չգնալ չես կարող, որովհետև գիտես, որ մեծ բան ես կորցնելու: Ես իրականում չէի ուզում անուն նշել, բայց չեմ կարող: Ինձ, ու վստահ եմ նաև շատ ուսանողների, Անի Խուդոյանի ժամերին բացի դասից այլ բան չի հետաքրքրում, երբ անընդհատ հեռախոսիդ կոճակը չես սեղմում, որ տեսնես՝ դասին քանի րոպե մնաց, երբ չես խնդրում 5 րոպեով դուրս գալ իրականում ժամանակը սպանելու համար, երբ բոլոր առաջադրանքները հաճույքով ես կատարում, ու ամենակարևորը, յուրաքանչյուր դասի ավարտից հետո քեզ պատկերացնում ես ընկեր Խուդոյանի փոխարեն, մտածում ես՝ եթե ես ստացածս լավ յուրացնեմ, աշխատեմ, ապա ես էլ կդառնամ ընկեր Խուդոյան:

Ուզում եմ նաև խոսել մի երևույթի մասին, որը հեղափոխությունից հետո բավականին քննարկվեց, տարբեր որոշումներ կայացվեցին, բայց ամեն ինչ մնաց նույնը: Հարցը վերաբերում է ուսանողի քննությանը չմասնակցելուն` վարձի որոշակի չափի չմուծման պատճառով: Տեսեք, դա իրականում միշտ է այդպես եղել․ մինչև վերջին քննությունը, եթե ամբողջական գումարը մուծված չէ, քննությանը չես մասնակցում: Բայց կա մի օրենք, ավելի ճիշտ իրավունք` գրել պարտավորագիր, որը պարտավորեցնում է մնացած գումարը մուծել, օրինակ, մինչև այսինչ ամսի 10-ը: Գրելու համար դիմում են դեկանին, դեկանատի աշխատողը տալիս է դիմումի համապատասխան ձևաթուղթը, ուսանողը լրացնում է, և դրվում է կնիք: Վերջերս նույն ուսանողը, որը 2018 թվականին գրել է նույն պարտավորագրից, մերժվեց, թե հնարավոր չի։ Հենց այդ ժամանակ մեկ ուրիշ ուսանող նստած գրում էր պարտավորագիր: Ես չեմ ուզում մեկնաբանել…

Մարդիկ մտածում են, որ փոփոխությունները շատ փոքր դեր են կատարում մեր կյանքում։ Սակայն այդպես չէ։ Ես մտածում եմ, որ մեր կյանքի 85%-ը կազմում են փոփոխությունները։ Փոփոխությունները կարող են մարդկանց վրա և՛ լավ անդրադառնալ, և՛ վատ։ Դե նայած ինչ փոփոխություն կանենք, էլի։ Մի փոքր փոփոխությունն էլ կարող է մարդու կյանքը փոխել, և ինչու չէ, նաև մարդուն փոխել։ Երբ օրինակ, մեկը միշտ կրել է սպորտային հագուստ, սակայն մի օր որոշել է կրել շատ շքեղ զգեստ, նա կլինի բոլորի ուշադրության կենտրոնում և շատ գեղեցիկ։ Իմ կյանքում եղել են շատ փոփոխություններ, սակայն վերջին փոփոխությունը փոխեց ինձ։

Ես և իմ ընտանիքը բնակվում էինք մի բնակարանում, որը այդքան էլ սրտովս չէր)։ Արդեն մի քանի օր է, ինչ մենք տեղափոխվել ենք մեր նոր, հարմարավետ և գեղեցիկ բնակարանը, և կարծես թե բնակարանի հետ ես էլ եմ փոխվել։ Ես շատ փոփոխություններ եմ նկատում իմ մեջ։ Ոնց որ թե մի քիչ բարիացել եմ (ինչքան էլ դա զարմանալի է)։

Երբեք չէի մտածի, որ բնակարանս փոխելով, կփոխվեմ նաև ես։ Չնչին փոփոխությունն էլ կարող է փոխել մեր կյանքը, պարզապես մենք դա չենք գիտակցում։

Յուրաքանչյուր ոք իր կյանքում պետք է գոնե մեկ անգամ փոփոխություն կատարի։ Գուցե նա դրանով դառնա շատ ավելի լավը, քան այն ժամանակ էր, գուցե և վատը դառնա։ Բայց դրանից պետք չէ վախենալ։