aniharutyunyanarm

Տունը ձմռանը

-Էհ, Աստված, գոնե շատ ցուրտ չանի էս տարի, ցախը յոլա տանի,-բակում կանգնած մառախլապատ երկնքին նայելով խոսում է ծերուկը։

Մի քիչ մրսելով նայում է բակին. ամեն ինչ դասավորված է, պահոցի դուռը պինդ փակված է. պահածոները չեն սառչի, շունը տաք բնում քնած է։ Գյուղացի ծերուկը տուն է գնում. հանգստանալու ժամանակն է։ Կոտրատած ու պահեստավորած ցախը արդեն քիչ-քիչ տուն է տանում, թափ տված վառարանն արդեն դրված է, ցախը վառարանում ճարճատում է, տաքությունը հաճելի է, երբեմն՝ շատ, որ կողքին երկար կանգնել չի լինում։ Ձմռան համար նկուղում պահվող կարտոֆիլը վառվող վառարանի վրա պլեճ է դառնում, կողքին փոքրիկ տեղ է բացված թեյնիկի համար, ջուրն արդեն եռում է, թեյի բաժակները կողքի փոքրիկ աթոռին են դրված, այգուց հավաքած, մի քիչ ցուրտը տարած ծիրանի մուրաբան անպակաս է, մի քանի կոնֆետ ու թխվածքաբլիթ է դրված ափսեի մեջ, բայց դրանք մնում են տեղում, մուրաբայի ափսեն միշտ դատարկվում է. իրենց ձեռքով պատրաստած մուրաբան ուտում են ավելի սիրով։

Գյուղի տունը շատ մեծ է, թոռները տանը չեն, մեծ տունը ձմռան ցրտից ավելի լքված է թվում, դրա համար ծերուկները վառարանը դնում են փոքր միջանցքում, մեծ հյուրասենյակի դուռը փակում, որ դատարկությունը շատ չզգացվի։ Թե բախտները բերի, թոռները ձմռանը կգան, մի քանի օր էլ կմնան, բայց այդ ժամանակ էլ հյուրասենյակի դուռը չեն բացի, որ փոքր միջանցքում իրար ավելի մոտ նստեն, վառարանի ջերմությունից շատ թոռների ջերմությամբ տաքանան։ Երեկոյան պապը՝ թոռների աղմուկից հոգնած, բազկաթոռին կքնի, ֆուտբոլը այդպես կմնա միացրած, բայց տատը հերթական սերիալը նայելու համար ալիքը չի փոխի, որովհետև թոռների համար թաքցրած ամենահամեղ ուտելիքները պիտի հանի և ուշադիր հետևի, որ հանկարծ ինչ-որ բան ափսեներում չմնա։ Պապը ամեն անգամվա նման երկրորդ խաղակեսից առաջ չի գնա պառկելու, նա գիտի, որ եթե մնաց, անպայման կքնի, բայց գոնե թոռներին մոտ կլինի, միգուցե վազվզելիս միամիտ դիպչեն իրեն, արթնանա, ձևական բարկանա, բայց սրտում ուրախանա՝ մի քիչ էլ կանցկացնի երեխեքի հետ։

Առավոտյան թոռները ուրախ-ուրախ կգնան քաղաք, որովհետև տատն ու պապը ժպիտով կճանապարհեն, կճանապարհեն ու կգնան վառարանի մոտ, պապը դիտմամբ ծուխ կթողնի վառարանից, որ արդարանա, թե ծխից են աչքերը լցվել, տատն էլ թեթևացած կհամաձայնի` իմն էլ:

Ձմեռը կգա ու քուն կբերի տներին, դաշտերին ու գյուղացուն, տուն կբերի տղաներին, թոռներին ու գյուղացուն, ձմեռը կգա, որ մնացած երեք եղանակի համար հանգիստ ու նոր ուժ բերի գյուղացուն:

sona mkhitaryan

Եկեք փոխվենք

Ուզում եմ հասկանալ ուսանողների մի զանգվածի (խոսքս իմ համալսարանի` մանկավարժականի մասին է), որը միշտ դժգոհ է ամեն ինչից, ամեն պարագայում:

Մեր համալսարանը ուսանողներին մեկ կիսամյակ անվճար ուղարկում է լողի պարապմունքների «Ակվատեկում»: Մատների վրա կարելի է հաշվել այն ուսանողներին, որոնք դրական են վերաբերվում այս ամենին: Առանձնացնեմ այն ուսանողներին, որոնք առողջական խնդրից ելնելով չեն կարող գնալ` ներկայացնելով համապատասխան թուղթ: Իսկ ինչ վերաբերվում է այն ուսանողներին, որոնք ասում են՝ ի՞նչ լող, է, իրենք ուղղակի պիտի նույն «Ակվատեկին» ամսական խոշոր անդամավճար վճարեն ու հայտարարեն` ես լողի եմ գնում, էդպես էլ արեք: Ուղղակի ես միշտ նկատել եմ, որ մեր ուսանողների համար ինչ լավ բան էլ անեն, միևնույնն է, դժգոհ են:

Կամ, օրինակ, «classroom» հավելվածը: Այն ունի որոշակի բացասական կողմեր, բայց դրանք միայն տեխնիկական են: Հավելվածի միջոցով դասախոսները գնահատվող առաջադրանքներ են տեղադրում, որոնք ուղղակի շատ հեշտ ակտիվության գնահատական են ապահովում: Եթե ուսանողը սեմինարի ժամանակ գնահատական չի ստացել, ապա առաջադրանքը կատարելով՝ կունենա ակտիվության գնահատական: Իրենք էլի պիտի բողոքեն` իմաստը ո՞րն է այդ առաջադրանքի, բան չեմ հասկանում, դժվար ա: Ախր, դու եկել ես համալսարան, ոչ թե դպրոց, ու այստեղ քեզ շատ դժվարություններ են հանդիպելու, իսկ այդ առաջադրանքի հիմքում ընկած սլայդ պատրաստելը կամ ճիշտ պատասխանի տարբերակն ընտրելը դժվար չէ, ուղղակի դու սովորել ես երևի, որ ամեն ինչ պատրաստի պետք է լինի:

Կամ, նույն հավելվածում դասախոսության տեղադրումը շատ դրական կողմ ունի: Նույն դասախոսությունից օգտվելով՝ կարող ես ռեֆերատ գրել: Բայց դուք էլի եք բողոքում, որ չկա իմ թեման, չեմ գտնում: Իսկ եթե մենք ապրեինք մեր դասախոսների ուսանողական տարիներին, ու մեզ ուղղակի թեմա տրամադրեին, նույնիսկ գրքերի ցանկ չտային, որ հիմա տրամադրվում է պարտադիր, մենք դա էլ չէինք անելու: Բա նրանք ինչպե՞ս են արել: Ես անկեղծ, շատ կդժվարանամ, իսկ այսօրվա ուսուցման համակարգը խաղ ու պար է: Այսքանը:

aniharutyunyanarm

Բայց սա ուրիշ պատմություն է

Ամեն ինչից անկախ` յուրաքանչյուր ընտրությունից առաջ ժողովուրդը միշտ էլ որոշակի հույս ունենում է` մի քիչ, շատ քիչ, հոգու էն ամենախորքում, որ այս անգամ ուրիշ է լինելու, որ մարդիկ իրոք իրենց ընտրությունն են կատարելու, որ նորից չեն հիասթափվելու ու խաբվելու: Խնդիրներն ամենուր են, լուծումներին սպասում են բոլորը, բայց գյուղում ավելի շատ են սպասում, ավելի շատ են ուզում հավատալ, որ հաջորդ տարի բերքը գետնին ու ծառերին չի մնա, ջուրը ժամանակին կլինի, հարկերը աշխատածից ավելի շատ չեն լինի, ու հավատում են` ուզած-չուզած, որքան էլ բողոքում են, մեկ է, ընտրությունից առաջ էլ, հետո էլ, իրենք իրենց հողի հետ են, ծառերի ու այգիների, կենդանիների հետ են: Բողոքում ու ցանում են, բողոքում ու բերքահավաք են անում ու ամեն սերմի հետ հավատ են ցանում, որ բերքը առատ է լինելու, բերքահավաքին հույս են հավաքում, որ բերքը ամբողջությամբ վաճառելու են ու ձմեռն ավելի ապահով են դիմավորելու:

Այս տարի բերքը այդքան էլ լավ չի վաճառվել, ճանապարհներին է մնացել, բայց Ռաֆիկ պապը, անկախ ամեն ինչից, ձմռանն է պատրաստվում: Փայտը կոտրատելու ձայն եմ լսում իրենց բակից, գնում եմ ու թակում դարպասը, բայց կացնի ձայնն ավելի բարձր է: Հենց այդպես ներս եմ մտնում, որովհետև Ռաֆիկ պապի բակ մտնելիս դարպասը թակելը կարևոր ու պարտադիր չէ. դռներն ու սրտերը միշտ բաց են:

-Ռաֆիկ պապ, ի՞նչ կասես, ի՞նչ ես սպասում ընտրություններից, մի բան կփոխվի՞:

Հարցիցս հետո ծիծաղելով ասում է․

-Էլի թուղթն ու գրիչն առած եկա՞ր,- ու շարունակում,- ամեն անգամ բարձրանում, սիրուն-սիրուն խոսում են, վերջում տեսնում ենք` սայլը տեղից չի շարժվում, ես ի՞նչ գիտեմ` էս անգամ էլի տարբեր մարդիկ նույն պատմությունը չե՞ն կրկնի: Ինչ էլ լինի, ես հո ուրիշ տարբերակ չունե՞մ: Էլ էս երկրից, էս գյուղից գնացողը չեմ, ով էլ գա` պիտի հարմարվեմ: Ես իմ հողի ու անասունի տերն եմ, ինձ հերիք ա, որ գոնե մի քիչ հարկերը թեթևացնեն, որ գյուղացին իրա տանջանքի դիմաց գոնե իրա բերքից մի քիչ օգուտ ունենա:

Որոշում եմ շատ չխոսեցնել Ռաֆիկ պապին, որ ցախի օրվա բաժինը շուտ կոտրի` գնա տուն, որ հասցնի հանգստանալ, թեյ խմել, մի քիչ լուրեր նայել ու քնել` հաշվելով, որ երեք օրից արդեն կվերջացնի, չորրորդ օրը կոտրած փայտը կպահեստավորի ու վառարանը կդնի:

Փողոցի վերևից իջնում եմ դեպի մեր տուն ու հարևան Հրաչի երգելն եմ լսում: Մեր ու իրենց բակը բաժանող պատի մոտ կանգնում ու հանգիստ խոսում եմ, փոքր տարիքում անգամ այդ պատով իրենց բակ էի մտնում: Իսկական հարևանություն եմ ասել, է՜: Միշտ ընդդիմադիր Հրաչն էլի դժգոհ է, ասում է, որ մոտակա 4-5 տարին հույս չունի, որ ինչ-որ փոփոխություն կլինի կամ փոփոխությունը կհասնի գյուղին.

-Բոլոր երկրներում գյուղացիներին 2 տոկոսով վարկեր են տալիս, դուք մեր վարկերի տոկոսները տեսե՞լ եք: Գյուղացին մի վարկը փակելու համար մյուսն է վերցնում, իրեն էլ ոչ մի բան չի մնում: Շատ կուզեի, որ երբ բերքը հասներ, ոչ թե գյուղացին ընկներ շուկաները, որ իր բերքը ծախեր, այլ գային, դաշտից մեծ մեքենաներով գնեին ու տանեին, որ գյուղացին ժամանակ ունենար ամբողջ օրը ծառերով ու բերքով զբաղվելու, որովհետև էդ բոստանը մշտական խնամքի կարիք ունի:

Եկա, Հրաչին նորից խոսեցրի, դարդերը խառնեցի ու թաքուն հեռացա, որ ընկերուհուս հետ թեյ խմեմ: Մենք ամեն ինչից խոսում ենք, բայց քաղաքականությունից, ընտրություններից` հազվադեպ: Իրենց ծառերի նուռն ուտելով, թեյով տաքանալով կամաց-կամաց թեման բացում եմ.

-Նար, ընտրության գնալո՞ւ ես, իրար հետ գնանք:

-Չգիտեմ, որ գնալու լինեմ` կասեմ քեզ:

-Ի՞նչ ես մտածում, բա:

-Գիտես, որ քաղաքականությունն ինձ չի հետաքրքրում, բայց հավատում եմ, դե, գոնե ուզում եմ հավատալ, որ ինչ-որ բան կփոխվի, կամ արդեն փոխվել ա, ոնց դու ես հավատում ու շատերը: Առաջին անգամ ես, չէ՞, ընտրելու: Կգնանք, կընտրես, որ քո ընտրությունը հաղթի, կհասկանաս, որ փոխվել ա, որ հավատալդ իզուր չէր: Ես առաջին անգամ չեմ գնում, բայց էս անգամ ես էլ հույս ունեմ, որ իմ ընտրությունը տեղ կհասնի:

Իմ գյուղում ու մնացած գյուղերում մեծահասակների մտածմունքի թեման հողն ու ջուրն են, կանայք խոպանից ամուսիններին ու որդիներին են սպասում, աշխատատեղերի բացվելուն են սպասում, երիտասարդները գյուղում հետաքրքրությունների են սպասում, ես էլ եմ սպասում, որ գյուղերին կնկատեն, որ այնպես կանեն, որ ուսանողները հաճույքով վերադառնան գյուղ դասից, իմանան, որ երեկոյան արդյունավետ ժամանց են ունենալու, բոլորով մի տեղ հավաքվելու տեղ են ունենալու:

Ու էսպես գյուղում ու Հայաստանում ամեն ընտրությունից առաջ նոր հույսեր են վառվում: Այս անգամ հույսերը մեծ են, սպասումները` շատ, ու որքան շատ ենք սպասում, հիասթափությունն այնքան մեծ է լինում:

Բայց սա լրիվ ուրիշ պատմություն է, այս անգամ մենք հիասթափությունը տան ամենախորը դարակում պահելու ու նոր ընտրության ենք գնալու:

How to Read Media in the Post-Truth Era, Բեռլին. Օր 5

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Ախթունգ, ախթունգ… Նորից գրում եմ Բեռլինից, բայց այս անգամ որոշել եմ չբողոքել, թե որքան ենք քայլում, որքան են ոտքերս ցավում, որ դրսում «վայ-ֆայ» գտնել չենք կարողանում. հաստատ չեմ գրելու դրանց մասին։

Չեմ գրելու, որովհետև չգիտեմ՝ հաջորդ անգամ երբ կտեսնեմ Բեռլինը, երբ նորից կքայլեմ խառը փողոցներով, որովհետև, ի վերջո, ամեն օր չէ, որ ճանապարհորդելու հնարավորություն ունեմ։

Ուրեմն, սկսվեց մեր կյանքի տարբերվող ուրբաթներից մեկը։ Ինչպես միշտ նախորդ օրվա հոգնածությունը Մարտինը իր ժպիտով ու դրական տրամադրությամբ վերածում է մոտիվացիայի:

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Մարտինի հետ խոսում էինք հանրային ու մասնավոր ԶԼՄ-ների մասին։ Բոլոր մասնակիցները ներկայացնում էին իրենց երկրների օրինակները, ու պարզվեց, որ միայն Հայաստանում չէ, որ անգամ Հանրային հեռուստաընկերությունը որոշակի իշխանամետ դիրքորոշում է արտահայտում. գրեթե բոլոր երկրներում կա նույն խնդիրը։ Բայց, օրինակ, Չեխիայում հանրային հեռուստաընկերությունն իրոք ազատ է ու կախված չէ ոչ մի քաղաքական կամ ոչ քաղաքական ուժից։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Բոլոր երկրներում մարդիկ առանձին հարկ են վճարում հանրային հեռուստաընկերությանը, իսկ Հայաստանում և Մոնտենեգրոյում հանրային հեռուստաընկերությունները ֆինանսավորվում են պետական բյուջեից։

Մարտինի փոխանցած ուրախ տրամադրությանը գումարվեց ճաշը, ու վերադարձանք Վայսի դասընթացին՝ տվյալների վրա հիմնված լրագրություն։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Ասել է, թե որոշ կայքերի միջոցով կարող ենք շատ տվյալներ ու տեղեկություններ ստանալ ինչ-որ մարդկանց մասին, ու այդ ամենը օրենքի սահմաններում։ Օրինակ, կան նաև կայքեր, որտեղ կարող ենք նշել, ասենք, ինչ-որ ռեստորանի անուն ու տեսնել, թե վերջին մի քանի տարիների ընթացքում ինչ դեպքեր են եղել տվյալ վայրում։

Օրինականը` օրինական, բայց որոշ դեպքերում մեր անձնական նամակները կարող են չմնալ միայն մեր ու մեր զրուցակցի միջև. մասնակիցներից մեկը պատմեց, որ ընկերուհու հետ ֆեյսբուքում մի համալսարան է քննարկել ու միանգամից ինստագրամում տվյալ համալսարանի գովազդն է ներկայացվել։ Հաջորդ անգամ, երբ կորոշեք բողոքել ձեր դասախոսներից, ուղղակի ընկերուհիներով գնացեք մի որևէ հանգիստ ու ոչ մարդաշատ այգի։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Դուք որոշում եք՝ ո՞ր այգին գնալ, իսկ մենք սկսում ենք հանգիստ տեղ փնտրել մեր աշխատանքային խմբերով քննարկումներ անելու համար։ Մեր խմբի թեման մեդիայի լեզուն է. որոշել ենք ներկայացնել, թե նույն իրադարձությունը տարբեր լրատվամիջոցներ ինչպես կարող են ներկայացնել՝ ավելացնելով դրական կամ բացասական երանգներ։ Քննարկումից հետո, ինչպես միշտ, որոշում ենք դուրս գալ քայլելու, բայց օրը մոլորվելու օր է ստացվում. նախ՝ Մարիամը, Անին ու ես դուրս ենք գալիս հյուրանոցին մոտ խանութը գտնելու. միայն մոտ մեկ ժամ քայլելուց ու փնտրելուց հետո ենք հասկանում, որ ընդամենը 10 րոպե էր ճանապարհը։ Ես հետ եմ վերադառնում, Մարիամն ու Անին շարունակում են ճանապարհը, որ էլի մոլորեցնելու էր նրանց։

Ինչևէ, ուրախ եմ, որ նախաճաշին բոլորս տեղում էինք՝ Անիները, Հոնը, Սիրանը, Մարիամն ու Մարտինի ժպիտը։

How to Read Media in the Post-Truth Era, Բեռլին. Օր 1

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Իմ բոլոր օրերը տարբերվող են. դե, այնպես չէ, որ իմ կյանքը այդքան հետաքրքիր է, ուղղակի բոլորիս ամեն օրն էլ, վստահ եմ, երբեք նույնը չի լինում։ Բայց մեր «տարբերվող» օրերում մենք բոլորս էլ ունենում ենք օրեր, որոնք ավելի տարբերվող են։

Չգիտեմ՝ նոյեմբերի 12-ը շատերի համար ինչպես էր տարբերվում, որքա՞ն շատ մյուս օրերից, բայց Զվարթնոց օդանավակայանում հավաքված 5 երիտասարդների օրվա տարբերվողության մասին հաստատ կարող եմ պատմել։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

«Մանանա» կենտրոնի հերթական համատեղ ծրագրի շրջանակներում մենք`  Մարիամը, Հովնանը, Սիրանն ու երկու Անիներս, սկսում էինք մեր ավելի տարբերվող օրերի շարքը։ Մեկնարկը՝ գիշերվա 3-ին, օդանավակայանից։ Հոնը հանգիստ էր, իհարկե, շատ ճանապարհորդած լինելուց բացի՝ նա նաև «խմբապետն» էր։ Սիրանը, շատ ճանապարհորդած լինելով, նորից հուզված էր, Մարիամը անընդհատ սերիալներ էր հիշում ինքնաթիռների հետ կապված, դե, ոչ այնքան դրական ու տրամադրող, ինչպես պետք է լիներ։ Իսկ Անիների  ճանապարհորդական առաջին փորձն էր։ Ու խառը զգացումներով, բայց նույն տարբերվող օրով թռանք Բեռլին, դեպի How to Read Media in Post-Truth Era ծրագիրը։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Ու քայլում էինք, քայլում էինք, քայլում… Այնքան քայլեցինք, որ հանգիստ մի հեղափոխություն էլ կարող էինք անել։ Առիթից օգտվելով ուզում եմ ներողություն խնդրել երեխեքից ու իրենց նյարդերից, որ շատ, բավականին շատ հաճախ բողոքում էի, որ հոգնել եմ, ու որ չենք կարողանում գտնել «վայ-ֆայ»։ Մյուս կողմից էլ` Ավետիսյան Անիի համար իմ բողոքներից հաճելի փաստ բացահայտվեց։ Ասում է՝ ինձ թվում էր՝ ես կախվածություն ունեմ տեխնիկայից, մինչև հանդիպեցի Անիին։

Բայց թողնենք մի կողմ բոլոր բողոքներն ու չգտնված «վայ-ֆայները» ու վերադառնանք Բեռլինին։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Անկեղծ, ես քաղաքը պատկերացնում էի հենց այնպես, ինչպես տեսա իրականում, պատկերացնում էի ունենալիք զգացումներս, երբ կտեսնեմ հին կառույցներն ու  արձանները։ Չգիտեմ՝ որ երկրների քաղաքներում են ավելի շատ հեծանիվներ, բայց Բեռլինն իմ տպավորություններում մնալու է որպես հեծանիվների քաղաք, երբ մենք զարմանում ենք հեծանիվով աշխատանքի գնացող երիտասարդներ տեսնելիս, այստեղ մեծահասակները հեծանիվներով թոշակ ստանալու են գնում։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Գունավոր տները թեթև ժպտում էին, բարձրահարկ շենքերը վերևից աչքով անում, հեծանիվները շտապում էին, իսկ մենք՝ անընդհատ քայլում։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Որքան էլ հոգնած էինք, բայց ավելի շատ փողոցներով անցնելու ցանկությունն ավելի մեծ էր։ Չգիտեմ՝ Հոնն ինչպես էր հիշում փողոցներն ու ճանապարհները, այն էլ այն դեպքում, երբ հիմնականում նույն ճանապարհով հետ չէինք գնում, բայց խճճվելը բավականին հեշտ էր, մանավանդ, երբ ուշադիր ու առանց ինչ-որ բան բաց թողնելու ցանկությամբ մեր շուրջն էինք նայում։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Հասանք հյուրանոց ու հասկացանք, որ քնելու ցանկությունն արդեն մեզ պինդ գրկել է։ Բարձրացանք համարները՝ նորից իջնելու ու տեսնվելու հույսով, բայց քնեցինք արդեն առավոտյան հանդիպելու հույսով, իսկ առավոտյան հաստատ բոլորիս օրն էլ ավելի տարբերվող էր լինելու։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Դասընթացը սկսվելու է վաղը:

ani avetisyan.armavir

Պա՞պ, ո՞նց ես

Բարի լույս, նոր օր, քո նույն արևով, չզգացվող նույն տաքությամբ, անձրևից մնացած թաց հետքերով ու թեք ճանապարհների լիքը լցված նույն ջրափոսերով:

Գալդ առաջինն զգացողներից մեկը գյուղով անցնող դպրոցի ճամփան է, որ վաղ առավոտյան երեխեքի ցեխոտ կոշիկների տակ երկար տրորվում, ամեն անգամ նրանց ճանապարհում ու դիմավորում է, ու մեկ էլ Երվանդը, որ քո պատճառով ամեն անգամ իր չսիրած ճամփան բռնում ու մրսելով քայլում է դպրոց հասնելու հույսով ու միշտ բացակայող ցանկությամբ:

-Ե՞ր, այ Երվանդ:

-Թող, ախպեր, մտքերով արդեն հասել ա երկրորդ հարկ:

-Բա Անուշիկին հո մենակ չի՞ թողնելու, արդեն ցրտել ա,- համատարած հռհռոց առաջացնելու հույսով ասված արդեն լավ ծանոթ ու ամեն անգամ ավելի տափակ թվացող նույն խոսքերը:

-Տղերք, հավեսներդ չունեմ, սրտովս գնացեք:

Ընկերների շրջանում մշտապես տրվող հայտնի ախտորոշումն էր` «սիրահարված ա». հավես չունենալու համար հարգելի թվացող, բայց Երվանդի հետ չկապվող պատճառ:

-Ե՞ր, բա ե՞րբ ես սիրտդ բացելու:

-Հա, էլի, մեռավ սպասելով խեղճ աղջիկը,- Արմենի՝ հնությունից արդեն սևացած չաշխատող հումորն էր:

-Վա՞խտ ես գտել: Դու «պավեսկեքի» մասին մտածի:

Խոսողը, իհարկե, Երվանդն էր: Ձմռան հավաքն արդեն սկսվել էր: Եղբայրը` Կարոն էլ գնացողներից մեկն էր լինելու: Չէ, Երվանդը հերթական բողոքավորը չէր, որ 2 տարին կորցրած է համարում ու դրանք վատնելու իմաստը չի գտնում: Երվանդը եղբոր վաստակածով ու հոր` արտագնա աշխատանքից ստացվող եկամուտով պահվող ընտանիքի մի անդամն էր, ու դասերից հետո գյուղացիներից մեկի այգում օրավճարով աշխատող 15-ամյա դպրոցականը, որին մնում էր գլուխը կախ իր տարիքի համար խիստ ծանր բեռը եղբորից վերցնելն ու ամեն երեկո աշխատելուց թուլացած ուսերին պահելը:

-Հել, հել, հավաքվի, պարապմունքիս պիտի հասցնեմ…

Էլի նույն ճանապարհը, նույն ջրափոսերն ու նույն հոգսերը միշտ մտքում պահելով, մինչև տան դռանը հասնելով ու դրանք դրսում գցելով, երկու կողմերից մի կերպ ձգած ժպիտը դեմքին ներս մտնելը:

-Տա՞տ, բա տնեցիք ո՞ւր են:

-Մերդ բաղն ա, Կարոյին էլ նոր կանչ տվին, գործ էր եղել:

-Ուտելու բան կա՞ տաքացրած:

-Դրած ա հացը: Խոսացի՞ր հորդ հետ:

-Դե հա, նորմալ ա, նորություն չկար: Դուրս գամ, տեսնեմ՝ մաման ինչ գործի ա:

-Հացդ, Երվանդ…

Նույն սառը օդը, անցած օրվա անձրևն ու լցվող ջրափոսերը: Իսկ մտքում ամեն անգամ ավելի կարճացող նույն խոսակցությունն էր՝ միշտ կիսատ ասվող ու անպատասխան մնացող հարցով.

-Ալո՞, բարև, պապ: Երվանդն ա, ո՞նց…

-Հլը փող չեմ ստացել, բալես…

Երվանդն էր, 15-ամյա էն դպրոցականը:

aniharutyunyanarm

Ցրտահարություն է սպասվում

Վաղը գիշեր սպասվում է ցրտահարություն… Թըխկ, թըխկ, թըխկ… Ցրտահարություն… Թըխկ, թըխկ: Վաղը գիշեր: Ցրտահարություն: Թըխկ…

- Շուշան, վաղը գիշերը ցրտահարություն ա լինելու, արի մեր բոստանից պոմիդոր հավաքի:

- (Թըխկ, թըխկ) Արշո՛, էդ լուսամուտի ցելոֆանը հետո կխփես, վաղը ցրտահարություն ա լինելու, դաշտիդ տեր եղի…

Աշունն էլ էսպես եկավ ու գյուղի բարձր փողոցից գլորվեց ներս: Այնքան արագ, միանգամից, որ Արշոն չհասցրեց պատուհաններին ցրտից պաշտպանող «ցելոֆանները» խփել, Հրաչը` բերքը մինչև վերջ հավաքել: Աշունը էսպես եկավ, որ մի գիշերով հասկացնի` հողի, գյուղացու հանգստանալու ժամանակն է արդեն:

Անձրևը կաթիլ-կաթիլ ասում է, որ տարաներում հավաքած խաղողը արագ օղի պետք է դարձնել, թե չէ` ցախերը կթրջվեն, օջախները էլ չեն վառվի: Կաթիլ-կաթիլ ջղայնանում է, որ բերքը արագ հավաքել է պետք, թե չէ այգու հողը կխոնավանա, լոլիկները` ջրերի ու ցեխերի մեջ կնեխեն: Էդպես կաթիլ-կաթիլ ստիպեց, որ հոտի տեր գյուղացին վերջին ուժերը հավաքի, խոտն ու հոտը դաշտից տուն բերի, թե չէ որ խոտը մի քիչ երկար մնաց դաշտում, հաստատ կնեխի: Նույն կաթիլներով անձրևը Սոնիկին հիշեցրեց, որ թթուն դնելու ժամանակն է, քանի կաթիլները փաթիլներ չեն դարձել:

Գյուղացին նայեց գետնին, դեղին տերևներին ու հասկացավ, որ նկուղից վառարանը հանելու ու թափ տալու ժամանակն է: Որ արդեն փայտ գնել է պետք, աթարը` անձրևի չարաճճի կաթիլներից փախցնել ու պահեստում դարսել: Նայեց չվող թռչուններին ու հայացքով նրանց հետ անցած ամառվանից պահած մի քիչ ջերմություն ուղարկեց, որ աշունը շուտ անցնի, ձմեռը` չզգացվի, ու թռչունները գարունն ու իր ուղարկած ջերմությունը չմոռանան վերադարձնել:

Քամին չմոռացավ հիշեցնել, որ շատ մոմեր է պետք գնել, լամպերի փոշին սրբել, որովհետև նա շուտով կհանդիպի անձրևին, իսկ նրանք երկուսով կգան, կտանեն գյուղի լույսերին: Քամին խառնեց Արշոյի սպիտակ, բայց երկար ու փարթամ մազերը, որ նա գնա տուն, հայելու մեջ նայի ու նորից հիշի` Հրաչն ասում էր` ցրտահարություն. բերքիդ տեր կանգնի: Քամին երեխաների գնդակները քշեց, գցեց կողքի բակ, որ Նազիկ տատի ծեր, բայց զրնգուն ձայնը նրանց հիշեցնի` գնդակներն ու հեծանիվները ավտոտնակում պահելու, տատի գործած գուլպաները դարակից հանելու ժամանակն է:

Բոլորը կամաց-կամաց տուն կգնան: Հրաչն ամեն առավոտ էլ չի երգի. որքան էլ չուզենք, աշունը, ի վերջո, մի քիչ էլ տխրություն է, գյուղացիներն էլ այգիները ջրելու համար ջրի կռիվ չեն անի, հարսները կհոգնեն ամեն օրվա թափվող տերևներից ու բակերը չեն ավլի, երեխաները, ցրտից փախչելով, դուրս գնալու համար լաց չեն լինի, ջահելները երեկոյան խանութի բակում էլ չեն հավաքվի:

Նույն անձրևը, գյուղի անասֆալտ փողոցներին նստելով, կհիշեցնի, թե որքան անելիքներ կան, որ գարնանը միայն դաշտերը չէ, որ պետք է ծաղկեն: Շատ տների բակերում անկանոն թափված ու չավլած տերևները կստիպեն նորից նայել դռների կողպեքներին:

Ու էսպես աշունը կգա, կպատմի, որ գյուղում գրեթե ամեն ինչ պատրաստ է, որ գյուղացին ու հողը հանգստանում են, կհիշեցնի, որ ձմեռը մոտ է, որ «խոպաններից» վերադառնալու ու արդեն ավելի երկար, միգուցե ընդմիշտ մնալու ժամանակն է:

Մանկական վախերի մասին

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Ես` ապագա հոգեբանս, ուզում եմ ներկայացնել մի հետաքրքիր նյութ «Մանկական վախերի» հետ կապվաՎերջերս մասնակցեցի երկօրյա թրեյնինգի «Մանկական վախերը և դրանց կառավարումը» թեմայով, որը անգնահատելի դարձավ ինձ համար: Թրեյնինգի մասնակիցներին հրավերներ եկան Հայաստանի տարբեր քաղաքներից և գյուղերից նույնը դպրոցներում և մանկապարտեզներում մանկավարժների հետ անցկացնելու համար: Մենք, դասախոսի օգնությամբ, կազմեցինք խմբեր` 5 հոգանոց, և օր նշանակեցինք: Ես, Ֆենյան, Գայանեն, Ստելլան և Հրանուշը գնացինք Արմավիր` Բամբակաշատի միջնակարգ դպրոց: Դպրոցի ընդունելությունը հրաշալի էր: Մենք ցանկություն հայտնեցինք, որ թրեյնինգին, բացի մանկավարժներից, նաև 12-րդ դասարանի աշակերտներ մասնակցեն մասնագիտական կողմնորոշման համար:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Սկզբում ներկայացրինք, թե ինչ է իրենից ներկայացնում վախը. վախը ներքին վիճակ է, որը լինում է իրական և երևակայական: Խոսեցինք կպչուն վախերի` ֆոբիաների և դրա տեսակների մասին: Մեր թրեյնինգը ոչ միայն տեսական մաս էր պարունակում, այլ նաև գործնական: Մենք բազմաթիվ տեխնիկաներ միասին օգտագործեցինք մինչև 11 տարեկան երեխայի վախերը հաղթահարելու համար:

Առաջին տեխնիկան տիկնիկաթերապիան էր։ Լվացքի ամրակներով, գունավոր թելերով և մարկերով պատրաստում ենք տիկնիկ, մասնակիցներին բացատրում էինք, որ այն պաշտպանող տիկնիկ է երեխայի համար: Երեխան ինքն իր ձեռքով պետք է պատրաստի տիկնիկը, նրան պատմի` ինչից է վախենում, տիկնիկը վախերը թաքցնի իր հագուստի տակ, և վերջ։ Երեխան գիշերը տիկնիկը դնում է բարձի տակ, իսկ գիշերը մայրը տիկնիկին վերցնում է` առավոտյան ասելով, որ վերջինս իր վախերը վերցրել և գնացել է: Չկա մի երեխա, որը չհավատա։

Մյուսը Պյուսի հեքիաթն է, որը պարզում է՝ երեխան իրականում ինչից է վախենում: Երեխային պատմում ենք հեքիաթ և խնդրում, որ նա շարունակի այն. «Լինում է, չի լինում մի տղա/աղջիկ է լինում: Նա վախենում էր… Ինչի՞ց էր վախենում տղան/աղջիկը»: Երեխան անգիտակցորեն ասում է այն, ինչից իրականում ինքը վախենում է: Օրինակ՝ թրեյնինգի ժամանակ աղջիկ երեխայի հետ իրականացրինք այս տեխնիկան, և նա ասաց՝ գողերից է վախենում:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Իրականում ես շատ-շատ կարող եմ խոսել այս տեխնիկաների կատարման մասին, բայց եկեք ամենահետաքրքիր տեխնիկան ներկայացնեմ, որը կոչվում է էբրու:

4 տարեկանից սկսած՝ երեխաները սովորաբար վախենում են ջրից և այդ վախի հաղթահարման համար իրականացնում ենք էբրու: Երեխային տալիս ենք ափսեի մեջ լցված կաթ կամ կրախմալով ջուր և ջրաներկ։ Հրահանգը հետևյալն է` նկարել տղա/աղջիկ (ըստ իր սեռային պատկանելության), ով լողում է ջրում և չի վախենում խեղդվելուց։ Իրենք իրենց են նկարում և իրենց ինքնավստահ են զգում:

Եվս մեկը. երեխաները սովորաբար վախենում են կենդանիներից, հոգիներից, երևակայական հրեշներից: Երեխային տալիս ենք փուչիկ և ասում, որ փչելով փուչիկը` ինքն իր վախերը լցնում է փուչիկի մեջ: Փչելուց հետո նա մարկերով վրան նկարում է իր վախը և սուր փայտիկով պայթեցնում այն՝ պայթեցնելով իր վախերը: Այս ամենը մենք բոլոր մասնակիցների հետ կատարեցինք:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Եթե երեխան վախենում է որևէ կենդանուց, նրան տալիս ենք պլաստիլին և ասում՝ պատրաստի իր վախը, այնուհետև սուր փայտիկները խրում է վախի մեջ՝ «արժեզրկելով» այն:

Ես և իմ թիմի անդամները բոլոր մայրիկներին, որոնք ունեն մինչև 11 տարեկան երեխա, խորհուրդ ենք տալիս կիրառել այս տեխնիկաները, և ամենակարևորը, իրենց վախերը չփոխանցել իրենց երեխաներին։ Եթե մայրիկը շնից վախենում է, թող իր երեխայի ճանապարհը չթեքի իր հետ, որ շան կողքով չանցնեն, երեխան հենց այդ պահից սկսելու է վախենալ, բայց մինչ այդ չէր վախենում: Դուք այլ մարդ եք, ձեր երեխան` այլ:

Թրեյնինգի վերջում մասնակիցներին տրամադրեցինք մանկական վախերի վերաբերյալ փաթեթ:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Երեխան վախեր է ձեռք բերում դեռևս ներարգանդային զարգացման շրջանից, երբ տագնապի և վախի, տխրության և անընդհատ տագնապի ժամանակ արտադրվում են համապատասխանաբար` վազոպրեսին, մելատոնին և ադրենալին հորմոնները: Հղի կանայք պետք է փորձեն հղիության ընթացքում լաց չլինել, մաքսիմալ հանգիստ հոգեվիճակ պահպանել, քանի որ այդ պահերին երեխային թթվածին չի մատակարարվում:

Հ.Գ. Այս մասին այստեղ պատմեցի, որովհետև, նախ գուցե դու էլ մանկական վախեր ես ունեցել, կամ նկատել ես, որ քո փոքր քույրը կամ եղբայրն է հիմա վախենում, փորձիր այս եղանակներով ձերբազատվել դրանցից: Եվ հետո, գուցե քեզ էլ հետաքրքրեց հոգեբանի մասնագիտությունը: Մտածիր այս մասին, քանի դեռ հնարավորություն ունես ճիշտ կողմնորոշվելու:

Moving ideas forward, մոնտենեգրո. օր 6-րդ

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Նորից գրելու հերթը հասավ ինձ։ Ուրեմն սկսենք սկզբից, այսինքն նախաճաշից, որից հետո անցանք առաջին սեմինարին։ Այն մանրամասն բացատրում էր, թե ինչպես կարող են կազմակերպությունները ֆինանսավորում գտնել դրամահավաքի միջոցով։ Ներկայացնում էին տարբեր մեխանիզմներ, որ ավելի հավանական և հաջողակ կդարձնեին այն։ Ընթացքում լինում էին տարբեր քննարկումներ և պարզաբանումներ այս կամ այն հարցի շուրջը, որը կարծում եմ, ավելի արդյունավետ էր դարձնում դասընթացը։ Դե իհարկե, այս սեմինարները ընդհատվում էին տարբեր էներգետիկ վարժություններով և ընդմիջումներով։

Արդեն կեսօրին ճաշն էր։ Այս անգամ այն մեկ ժամ շուտ էր սկսվել, քանի որ մեզ խոստացել էին 2-ի փոխարեն 3 ժամանոց ընդմիջում, որ, ինչ խոսք, շատ ողջունելի էր։ Արագ ճաշելուց հետո, ամբողջ խմբով որոշեցինք բացահայտել Սուտոմորեի ափերից ևս մեկը։ Պատրաստվեցինք ու ճանապարհ ընկանք։

Այն մոտավորապես տևեց 10 րոպե։ Ճանապարհը անցնում էր թունելի միջով, որով անցնելիս մենք տարբեր կատակներ էինք անում ու վախենալու բաներ պատկերացնում։ Թունելի վերջում արդեն երևում էր ծովը։ Հաճելիորեն զարմացանք, երբ տեսանք, որ այս ափը՝ «գաղտնի լողափը», նման չէր մյուսին։ Այստեղ ժայռեր կային՝ ջրի մեջ վեր բարձրացող, ինչը նոր էր ու հետաքրքիր։ Այսպես մոտ երկու ժամ ծով, արևը և շրջակայքի գեղեցկությունը վայելելուց հետո վերադարձանք հյուրանոց ու պատրաստվեցինք սեմինարի 2-րդ մասին։ Կրկին թեման դրամահավաքությունն էր և դրա տարբեր ձևերը։

Սեմինարը ավարտելուց հետ անցանք խմբային աշխատանքին։ Ամեն մեկը պատկանում էր մի խմբի, որ հատուկ ինչ-որ թեմայի վրա էր աշխատում։ Մեր խմբային աշխատանքը ավարտվեց, երբ եկավ հաց ուտելու ժամանակը։

Ընթրիքից հետո «Տաղանդի շոու»-ի սկսեցինք նախապատրաստվել։ Մեր խմբով որոշեցինք ներկայացնել հայկական ազգագրական պարերից մեկը՝ Էջմիածինը։ Մյուս համարները երգեր էին, պարեր և մի կարճ բեմականացում։ Հետո մեր ֆրանսիացի մասնակիցներից մեկը որոշեց երգ կատարել հայերի պատվին։ Դե երևի գուշակում եք ում երգն էր։ Ազնավուրն էր, «Լա Բոհեմա»-ն։ Ինչ խոսք, այն ինձ խորապես հուզեց, ինչպես նաև հպարտության մեծ զգացում առաջացրեց հոգումս։

Այսպիսով ժյուրին որոշեց երկրորդ փուլ անցկացնել։ Եվ հանկարծ մեր մտքով անցավ խմբի տարբեր անդամների նմանակումները անել։ Ոգևորվելով այս գաղափարով՝ Անուշը, Լիլիթը, Սուրենը և ես (Հովնանը ժյուրիի կազմում էր) սկսեցինք մեր մեջ բաժանել, թե ով ում դերն է տանելու։ Այս միտքը իրոք շատ էր ոգևորել մեզ և բավական լավ ստացվում էր։

Եվ այսպես սկսեցինք ելույթները։ Կրկին երգ, պար, որոնք բավական տպավորիչ էին, և վերջում էլ մենք։ Առաջին իսկ ներկայացումից արդեն սենյակը լի էր ծիծաղով ու ծափերով, որը շարունակվեց միչև ելույթի ավարտը։ Հերթով արեցինք նմանակումները։ Չէինք սպասում, որ արձագանքը այդքան բուռն է լինելու։ Ավարտեցինք հոտնկայս ծափահարություններով ու ծիծաղով։

Վերջապես ժյուրին գնաց վերջնական որոշման։ Որոշումից հետո պարզ դարձավ՝ մենք երրորդ տեղն ենք զբաղեցրել, մեր երկրորդ ելույթով, որը ամենածիծաղելին էր համարվել։ 1-ին և 2-րդ տեղերը գրավեցին աղջիկների երգող, պարող խումբը և տղաների երգը։ Հաղթող թիմի մասնակիցներով ստացանք նոթատետրեր, որպես մրցանակ։

Ահա այս ուրախ նոտայով ավարտվեց մեր 6-րդ օրը Մոնտենեգրոյում։

Moving ideas forward, Մոնտենեգրո. օր 2-րդ

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Առավոտը բարի չէր սուրճ սիրողների համար․ սուրճ չկար սեղանին։ Տխուր տրամադրությունը ցրելու համար գնացինք հյուրանոցի բակ՝ խաղեր խաղալու։ Մինչև օրվա կես փորձում էինք մեկս մյուսի անունները սովորել։ Փորձը ցույց տվեց, որ Սուրենի անունը ամենադժվար հիշվողն էր։

Լուսանկարը` Աննա Անդրեասյանի

Լուսանկարը` Աննա Անդրեասյանի

Խաղ էինք խաղում, երբ բաժանվում ենք երկու թիմերի, երկու հոգի ծածկոցը բռնած պահում են օդում, ու ամեն թիմից մեկական մասնակից կանգնում է ծածկոցի մի կողմում։ Երեք հաշվին ծածկոցը ցած են գցում, և խաղացողները դեմ-դիմաց են հայտնվում։ Ով առաջինը ճիշտ ասի դիմացինի անունը, նա էլ հաղթողն է լինում, իսկ պարտված մասնակիցը միանում է հաղթողների թիմին։ Այսպիսով՝ խաղի վերջում լինելու է միայն մի թիմ, քանի որ բոլոր մասնակիցները կանցնեն հաղթող թիմի կողմը։

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Մեր թիմը հաղթեց հիմնականում Սուրոյի շնորհիվ։ Առաջին չորս անգամը, որ իրեն ուղարկում էինք, հակառակորդ թիմի մասնակիցները ուղղակի նայում էին նրա դեմքին, «error 404» էր գրվում ճակատներին, հետո հանձնվում էին։ էլ Սուլթան, էլ Սուրան, ինչ ասես չլսեցինք։

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Կարճ ընդմիջումից հետո, երբ ոմանց վերջապես սուրճ տվեցին, վերադարձանք բուն ծրագրին։ Բաժանվեցինք աշխատանքային խմբերի, որոնցում պիտի աշխատենք շաբաթվա ընթացքում։ Ընտրությունը հետևյալ խմբերի մեջ էր՝ վիդեոյի, գումարի և հովանավորների որոնման, հաղորդակցման ռազմավարության, կամավորների ներգրավման և մոտիվացման, ծրագրերի առաջարկների պատրաստման, նորեկներին գիտելիքի փոխանցման և ներքին հաղորդակցության խմբեր։

Լուսանկարը` Աննա Անդրեասյանի

Լուսանկարը` Աննա Անդրեասյանի

Աշխատեցինք տարբեր խմբերում լինենք, որ հնարավորինս շատ բան սովորենք։ Հաջորդ քայլը ծով գնալն էր։ Վերջապես ես էլ հասա ջրին։ Լավ էր, ինչ խոսք։ Էս անգամ կես ժամ էլ ավել էին հատկացրել մեր ընդմիջմանը։ Երևի զգացել էին, որ ծովի կարոտ ենք։ Օրվա երկրորդ կեսին փորձում էինք հասկանալ, թե ինչ հատկանիշներ պարտադիր պիտի ունենա առաջնորդը՝ իրական առաջնորդ լինելու համար։ Բաժանվել էինք վեց խմբերի, որոնք հետո միանալով դարձան երեք, իսկ վերջում բոլորս միասին ներկայացանք մեկ ընդհանուր «բանալի» գաղափարով։ Ընթացքում ես էլ հասցրի թիմի անունից ներկայանալ, չնայած դեմ էի դրան։ Երեկոյան ունեցանք, այսպես կոչված, cultural café-ն, որի ընթացքում ամեն երկիր ներկայացրեց իր ազգային ուտելիքները, խմիչքները, հետաքրքիր բառեր իրենց լեզվով և այլն։ Ամենահետաքրքիրը երևի Սլովակիայի կազմակերպած թեստն էր։

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Հարցերի էինք պատասխանում, որից հետո ամենաշատը ճիշտ պատասխանած թիմը շահելու էր սլովակական խմիչք։ Հաղթեց Գերմանիայի թիմը, որի անդամներից և ոչ մեկը գերմանացի չէ։ Օրվա վերջում ազատ ժամանակ ունեինք։ Ով ինչ պարեր գիտեր, հերթով սովորեցնում էր մնացածին։ Պարեցինք իսպանական, իտալական և, իհարկե, հայկական։ «Ծաղկաձոր»-ը մի քիչ դժվարացան սովորել, բայց մի քանի հոգի գլուխ հանեցին, հայի պես պարում են արդեն։ Սպասենք վաղվան։ Խոստացել են լավ եղանակ և ուրախ ճանապարհորդություն։ Առավոտը բարի կլինի մեզ համար։