«Աստղերն ինձ համար փոքր արևներ են՝ գիշերային արևներ կապույտ երկնքում»,-ասում է Վան Գոգի «Աստղային գիշեր» կտավով ոգեշնչված 16-ամյա նկարչուհի Անուշիկ Ներսիսյանը։ Անուշիկի կյանքում ոչ միայն աստղային գիշերներն են շատ, այլև աստղային ժամերը։ Հիմա էլ, եթե այցելենք նրանց տան հարևանությամբ գտնվող խարխլված շենքը, որտեղ մանկության տարիներին հաճախ է խաղացել, պատերի վրա կգտնենք տարիներ առաջ կավիճով նկարած ու ժամանակի ընթացքում խունացած պատկերներ՝ ամպեր, աստղեր, ծառեր…

-Դեռևս շատ վաղ տարիքից սիրել է նկարչությունը,- պատմում է Անուշիկի մայրը,- խնդրում էր իր համար նկարազարդ ալբոմներ գնել, որ գունավորեր։ Բայց արդեն, երբ ինքն է նկարում, մարդկանց ցույց տալ չի սիրում, այլ պահում է իր դարակի խորքում։
Չնայած ծնողները իրենց դստերը պատկերացնում էին որպես ապագա լեզվաբան, նա ընտրում է այլ՝ ավելի հոգեհարազատ ուղի, ու 11 տարեկան հասակում ընդունվում է Գավառի ուսուցողական կենտրոնի նկարչության բաժինը։ Մայրենիից բացի տիրապետում է ևս երեք լեզվի՝ ռուսերեն, անգլերեն և ֆրանսերեն։
- Անուշիկը մեր լավագույն սաներից է,-ասում է նրա նկարչության ուսուցչուհի Շուշան Աչիկյանը,- ունի ստեղծագործական մեծ տաղանդ ու յուրօրինակ մտածողություն, որը, կարծում եմ, բխում է նրա ընթերցասիրությունից։ Չի սիրում մրցույթներ, բայց այն մրցույթներին, որոնց մասնակցում է, զբաղեցնում է մրցանակային տեղեր։ Դրանց շարքում են «Էտյուդ» նկարչության, ասմունքի ու թատերական արվեստի հանրապետակսն մրցույթ-փառատոնը, Երևանի պատկերասրահի կողմից հայտարարված Եղեռնի 100-ամյակին նվիրված մրցույթը և այլն։
Նկարչին հատուկ ուշադրությամբ ներկեր ավելացնելով կտավի վրա՝ Անուշիկը պատմում է.
-Նկարչությունն ինձ տալիս է հոգևոր ներդաշնակություն, հանգստություն, հնարավորություն մենանալու սեփական աշխարհում։ Նկարելիս անպայման երաժշտություն եմ միացնում, քանի որ այն օգնում է կենտրոնանալ։ Ամենաշատը սիրում եմ պատկերել բնանկարներ ու կանաչ աչքեր։ Հատկապես կանաչ, որովհետև այդ երանգն ունեցող աչքերում ևս կարելի է տեսնել մայր բնությունը ու աշխարհն իր ողջ հմայքով։ Կտավներս հիմնականում մուգ գույներ ունեն։ Առաջին հայացքից թվում է, որ մռայլ են, բայց եթե ավելի լավ ծանոթանաք իմ ոճին, կնկատեք, որ իմ գործերին հաղորդում եմ այնպիսի թեմատիկա, որ արտացոլում է պահի տրամադրությունը ու տալիս նկարին ռեալիստական երանգներ։
Անուշիկը կարծում է, որ նկարիչը պետք է ունենա հանգիստ, համբերատար բնավորություն ու փորձի դեմ չգնալ հասարակական կարծիքին, քանի որ դիտորդի դերը հասարակությանն է։ Բայց պետք է նաև հիշել, որ անհրաժեշտ է պահպանել սեփական ինքնուրույնությունը քո իսկ ստեղծած ոճում։ 

Ինչպես յուրաքանչյուր նկարչի համար, Անուշիկի համար ևս իր կտավներից յուրաքանչյուրը նույնքան սիրելի է, որքան մոր համար իր զավակները։ Ինչպես մայրն է դաստիարակում իր զավակներին, այնպես էլ նկարիչն իր ստեղծած կտավի միջոցով կրթում է դիտորդին։

Ի դեպ, Անուշիկի կրթության վերաբերյալ. նպատակները չեն սահմանափակվում նկարչությամբ, դպրոցն ավարտելուն պես պետք է ընդունվի համալսարան ու միջազգային հարաբերություններ բաժնում դիվանագիտություն ուսումնասիրի։ Նա ցանկանում է դառնալ առաջնորդի հմտություններով օժտված, մարդկանց հասկանալու կարողությունը զարգացրած դիվանագետ-նկարչուհի, ունենալ սեփական արվեստանոցը, կերտել իր սեփական «աստղային գիշերները»։

Դե ինչ, կապրենք՝ կտեսնենք:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

«Հանուն հավասար իրավունքների» կրթական հասարակական կազմակերպությունը ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի աջակցությամբ մայիսի 16-ից մայիսի 24-ը առաջին անգամ Հայաստանում անցկացնում է «Երիտասարդ, արի՛ սովորենք» խորագրով միջոցառումների շարքը։

Գավառում միջոցառումները սկսվեցին մայիսի 20-ից։ Գավառի Մշակույթի տանը անցկացվեց գեղանկարների ու լուսանկարների ցուցահանդես նվիրված ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 70-ամյակին։ Ինչպես նշեց «Հանուն հավասար իրավունքների» ՀԿ-ի նախագահ Գայանե Աբրահամյանը, ցուցահանդեսին ներկայացված աշխատանքները փառատոնից մի քանի շաբաթ առաջ հայտարարված մրցույթին հաղթած նկարներն են։ Մասնակցել են ավելի քան հարյուր երիտասարդներ, որոնց գործերը ընտրվել են պրոֆեսիոնալ ժյուրիի կողմից։ Մրցույթում հաղթած մասնակիցները ստացան խրախուսական նվերներ։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

ՄԱԿ-ի գրասենյակի հասարակայնության հետ կապերի ղեկավար Արմինե Հալաջյանը ներկայացրեց ցուցադրությանը տեղ գտած միջազգային մրցույթում հաղթած 40 մրցանակակիր երկրների պաստառները, որոնք առաջին անգամ 2017թ.-ին ցուցադրվել են Փարիզում։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Միջոցառումը շարունակվեց Գավառի մանկատան այգում, որտեղ Street Art-ի միջոցով Գավառն ունեցավ թարգմանիչ, գրող, քաղաքական գործիչ Զապել Եսայանի դիմանկարը և երկուսը նրա ասույթներից։
-Զապել Եսայանը աշխարհի հզորագույն և ազդեցիկ կանանցից մեկն էր,- ասում է փառատոնի համակարգող Մարիա Աբրահամյանը,- 1915թ. ապրիլի 24-ին արտաքսվեց Դերձորի անապատ ու փրկվելով թուրքական յաթաղանից, ազատ խոսք ունենալու պատճառով դարձավ ստալինյան հալածանքների զոհ։ Կարևոր է Զապելի խոսքն ուղղված իր աղջկան. «Աղջիկս… Մի՛ վախեցիր հավակնոտ թվալուց։ Վեհ իդեալների ձգտողը չի կարող համեստ մնալ, հեզ ու խոնարհ ապրել»։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Street Art-ին հաջորդած պղպջակների տոնը ապահովեց ուրախ տրամադրությունը ողջ օրվա ընթացքում։ 2012թ.-ից տոնվող պղպջակների օրն այսուհետ նախատեսվում է նշել նաև մարզերում։
Արդեն մայիսի 21-ին Գավառի ավագ դպրոցի դահլիճում հանդիսատեսին ներկայացավ «Թատրոն 8» թատերախումբը՝ «Մնաց 7 օր» ներկայացմամբ, որը նվիրված է վաղ ամուսնության ու կրթության իրավունքի խնդրին Հայաստանում։ Մեկ ժամ 20 րոպե տևողությամբ պիեսի հեղինակը Կարինե Խոդիկյանն է, ռեժիսորը՝ Գոռ Մարգարյանը։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Ներկայացմանը հաջորդեց քննարկում «Իմ իրավունքները և պետությունը» խորագրով։ Բանախոսն էր Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեից Ավետիք Իշխանյանը։ Քննարկման թեմաներն էին.
1. պետություն-իրավունք փոխհարաբերություն,
2. պետությունը որպես քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության հիմնական երաշխավոր,
3. իրավունքների պաշտպանության առանձնահատկությունները փակ հաստատություններում և պետության դերը։

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Մայիսի տասը՝ Համբարձման տոն և տասնմեկ վիճակ հանելու օր, որն այս տարի էլ ավելի հետաքրքիր անցավ մեր գյուղում՝ Լիճքում, շնորհիվ նոր սերնդի և լավ կազմակերպված աշխատանքների:

Բոլորս լարված ենք և անհամբեր սպասում ենք, թե երբ են ավարտվելու դասերը, որպեսզի գնանք «ջուր գողանալու»: Մենք՝ 14 աշակերտներս, պիտի շրջեինք ողջ գյուղով և 7 աղբյուրից մի-մի բուռ «ջուր գողանայինք», հետո տարբեր ծաղիկներ, քար, ուլունք, կոճակ, զարդեր գցեինք կուժը: Բաժանվեցինք զույգերի, և ամեն մի զույգը մի աղբյուրից «ջուր գողացավ»:

Դուրս եկանք դպրոցից, երգերով և ուրախ տոնախմբությամբ շարժվեցինք դեպի անտառ, որտեղ գտնվում էին երկու աղբյուրներ: Մինչ ջուր գողանալը, աղջիկները ժողովրդական պարեր և երգեր էին կատարում: Վերջացնելուց հետո շարժվեցինք առաջ, և առաջին զույգը կուժը լցրեց մի բուռ ջուր: Չնայած աղբյուրները իրարից շատ հեռու էին, գյուղը՝ մեծ, իսկ ճանապարհները՝ երկար, մենք չվհատվեցինք և այդ ճանապարհները այնպես անցանք, որ մենք էլ չզգացինք: Հասանք երկրորդ աղբյուր, կրկին երգ, մի բուռ ջուր և ուրախ տրամադրություն: Գնացինք մյուս աղբյուրներ և դարձյալ նույնը, բայց հետաքրքիրը դեռ առջևում էր, և բոլորն էլ անխտիր սպասում էին դրան՝ «կուժը պահելուն»: Վերջին՝ յոթերորդ աղբյուրից ջուր վերցնելուց հետո բոլորս մեր իրերից գցեցինք կժի մեջ, պոկեցինք վիճակ ծաղկից մի մաս, և յուրաքանչյուրս երազանք պահելով՝ դարձյալ գցեցինք կուժը: Հետո պայման կապեցինք, որ պետք է լինի «հարսանիք» և, եթե տղաները գտնեին աղջիկների կողմից պահված կուժը, ապա «հարսանիքի» ողջ ծախսերը հոգալու էին աղջիկները, իսկ եթե չգտնեին, ապա հակառակը: Այսպիսով աղջիկները գնացինք կուժը թաքցնելու, իսկ մենք՝ տղաներով գնացինք «փուռ» դնելու:

Ահա և «փուռը» պատրաստ է, և աղջիկներն էլ ժամանեցին: Այն ուտելուց հետո, տղաներով գնացինք կուժը փնտրելու: Երկար փնտրտուքներից հետո վերջապես գտանք այն: Այնպես որ, «հարսանիքի» ծախսերը հոգում են աղջիկները: Սակայն սա դեռ ամենը չէ, բա վիճակահանությունը…

Մայիսի 11, կուժը մեզ մոտ է: Մի քանի ծնողների և մեր դասղեկի հետ որոշեցինք գնալ անտառ՝ ծովի ափ՝ «Իվանի հոլըկ» կոչվող տարածք, մաքուր ու թարմ օդ, գեղեցիկ բնություն, որտեղ և արեցինք վիճակահանությունը: Ու ըստ ավանդույթի, ում զարդը որ առաջինը դուրս գար, նրան էր սպասվում մոտալուտ ամուսնությունը, իսկ մյուսների զարդերի և իրերի դուրս գալուն պես հնչեցին բարեմաղթանքներ և խրատներ: Չնայած հորդառատ անձրևին, մենք չհետաձգեցինք և մեծ սիրով արեցինք այն: Գյուղ մտնելուն պես տներից դուրս եկան նաև գյուղացիները՝ լսելով մեր գոռուն-գոչյունները. 10-ի Ա՜, 10-ի Ա՜, 10-ի Ա՜… Նրանք ևս միացան մեզ, ուրախացան և ժպտացին, ու մեզ մաղթեցին բազում հաղթանակներ և բարի երթ:

Լուսանկարը` Զարուհի Գևորգյանի

Համբարձման տոն (վիճակի տոն ) կամ ` ինչպես իմ համագյուղացիներն են ասում՝ ջուր գողանալու օր։ Համբարձման տոնը նշվում է Զատիկից ուղիղ քառասուն օր հետո, հինգշաբթի։

Մեր գյուղում՝ Լճափում, տոնը նման է վիճակ գցելու, որի ընթացքում պարզում են, թե տվյալ տարում որ աղջիկն է ամուսնանալու,  ով ինչպիսի ամուսին է ունենալու, կամ էլ՝ հասնելու է իր «մուրազին» թե չէ։

Լուսանկարը` Զարուհի Գևորգյանի

Տոնի նախօրեին հավաքվում ենք գյուղից յոթ աղջիկ և սկսում գողություն անելը… Հա, հա, հենց գողություն, չնայած այս դեպքում կարելի է ասել ջրի գողը՝ գող չէ։
Հավաքվում ենք ու սկսում…

Լուսանկարը` Զարուհի Գևորգյանի

Մեր յոթ հոգանոց խմբով շրջում ենք գյուղով առանց անգամ մեկ բառ արտաբերելու։ Այդ ընթացքում աղջիկներիցս յուրաքանչյուրը զգուշությամբ պետք է մտնի համագյուղացիներից մեկի բակ, այնպես, որ իրեն չնկատեն տվյալ տան բնակիչները, և թաքուն աղբյուրից վերցնի մեկ բուռ ջուր, լցնի վիճակի համար նախատեսված թասի մեջ, այնուհետև այդ նույն բակից վերցնի մեկ քար, մեկ տերև և մեկ ծաղիկ, կրկին գցի, թասի մեջ և լուռ հեռանա կամ էլ եթե բռնվելու վտանգ է նկատում ինչպես մենք ենք ասում թափով փախնի ինչքան որ ուժ ունի։ Գողությունից հետո գնում ենք գյուղի մատուռի մոտ։ Յուրաքանչյուրս մեզ պատկանող որևէ մի իր ենք գցում թասի մեջ և թասը թաքցնում ենք դրսում, որպեսզի աստղերը հաշվեն: Մենք այնպես ենք թաքցնում թասը, որ գյուղի տղաները չգտնեն և չգողանան մեր դժվարությամբ ձեռք բերած ջուրը, թե չէ առանց նվերի ջուրը հետ տվողը չեն։
Գնում ենք տուն և անհամբերությամբ սպասում ենք հաջորդ օրվան` մեր բախտը իմանալու համար։

Լուսանկարը` Զարուհի Գևորգյանի

Հաջորդ օրը հավաքվում ենք մատուռի մոտ։ Նստում ենք և սկսում ամենասպասվածը…
Աղջիկներից որևէ մեկը կարդում է վիճակի տոնին նվիրված մի խոսք և դրանից հետո մի փոքրիկ աղջիկ՝ հարսի զգեստով կամ էլ քողով, թասից հանում է իրերից մեկը։ Ում իրը որ հանում է, այդ խոսքը վերաբերվում է տվյալ իրի տիրոջը։ Այս գործողությունը կատարվում է երեք անգամ, և ավելի ճիշտ են համարվում վերջին երրորդ անգամ արտաբերված խոսքերը։
Դրանցից են օրինակ՝

Ձեր գեղի շեկլիկ տղեն,

Աշխարհ գիտե՝ քո տերն ա:

Մատնիքդ մատովդ չէ,

Սիրածդ սրտովդ չէ:

Շեկ յարիդ դրիր ճամփան,

Սուրբ Կարապետ պահապան:

Սարեն անցան հավքերը,

Կիսատ չի մնա սերդ։

Գարնան բացվի նոր լալա,

Հարսը բերի զույգ բալա:

Երկան արտը գարի է,

Նշանվելու տարի է:

Նշանածդ չինար է,

Չինար ու բարդի ծառ է:

Դու կառնիս էնպես տղա,

Օր սաղ գեղն ուրախանա:

Աշուն իջնի սարերուն,

Քեզի հարսնիք էնենք։

Այսօր մեզ կարող եք հանդիպել մատուռի մոտ:

Մալականը մեր Գագարին ավանի մոտ գտնվող մի բարձր սար է, որը ոչ բոլորին է հաջողվում բարձրանալ: Անգամ մեր պատուհանից այդ սարը երևում է, միշտ նկատել եմ, բայց երբեք չեմ մտածել բարձրանալու մասին: Եվ միգուցե երբեք էլ չբարձրանայի, եթե պատմությանս ուսուցչուհին չառաջարկեր մեր դասարանին մոտ օրերս, երբ եղանակը նպաստավոր լինի, բարձրանալ Մալական:

Երկար չսպասեցինք եղանակի նպաստավոր լինելուն, քանի որ դրսում տաք էր և տեղումներ էլ չէր լինելու: Մեր արշավախումբը այդքան էլ մեծ չէր. դասընկերներից մի քանիսը բացակայում էին: Երբ հեռվից նայում էինք սարին, մտածում էինք, թե ինչպես պետք է բարձրանանք: Սակայն ճանապարհին զրուցելով, տարվելով մոտակա դաշտերի գեղեցկությամբ, չնկատեցինք, թե ինչպես հասանք սարի մոտ:

Դասընկերս` Գարիկը, մեզ երբեմն վախեցնում էր, երբեմն ուրախացնում: Ամեն քայլափոխի մողեսի հանդիպելիս բռնում էր և ցույց տալիս: Մեզնից շատերը (այդ թվում նաև ես) մողես տեսնելուն պես իսկույն գոռալով փախչում էինք, իսկ Գարիկը մողեսը բռնած վազում էր, նկարվում և հետո էլ տարածքը ուշադիր զննում, որպեսզի ոչ մի մողես բաց չթողնի: Վերելքն ավելի բարդ էր: Ոմանք արագ բարձրացան, իսկ շատերս դեռ պայքարում էինք փշերի դեմ, այդ թվում նաև պատմությանս ուսուցչուհին:

Երբ արդեն սարի գագաթին էինք, նայում էինք հեռուները, անգամ Սևանա լիճն էր երևում, մեր ավանի կողքին գտնվող, գյուղերը: Մեր առաջ բացվել էին անծայրածիր դաշտերը, որոնք կանաչել էին, ծաղկել:

Հանգստանալուց հետո արդեն պետք է իջնեինք, և բացի այդ ծարավել էինք, իսկ ջուրը սպառվել էր: Գիտեինք, որ մոտակայքում ջրի աղբյուր կգտնենք, դրա պատճառով անընդհատ ականջ էինք դնում, միմյանց նկատողություն անում.

-Հըլը սուս, տեսնենք՝ որտեղից ա գալիս ջրի ձենը:

Ի վերջո գտանք աղբյուրը, որի ջուրը շատ սառն էր: Ծարավներս հագեցնելուն պես շարունակեցինք ճանապարհը: Տղաները սունկ հավաքեցի, իսկ աղջիկները՝ ծաղիկ: Ամենազվարճալին այն էր, որ դաշտում այդքան ծաղիկներ կային, սակայն մենք բոլորս վազում էինք նույն ծաղկի հետևից: Մենք գեղեցիկ Ջանգյուլումի փունջ կազմեցինք: