Բագարանն ու բագարանցիները

sona mkhitaryan

Նոր, բայց հին արկածներ

Առավոտյան ժամը 8-ին ընկեր-ուսանողներով գնացինք կանգառ, Ակնալիճ գյուղից նստեցինք ուսանողական ավտոբուսը: Հասանք, գնացինք համալսարան: Լավ էր: Ծանոթացանք ամեն ինչին, հանդիպեցինք դեկանին ու փոխդեկանին: Հետո դաս արեցինք: Մեր դասարանի տղաներից մի քանի հոգի եկել էին մեր համալսարան: Կեսժամանոց դասամիջոցին հանդիպեցինք: Ես՝ ահավոր սոված, ծարավ, ոչ մի բանի տեղ չգիտեի, որ գոնե ջուր խմեի: Առանձին լսարանում նստած խոսում էինք, մեկ էլ Մայիսը (մեր դասընկերը, բանակում է) զանգեց, բոլորիս հետ խոսեց, շնորհավորեց: Մենք էլի գնացինք դասի: Դասախոսը դաս է պատմում, Ֆուրմանը ինձ զանգում է.

-Այ աղջի ջան, դուրս արի՝ գոնե ջուր տամ:

-Է, չէ,- չցանկացա դասախոսից դուրս գալու թույլտվություն խնդրել, դե, դեռ չեմ հարմարվել մի տեսակ:

Դասերը վերջացան, գնացինք միասին Լունապարկ, ես հանդիպեցի 17-ի Մանեին, երկար խոսեցինք: Հետո դասարանի երեխեքով որոշեցինք գնալ «Մոսկվա» կինոթատրոն: Գնացինք, ընտրեցինք մի ֆիլմ, նայեցինք, դուրս եկանք: Ճանապարհը չգիտեինք, դրա համար Լյուդվիգը թե՛ գնալուց, թե՛ գալուց իր բարեկամին էր զանգում՝ իմանալու, թե որ համարի երթուղայինը ուր է գնում: Մեզ բացատրեց, թե ոնց հասնենք հրապարակ ու գնանք Մաշտոցի պողոտա: Մենք հասանք հրապարակ, բայց սխալ ճանապարհով գնացինք ու հասանք եսիմ՝ ուր: Զանգեց նորից իր բարեկամին, պարզվեց՝ սխալ էր, Լյուդվիգի վրա կատաղած հետ գնացինք: Մեկի ոտքերն էին ցավում, մյուսի՝ գլուխը, մեկը սոված է, մյուսը քնել է ուզում: Մի կերպ հասանք Կիլիկիա ավտոկայան, բայց Արմավիր գնացող ոչ մի երթուղային չկար: Մութն արդեն ընկել էր, մենք էլ որոշեցինք գնալ Էջմիածին, էնտեղ Ռուբիկի հորեղբոր տղան մեզ կսպասեր, մեքենայով կտաներ տուն: Հասանք Էջմիածին, Ռուբիկը զանգեց եղբորը ու պարզվեց, որ նա մեզ ոչ թե Էջմիածնի ավտոկայանում է սպասում, այլ Կիլիկիայի: Մեր ծնողներն անընդհատ զանգում էին՝ ո՞ւր եք, ո՞ւր հասաք: Վերջը, տաքսիով տուն հասանք: Հա, չմոռանամ ասել, որ ճանապարհին Էմիլն էլ էր զանգել, նա նույնպես ծառայում է:

Հ. Գ. Ես պատմում էի իմ ուսանողական, բայց դասարանական սեպտեմբերի մեկի մասին: Այս օրը միշտ կհիշվի:

Լուսավոր փրկարարը

Ուրեմն տանը գրչատուփս էի ման գալիս, մեկ էլ լույսերն անջատվեցին:

«Չէ, էլի, չէ…»,- մտածում եմ ես: Ինչ անհետաքրքիր ժամեր են սպասվում մեզ:

Այնինչ հետաքրքիրն առջևում էր:

Լույս չկա, ասացի՝ գնամ ընտանիքիս անդամների հետ ծանոթանամ:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Հենց այդ պահին լսեցի մայրիկի ձայնը.

-Էդ ի՞նչ ԱԻՆ-ի մեքենա ա կանգնած մեր շենքում, հո բան չի՞ եղել:

-Հո հոսանքի գիծը չի՞,- ասաց հայրիկը:

-Հո գազի վթար չի՞,- ասաց մայրիկը:

Մեկ էլ մեր դուռը թակեցին փրկարարները:

-Բարև, ախպեր, կարա՞նք ձեր տանից իջնենք երրորդ հարկ. դուռը փակվել ա, երեխեք կան տանը,- ասաց փրկարարը:

-Հա, եթե պետք ա՝ ինչի չէ,- ասաց հայրիկս:

5-6 տղամարդ մտան ներս, ու մեկը մյուսից առաջ ընկնելով ասում էին, որ հենց իրենք են ցած իջնելու: Այդ ժամանակ ինձ այնքան ապահով ու պաշտպանված զգացի, որ նման հայրենակիցներ ունեմ:

Փրկարաներից Արմենը, իր կյանքը վտանգելով, չորրորդ հարկից իջնում էր երրորդ հարկ:

-Այ տղա, կարո՞ղ ա ցած գցեք,- կատակով հարցրեց Արմանը:

-Քիչ խոսա, մենք քեզ ցած գցողը չենք:

Պարանը ամուր բռնել էին ու զգում էին, որ Արմանը վերջին շաուրման պիտի չուտեր…

Չէ, լավ, կատակում եմ:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Փրկարարներից մեկը հարցրեց ինձ.

-Ուղիղ եթեր ո՞նց են մտնում:

Ասացի, որ ինտերնետ չկա, տխրեց ու ասաց.

-Էհ, ոչ նկարեցինք, ոչ էլ ժողովուրդը տեսավ:

Չէ, դուք լրագրողի տանն եք, մտածելու ոչինչ չունեք:

Հենց Արմանը ոտքը դրեց հարևանի պատուհանի գոգին, լույսերը միացան:

Ու ես նրան կոչեցի «լուսավոր փրկարար»:

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի, Վայոց Ձորի մարզ, գ. Մալիշկա

2017-18. մեկնարկը տրված է

anush mkrtchyan

Բոլոր ճանապարհները տանում են Շենիկ

Դուռը շխկոցով փակվեց: Ուղղությունը դեպի Երևան: Շենիկից Երևան գնացող երթուղայինն է: Թվում է՝ ամեն ինչ նույնն է. նույն վարորդը, նույն շրխկոցով դուռը, նույն վերջին նստարանը՝ ես վրան, ու նորից նույն հայացքներն են: Աշխարհում ամենաշատը պաշտում եմ այդ հայացքները. հույսով, սպասումով, ակնկալիքներով լի: Նստում եմ վերջում, որ հատ-հատ որսամ բոլոր ծուռ ու անկեղծ ժպիտները:

Թեմաները տարբեր են. նոր ընդունված ուսանողներից մինչև վարունգի ու ձմերուկի գին, էժան ու մաքուր բրդի տեղերից մինչև Սովետ: Սիրում եմ գյուղացիների չկրկնվող խոսակցությունները, ու ամենատարբեր թեմաներն իրար կապելու բացառիկ կարողությունը:

Դուռը դրսից շրխկոցով փակում եմ (այլ կերպ հնարավոր չի): Երևանում եմ: Ականջակալներս տեղավորում եմ պայուսակումս ու կանգնեցնում քաղաքի երթուղայինը: Ամեն ինչ նույնն է. նուն անծանոթ վարորդը, նուն վերջին նստարանը, նույն անտարբեր հայացքները, անգամ դռան շրխկոցն է նույնը: Ես էլ եմ նույնը. գյուղի երթուղայինով քաղաք հասած մեծ պայուսակով աղջիկ:

