Ընկեր Սաքո։ Հա, դե մենք նրան էդպես էինք ասում վիքիճամբարում։

2019 թվականի հոկտեմբերի 26, երջանիկ դեմքով հավաքում էի իրերս, առավոտյան գնալու էի այդքան հարազատ դարձած վիքիճամբար՝ արդեն 3-րդ անգամ։

Առավոտյան արդեն վիքիճամբարում էի՝ գրկախառնություններ ընկերների հետ, կարոտած դեմքեր։

Նոր ջոկատավարներ ունեինք, սկզբում չէի ուզում ծանոթանալ նրանցից ոչ մեկի հետ, մտածում էի, որ ինձ արդեն ծանոթ ջոկատավարների հետ շփումը ավելի լավ է։ Բայց զարմանալիորեն մի քանի րոպեների ընթացքում ինչ-որ հատուկ բան զգացի 2-րդ ջոկի ջոկատավար Սարգիս Մելքոնյանի հանդեպ, կամ ինչպես ընդունված է ասել ճամբարում՝ ընկեր Սաքոյի հանդեպ։ Մեր ու ընկեր Սաքոյի տարիքային տարբերությունը շատ չէր, ինչը անմիջականություն էր մտցնում մեր հարաբերությունների մեջ։ Եթե անկեղծ, առաջին օրը մտածում էի, որ իր ջոկի երեխաներից բացի՝ մյուս ճամբարականներին ուշադրություն չի դարձնի։ Բայց, երբ հանգստի ժամին գրեթե բոլոր ճամբարականներին հավաքեց 5-րդ քոթեջում ու պատմեց Բոհեմ-ի մասին, մեզ հետ միասին երգեց, հասկացա, որ նմանը չունեցող մարդ է։

Ընկեր Սաքոն ճամբարում մնաց ընդամենը 2 օր։ 3-րդ օրը իրեն որպես 2-րդ ջոկատի ջոկատավար փոխարինեց ճամբարի բժշկուհին։ Բոլորիս հոգում ինչ-որ բան էր կատարվում, բոլորս տխուր էինք, բոլորիս մեջ ինչ-որ բան էր կոտրվել, ինչ-որ բան կիսատ էր մնացել։ Իմ տխրությունը անսահման էր, կարծես թե 100 տարվա մոտ ընկերս գնացած լիներ, այլ ոչ թե 2 օրվա։

Ճամբարից հետո առաջին բանը, որ արեցի, ընկեր Սաքոյին գրելն էր։ Անկեղծ չէի սպասում, որ կհիշի, որ այդպես նուրբ կգրի ինձ։

Գիտե՞ք՝ ինչու եմ հենց ընկեր Սաքոյին ընտրել իմ «Տարվա մարդ», որովհետև ինքը փոխել է իմ արժեհամակարգը, դարձել է մոտիվացիայի աղբյուր ինձ համար, ինքն այն եզակիներից է, ում առանց պատճառի կարող եմ գրել, այն միակն է, որ կապ չունի՝ ինչ հոգեվիճակում լինեմ, մեկ է՝ կհասկանա, կօգնի ու որ ամենակարևորն է՝ չի թողնի տխուր մնամ։

Ընկեր Սաքոն իմ ավագ ընկերն է, ես պարզապես երջանիկ եմ, որ ճանաչում եմ իրեն։ Նա ոչ միայն իմ այս տարվա ամենամեծ ձեռքբերումն է, այլ նաև ամբողջ կյանքի։

«…Ծնվում են նրանք ճիշտ ժամանակին։

Եվ ժամանակից առաջ են ընկնում,

Դրա համար էլ չեն ներում նրանց»:

Պարույր Սևակ

-Ընտանքիս երկրորդ երեխան եմ։ Ասում են՝ միջնեկները ձախորդ են լինում, որովհետև ի սկզբանե ծնվել են «երկու քարի արանքում»՝ ո՛չ մեծն են, ո՛չ փոքրը, ո՛չ մեծի արտոնություններն ունեն, ո՛չ փոքրի միշտ ներվող կամակորությունները։ Բայց ես ծնվեցի, որ փոխեմ ընդունված կանոնները ու ևս մեկ անգամ ապացուցեմ, որ ոսկե միջինն ամենահաստատունն է բոլոր եղածների մեջ…

Հավանաբար, այսպիսի առաջաբան կունենար քրոջս մասին պատմությունը, եթե ես վեպ գրելիս լինեի, բայց առայժմ ստիպված եմ տողերի քանակը սահմանափակել։

Օրեր առաջ քույրս դպրոցից անտրամադիր տուն վերադարձավ, մի պահ հեռուստացույցի ալիքները հետուառաջ անելուց հետո փաթաթվեց իր տաք ծածկոցի մեջ ու քնեց մինչ երեկո։ Երբ արթնացավ, արդեն գիտեինք՝ ինչ է պատահել։ Ինքն էլ իսկույն կռահեց, որ ամեն ինչից տեղյակ ենք ու վրդովված սկսեց.

-Ինձ չեն հավատում։ Դա ամենացավալին է…

-Արտագրել ես, ասա՝ արտագրել եմ,- ասաց մայրս,- Ինքնուրու՞յն ես 8 ստացել։

-Ասել եմ, որ մատյանում դնեն այն,  ինչի արժանի եմ։ Ինձ երբեք գնահատականը չի հետաքրքրել, բայց… Ինձ չեն հավատում:
Դանդաղ քայլերով խոհանոց գնաց՝ ջուր խմելու, ու երբ հետ վերադարձավ, կանգնեց կողքիս ու շշուկով ասաց.
-Չգիտեմ՝ ինչպես եմ ճիշտ պատասխանները նշել: Դու դրան ինտուիցիա կանվանես, իսկ ես՝…Աստված: Կկարծեն խելագար եմ, չէ՞, եթե ասեմ, որ Աստծուց հուշումներ եմ ստանում:
Փոքր ինչ զարմացած նայեցի նրան ու արագ պատասխանից խուսափելով՝ խոստացա, որ գիշերը առանձին կզրուցենք: Կարծում էի՝ մինչև գիշերվա վրա հասնելը, պատահածը անցած-գնացած կհամարի, բայց հենց առանձնացանք սենյակում, խոսեց.
-Գիտեմ, որ դու հավատում ես ինձ: Ուրեմն խնդրում եմ, լսիր մինչև վերջ, դու կարող ես այդ: Տես այս տոնածառը՝ լուսավոր, զարդարուն. միանգամից տրամադրություն է բարձրացնում: Ի՞նչ կլինի, եթե ամեն օր մի նոր նախշ ավելացնելու փոխարեն վերցնենք մեկ այս լուսավորումը, մեկ այն խաղալիքը: Հա, այն կդառնա հասարակ եղևնի՝ մնացած փշատերև ծառերից ոչնչով չտարբերվող: Գիտե՞ս, երևի դպրոցում ուզում են, որ ես էլ մյուսների նման դառնամ: Ես լուսավոր երեխա էի, երբ դեռ նոր էի դպրոց գնացել, բայց հիմա սովորական երեխա եմ՝ «վատ սովորող» պիտակով: Լույսերն իմ հույսերն էին՝ իմ, ապագայիս հետ կապված հույսերը,- մի պահ դադար տվեց: Զայրույթը կուտակվել էր ներսում, աչքերը կարմրել էին, բայց ճիգեր էր գործադրում, որ իմ ներկայությամբ լաց չլինի: Ավելի մոտ նստեցի նրան, ու նա շարունակեց,- Առաջին դասարանում վախենում էի ճանապարհ գնալ առանց իմ խաչի, որը միշտ մոտս էի պահում: Հիշո՞ւմ ես, այդ ժամանակ դպրոցում էի մնացել մինչև հետևիցս եկաք՝ ինձ տանելու:  Ուսուցչուհիս ինձ նախատելով՝ վերցրել էր խաչը ձեռքիցս: Նույն ուսուցչուհին իմ ձեռքով հավաքած նորածիլ մանուշակները հրաժարվեց ընդունել, որովհետև կարծում էր, որ ավելիին է արժանի…

Ամեն անգամ ես կորցնում էի  հույսի մի նշույլ, երբ դասընկերներս բնազդաբար առանձնանում էին դասի հետ կապված հարցեր քննարկելու համար, երբ ուսուցիչներս զարմանում էին, որ մենք՝ լինելով հարազատ քույրեր, այդքան տարբեր  հետաքրքրություններ ունենք կրթության հանդեպ (կարելի էր, չէ՞, ինձ առանձին անհատականություն ընդունել) կամ երբ նույնիսկ լավ պատասխանելուս դեպքում ստանում էի նախկինում ստացած գնահատականներիս համարժեք գնահատական: Ամեն անգամ «չես կարող», «էդ հալով ո՞նց ես հոգեբան դառնալու» արտահայտություններից հետո ոչ միայն մոտիվացիաս էի կորցնում, այլև անտարբեր էի դառնում ամեն ինչի հանդեպ: Իսկ երբ դասընկերներիցս բնութագրեր խնդրեցի ու գրվածքների մեջ մի քանի անգամ երևացին «չնայած վատ է սովորում…» արտահայտությունը, պատկերացնո՞ւմ ես, թե ինչ կատարվեց ինձ հետ: Ես այդքան էլ կասկածամիտ չեմ մնացածի նման: Ես հավատացի նրանց ու ինքս ինձ սովորելուն անպիտան համարեցի:
Քույրս հուսահատված էր: Խորհուրդներն ու խրատներն այլևս ապարդյուն էին: Նրա բնավորության մեջ օրեցօր ավելի էր ընդգծվում անտարբերությունը և շատախոսությունը դասերի ժամանակ, որոնց համար միշտ պատասխան ուներ.
-Ուսուցիչը տարբեր մեթոդներ կարող է կիրառել, եթե իրոք ցանկանում է դասը հետաքրքիր դարձնել: Պետք է ուղղակի նվիրվել աշխատանքին ու աշակերտներին, այլ ոչ թե աշխատանքային 45 րոպեին: Ուսուցիչը պետք է ոչ միայն տա, այլ նաև վերցնի: Կրթությունը համագործակցություն է:
Այս փոքրիկ փիլիսոփայի կյանքում շուտով լուրջ փոփոխություններ սկսվեցին ուսուցիչներից մեկի առանձին զրույցի և սոցիալական կենտրոնի հոգեբանի՝ աշխատանքը լքելուց առաջ նրան թողած երկտողից հետո, որտեղ ասվում էր. «Կյանքը մեզ տալիս է ուժեղանալու և մեր սխալները ուղղելու հնարավորություն, քանի որ մենք ենք մեր ճանապարհի առաջնորդը: Եվ ԴՈՒ բացառություն չես»:
Պայքարը և ձգտումը վերածնվեցին նրա ներսում: Այս տարի նա մասնակցեց մի շարք ինտելեկտուալ խաղերի, մրցույթների ու դասընթացների: Վերանայեց իր նպատակներն ու հստակեցրեց իր հետագա քայլերը: Նրա ընթերցած գրքերի շարքում ավելացան «Մտածել ինչպես Շերլոկը», «Ինքնատիրապետման արվեստը», «Ինչպես ձեռք բերել ընկերներ և ազդել մարդկանց վրա», «Ինչպես հաղթահարել անհանգստությունը և ապրել երջանիկ» և այլ հոգեբանական գրքեր: Վերջերս սկսել է ուսումնասիրել նաև ժեստերի լեզուն ու կարողանում է հստակորեն նկարագրել մարդու հոգեվիճակը տվյալ պահին՝ հիմնվելով ժեստերի վրա:
Քույրս ուժեղ մարդու լավագույն օրինակներից է ինձ համար: Նրա հետ ամենօրյա շփումն ինձ համար ավելին արժե, քան Նոբելյան մրցանակի արժանացած որևէ խորիմաստ գիրք ընթերցելը: Նա իր տարբերվող, ըմբոստ, բայց միշտ պայքարող տեսակով ապացուցեց, որ նպատակին հասնելու համար, երբեք էլ ուշ չէ կրթություն ստանալը, չէ՞ որ Էյնշտեյնն էլ դպրոցում վատ առաջադիմություն ուներ: Նա ոգեշնչեց ինձ, խրախուսեց, որպեսզի ինքնակրթությամբ լրացնեմ մաթեմատիկայի իմ բացթողումները ու չվախենամ հետաքրքրվել ֆիզիկայով:

Հ.Գ. երբ նրան ասացի, որ գրառում եմ իր պատմությունը, նա ևս մեկ անգամ ինձ զարմացրեց.
-Դու հիմա գրում ես սա: Գուցե հաղթես, գուցե պարտվես, -ասաց նա,- ես մտածում եմ, որ պետք չէր անկեղծության համար հաղթողներ որոշել, որովհետև անկեղծությունը անչափելի է 1-9 բալանոց սանդղակով: Այն գին ու գնահատական չունի:

Երաժիշտ, նկարիչ և ռեժիսոր Նարեկ Հակոբյանին Վարդենիսում ճանաչում են բոլորը։ Բոլոր միջոցառումներին նա ակտիվ մասնակցում է իր սրտակից բարեկամի՝ կիթառի հետ։ Նարեկը ծնվել է Վարդենիսում՝ երաժշտասեր ընտանիքում։

-Քանի՞ տարեկանից ես սկսել կիթառ նվագել և ինչո՞ւ հենց կիթառ։

-Կիթառ նվագել սկսել եմ 15 տարեկանից, հայրս նույնպես կիթառահար է, և նրա շնորհիվ իմ մեջ սեր արթնացավ այս գործիքի նկատմամբ։ Հետագայում ես սկսեցի ինքնակատարելագործվել։ Իսկ ստեղծագործել սկսել եմ 17 տարեկանից։

-Ի՞նչ դեր ունի կիթառը քո կյանքում։

-Կիթառը ինձ համար սոսկ երաժշտական գործիք չէ։ Այն շատ մեծ դեր է ունեցել իմ կյանքում կայանալու, միգուցե նաև ռեժիսորի մասնագիտություն ընտրելու հարցում։ Կյանքիս ամենակարևոր պահերին այն ինձնից անբաժան է եղել։

-Երաժշտական ո՞ր ժանրում ես ստեղծագործում։

-Ինձ հոգեհարազատ է հեղինակային երգը, որովհետև այն հնարավորություն է տալիս բացահայտել մարդուն, նրա ներաշխարհը, և այս երգերում յուրաքանչյուրը գտնում է իրեն հոգեհարազատը։ Այն կարծես անկեղծ զրույց լինի հանդիսատեսի հետ։

-Ինչի՞ մասին են քո երգերը։

-Իմ երգերը հիմնականում սիրո քնարական բնույթի են, որոնք ստեղծվել են ինձ հուզող հարցերի արդյունքում։

-Ո՞վ է քո ամենասիրելի հեղինակ-կատարողը։

-Սիրելի հեղինակ-կատարողներ շատ ունեմ, սակայն կառանձնացնեմ Վլադիմիր Վիսոցկուն, Ռուբեն Հախվերդյանին և Արթուր Մեսչյանին։ Նրանց ստեղծագործությունները ոգեշնչել են ինձ և մեծ ազդեցություն են գործել իմ՝ որպես հեղինակ-կատարողի կայացման վրա։

-Արդյոք այսօր կա՞ հեղինակային երգի պահանջ։

-Քանի դեռ մարդիկ ապրում են, սիրում, ատում, ունեն իրենց հուզող հասարակական հարցեր, հեղինակային երգը պահանջ կունենա։

-Հանդես եկե՞լ ես որևէ պրոֆեսիոնալ հարթակում։

-Հուլիսի 19-21-ը տեղի ունեցավ «Հուսո առագաստ 2019» հեղինակային երգի միջազգային փառատոնը, որտեղ ես հանդես եկա իմ հեղինակային «Հենիր լուսինը իմ ուսին» երգով և հայտնվեցի լավագույն տասնյակում։ Փառատոնի հիմնական նպատակն է բացահայտել երիտասարդ հեղինակ-կատարողներին, հնարավորություն տալ նրանց շփվել այս ժանրի լավագույն երգահանների հետ և սովորել նրանցից։ Փառատոնն ընթանում է 2 փուլով՝ նախընտրական և եզրափակիչ։ 1-ին փուլում կազմակերպվում են լսումներ, ժյուրին ընտրում է լավագույն տասնյակ, որն էլ հանդես է գալիս 2-րդ՝ եզրափակիչ փուլում։ Փառատոնն ամփոփվում է բարդ ժանրի մի քանի սերունդների մասնակցությամբ գալա համերգով։

-Ի՞նչ տվեց քեզ մասնակցությունն այս փառատոնին։

-Նոր ծանոթություններ, ընկերներ, փորձ, անմոռանալի պահեր և շատ դրական էմոցիաներ։

-Ի՞նչ պլաններ ունես առաջիկայում։

-Շարունակելու եմ նվագել և ստեղծագործել։

Հարցազրույց պատանի դուդուկահար Արևշատ Մաղաքյանի հետ: Արևշատը մեր դպրոցի նախկին սանն է, այս տարի ընդունվել է Առնո Բաբաջանյանի անվան երաժշտական ուսումնարան։

-Ինչպե՞ս ես եկել դեպի երաժշտություն։

-Ինձ դեպի երաժշտություն են ուղղորդել իմ ծնողները: Իրենք հավանաբար զգացել էին, որ սիրում եմ երաժշտարվեստը: Ունեի նաև ընկերներ, որոնք արդեն իսկ հաճախում էին երաժշտական դպրոց։ Նրանք նույնպես իրենց խորհուրդներով ոգևորեցին ինձ։

-Դուդուկն ինչպե՞ս ընկալեցիր, հարազատացար։ Ինչպե՞ս կբնորոշես դուդուկը:

-Շատ նուրբ գործիք է այն: Իրեն, այսպես ասած, սիրել է տալիս: Ցանկացած դուդուկահար կհասկանա ինձ։ Դուդուկը նաև շատ բարդ գործիք է: Ամեն մարդ չէ, որ կարող է դուդուկը վերցնել ու ընկալել, զգալ նրա նրբությունը, հաղորդակցվել էության հետ։ Պետք է դուդուկին հասկանալ և երկխոսել նրա հետ։

-Քո սիրած գործը…

-Շա՛տ կան այդպիսիք… Սակայն ամենահոգեհարազատը «Հովերն ընկան»-ն է: Շատ դուդուկահարներ են նվագել այդ մեղեդին: Օրինակ՝ Ջիվան Գասպարյանը, Կամո Սեյրանյանը, Վաչե Հովսեփյանը։ Բայց միշտ մեղեդին յուրովի ու նորովի է հնչում:

-Ինչպիսի՞ն է դուդուկի հանդիսատեսը. նա տարբերվու՞մ է։

-Վստահաբար այո՛, դուդուկի ձայնը հանդիսատեսն ասես այլ կերպ է ունկնդրում: Կարող է նվագել մեկ այլ գործիք, բայց երբ գալիս է դուդուկի հերթը՝ բոլորի ուշադրությունը սևեռվում է դեպի դուդուկը։

-Ի՞նչ մրցույթների, փառատոնների ես մասնակել…

- 2018թ.-ին մասնակցել եմ «Art music» մրցույթին՝ զբաղեցնելով երրորդ տեղը: 2019թ.-ին նույն մրցույթում զբաղեցրել եմ երկրորդ տեղը։

-Ընդունված է ասել, որ դուդուկը տխուր առիթների գործիք է. համամի՞տ ես։

-Թեև այդ կարծիքն ընդունելի է համարվում, բայց դուդուկի երաժշտության միջոցով կարող ենք նաև շատ ուրախ տրամադրություն փոխանցել մարդկանց:

-Այժմ Առնո Բաբաջանյանի անվան ուսումնարանում ես սովորում. ի՞նչ տպավորություններ ունես:

-Տպավորություններս մեծ են ու խոստումնալից: Շփվում եմ արվեստագետների, դուդուկահարների հետ: Կարողանում ես խորամուխ լինել քո արվեստում, ավելի հստակ ես ընկալում, որ քո՛նն է դուդուկը:

-Կա՞ ինչ-որ դուդուկահար, որին կուզեիր նմանվել։

-Իհա՛րկե, շնորհալի և օժտված դուդուկահարները մեր երկրում շատ են: Պատիվ կհամարեմ, եթե կարողանամ նրանց պես՝ ըստ արժանվույն ներկայացնել մեր դուդուկը: Բայց, միևնույն ժամանակ, ամեն արվեստագետ պիտի ունենա իր ուրույնն ու հատուկը:

-Ոգեշնչման մասին…

-Երբ ընդունվեցի երաժշտական ուսումնարան, ավելի ոգեշնչվեցի: Վստահորեն համոզվեցի, որ դուդուկն է իմ տարերքը, որ ուզում եմ դառնալ արվեստագետ-դուդուկահար։

-Ի՞նչ ես զգում դուդուկ նվագելիս։

-Նայած՝ ինչ գործ եմ նվագում: Օրինակ՝ ժողովրդական գործեր նվագելիս բեմի վրա հուզմունքս շատ է: Ուրախ մեղեդիներ նվագելիս ավելի ազատ եմ զգում։

-Արգելքներ հաղթահարելու ձգտումներ…

-Արգելքներ հաղթահարելու անհրաժեշտություն կա նաև այն պատճառով, որ դուդուկն այնպիսի գործիք է, որը ստիպում է միանգամից և՛ սիրել, և՛ հիասթափվել։ Տարբեր գործեր նվագելիս՝ կարող է մեկ շաբաթ, երկու շաբաթ նվագես ու չստացվի։ Բայց եթե դու վստահ լինես, որ ի վերջո ստացվելու է, վստահես քեզ ու ապավինես աշխատասիրությանդ, հաղթանակն անպայման քոնը կլինի։

-Ինչպե՞ս ես վերաբերվում քննադատությանը։

-Իհա՛րկե, քննադատողներ եղել են, և ես հաշվի եմ առնում նրանց կարծիքը: Աշխատում եմ այն ուղղությամբ, որ ավելի լավ լինի և հաջորդ անգամ ես հարցնեմ այդ քննադատողին՝ քեզ դուր գալի՞ս է, լա՞վ էր։ Իմ ամենախիստ քննադատներն իմ ծնողներն են:

-Սիրո՞ւմ ես, երբ ելույթիդ ժամանակ ծնողներդ դահլիճում են լինում: Դա ավելորդ լարվածությո՞ւն է առաջացնում, թե՞ հակառակը։

-Ընդհակառակը՝ ինձ ավելի վստահ եմ զգում, երբ իմ ծնողները նստած են առաջին շարքերում և հպարտանում են ինձանով։

-Հաջողության գրավականը…

-Իմ հաջողության գրավականն իմ աշխատասիրությունն է, ձգտումը ավելիին։

-Ի՞նչ նպատակներ ունես։

-Ուզում եմ դառնալ մեծ երաժիշտ, նվագել հեղինակավոր բեմերում: Ուզում եմ, որ ճանաչեն ինձ: Իմ ապագան տեսնում եմ և՛ Հայաստանում, և՛ արտերկրում: Ուզում եմ մեր դուդուկը ներկայացնել նաև արտերկրում, որ բոլորը զգան հայ մշակույթի ուժն ու զարմանան: Ուզում եմ, որ օտարերկրացիները նաև ծիրանափողի շնորհիվ բացահայտեն Հայաստանի՝ մշակութային գերտերություն լինելը։