Համացանցն այսօր շատերի համար, հատկապես՝ դպրոցականների, դարձել է կարևոր խնդիր: Սակայն մեր դասարանում այդպես չէ: Մենք տարվել ենք ոչ թե համացանցով, այլ գրականությամբ: Մենք ընթերցում ենք ոչ միայն հայ, այլև արտասահմանյան գրականություն: Բավական է մի հետաքրքիր գիրք ընթերցել, և չես էլ նկատում, թե ինչպես ես շարունակաբար անընդհատ կարդում: Սկզբնական շրջանում, երբ սկսել էինք գիրք ընթերցել, չէինք կարողանում ամեն ինչ ընկալել, առաջանում էին հարցեր, մենք դիմում էինք մեր գրականության ուսուցչուհուն: Վերջինս մեզ քաջալերելու համար տալիս էր մեզ հուզող հարցերի պատասխանները և առաջարկում ավելի շատ ընթերցանությամբ զբաղվել, որպեսզի անհասկանալի հարցեր արդեն չմնան: Ուսուցչուհուս խորհրդից որոշ ժամանակ անց դասարանում մի քանի երեխաներ սկսեցին զբաղվել ընթերցանությամբ, այդ թվում նաև ես: Հետո արդեն կարդալու ընթացքում սկսեցինք գրքերը փոխանակել և միմյանց պատմել մեր տպավորությունների մասին: Ընթերցումը սկսեցինք պատմավեպերից: Բացումը կատարեցինք Րաֆֆու «Սամվել» պատմավեպով: Տպավորություններն այնքան մեծ էին, որ շատերս արդեն սկսեցինք հաջորդաբար այն կարդալ: Այն հայրենասիրական ոգին, որը մեզ ներշնչեց այդ պատմավեպը, ստիպեց կարդալ շատ ու շատ այլ պատմավեպեր, ինչպիսիք են՝ «Տիգրան Մեծ»-ը, «Գևորգ Մարզպետունի»-ն, «Վարդանանք»-ը և «Ռանչպարների կանչ»-ը: Գիրքը սկզբում ընթերցեց Տաթևը, որը փոխանցեց ինձ, ես՝ Լուսինեին, նա՝ Վահեին, Վահեն էլ իր մտերիմ ընկեր Հայկին: Ներկայումս գիրքը ընթերցում է Վիկտորյան: Աշխատում ենք նրան չպատմել մեր տպավորությունների մասին, որպեսզի հետաքրքրությամբ կարդա:

Պատմավեպերով հետաքրքրվողներին չէին զիջում նաև արտասահմանյան գրականությամբ հետաքրքրվողները: Հատկապես՝ Ալեքսանդր Դյումայի «Ասկանիո», «Կոմս Մոնտե Քրիստոն», «Կոմսուհի դը Մոնսորո» և «Երեք հրացանակիրներ», Շառլոթ Բրոնտեի «Ջեյն Էյր» և Ժյուլ Վեռնի «Խորհրդավոր կղզի» ստեղծագործությունները դարձան գլխավոր նյութը: Գարիկը մեծ արագությամբ ընթերցելով վերոնշյալ գրքերը՝ փոխանցեց մյուսներին: Ընդ որում մեզ` պատմավեպեր սիրողներիս, սկսեց հետաքրքրել նաև արտասահմանյան գրականությունը, և հակառակը: Յուրաքանչյուրս գիրքն ընթերցելուց հետո պատմում էինք մեզ դուր եկած կերպարների մասին, վերլուծում, մեկնաբանում, հետո գրքերը միմյանց փոխանցելով՝ ընդհանուր պատկերացում կազմում, իսկ հարկ եղած դեպքում նաև ուղղություն ցույց տալիս իրար:

Ընթերցանությունը համացանցից շատ ավելի հետաքրքիր է, իհարկե, մենք նույնպես օգտվում ենք համցանցից, բայց մենք ամբողջովին մեր ժամանակը չենք վատնում դրա վրա: Գիրք կարդալուց ոչ մի վնաս չկա, դեռ մի բան էլ բառապաշարդ ավելի է հարստանում և ավելի լավ ես կարողանում արտահայտել մտքերդ, ընդարձակ և հարուստ բառապաշարով ավելի հեշտ ես կարողանում ստեղծագործել: Համակարգչից մի փոքր բաժանվելու ամենալավ միջոցը ընթերցանությունն է:

45 թիվն էր, մտանք Բեռլին… Չէ, չէ, մի րոպե, ուրիշ բան էր։ 45 թիվն էր, Աննա Ֆրանկը մահացավ, իսկ մենք մինչև հիմա գիտենք իր մասին, կարդում ենք, գնում տեսնում ենք տուն-թանգարանը։ Աննան իր ժամանակին գրի էր առել էն ամենը, ինչ եղել էր իր հետ։ Իսկ հետո էդ գրառումները լույս տեսան, հրապարակվեցին ու հասանելի դարձան բոլորին։ Մարդիկ կարդում էին, հիանում, իրենց Աննայի տեղում պատկերացնում։ Հետո Աննայի տունը դարձրին թանգարան, որ տեսնենք էն միջավայրը, որտեղ ինքը ստեղծագործել է, ու անվերջ հիանանք։

2018 թիվն էր, ևս մեկ անգամ հեռուստացույցով ցույց էին տալիս «Մալավիտա» ֆիլմը։ Կինոյի վատ տղերքից մեկը գրում էր իր կյանքի մասին, մաֆիոզի եղած տարիներն էր նկարագրում, «անգամ եթե ոչ ոք չկարդա»՝ ոնց ասում է ինքը։ Բայց կարդում են նրա ընտանիքի անդամները, ծանոթ ոստիկանը, ֆիլմում չի ասվում, բայց երևի հետո էլի մարդիկ կլինեն, որ կկարդան։

Ամերիկացի մաֆիոզիի կյանքը հրեա աղջկա՝ Աննայի կյանքին հավասար ներկայացվում է ամբողջ աշխարհին։ Ու ոնց մտածում եմ, էս ամենի կողքին իմ կյանքն էլ կարող է իր տեղը գտնել ու «Նյու Յորք Թայմս»-ի լավագույն բեսթսելլեր դառնալ։

Որ գրեի, ամեն ինչից կգրեի՝ ամեն քայլիցս ու մտքերիցս բռնած։ Օրինակ․

«Դեռ 18 թիվն էր։ Ես անցնում էի Բլուրով։ Եվս մի անգամ բացահայտեցի Լիբանանի դեսպանատունը՝ էս անգամ արդեն վստահ լինելով, որ Լիբիան չի։ Ամպամած էր։ Իսկ, օրինակ, Անգլիայում ձյուն էր գալիս էս օրը։ Քայլում էի ու հպարտանում ինձնով, որ գիտեմ Քեռու փողոցի տեղը։ Հպարտանալու առիթս շատ կասկածելի էր, բայց հեռավոր անցյալում, երբ ինձ մոտեցավ մի կին ու հարցրեց, թե որտեղ էր էդ փողոցը, ձեռքով-ոտքով բացատրեցի, քարտեզը գծեցի, որ գնա, չկորչի։ Ու հիմա, եթե կյանքում ինձ պետք էլ չգա, օրինակ, հավանական վարկածները հերքել կարողանալու ունակությունը, արդեն էդքան էլ չեմ նեղվի։ Քեռու փողոցը որ պետք եկավ, էդ էլ իր տեղը կգտնի։ Մի անգամ, որ էս կողմերով գնում էի, նկատեցի, որ նոր էին ներկել գետնի ճանապարհային նշանները։ Հետո մեկ էլ տեսա աշխարհիս «ամենաժուռնալային» տեսարանը։ Սենց կողքերս լրիվ դեղին էր ասֆալտը, վառ գազարագույն դարպասներով ու կեղտոտ դեղին պատերով տուն էր, դիմացն էլ՝ մի հատ դեղին-դեղին վոլգա։ Նայում էի, չէի կշտանում։ Հեռախոսս հանեցի, արագ նկարեցի։ Գոհ էի ինձնից, երջանիկ էի։ Մի քիչ էլ գնացի ու գետնին գտա մեքենան օդափոխելու էն «յոլըչկեքից»՝ Ամերիկայի դրոշով։ Էդ էլ նկարեցի։ Այսինքն՝ չէ, լավ չստացվեց։ Մարդիկ հավաքվեցին, տարօրինակ էին նայում ինձ արդեն, արագ գնացի։ Հետո եկա տուն ու պատահաբար անվերադարձ ջնջեցի վոլգայի նկարները։ Աշխարհիս հիմարն էի զգում ինձ։ Ու էդ օրվանից ի վեր ամեն անգամ, երբ անցնում եմ Բլուրով, սպասում եմ էդ վոլգային ու գետնին թափած աղբի մեջ ման եմ գալիս «յոլըչկան»։ Բայց էլ չկան, երկուսն էլ չկան։ Ու ինստագրամիս չփոստված նկարները, չհավաքված լայքերը լուռ տխրում են անկյունում։ Ֆեյսբուքի մշտահայությունն էլ տենց էլ կարոտ մնաց նկարներիս տակ քոմենթներ գրելուն»։

Իմ իրականությունն էլ սենց դասավորվեց, կգրեմ էն, ինչ կա։

Բայց մինչև էս ամենը գրեմ, մինչև սրա արժեքը հասկանան ու կարդան, հաստատ շատ ժամանակ անցած լինի։ Ու կարդացողին անծանոթ են լինելու լիքը-լիքը բառեր, օրինակ՝ հեշթեգ, մեմ, մեմասիկ, աճող ձնագունդ, ջեռուցում, անձրև, Հոլանդիա կամ Երևան (մի հաշիվ է լինելու), օդ (օդը լեգենդ է լինելու տարիներ հետո), օզոնի շերտ, վերջիվերջո՝ լումա։ Կարդացողը կուզի մտնել Գուգլ, որ հասկանա, թե ինչի մասին եմ գրել, թե ինչ իրականությունում եմ ապրել, բայց ախր, Գուգլ էլ չի լինի շատ ու շատ հետո։ Ուղղակի կանցնի էդ մասերը, իսկ վերջում իմ իրականության հուշերը իր համար ուղղակի գիտաֆանտաստիկա են դառնալու։

Շուրջ 16 տարի ապրելով տատիկիս հետ՝ բազում խրատներ եմ նրանից լսել։ Երբեմն սխալվել եմ, սակայն հիշելով այն խրատները, որոնք տատս էր ինձ տվել, հաղթահարել ու շրջանցել եմ տարբեր տեսակի փորձություններ։ Երբ սխալ էի անում, արագ պատմում էի մտավախություններիս մասին, երբեմն գանգատվում, սակայն տատս ինձ կոփում էր, խրատում և ասում.

-Եթե ճիշտ ու արդար ես կատարում յուրաքանչյուր գործ, ապա մի՛ վախեցիր և առաջ շարժվիր։ Դժվարությունները մարդու համար են։

Տատս չէր սիրում ստախոս և կեղծավոր մարդկանց։ Առանց վախի զգացումի տատս խոսում էր ճշմարտության մասին, բացահայտում սուտը և նույնը ինձ հորդորում.

-Պարտադիր չէ կեղծավորություն անես, շողոքորթես, որպեսզի մարդիկ քեզ սիրեն ու հարգեն: Անկեղծ եղիր և երբեք մի՛ վախեցիր ճշմարտությունն ասելուց։ Եթե ոչ բոլորը, ապա գոնե մի քանիսը կլսեն քեզ անպայման։

Հատկապես շատ էի սիրում լսել տատիս պատմած պատմությունները։ Անվերջանալի պատմություններ, որոնք առանց հոգնելու պատմում էր տատս ինձ, իսկ ես լսում էի, և երբ ընդհատում էի իմ անիմաստ հարցերի տեղատարափով, տատս նախատում էր ինձ և ասում, որ մինչև վերջ լսեմ, այդ դեպքում կստանամ ինձ հուզող հարցերի պատասխանները։ Սակայն տատս ավելի շատ պատմում էր իմ մանկության մասին, իմ դրական ու բացասական հատկանիշների մասին։ Երբ հայտնեցի տատիս, որ ցանկանում եմ ռեժիսոր դառնալ, տատս ինձ մի պատմություն պատմեց՝ ասելով.

-Պատահական չէ, որ ընտրել ես այդ մասնագիտությունը։ Փոքր ժամանակ, երբ կինոներ էիր նայում, նմանակում էիր դերասաններին։ Մազերդ այդ ժամանակ շատ կարճ էին, դրա համար դու շալով փաթաթում էիր գլուխդ՝ իբրև թե երկար մազեր ունես։ Բացի դրանից՝ շատ էիր սիրում պարել և դրանով ուրախացնել բոլորին։

Երբ ես դարձա 17.am-ի թղթակից, տատիկս շատ էր ուրախացել։ Երբ դասերի պատճառով չէի հասցնում նյութեր ուղարկել, տատիկս խնդրում էր առանց պատճառաբանելու անընդհատ գրել։ Երբ ինձ տպագրում էին, տատիկս ինձանից շատ էր ուրախանում և բոլորին պատմում էր, թե այս անգամ ինչի մասին է նյութս։

Հիմա էլ տատիկս չկա, որ անընդհատ ինձ խնդրի նյութեր գրել։ Սակայն հիմա ես ավելի շատ ցանկություն ունեմ խոսելու, գրելու, մտածելու։ Գիտեմ, որ տատիկս ֆիզիկապես հիմա շատ հեռու է ինձնից, սակայն հոգեպես շատ ավելի մոտ է, քան երբևէ, և այն խրատներն ու դասերը, որոնք տատս այդ 16 տարիների ընդացքում ինձ է փոխանցել, շարունակ պիտի ինձ ուղղորդեն կյանքի դժվարությունների հանդիպելիս։ Ապագա պլաններս, որոնք պետք է կատարեմ, վստահ եմ, որ շատ կուրախացեն տատիկիս։ Ու թեև էլ չեմ կարող պատմել խնդիրներիս մասին կամ հայտնել, որ ինձ կրկին տպագրել են, միևնույնն է, ես գիտեմ, որ հոգեպես նա ինձ հետ է և ինձ հետ միասին ուրախանում է իմ հաջողություններով։