Երևան ջան, ներիր ինձ, բայց 2800 տարվա պատմությունդ անգամ, քեզ իմը չի դարձնում: Ներիր, որ ամեն ծառիդ տակ գյուղիս հոգնած պապիկների հայացքներն եմ փնտրում, որ ամենամեծ խանութներումդ հարևանի վաճառած բաժակով արևածաղիկն եմ փնտրում, որ երթուղայիններումդ բրդից ու ձմերուկից խոսող կանանց եմ փնտրում:

Ուզում եմ ասել.

Չեմ դավաճանի իմ Շենիկին,

Որքան էլ դյութես, օ՜, Երևան…

Քեզ միշտ կսիրեն, քեզ միշտ երգեր կնվիրեն , ու դու միշտ կմնաս վարդագույն թագուհի:

Բայց այսօր ես կսիրեմ իմ հեռավոր գյուղիկը, հարևանի հացատան պանիրով բրդուճը, մեր երթուղայինի մեջ եղած հայացքները:

Շըրըխկ… Դուռը փակվեց: Գյուղում եմ, այստեղ ես տանն եմ:

sona mkhitaryan

Կհարմարվեմ, հաստատ

Սեպտեմբերի 1-ին արդեն ուսանողի կարգավիճակով ժամը 8-ին գնալու եմ կանգառ, սպասելու եմ ուսանողական ավտոբուսին ու գնալու եմ համալսարան: Նոր դեմքեր, նոր շրջապատ, ամեն բան նոր է լինելու: Դասընկերներիցս մի քանիսի հետ նույն համալսարանում ենք սովորելու: Պատմեմ՝ ինչպես ընտրեցի հոգեբանությունը:

Ես, ի սկզբանե Մանեի հետ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետն էի ուզում ընդունվել, բայց դպրոցում դիմում-հայտս սխալ լրացվեց, իսկ ԳԹԿ-ն այլևս չփոխեց այն: Ասացին՝ կարող եմ լրացուցիչ փուլին մասնակցել, բայց էլ չցանկացա: Չմտածեք, թե հիասթափվեցի, կոտրվեցի ու հետ քաշվեցի պայքարելուց: Ոչ: Ուղղակի մտերիմներս միշտ ասում էին՝ լրագրողի աշխատանք գտնելն այդքան էլ հեշտ չէ, մանավանդ, որ ես գյուղում եմ ապրում: Մյուս կողմից էլ՝ ես աչքերի հետ կապված խնդիրներ ունեմ, ու ինձ համար շատ վնասակար կլիներ անընդհատ համակարգչի դիմաց նյութ հավաքելը: Ինչևէ, արդեն ուշ էր որևէ այլ միասնական քննության մասնակցելու համար, ես ունեի մեկ՝ հայոց լեզվի գնահատական, որով դիմեցի ՀՊՄՀ: Ինձ համար վատ մասնագիտություն չկա, կարծում եմ՝ ես ինձ կգտնեմ այս մասնագիտության մեջ, և ամեն բան լավ կլինի: Մեծ հույսեր ունեմ, ուզում եմ իմ առաջադիմությամբ անվճար անցնել կամ որոշակի զեղչի արժանանալ: Դե, բոլորի համար էլ վարձ տալը հեշտ չէ, և չնչին զեղչն էլ մեծ բան է ուսանողի և նրա ծնողի համար: Կարծում եմ` կկարողանամ աշխատանք գտնել այս մասնագիտությամբ: Հա, մեկ էլ ուզում եմ ավագի թեկնածություն դնել:

Երևանում այնպիսի բարեկամ չունեմ, որի տանը կարող եմ մնալ, այդ իսկ պատճառով ամեն օր պիտի գնամ-գամ:

Սկզբում խորթ կթվա այս ամենը, բայց ընթացքում կընտելանամ: 17.am-ի մրցանակաբաշխությանը նվեր ստացած նոթատետրը հատուկ պահել եմ ուսանողական կյանքում օգտագործելու համար:

Ամեն սեպտեմբերի 1-ին ես կիսաշրջազգեստ էի հագնում, բայց այս տարի երևի չեմ հագնի: Կսկսեմ այլ կերպ, կսկսեմ նորից ու նոր էջից: Անհամբերությամբ սպասում եմ իմ ուսանողական առաջին սեպտեմբերի 1-ին:

milena sedrakyan

Երկրորդ մայր

Հենց այս պահին դու շատ սխալ ես մտածում, հոդվածս ուսուցիչների մասին չէ, այլ հենց իմ: Չէ, ես ամենևին չեմ որոշել ուսուցչուհի դառնալ, արի՝ ես պատմեմ, դու որոշիր մասնագիտությունս:

Եվան՝ փոքր քույրիկս, միայն կենսաբանորեն է մայրիկիս աղջիկը, Եվային մեծացրել ու շարունակում եմ մեծացնել ես: Չէ, ես մայրիկիցս չեմ բողոքում, նա հիանալի մայր է, միայն թե իր աշխատողների համար: Դե, նա մեզ համար է աշխատում, ու ես նրան շատ եմ սիրում:

Հիշում եմ, երբ իմացա, որ երկրորդ քույրիկն եմ ունենալու, լաց եղա, իսկ հիմա ուրախությունից եմ լաց լինում, որ տան դատարկությունը լցնում է իր ժպիտով և իր հումորներով, որոնք ամենևին էլ ծիծաղելի չեն:

Առավոտյան արթնանալուն պես բղավում է.

-Մա՛մ,- բայց ձայն չկա:

-Մինենա՛,- ու ես վազում եմ իր մոտ:

Տուն-տունիկից սկսած մինչև շունիկ-շունիկ խաղում եմ հետը: Ու հետո էլ հարցնում են՝ ո՞նց է Եվան քեզ այսքան շատ սիրում: Մեկ-մեկ շփոթվում ու ինձ է ասում «մամ»:

Մի քանի օր առաջ ջերմությունը կտրուկ բարձրացավ, կարծես թե աշխարհը շուռ էր եկել: Ոչ մի դեղ չէր օգնում, հիշեցի՝ ինչ էր ասել հայրիկս. պիտի արագ սառը ջրով լոգանք ընդուներ: Իսկ ես ստիված էի նրա հետ հավասար սառը «վարդավառ» խաղալ: Ճաշեցինք, և Եվան արդեն լավ էր զգում:

Պապիկս մեր տանն էր, նայում էր մեզ ու ասաց.

-Միլ, տեսնես Եվան քո պարտքի տակից ո՞նց ա դուրս գալու:

Արդեն դուրս է եկել. իմ ուրախությունն է…

Ani Harutyunyan

Այդ տարօրինակ զգացմունքը

-Սեր ունե՞ք,- հարցնում եմ։

-Ի՞նչ,- ուրվական տեսած հայացքով դեմքիս է նայում տարեց վաճառողուհին։

-Սե՛ր,- ավելի շեշտակի կրկնում եմ ես։

-Չէ, աղջի՛կ ջան,- ու ծիծաղելով, կարագը փաթեթավորելով, շարունակում է,- չունենք։ Վաղուց ա վերջացել։ Համենայնդեպս՝ ինձ մոտ։ Բայց դու ինչի՞ ես սեր փնտրում։ Ջահել ես, սերն ինքը քեզ կգտնի։

Ժպտում եմ ու դուրս գալիս։ Ինձ սեր պետք չի, ես չէի ուզում սեր գնել, ուզում էի սիրո գինը հասկանալ։ Ինչո՞ւ ենք մենք մեկ-մեկ էդքան թանկ վճարում դրա համար։ Սիրում ենք ու հիասթափվում, իրար կորցնում ենք հազար անգամ ու ընդամենը մի քանի անգամ գտնում։

Ահ, չէ՛, ես կոտրված սրտով ու տխուր, ծեծված տեքստեր գրող հերթական մեկը չեմ:

Ի վերջո, ուզում եմ հասկանալ՝ ի՞նչ է սերը։ Արժեք ունի՞ այն արդյոք, կամ կարելի՞ է գին սահմանել դրա համար։ Չգիտեմ։

Սերն ինչ-որ մեկի անկեղծ ժպի՞տն է, թե՞ մարդու սեփական էգոն, երբ դու ասում ես, որ սիրում ես այն մարդուն, ում կողքին քեզ հաճելի է, դու քեզ լավ ես զգում ու չես հարցնում նույնը դիմացինիդ։

Սերը միայնակ մնալու վա՞խն է, թե՞ քեզնից բացի որևէ մեկին երջանիկ տեսնելու ցանկությունը:

Սերը, երևի, ամեն առավոտ ծագող արևը չի, չէ՛, այլ նա, ով հեչ էլ իդեալական չէ, բայց քեզ համար կատարելության է հասնում։

Սերը կուրորեն խանդելն ու դա՝ «շատ սիրելուց է» ասելով արդարացնելը չէ: Դա վստահությունն է՝ ամբողջացած ավելի կարճ բառի՝ «սեր»-ի մեջ:

Սերը տարօրինակությունն է, նաև: Ես սիրում եմ Շերլոկ Հոլմսի բաճկոնն ու միսիս Հադսոնի պատրաստած թեյը, որի համը երբեք չեմ զգացել:

Դու սիրում ես անձրևը, բայց այն թրջում է նոր հագուստդ, գեղեցիկ մազերդ, դու չե՞ս փորձում փոխել այն, հարմարվում ես, ելքեր ես փնտրում, չես վիճում նրա հետ։ Ուրեմն սերը դիմացինիդ ընդունելն է այնպիսին, ինչպիսին նա կա։

Սերը սիրում է ծայրահեղություն. պիտի կամ չսիրես, կամ սիրուց փշաքաղվես, զգաս՝ ոնց է զգացմունքը երակներովդ հասնում սրտիդ: Միջին աստիճանի վրա մի թողեք:

 

Մենք ենք մեր Սփյուռքը

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Վերջերս մասնակցում էի մի ծրագրի, որը կոչվում էր «Երկիր ծրագիր»: Ֆրանսիայից և Հոլանդիայից մի խումբ երիտասարդներ եկել էին Հայաստան ու այդ ծրագիրն իրականացնում էին Արմավիրում ու Ստեփանակերտում: Դասընթացի ժամանակ լինում էին դասախոսություններ հայրենասիրության, մեր պատմության և սփյուռքի մասին: Այնքան հաճելի էր, որ նրանք եկել էին ուրիշ երկրից, բայց մենք ունեինք նրանցից մեր պատմության մասին սովորելու բաներ:

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Օրերն անցնում էին շատ հագեցած՝ նոր ընկերներ, խաղեր, երգեր: Նրանք մի փոքր դժվարությամբ էին հայերեն խոսում, իսկ մենք սիրով օգնում էինք, ուղղում էինք ու բառի ճիշտ արտասանությունն էինք սովորեցնում: Նույնն էլ նրանք էին անում՝ ֆրանսերեն բառեր էին սովորեցնում մեզ, բայց երբ սկսում էին միմյանց հետ ֆրանսերեն խոսել, հասկանում էինք, որ մենք ոչ մի հույս չունենք այդ լեզուն սովորելու: Ամեն մեկս ուներ իր սիրելի խմբապետին, չնայած՝ նրանք բոլորն էլ շատ լավն էին, լավագույն խմբապետների թիմն էին:

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Հաճելի էր 2 շաբաթ լինել մեծ սփյուռքի մի մասը, խոսել, ապրել, երգել նրանց նման, նրանց հետ, իսկ առանց այդ մեծ խմբի՝ կարծես ինչ-որ մի բան կորած լինի: Մեզ մնացին մեկը մեկից թանկ նկարներ նրանց հետ ու, իհարկե, արդեն հարուստ հիշողություններ: Գնացին՝ այն հույսով, որ էլի կգան, իսկ մենք անհամբեր կսպասենք, որ նորից ասենք՝ bonjour:

Իսկ դու գիտե՞ս, թե ինչ է կոռուպցիան (մաս 3)

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

-Գիտե՞ք, թեինչ է կոռուպցիան: 

-Այո: (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Իհարկե գիտեմ (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո (Լիաննա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Կոռուպցիան կյանքի ամենավատ երանգներից է, երբ դու չես ուզում ինքնազարգանալ: Օրինակ, երբ գումար ես տալիս, որ ընդունվես աշխատանքի կամ ուսման: Էդտեղ կորում ա առողջ մրցակցությունը, քո զգացումը խանգարվում ա: Գիտելիք էդպես ձեռք չես բերի, հետո կհասկանաս, որ ամենաթույլ մասնագետը կամ աշխատողը դու կլինես, համ էլ՝ հոգեպես խեղճ կլինես, էլ ուր մնաց որակը (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Կոռուպցիան պաշտոնի չարաշահումն է: Երբ պաշտոնատար անձինք ինչ-որ բանի դիմաց գումար են պահանջում դիմացինից (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Կոռուպցիան միայն փողերի մասին փաստված վկայությունը չի: Անգամ անհատը, որը չունի եկամուտ, կարող է իրականացնել կոռուպցիա՝ սպասելով որևէ շահ իր նման հասարակ մարդուց: Ես շահ ունենամ քեզանից, և դու ինձանից, դա նույն կոռուպցիան է (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ միշտ եղել ա կոռուպցիա: Մարդիկ շատ են սիրում իրար հետ մրցակցել, անգամ քաղաքականության ոլորտում: Հենց այդ կոռուպցիա ասվածի հետևանքն է, որ մեր ժողովուրդը գնում է կործանման, հիասթափված լքում է երկիրը (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Հիմա առանց կոռուպցիայի ոչ մի բան էլ չի լինում, ուր գնաս՝ առանց դրա չի լինում: Գործի ընդունվես՝ նույնն ա, քննություն տաս՝ նույնն ա, երեխայիդ մանկապարտեզ տանես՝ էլի նույնն ա: Մեր երկիրը կոռուպցիայի երկիր ա: Օրենքով չի թույլատրվում, է բայց հիմա ո՞վ ա օրենքին հետևում: Որ քաղաքականության մեջ չհետևեն օրենքին, էլ ումի՞ց ինչ ես պահանջում (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ինչ ծնվել եմ, կոռուպցիան տեսել եմ: Մանկապարտեզից սկսած: Մինչև մի բան չես տալիս, երեխային մանկապարտեզ չեն վերցնում, կամ պիտի ամիսը մեկ քաղցր բան տանեիր, որ երեխայիդ լավ նայեին: Հիվանդանոցում պիտի քույրերին գումար տաս, որ հիվանդին ինչպես հարկն ա՝ հետևեն: Հասարակ մի տեղեկանք վերցնելու համար էնքան են տանում-բերում, մինչև մի բան տաս (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան ի պաշտոնե տրված իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է: Այն ունի մի շարք դրսևորումներ, որոնցից է՝ կաշառակերությունը, կաշառք ստանալը, կաշառք տալը, ինչու չէ, նաև կաշառքին միջնորդ հանդիսանալը: Կարծում եմ ՀՀ-ը համալրում է կոռուպցիոն երկրների շարքը (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի, ապագա իրավագետ):

-Իմ կարծիքով կոռուպցիան ամբողջ աշխարհում տարածված երևույթ է: Կոռուպցիան, ըստ իս, տնտեսական և սոցիալական զարգացման ամենամեծ խոչընդոտն է: Կոռուպցիան արգելակում է ժողովրդավարությունը, կառավարումը և մարդու իրավունքների իրացումը` թուլացնելով պետական հաստատությունները, որոնք արդար և իրավահավասար հասարակության հիմքն են: Կոռուպցիայի պատճառով շատ կարևոր ծառայություններ չեն հասնում իրենց նպատակին: Դա էլ իր հերթին բխում է մարդկանց անտեղյակությունից: Մարդիկ այսօր, անտեղյակ լինելով, գնում են քայլերի, որոնք հանգեցնում են կոռուպցիայի: Օրինակ` շատ ծնողներ, չիմանալով, որ իրենց՝ մինչև 7 տարեկան երեխաների բժշկական ծառայություններն անվճար են, հենց իրենք են բժշկին գաղտնի գումար առաջարկում գործն արագ անելու համար (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Կոռուպցիան իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Օրենքը խախտող քայլն արդեն իսկ կոռուպցիա է (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան կաշառակերությունն է, իսկ ավելի կոնկրետ՝ երբ գումար ես տալիս ինչ-որ մեկին և դրա դիմաց նրանից ինչ-որ բան սպասում: Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան դա այն է, երբ մարդը չարաշահում է իր իրավունքները և իրեն թույլ է տալիս այնպիսի քայլեր, որոնք օրենքից դուրս են, օրինակ` կաշառք վերցնելը (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կաշառք տալ, կաշառք վերցնել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող)

-Հավատու՞մ եք, որ Հայաստանում մի օր կվերանա կոռուպցիան: 

-Չեմ կարծում (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ո՛չ, երբեք չի վերանա: Քանի մարդկությունը կա, կոռուպցիան կլինի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո, հավատում եմ: Ինչին շատ ես հավատում, անպայման կատարվում է. ես լավատես անձնավորություն եմ (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Այո, հավատում եմ, որովհետև ամեն մեկի համար կյանքը իրենով ա սկսվում: Եթե ուզում ես արդյունքի հասնել, հաղթող լինել՝ դու պետք ա առաջին քայլը անողը լինես (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Շատ հնարավոր է, որ կգա մի օր, երբ կոռուպցիա հասկացությունը կվերանա Հայաստանից: Չէ՞ որ այդպիսի երկրներ կան: Ինչպես գիտենք՝ Հայաստանում կոռուպցիան քրեորեն պատժելի է: Պատժի խստացման, զգոն հետևողականության, ինչպես նաև՝ ցանկության դեպքում կոռուպցիայի ելքով դեպքերը աստիճանաբար կնվազեն (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Ինչ վերաբերվում է կոռուպցիայի՝ Հայաստանում վերանալուն, ապա կարող եմ ասել, որ հարաբերական է. կարող է արդարությունը ուժ գտնել ու ծածկել կոռուպցիայի ուժը (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Ես չեմ կարծում, որ երբևէ կվերանա կոռուպցիան Հայաստանում: Ախր, ամեն քայլափոխի դա է: Ընտրության ժամանակ ընտրակաշառք ա բաժանվում, ժողովուրդն էլ ո՞նց կարա չվերցնի դա, պիտի ապրի՞, թե՞ ոչ: Եթե մեր երկրում վերանա կոռուպցիան, ինձ թվում է՝ ամեն բան կսկսի հարթվել, նախ՝ զանգվածային արտագաղթը: Մարդիկ աշխատանք են փնտրում, իսկ աշխատանքի ընդունվել առանց կաշառքի չի լինում: Մարդիկ էլ իրենց հացը գնում և այլ երկրներում են փորձում ստեղծել: Մեր երկրի պատկերը հիմա սա է: (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Այո: (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ո՛չ, չեմ հավատում (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Ոչ (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Այո (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Ինչո՞ւ չի վերանա: 

-Քանի դեռ ժամանակակից աշխարհում կոռուպցիա կա, կլինի նաև Հայաստանում: Կարծում եմ, որ չի վերանա. կվերանա միայն այն դեպքում, երբ մարդիկ իրար հավասար լինեն, ինչը անհնար է (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև մարդու բնույթի մեջ է: Եթե կա մարդկային փոխհարաբերություն, անպայման կա կոռուպցիա: Դրանց տարբեր տեսակները կան. եթե հարևանդ քեզ լավությոն է անում, և դու ջանում ես անպայման փոխհատուցել, դա նույնպես կոռուպցիա է: Եթե բժիշկը քեզ բարեհամբույր է վերաբերվում, ակնկալում է շնորհակալությունդ. կրկին կոռուպցիա (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Հնարավոր չէ: Կոռուպցիան եղել է, կա, ու կշարունակի մնալ: Քանի դեռ մեր ժողովուրդը, մեր ազգը իրեն չի փոխել, դա չի վերանա: Ամեն բան մարդկանցից ա կախված (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան եղել է ու կլինի, քանի կան մարդ արարածը և չկիրառվող ու զուտ թղթին մնացող օրենքները: Դժվար է հաղթահարել, երբ չունենք բարձր գիտակցության եկած հասարակություն, որը հասկանում է՝ ինքն է իր իրավունքների պաշտպանը և իր երկրի տերը (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Որովհետև այն իրենից բավականին բարդ խնդիր է ներկայացնում (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ այն կարծես բնավորության գիծ է դարձել (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև այն մարդը, ով մտնում է իշխանութուն, իր պարտականությունների մեծ մասը անում է կաշառքի դիմաց: Իսկ կաշառակերությունն էլ արդեն իսկ կոռուպցիա է (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ, ցավոք սրտի, կան մարդիկ, ովքեր փորձում են հենց դրա միջոցով ապրուստ հայթայթել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Եթե կվերանա, ի՞նչ է դրա համար պետք: 

-Պետք է պետության ֆինանսական վիճակը բարելավել (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Երբ մենք ապրենք այնպիսի երկրում, որ մեզանից ոչ մեկը չունենա դիմացինի օգնության կարիքը, եթե, օրինակ, մանկավարժը ստանա բավարար աշխատավարձ, երբեք կոռուպցիայի չի դիմի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Նախ, պետք է փոխել պետական այն մարմիններին, որոնց մեջ դա կա, որովհետև նրանցից է կոռուպցիան տարածվում, և ինչպես ասում են՝ ինչքան ունես, ավելիին ես ձգտում (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-ՀՀ-ում կոռուպցիան (կաշառակերությունը) կվերանա այն ժամանակ, երբ կդադարեն իշխանությունները կեղծիքի ու ստի հիման վրա կառավարել երկիրը: Այս պահի դրությամբ չեմ կարծում, որ կոռուպցիան կլքի ՀՀ-ը մոտակա մի քանի տարիների ընթացքում: Օրենքի երկիր է ՀՀ-ը, բայց օրենքը ազդում է հասարակ ժողովրդի և պետական ցածր դիրքում գտնվող մարմինների վրա (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի):

-Կփոխվի, եթե մարդիկ հավատան իրար: Էս նոր սերունդը կփոխի: Հավատում եմ: Հիմա մարդիկ կան՝ առաջ են գնում, էդ կոռուպցիայի հետևից էլ չեն ընկնում: Ճիշտ ա, կոռուպցիան մեր երկրում շատ ա տարածված, բայց մեր էսօրվա ու վաղվա սերունդը էնքան խելացի ա, որ ինձ թվում ա՝ իրենք կփոխեն (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Անհրաժեշտ է, որ ընտրեն արժանի մարդկանց, ովքեր պետք է զբաղեցնեն տարբեր պաշտոններ (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

Հարցումները անցկացրեցին՝ Նաիրա Մխիթարյանը, Նարե Տիգրանյանը, Սոնա Մխիթարյանը, Մարինե Նիկողոսյանը