Արդեն երկար ժամանակ է, որ ուզում էի գնալ Տաթև: Անընդհատ ծրագրում էի, բայց միշտ մի խանգարող բան էր հայտնվում, և այն հետաձգվում էր: Իսկ Ամերիկայում, Հայաստանը ներկայացնելիս միշտ խոսելով Տաթևի մասին և այն ներկայացնելով՝ շատ ուզեցի գնալ: Շատ էի ուզում տեսնել վանական համալիրը և նստել աշխարհի ամենաերկար ճոպանուղին, որով օտարերկրացիների մոտ այդքան հպարտանում էի:

Եվ այսպես, մի քանի օր առաջ վերջապես ստացվեց ընտանիքիս հետ գնալ: Հաշվի առնելով, թե ինչքան երկար էի սպասել Տաթևը տեսնելուն՝ շատ ոգևորված էի:

Առավոտյան ճանապարհ ընկանք: Նախ ասեմ, որ երբեք Վայոց Ձորի կամ Սյունիքի մարզ չէի գնացել, հետևաբար անծանոթ էի դեպի Տաթև տանող ճանապարհին: Արարատի մարզում, երբ արդեն շատ մոտ էինք սահմանին, երևում էր Արարատ լեռը: Իհարկե մեր գյուղից էլ է այն շատ գեղեցիկ երևում, բայց Արարատից շատ ավելի մոտիկ էր: Կարծում եմ, կարիք չկա ավելին ասելու, Արարատը, որտեղից էլ նայես՝ հիացմունքի արժանի լեռ է: Ավելի առաջանալով՝ աչքիս առաջ հառնեցին հայոց լեռները՝ իրենց աննկարագրելի գեղեցիկ տեսքով: Իսկ արդեն Սյունիքի բնությունը, գեղեցիկ ու բարձր սարերը՝ ամբողջովին կանաչով պատված, ճոպանուղին, հինավրուց վանական համալիրը, որին կարելի է ժամերով նայել ու հիանալ դրա գեղեցկությամբ՝ արդարացնում են այն երկար ճանապարհը, որը տանում է Տաթև:

Սա իհարկե մեր փոքրիկ ճամփորդության դրական կողմն էր: Ու այս ամենի մեջ չեմ կարող չնշել այն անհարմարությունները, որ առաջանում էին ճանապարհին: Նախ նեղ ու անբարեկարգ ճանապարհը՝ այդ 3-4 ժամը դարձնում էին ոչ այնքան հարմարավետ: Բացի ճանապարհի անբարեկարգ լինելուց, ինձ նաև շատ զարմացրեց ճոպանուղու՝ միանգամից 30 մարդ տեղափոխելը: Մարդիկ խիտ էին կանգնած ու մեջտեղում կանգնածները գրեթե ոչինչ չէին տեսնում այն գեղեցիկ տեսարանից, որ բացվում էր ճանապարհին:

Այս ամենը անհարմարություններ էին, որ ինձ մի փոքր հիասթափեցրին, բայց մի բան կար, որ ինձ խորապես տխրեցրեց: Անցնում ես այդ երկար ճանապարհով և այնքան քիչ են բնակավայրերը, շինությունները, մարդիկ: Այնքան տեղեր կան, որ ո՛չ մշակված է, ո՛չ էլ բնակեցված: Միայն դատարկ հողեր էին՝ տեղ-տեղ փոքրիկ գյուղերով ընդատված, որ ծվարել էին այս կամ այն հարթավայրի վրա: Այնքան խաղաղություն կար այդ փոքրիկ գյուղերում՝ աշխարհից կտրված, բայց և աշխարհի մի մասը:

Խառը տպավորություններով լի էր այդ ճանապարհը, բայց միանշանակ լավը գերակշռում էր: Բացահայտեցինք գեղեցկություններով լի Հայաստանիս զարդերից մեկն էլ:

Վերջերս սկսել եմ հաճախ մտածել այն մասին, թե ինչպես են տարածությունը և ժամանակը փոխում մարդկանց և նրանց հարաբերությունները: Մենք բոլորս սիրում ենք ինքներս մեզ համոզել և հավատալ, թե ինչքան էլ հեռու լինենք իրարից ու թե ինչքան էլ ժամանակ անցնի, միևնույնն է, ոչինչ չի փոխվի մեր մեջ: Բայց դա այնքան էլ այդպես չէ: Իրականում այդ երկու գործոնները՝ տարածությունն ու ժամանակը, շատ բաներ կարող են փոխել:

Պատկերացրու՝ գնում ես հեռու այն միջավայրից, որտեղ ապրել ես ամբողջ կյանքում, այն խորին համոզմունքով, որ չեն փոխվելու հարաբերություններդ այն մարդկանց հետ, ում շրջապատում ապրել ես մինչ այդ պահը: Սկզբում կապ ես պահպանում բոլորի հետ, ու դեռ ամեն ինչ նույնն է: Բայց անցնում է որոշ ժամանակ, և աստիճանաբար սկսում են քչանալ խոսակցությունները թեմաների սղության պատճառով: Մի պահ մտածում ես՝ ո՞ւր կորան այն բազմաթիվ թեմաները, որի մասին մի ժամանակ այդքան երկար խոսում էինք: Իսկ հետո հասկանում ես, թե իրականում կենցաղը ինչքան բան է փոխում: Դուք գնում եք տարբեր ուղիներով, ու ամեն մեկիդ մոտ հետագա դեպքերն ու իրադարձությունները տարբեր ձևերով են զարգանում: Ու գալիս է մի պահ, երբ՝ «ո՞նց ես» կամ «ի՞նչ կա-չկա»-ից ավել ուրիշ էլ ոչինչ չես կարողանում ասել, և բացի «բան չկա, լավ եմ, դու ասա»-ից ուրիշ պատասխան էլ չես ստանում:

Սա բոլորովին չի նշանակում, թե էլ կարևոր չեք իրար համար, ո՛չ, սա ընդամենը այն անդունդի մասին է, որ գոյացել է ձեր միջև ժամանակի ընթացքում իրարից հեռու լինելու և տարբեր ուղիներով գնալու պատճառով:

Բայց գիտե՞ս՝ մի տարբերակ կա, որ նույնիսկ այս հանգամանքներում թույլ չի տալիս, որ այդ անջրպետը գոյանա։ Դա կենցաղից վեր, ինչ-որ այլ բանով իրար հետ կապված լինելն է: Դա կարող է լինել ընդհանուր գաղափար, հետաքրքրություն ու նմանատիպ այլ բան: Ու հենց այստեղ հասկանում ես, որ մարդիկ կան, որոնց հետ կապված էիր հանգամանքների բերումով, որովհետև ամեն օր իրար տեսնում էիք կամ այդպես մի բան: Եվ կան մարդին, որ անկախ նրանից, թե որտեղ կլինեք ու ինչպիսի հանգամանքներում, միշտ կապ եք պահպանում, որովհետև ձեր՝ իրար հետ մոտ լինելը ոչ թե հանգամանքների բերումով, այլ ձեր իսկ գիտակցված ընտրությամբ է եղել: Հասկանում ես, որ կենցաղը, վայրը, որտեղ բնակվում եք, մարդիկ, որ շրջապատում են ձեզ, չեն կարող փոխել ոչինչ, որովհետև ձեր հարաբերությունները երբեք էլ հիմնված չեն եղել վերոնշյալ պայմանների վրա, այլ գաղափարի, համամարդկային բաների վրա, որ որտեղ էլ լինես, արդիական են ու արժանի քննարկելու:

Ես չմեծացա այն ժամանակ, երբ պատահաբար լսեցի մերոնց պատմությունը, որ պատմում էին հորաքրոջս, թե իրենք որտեղից են գնել Նոր տարվա մեր նվերները` ինչ-որ սպիտակամորուք մարդու հասցեագրված նամակում գրված:

Չմեծացա այն ժամանակ, երբ տիկնիկներն ու մորս բարձրակրունկ կոշիկները սկսեցին այլևս չհետաքրքրել ինձ: Երբ զգացի, որ սեպտեմբերի համար գրենական պիտույքներ գնելիս ինձ էլ չեն գրավում գույները, գունավոր պայուսակները, այդ ժամանակ ես դեռ շատ հեռու էի մեծանալուց:

Ես չմեծացա նաև այն ժամանակ, երբ փողոցում «ֆիշկա» խաղացող երեխաների կողքով անտարբեր սկսեցի անցնել, երբ սկսեցի իմ բաժին կոնֆետները կերած եղբորս հետ կռիվ չանել:

Ոչ էլ մեծացա այն ժամանակ, երբ հեռու բարեկամները, երկար ժամանակ ինձ չտեսնելուց հետո, հայտնեցին իրենց հեղինակավոր կարծիքը` ամուսնանալուդ ժամանակն է:

Ճիշտ է, այդ ընթացքում ես, իհարկե, մեծանում էի` համաձայն բնության օրենքների. բոյովացա մի քիչ, մազերս երկարեցին, սկսեցի ավելի հաճախ նյարդայնանալ: Բայց իմ գիտակցությունը դեռ քիմիայի դասը չանելուց անսահման ուրախանալու մակարդակի էր:

Ես գիտակցում էի, որ սկսում եմ իրոք մեծանալ, երբ արդեն մահը ոչ թե, ինչպես միշտ ինձնից հեռու, գյուղի այս կամ այն փողոցում ապրող տատիկի կամ պապիկի կարգավիճակն էր, այլ անգամ չափահա՛ս չդարձած դասընկերոջս, ծնողների համար ամենասարսափելի բառը:

Ես մեծացա այն ժամանակ, երբ տատս հիվանդանոցից տուն եկավ, ու իմ` ի՞նչ ասացին հարցին ի պատասխան, ծանր հոգոց արձակեց, ու առանց բառերի ես արդեն ամեն ինչ հասկանում էի:

Ես մեծացա, երբ սկսեցի նկատել հորս` արդեն բավականին շատացած սպիտակ մազերը:

Մեծանալն ինձ համար հասկանալն էր այն, որ ես մի օր չեմ լինելու. այնպես, ինչպես չեմ եղել լինելուցս առաջ, ու դա ամենասարսափելին էր երևի, ամենասարսափելին, որովհետև ես դեռ այնքան չեմ մեծացել, որ շատերի նման այդ միտքը ընդունեմ հանգիստ:

Խոսում եմ մահից, ուրեմն իմ մեծանալը հասկանալն էր նաև այն, որ մարդիկ շատ հաճախ ինչ-որ մեկի հոգեհանգստին գնում են պարտքի զգացումից ելնելով, որ այդ մարդու հարազատները հանկարծ չնեղանան, որ նրանք մեր առիթներին եկել էին, ոչ թե որ ցավում է, հարգում էր, ուզում է:

Ես սկսեցի մեծանալ, երբ հասկացա, որ գյուղում ապրելը ամոթ չէ, որ թաքցնել պետք չէ, դեռ որ լավ մտածես, առավելություն է, որ ես երջանիկ եմ գյուղում, ի՞նչ կա որ:

Ես գիտեմ, որ երբեք չեմ դադարելու մեծանալ` գիտակցաբար, ֆիզիկապես, բայց մենք բոլորս էլ հոգեպես ուզում ենք լինել տիկնիկներից ուրախացող ու մեր բաժին կոնֆետը չգտնելուց լացող երեխաները, որովհետև այդ տարիքում մեզ երջանկացնելը հեշտ է` նոր տիկնիկ գնելով ու կոնֆետները վերադարձնելով:

Ինչ Ամերիկայից եկել եմ, հաճախ եմ այցելում ԱԶԿ (Արմավիրի զարգացման կենտրոն): Մասնակցում եմ տարբեր սեմինարների, որոնք այնտեղ անցկացվում են: Բացի սեմինարներից այնտեղ նաև անցկացվում են ճամբարներ՝ տարատեսակ թեմաներով: Ճամբարներից առաջինը, որին մասնակցեցի արդեն որպես դասընթացավար, «Grow» բնապահպանական ճամբարն էր: Այն տևեց 4 օր՝ բավականին հագեցած օրակարգով:

Իրականում այս ամենը պատմում եմ ցույց տալու համար, որ այդ ճամբարով սկսվեց կյանքիս այն փուլը, երբ արդեն ես էլ եմ դաս վարում: Իհարկե, ես չէի սկսի դաս վարել, եթե Ֆլեքսի այն մեկ տարին չլիներ, որ ամեն ինչ փոխեց ու ավելի հասուն դարձրեց ինձ:

Հետաքրքիր է տեսնել, թե ինչպես է մտածելակերպդ փոխվում, երբ արդեն հասկանում ես, որ միայն սպասելով, թե ինչ-որ բան կփոխվի, կամ այս խնդիրը կլուծվի, ոչինչ էլ չի փոխվում: Հասկանում ես, որ հենց դու կարող ես լինել մեկը այն մարդկանցից, ովքեր ինչ-որ բան են փոխում: Հիմա ավելի ամուր կապ եմ զգում իմ ու համայնքիս միջև: Մի տեսակ մեծ ցանկություն կա մի բան փոխելու, այն ավելի լավը դարձնելու համար: Այդ ցանկությունը ասես պարտականություն լինի, որ ինքս եմ ինձ վրա դրել սեփական կամքով:

Սա այն օգտակար ու շատ կարևոր բաներից մեկն է, որ սովորել եմ Ֆլեքսից: Այնպես որ, մոտ ապագայում սպասեք իմ ծրագրերին:

Ուզում եմ խոսել մի գրքի մասին, որն ինձ իսկապես շատ բան սովորեցրեց: Խոսքը հոգեբան Էրիխ Ֆրոմի «Սիրելու արվեստը» գրքի մասին է: Հաճախ, երբ շրջապատում սիրո և սիրելու մասին խոսակցություն է սկսվում, չգիտես` ինչու, բոլորի մտքին առաջինը գալիս է սեր հակառակ սեռի նկատմամբ: Բայց չէ՞ որ սեր մենք տածում ենք նաև մեր ծնողի, մեր եղբոր, մեր դրացու հանդեպ: Գիրքը կարդալուց հետո հասկացա, որ իրոք, սիրելը արվեստ է:

Որևէ արվեստ սովորելիս, օրինակ` նկարչություն, մենք առաջինը փորձում ենք սովորել, թե ինչպես կտավը ձգել, ինչպես գույները խառնել, նույնիսկ սովորում ենք, թե որտեղից ներկերը գնել, որ մատչելի լինի, սովորում ենք ստվերների կարևորության մասին: Սիրելու ժամանակ դա նույնն է. մենք հաճախ սիրում ենք միայն այն ժամանակ, երբ մեզ են սիրում, հաճախ ուրախանալու փոխարեն ուրիշի երջանկությամբ, նախանձով ենք լցվում, հաճախ ընկածի կողքով անտարբեր անցնում ենք, որովհետև նա լավ տեսք չունի, գետնին նստած է, կեղտոտ է, և հնարավոր է` բակտերիաները մեզ կծեն: Հավատացեք, ես երբեք մուրացկանների գումար չեմ տվել, իհարկե, կան բացառություններ (եթե տեսնում եմ, որ տեղաշարժվելու խնդիր ունի՝ տալիս եմ, իսկ երբ հակառակն է, այսինքն՝ աշխատունակ է, բայց ընտրել է հեշտ ճանապարհը, չեմ տալիս), բայց գիրքը շատ բան փոխեց: Ես արդեն երեք անգամ գումար հավաքող, տեղաշարժվելու որևէ խնդիր չունեցող մուրացկանի առանց մեկ վայրկյան անգամ մտածելու գումար եմ տվել:

Գիրքը հոգեբանական վերլուծություններով լեցուն է, որն ավելի է իմաստ հաղորդում բովանդակությանը: Կային տողեր, որ երկու և ավելի անգամ եմ կարդացել, որպեսզի իմաստը ճիշտ հասկանամ:

Խակ սերն ասում է` ես քեզ սիրում եմ, որովհետև քո կարիքն ունեմ, հասուն սերն ասում է` ես քո կարիքն ունեմ, որովհետև սիրում եմ քեզ: Այս տողերը գրքում ներառված էր այն բաժնում, որտեղ ներկայացված է սիրահարվածության մասին նյութ (սիրո բնույթը դա էր), բայց ես պետք է այս տողերը նաև վերագրեմ թե՛ ծնողական սիրուն, թե՛ եղբայրական, թե՛ դրացիական: Ես իմ ծնողին չեմ սիրում այն բանի համար, որ նրա կարիքն ունեմ, այլ ես նրա կարիքն ունեմ, որովհետև սիրում եմ նրան, և նույնը եղբոր, քրոջ, հարազատի, հարևանի, ընկերուհու և այլոց նկատմամբ:

Երբ մեզանից օգնություն են խնդրում մարդիկ, վերցնենք ամենապարզ օրինակներից ինձ համար. ընկերուհիս հանդիսության է պատրաստվում, և նրան համապատասխան զգեստ է պետք: Նա բնականաբար կդիմի ինձ, ես կամ կմերժեմ նրան, կամ կխաբեմ, կամ ճիշտը կասեմ` գիտես, ես իմ հագուստը չեմ սիրում տալ այլ մարդկանց, կամ էլ մեծ սիրով կտամ, ժպիտով էլ պայման կդնեմ` ինչպես տվել եմ, այնպես հետ ստանամ: Եթե նա ինձ է դիմել, ուրեմն վստահ է եղել, որ կարող եմ օգնել, որ ես այն մարդն եմ, որ իրեն այդ հարցում կաջակցեմ, իսկ եթե մերժեմ, հուսախաբ կանեմ մի մարդու, ով ինձ իր ընկերուհին է համարում: Դա էլ է սիրել նշանակում, դա էլ է արվեստ, մենք պետք է դետալ առ դետալ սովորենք օգնել այն մարդկանց, ովքեր մեզ են դիմել, իսկ եթե ձեզ չեն դիմել օգնության խնդրանքով, բայց ակնհայտ է, որ օգնության կարիք կա, մի առաջարկեք ձեր օգնությունը, քանի դեռ նա ձեզ չի դիմել: Սա էլ ընդունեք որպես հորդոր-խնդրանք ապագա հոգեբանից:

-Գյուղո՞ւմ էլ ա քաղաքի պես շոգ, – ամեն զանգողի հերթական ու ո՞նց ես-ից կարևոր, բայց խոսքի մեջ միշտ երկրորդ հարցն է:

«Ոնց ես»-ի պատասխանը ես էլ գիտեմ, որ հետաքրքիր չէ, դրա համար ես միշտ լավ եմ, նորմալ եմ, եղանակի հարցի պատասխանն էլ է միշտ նույնը` գյուղում էլ է նույնը, դեռ ավելի շոգ: Որպես պատասխան ծանր հոգոց եմ լսում խոսափողի մեջ, թվում է` ծանր արտաշնչած տաք օդը հասավ ականջիս:

Գյուղում շոգ է, չեք հավատա, բայց նույն արևն է, կեսօրին մարդիկ չկան փողոցներում, մեկ-մեկ դաշտից հեծանիվ է գալիս, արագ անցնում` ջրի դատարկ շշերը հետևից կապած. որպես կանոն դաշտից վերադառնում են, երբ սառը ջուրը վերջանում է: Նույն-նույն տաք գետինը, մի տարբերությամբ` ասֆալտ չի, հող է, տաք հող` հեծանիվի ակներից փոշու տեսքով վերև բարձրացող ու գյուղացու քրտնած դեմքին նստող:

Գյուղում շոգ է, ու մարդիկ շենքեր չեն գտնում` ստվերի տակով քայլելու, գոնե շոգը մեղմելու: Խանութները երեքն են, գյուղն էլ` փոքր, կարիք ու պետք չկա խանութ մտնելու, որ գոնե մի քիչ հովանաս, եթե մտնես էլ խանութ, մի բան պիտի առնես անպայման, դե որ գյուղը փոքր է, մարդիկ էլ` քիչ, խանութպանը դեմքով կճանաչի անպայման, գյուղացին էլ ամոթ կանի դատարկ ձեռքով դուրս գալ:

Գյուղի շոգը չի տարբերվում քաղաքի շոգից, բայց կյանքն է տարբերվում: Քաղաքում, հիմնականում, աշխատանքի են գնում 9-ին, բախտավորներ էլ կան, որ 10-ին, իսկ գյուղում, հիմնականում, այդ ժամին դաշտից տուն են վերադառնում, գնում են 5-ին, թե բախտները բերի ու քնել չկարողանան, արթնանում են շուտ ու գնում 4-ին, որովհետև գյուղում շոգ է ու դաշտում աշխատանքին խանգարում է: Մարդկանց է խանգարում, իսկ պտուղները առաջ ընկած հասնում են, հետո հասնում են քաղաք` նույն շոգ ճանապարհով:

Ամեն օր ինձ տեսնելիս փողոցի մեծերը հարցնում են` ի՞նչ են գրում էդ ձեր ինտերնետներում, ե՞րբ են հովերն ընկնելու, ու շարունակում, որ կյանքում էսպես շոգ չէին տեսել, ու դա ասում են ամեն տարի. ամռանը` էսպես շոգ, ձմռանը` էսպես ցուրտ:

Երեխաների համար Վարդավառը հովանալու ամենալավ տարբերակն է, որոշ փողոցներում ամեն օր Վարդավառ է, բայց քաղաքի Վարդավառից տարբերվում է. գետնին ասֆալտ չի, հող է, տաք հող, որ ջրերի մեջ ցեխի է վերածվում, ու հեծանիվն արդեն ցեխի մանր հատիկներ է թռցնում հետևից. արագ քշելուց է, որ քիչ ջրվի: Գյուղի բոլոր երեխաները հավաքվում են դպրոցի բակում ու դառնում մի նորմալ փողոցի երեխաների չափ, որ պիտի լինեին գյուղում, ամեն փողոցում: Էլի նույն շոգն է, որովհետև ցեխը երկար ցեխ չի մնում, արևն արագ չորացնում է ու երեկոյան, երբ հեծանիվը հետ է գնում դաշտ` սառը ջրերը հետևից կապած, նորից նույն փոշին է:

Գյուղում շոգ է, բայց շոգի մեջ հանգստություն կա. մեքենաները չեն ծանրացնում փողոցն ավելորդ օդով, կեսօրի շոգին տան հովին հանգստանալուն չի խանգարում դրսի աղմուկը, փոշի՞ն, ոչինչ, դրա` ասֆալտի փոխվելու հույսն էլ կա:

Բարև սիրելի բարեկամ, էլի ես: Ամառը այնքան էլ հագեցած ու զբաղված չի անցնում իմ գյուղում, ինչպես ես կուզեի: Բոլորը զբաղված են գյուղատնտեսական գործերով, իսկ մնացածը շոգի ձեռքը չգիտեն՝ ինչ անել: Կարծում եմ արդեն հասկացար, որ ես երկրորդ խմբին եմ պատկանում: Էլի սկսվեց ուշ արթնանալը, ամբողջ օրը հոգնած լինելը՝ չգիտես էլ, թե ինչից: Բայց այս ամենի մեջ մի լավ բան կա՝ ազատ ժամանակ ես ունենում զբաղվելու սիրածդ բաներով՝ գրել, կարդալ, նկարներ անել: Միակ խնդիրը չափազանց շոգ եղանակն է:

Անցյալ տարի, երբ սարսափելի ցուրտ ձմեռ ունեցանք, որը էլ չի լինում մոռանալ,  ես իմ հոդվածներում շատ էի անդրադառնում դրան ու մի գլուխ բողոքում: Եվ ինչպես այդ հոդվածներիցս հասկացար, գերադասում եմ շոգ եղանակը՝ ցրտից: Բայց հիմա պետք է մի քիչ էլ շոգից, եթե ոչ՝ բողոքեմ, ապա ուղղակի խոսեմ:

Մեր տան բոլոր սենյակներում միշտ շոգ է լինում ամռանը: Իսկ մեր հարևանի տանը՝ հյուրասենյակում շատ հով է ու իդեալական տեղ է ամռան շոգից խուսափելու համար: Հորեղբորս ասած՝ այստեղ էլ բախտներս չբերեց: Բայց դե ես ամեն օր գնում եմ այնտեղ մի քիչ հովանալու: Ի միջի այլոց մեր հարևանը նաև մեր բարեկամն է, այնպես որ հանգիստ կարող եմ գնալ այնտեղ հովանալու:

Բայց լավ ասենք այնտեղ մի կես ժամ մնացի, բա հետո՞: Գալիս եմ տուն ու արդեն որերորդ անգամ նայում, թե որքան է ջերմաստիճանը Արմավիրում:

-Հըն, ինչքան ա ցույց տալիս,-լսվում է մորս հարցը:

-Էս պահին 41 ա,-պատասխանում եմ ես:

Այնպիսի տպավորություն է ասես հենց այդ պահին է որոշվում, թե ինչքան լինի ջերմաստիճանը: Ու մենք հույսով սպասում ենք, որ գոնե 35℃ լինի:

Եվ հենց այստեղ է, որ ես սկսում եմ կարոտել Ամերիկան իր հարմարավետություններով: Երբ դեռ այնտեղ էի ու օդորակիչ էին միացնում, միշտ բողոքում էի, որ արևի ջերմությունից զուրկ ենք մնում: Բայց հիմա հասկանում  եմ, որ դա իսկական փրկություն էր շոգ եղանակին:

Պատկերացրեք ինչքան եմ շոգում, որ տաք թեյ էլ չեմ խմում (ես սովորաբար օրը մի քանի անգամ թեյ էի խմում):

Վայ, հենց նոր հիշեցի, որ վաղը Վարդավառն է՝ իմ ամենասիրելի տոնը: Այդ օրը երկու բան եմ ուզում, որ հանկարծ տաքություն չունենամ ու լավ շոգ լինի: Բայց թարսի պես վաղը համեմատաբար հով է լինելու: Գոնե տաքություն չունենամ:

Մի խոսոքով շոգ է, բոլորս էլ նեղվում ենք, բայց չնայած այս ամենին ամառը մնում է իմ ամենասիրած եղանակը:

-Վայ, չէ էլի, խնդրում եմ, ինձ մի ջրեք, ապարատս կփչանա…

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Վարդավառ, օր երբ օրվա մեջ մոտավորապես հիսուն անգամ նույն արտահայտությունը ասում ես, բայց չի աշխատում, մեկ է՝ ջրում են: Ու տեղը տեղին ջրված գնում եմ, մեկ էլ մի քեռի, լավ ջրված բարկացած խոսելով գնում է.

-էս ինչ բազմաթիվ խուժանություններ են, իյա…

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լավ, ասեմ՝ ինչում է կայանում այս տարվա Վարդավառի առանձնահատկությունը:

Արմավիրում ոչ մի տարի նման բան չէր եղել: Նախկին քաղաքապետը ոչինչ չէր կազմակերպում, իսկ այս տարի կազմակերպվել էր բարձր մակարդակով: Ընտիր երաժշտություն, բարի վարորդներով ջրցան մեքենաներ՝ զարդարված ժպտացող փուչիկներով, ջրային հրացաններ, «օյ, ինձ մի ջրեք, էլի»-ներ:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Ու չնայած ես տանել չեմ կարողանում այս տոնը, միևնույն է, ֆոտոխցիկս վերցրի, չնայած մեծ ռիսկ էր անվնաս տուն հասցնելը, բայց ես ամեն ինչ արեցի քաղաքիս տոնը լուսաբանելու ու ձեզ ներկայացնելու համար:

Հոգնած օրվա դասերից՝ քայլերս ուղղում եմ դեպի հաջորդ դասը՝ յոթերորդը: Եթե նույնիսկ օրվա հոգնածությունից չնայեի՝ ուր եմ գնում, երաժշտության հնչյունները ինձ կտանեին այդ դասարան: Ահա և ներս եմ մտնում, զբաղեցնում իմ տեղը, մի քանի վայրկյանից  ուսիս զգում եմ իմ իտալացի ընկերուհու ձեռքը, ինչն ազդարարում էր՝ ինքն արդեն դասարանում է: Նրա անունը Լեա է, ինչպես արդեն նկատեցիր, կողքս է նստում, փոխանակման աշակերտ էր՝ Իտալիայից: Մի բան ասեմ թեմայից դուրս՝ փոխանակման աշակերտները, որ երկրից էլ որ լինեն, միշտ գտնում են իրար ու ամեն հարցում հասկանում են իրար շատ ավելի լավ, քան ուրիշ մեկը երբևիցե կարող էր:

Լավ, շարունակեմ սկսածս թեման մի շատ յուրահատուկ դասաժամի մասին, որ իմ ամենասիրելին էր: Երբ նոր էի սկսել անցնել այդ առարկան, մի տեսակ այնքան էլ գոհ չէի, բայց հիմա հասկանում եմ, թե ինչքան տարբերվող էր այն ամեն ինչով: Խոսքս պատմություն առարկայի մասին է: Բայց ոչ սովորական պատմություն, որ մեր դպրոցներում ենք անցնում: Այն 60-70-80-ակաների պատմությունն էր, որ բոլորս անվանում էինք «հիպիների պատմություն»: Նախ ասեմ, որ երբեք հետաքրքրված չեմ եղել նրանց պատմությամբ ու երաժշտությամբ: Իսկ թե ինչպես էի հայտնվել այդ դասին, պատասխանը պարզ է՝ դպրոցում խորհրդատուս վստահեցրեց, որ ուրախ և բոլորի կողմից սիրված դասաժամ է:

Հիմա կասես՝ այսքան խոսեց, վերջը չասաց, ինչն էր այդքան յուրահատուկ այդ դասաժամի հետ կապված: Հիմա ասեմ՝ ամեն ինչը: Այն մթնոլորտը, որ այդ դասարանում էր ուրիշ ոչ մի տեղ չէիր գտնի: Ուսուցչիս մշտական սրախոսությունները ու աշակերտների՝ իրենց սիրելի երաժշտության ժամանակաշրջանով հետաքրքրված լինելը, այն հաճելի էր դարձնում: Մի տեսակ, ասես, դաս չլիներ, այլ նույն հետաքրքրություններով ու իրար հասկացող մարդկանց խումբ, որոնք ուսումնասիրում էին իրենց սիրելի թեման ու լսում իրենց սիրելի երաժշտությունը: Այդ դասաժամը ասես բոլորիս համար փախուստ լիներ օրվա ծանրաբեռնված ու անընդհատ լարված ռեժիմից:

Իմ ամենասիրելի հիշողություններից մեկն այն էր, երբ ուսուցիչս՝ իրեն հատուկ դերասանական տաղանդով, պատմում էր, թե ինչպես էր հայտնի հիպիներից մեկի ճամպրուկները տարել հյուրանոցի համար, երբ այնտեղ էր աշխատում: Պետք է ուղղակի ներկա լինեիք մեր ուրբաթներին, այդ օրերին ամբողջ ժամին երաժշտություն էինք լսում և իրենց հետ հավասար ու ավելի բարձր մենք էլ էինք երգում: Ամբողջ միջանցքում լսվում էր մեր երաժշտությունը, մեր ուրախ դասի հնչյունները:

Այս ամենը պատմելուց հետո մի գաղտնիք բացեմ, հիմա նոր եմ հասկանում, թե իրականում ինչքան շատ էի սիրում այդ դասաժամը, ու ինչքան հարազատ էր դարձել այն ինձ համար: Հիմա, հենց այդ ժամանակաշրջանի երգերը լսում եմ, հիշում եմ իմ սիրելի դասաժամը իր բոլոր ուրախ հիշողություններով:

Հ.Գ. Իհարկե, մենք այդ ժամին դաս էլ էինք անում, ուղղակի դասը հենց այս ամենն էր, ինչի մասին պատմում էի: