Իմ հոդվածներից մեկում գրել էի իմ ճանապարհին հանդիպող սարսափների՝ շների մասին: Բայց գիտե՞ք, որ շներով շարքը չի սահմանափակվում: Ուղղակի այս մյուս սարսափը սեզոնային է, այն գործում է միայն գարնանը և ամռանը: Լավ, հերիք չարաշահեմ ձեր համբերությունը և ասեմ, որ մեր պատմության հերոսները մեր գյուղի կովերն են: Ինչպես գիտեք, հենց գարունը գալիս է, և կանաչով է ծածկում դաշտերը, բոլորn իրենց նախիրները տանում են արածեցնելու: Եվ քանի որ կովերի համար հատուկ ճանապարհ չկա, ստիպված եմ լինում միշտ բախվել այս խնդրին: Նրանք գրավում են ամբողջ ճանապարհը ու տեղ չեն թողնում, որ անցնես: Ցրվում են ու անկանոն առաջ գալիս այնպես, որ երբեք չես պատկերացնի նրանց մոտավոր ուղղությունը: Իսկ ինչ վերաբերում է նախրապաններին, ապա նրանք բավական հետ են մնում և նույնիսկ չեն էլ երևում, որպեսզի կարողանան մի քիչ հանգստություն ներշնչել քեզ:

Հենց երեկ ճանապարհին իմ հետևից մի նախիր էր գալիս, ու ես արագ-արագ գնում էի, որ ինձ չհասնեն: Ու մեկ էլ մի նախիր էլ դիմացից հայտնվեց: Ես հայտնվեցի երկու նախիրների արանքում, ու մինչև նրանք անցան, ես կես մարդ դարձա:

Ոչ մի կերպ չեմ կարողանում անգամ տարբեր ժամերի դուրս գալով՝ չհանդիպել նրանց:

Երեք քույր ենք, բայց տարբեր «բոյերի»: Հա, հա, ես եմ, Էլենը ու Եվան: Լավ է, չեմ բողոքում, քրոջից լավ բան չկա, բայց կբողոքեմ, եթե մի քույր էլ լինի:

Արի, պատմեմ մի օրս, ու կհասկանաս երևի՝ ինչու: Չնայած գիտեմ, մայրիկս երբ կարդա այս հոդվածս, կրկին չի հավատա:

Ժամը 8:00: Արթնացա, լվացվեցի, արագ պատրաստվեցի:

8:20 – Եվուլ, զարթնի (Եվա, 5 տարեկան: Փոքրիկ քույրս է, հաճախում է մանկապարտեզ):

8:30 – Եվա, զարթնիր, ուշացանք…

8:45 – Եվա, արագացրու, ուշ ա, արթնացի, վայ…

Մի կերպ արթնացավ, հիմա պետք է համոզես, որ հագնվի:

Հիմա կասես՝ դու հագցրու:

Գիտես չե՞մ փորձել, չի ուզում, ու վերջ:

Շորերը փոխում է մի քանի անգամ:

-Միլենա, էս չի սազում իմ շորի հետ:

Տնից դուրս եմ գալիս, երբ արդեն զանգը տվել է, մի կերպ հասցնում եմ մանկապարտեզ: Ահավոր բարկացած վիճակում մինչև այն պահը, երբ նա բղավում է.

-Մին, պաչիկ չարեցի, Մին… (Մինենա-Միլենա՝ ես եմ):

Ու կապ չունի՝ ես ինչքան էի հեռացել, հետ եմ վազում՝ գրկելու նրան:

Դե, հիմա արի ու բացատրի ուսուցչուհուդ, թե ինչու ես ուշանում:

-Ընկեր Սարուխանյան, բարև ձեզ,- ու նստեցի միանգամից:

-Աղջիկ ջան, «կներես» չկա՞ր…

-Վայ… Կներեք…

Մի խոսքով, դպրոցից եկա տուն, հագստացա ու սկսկեցի մաքրել տունը, հետո՝ վազելով պարապմունքի:

Հետ եմ գալիս, արդեն ընտանիքս համալրված է: Հայրիկն ու մայրիկը վերադարձել են աշխատանքից, բոլորը տանն են, ու ես երջանիկ եմ, որ նման ընտանիքում եմ ծնվել:

Միգուցե ձեզ չեմ ասում, բայց շատ եմ սիրում ձեզ:

Կյանքում ցանկացած բան հարաբերության մեջ է ավելի լավը: Ամբողջովին սխալ ու ճիշտ չկա, որովհետև անգամ «սխալ»-ը «ճշտի» հարաբերությամբ է սխալ:

Այս կյանքում ամենաշատ սխալների ես հանդիպել եմ սևագրումս՝ խզբզված էջերի ու կիսաջնջված տողերի արանքում: Բայց այդ սխալների մեջ անգամ որևէ ճիշտ բան կա, որովհետև ես ընդամենը խառնել եմ ներքնաձիգի ու էջի երկարությունները, բայց հո գիտեմ, որ ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգի քառակուսին հավասար է էջերի քառակուսիների գումարին: Միևնույնն է, պատասխանը սխալ եմ ստացել:Կամ ասենք, ի՞նչ սխալ կա լուսանցքում նկարված ծաղիկների, խորանարդների, դասընկերոջդ նկարած խոցված սրտերի և ուղղակի կիսաներկված վանդակների մեջ: Ոչ մի սխալ: Չէ, որ սա սևագիր է:

Բայց միշտ չէ, որ մենք ենք որոշում մեր ճիշտն ու սխալը: Երևի սա էր պատճառը, որ Ջորդանո Բրունոյին տարավ ողջակիզման, չնայած որ «երկիրը պտտվում էր»: Ամեն մեկս չէ, որ մեր ճիշտն ապացուցելու համար կարող ենք Պիզայի աշտարակ բարձրանալ՝ փետուրն ու գնդիկը ձեռքներիս: Ու, երևի ապացուցելու կարիք էլ չկա, որովհետև միևնույն է՝ ապացույցը միշտ էլ մոռացվում է, միայն թեորեմն է հիշվում՝ երբեմն:

Բայց ինչպես կյանքում ամեն սխալ բան, այնպես էլ իմ սևագիրն ունի իր ճիշտ կողմը՝ մաքրագիրը: Ու, որովհետև այստեղ ամեն ինչ ճիշտ է և մաքուր, բայց խոստովանեք, որ «ոչ ճիշտ» ծաղիկն ավելի հետաքրքիր է, քան մաքուր՝ «sin²x + cos²x = 1>> -ը»:

Կյանքում մենք սևագիր չունենք, ու մեր մաքրագիրը միշտ էլ լի է սխալներով, ու անգամ ռետինով ջնջելուց այն չի անցնում, որովհետև դու «սխալը» ուժեղ էիր սեղմել:

Գրեթե ամեն օր պարապմունքի հաճախելիս՝ անցնում եմ նույն ճանապարհով ու ամեն անգամ մի ուրիշ ոգևորությամբ տուն եմ վերադառնում։ Ուզում եմ փոքր-ինչ ներկայացնել ամեն մի ամիսը՝ սկսած փետրվարից, քանի որ այստեղ՝ Արարատյան դաշտավայրում, փետրվարը միակ ամիսն էր, որ շատ ցուրտ էր։

Փետրվար։ Ամեն անգամ նույն ճանապարհով քայլելիս՝ տխուր վերադառնում էի տուն։ Կարծես գյուղիս սիրտը ժամանակավոր կանգնած լիներ։ Ծառերը՝ մերկ, դուրսը՝ ցուրտ, մարդիկ՝ տանը։ Հա, ճիշտ եմ ասում, դրսում հազվադեպ էի մարդկանց հանդիպում, այն էլ այն ժամանակ, երբ այցելում էին բարեկամներին, կամ գնում էին խանութ, կամ էլ գնում էին գոմ՝ անասուններին կեր տալու նպատակով։ Ամենակարճ, բայց ամենաերկար թվացող ամիսն էր այդ տարօրինակ ցրտի պատճառով։

Մարտ։ Մարտ ամիսը համեմատաբար եղանակները տաքացել էին, ու մարդիկ փոքր-ինչ սկսել էին մտածել իրենց հողամասերի մասին։ Փորձում էին ծերը ծերին հասցնելով գումար հավաքել , որպեսզի կարողանան սերմացու գնելու համար գումար հայթայթել: Ես ինքս փողոցով տուն իջնելիս ականատես եղա մի կարճ խոսակցության, այսինքն անցնելիս լսեցի.«Չէ ախպերս, ձեռս մի կոպեկ փող չկա։ Ինչ ունեի- չունեի ցելաֆոն ու սերմ եմ առել»։ Արդեն հասկացաք, որ խոսքը գումարին էր վերաբերում։ Հա մեկ էլ մոռացա ասել, որ մարղիկ քիչ-քիչ դուրս էին եկել տներից ու պատրաստվում էին անցնել գյուղացու՝ իրենց մշտական տանջանքին։

Ապրիլ։ Չգիտեմ՝ ինչպես, կամ ոնց բացատրեմ այն ամենը, ինչ կատարվում է ապրիլ ամսին։ Դա կապված կլինի, թե ապրիլյան պատերազմի հետ, և թե ապրիլի 24-ի հետ։ Բայց գիտե՞ք, այս ամենի հետ միասին մի հետաքրքիր ու անբացատրելի փոփոխություն է կատարվել շրջապատումս։ Մարդիկ դարձել են ավելի աշխույժ ու պատրաստ են ամեն ծայրահեղ քայլի ։ Այժմ ամեն օր փողոցով քայլելիս բարձր տրամադրությամբ տուն եմ վերադառնում, քանի որ գյուղս լցվեց մարդկանցով ու ամեն քայլափոխին մարդկանց դեմքին ժպիտ տեսնելով, սկսում ես ավելի վառ ու պայծառ հայացքներով նայել այն վայրին, որտեղ բնակվում ենք։

Մութն էլ կարծես իմ կողմից էր այսօր. սպասվածից էլ շուտ իջավ։ Չնայած մութն այդքան էլ տեղին չէ, ավելի ճիշտ կլինի ասել խավարը։ Հազիվ էին ուրվագծվում մարդկանց կերպարանքները։ Պատուհաններից երևացող լույսերը մի տեսակ պայծառ էին. ուզում էին ազատվել վարագույրե պատնեշից ու ավելի ուժեղ լուսավորել արտաքին խավարը։ Ահա այնտեղ մի տուն կա, երևում է՝ ինչպես է վարագույրը պար գալիս. տանը չարաճճի երեխա կա։ Լույսի աչքն էլ լույս. ճանապարհ է բացվում։

Հաճախ չեք տեսնի ինձ գյուղի փողոցներում այս ժամերին, բայց եթե տեսնեք, չնեղանաք, որ ի պատասխան ձեր բարևի մի ցրված հայացք ստանաք։ Ինքս էլ չգիտեմ՝ ինչն է ստիպում այդքան շատ զգալ երեկոյի այդ ժամը, փողոցը, սառը օդը, իմ մտքերը։ Հուզվելու աստիճան շատ։ Ինձ թվում է՝ ոչ ոք այդքան չի զգում։

Քայլում եմ։ Գյուղում մի շենք կա, տարիներ առաջ այրվել է, ու անունը հենց այդպես էլ կնքել ենք՝ «վառված շենք»։ Տարիները կարծես արհամարհանքով թարս նայել ու անցել են այդ շենքի կողքով կամ, որ ավելի վատ է, դեռ մի քանի անգամ էլ հարվածել նրան։

Ինչ-որ մեկի կյանքին է նման այդ շենքը՝ լքված, տխուր, անէ։ Կյանք, որի կողքով ամեն օր ավելի պայծառ ու լուսավոր կյանքեր են անցնում՝ իրենց երջանկության մեջ չնկատելով, չզգալով նրա ցավը։ Ես էլ շատ եմ անցել, չեմ էլ նայել նրա կողմը։ Բայց այս երեկո խավարի մեջ շենքն ավելի տխուր տեսք է ստացել, մանավանդ այսօր, երբ կարծես ինչ-որ մի բան ստիպեց ինձ նայել ու մտածել նրա մասին։ Ինչքան է այն խորհրդավոր, առեղծվածային, վախ ներշնչող, ամբողջությամբ սպասում դարձած։

Սովորական ճանապարհից ավելի բարձր է տեղակայված. դիրքն ավելի ազդեցիկ է դարձնում։

Ուշադիր նայում ես ու լսում. պատերն իրենց ներսում դեռ պահում են բնակիչների աղմուկն ու երեխաների զվարթ ծիծաղը։

Հա, ասում էի՝ մենք անցնում ենք ու չենք մտածում օգնել այն կյանքերին, որոնց ընդամենը մի կայծ է հարկավոր։ Մեր մեծ լույսից մի փոքր հույս։

Անտարբեր ենք։

Փոխվե՞նք։