Ինչքան կարևոր եմ

 

Լուսանկարը՝ Աննա Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Աննա Աբրահամյանի

Վեց տարեկան էի՝ աշխույժ, ժիր ու ծիծաղկոտ: Թաղամասում ունեի շատ ընկերներ՝ Անին, Հասմիկը, Հայկը, Լուսինեն, Արթուրը, Մարիամը: Սիրում էի ամբողջ օրս անցկացնել նրանց հետ, խաղալ պահմտոցի, հալամուլա, գնդակ և շատ ուրիշ խաղեր: Մայրս ամբողջ օրը ինձ խնդրում էր, որ գնամ տուն և ուտեմ տատիս պատրաստած համեղ կերակուրը: Սակայն ինձ համար ուտելը ամենածանր պատիժն էր: Ուտել բառը լսելով՝ կարծես իմ գլխին էր թափվում անեծքի մի ամբողջ շարան: Հաճախ ինձ բաժին է հասել «մայրական ապտակը» հենց չուտելու համար: Մի օր էլ, երբ սովորականի պես խաղում էի ընկերներիս հետ, մայրս մի քանի անգամ եկավ, որ ինձ տուն տանի, բայց բոլոր փորձերն ապարդյուն անցան: Խաղում էինք ու մեկ էլ, հոպ. Հայկը՝ Հասմիկին, Հասմիկն՝ Անիին, Անին՝ ինձ, ես էլ՝ սրածայր քարին: Քթիցս արյուն էր հոսում: Մարիամը՝ իմ սիրելի ընկերուհին, վազեց դեպի մեր տուն ու շատ վախեցած, լացակումած ասաց տատիս.

-Անին խփեց, Աննան ընկավ:

Էս տատս էլ՝ հիվանդ ու գեր մի կին, հասկացավ, թե՝ Անին խփեց, Աննան մեռավ: Թողնելով տան գործը՝ կանչեց մայրիկիս ու միանգամից թռավ ցանկապատի վրայով, միչդեռ նա երբեք այդպիսի բան չէր արել իր գերության ու թույլ լինելու պատճառով: Տատիս այդ արարքը կարելի էր համարել ռեկորդ: Նրա օրինակին հետևեց մայրս, սակայն մորս համար դա հեշտ էր: Այսպես իրար հետևից դեպքի վայր ժամանեցին բժիշկ մայրս ու ոստիկան տատս: Ինձ տեսնելով՝ տատիս դեմքին նշմարվեց հանգստություն, որը կտրուկ փոխվեց բարկության: Այս անգամ տատիս կողմից ստացա «տատական ապտակ», բայց հասկացա՝ ինչքան կարևոր եմ նրանց համար:

hranush suchyan 1317-2

Ամենախելացի Աննան՝ «Ամենախելացի» խաղից

-Սիրելի Աննա մի փոքր կպատմե՞ս քո մասին

-Ես Աննա Գասպարյանն եմ, սովորում եմ Գեղարքունիքի մարզի գ. Կարմիրգյուղի թիվ 1 միջն. Դպրոցի 8-րդ դասարանում: Գերազանցիկ եմ: Հանրակրթական դպրոցից բացի հաճախում եմ նաև Կարմիրգյուղի արվեստի դպրոցի դաշնամուրային բաժին: Երգում եմ նաև երգչախմբում: Սոպրանո եմ: Ավարտել եմ պարային բաժինը: Նվագում եմ դաշնամուր և կիթառ: Ունեմ շատ հետաքրքրություններ: Իմ ամենասիրելի առարկան մաթեմատիկան է, հատկապես, երկրաչափությունը: Սիրում եմ լուծել մաթեմատիկական, տրամաբանական խնդիրներ:

Շատ եմ սիրում երաժշտությունը: Սիրում եմ նվագել կիթառի, դաշնամուրի վրա: Լսում եմ բազմատեսակ երաժշտություն, հատկապես, ժամանակակից: Գերադասում եմ համաշխարհային փոփը:

Ունեմ բազմանդամ ընտանիք՝ հայրիկս, մայրիկս, քույրիկներս, եղբայրս, տատիկս, պապիկս… Անկասկած շատ եմ սիրում իմ բոլոր հարազատներին: Հայրիկս և պապիկս բժիշկներ են, իսկ մայրիկս և տատիկս՝ ուսուցչուհիներ:       anna gasparyan -Ընտրե՞լ ես մասնագիտություն:

-Չնայած ծնողներս ունեն բժշկի և ուսուցչի մասնագիտություն, ես դառնալու եմ ծրագրավորող: Այնքան վստահ եմ դրա մեջ, որ նույնիսկ պլանավորել եմ, թե որտեղ եմ գնալու և աշխատելու: Բայց ամենակարևորը, թե որտեղ եմ սովորելու դպրոցն ավարտելուց հետո, չեմ որոշել: Կարևոր է նաև այն, որ ծնողներս կողմ են իմ ընտրությանը:

-Ի՞նչ նախասիրություններ ունես:

-Սիրում եմ լուծել բազմաթիվ գլուխկոտրուկներ, հատկապես, «կուբիկ-ռուբիկ» հավաքել: Կարելի է ասել, որ «կուբիկ-ռուբիկ» հավաքելու վարպետ եմ: Սիրում եմ հավաքել նաև փազլներ: Ռեկորդս 360 կտորից փազլ հավաքելն էր: Նմանատիպ գլուխկոտրուկներ լուծելը ինձ համար շատ հետաքրքիր է:

Շատ եմ սիրում սպորտ, հատկապես, ֆուտբոլ: Երկրպագում եմ կատալոնական «Բարսելոնա»-ին, հատկապես, Լիոնել Մեսսիին:

Սիրում եմ այն ամենը, ինչ կապված է համակարգչի հետ: Եթե ունենում եմ ազատ ժամանակ, ապա այն անցկացնում եմ համակարգչի առաջ: Այդ իսկ պատճառով ընթերցանության համար շատ քիչ ժամանակ եմ ունենում, չնայած որ շատ եմ սիրում կարդալ:

-Խոսի՛ր, խնդրում եմ երազանքներիդ, նպատակներիդ մասին:

-Ցանկանում եմ կատարել շուրջերկրյա ճանապարհորդություն և ցանոթանալ աշխարհի մի շարք երկրների մշակույթին և պատմությանը: Շատ կցանկանամ կատարել որևէ գիտական բացահայտում, օրինակ՝ ստեղծել ժամանակի մեքենա: Անցյալում շատ բաներ կուզենայի փոխել, որոնց համար մինչև հիմա ափսոսում եմ: Իմ երազանքները շատ են, և ես չեմ կարող բոլորը թվարկել: Բայց, իրոք, աշխարհում շատ բաներ կան փոխելու:

-Օրինա՞կ 

-Օրինակ, սոցիալական անհավասարությունը, էնէրգիայի անխնա սպառումը, մուրացկանների թվի ավելացումը, և այլն…

-Ես գիտեմ, որ դու շատ մրցույթների ես մասնակցել և ունեցել ես բազմաթիվ հաջողություններ: Խոսիր այդ մասին:              

-Շատ հետաքրքրասեր եմ և սիրում եմ մասնակցել տարբեր մրցույթների և օլիմպիադաների: Մինչ այսօր մասնակցել եմ բազմաթիվ մրցույթների և գրավել պատվավոր տեղեր: Ստացել եմ երեք ոսկե մեդալ ՀՀ նախագահի կողմից: 2013 թ. ընթերցանության հանրապետական երկրորդ մրցույթին զբաղեցրել եմ երրորդ պատվավոր տեղը և ստացել բազմաթիվ մրցանակներ: Մասնակցել եմ մեծ թվով օնլայն մրցույթների: Բազմիցս մասնակցել եմ «Կենգուրու» և «Մեղու» ամենամյա մրցույթներին և հաղթել եմ: Մասնակցել եմ նաև տարբեր օլիմպիադաների և անցել հանրապետական փուլ: Հետագայում վստահ եմ, որ ավելի շատ մրցույթների կմասնակցեմ և կունենամ ավելի շատ հաջողություններ: Ի ուրախություն ինձ, ՀՀ-ում կազմակերպվում է «Ոզնի» ամենամյա համակարգչային մրցույթը, և արդեն երկու տարի է, ինչ այդ մրցույթը անցկացվում է: Երկու տարի մասնակցել եմ, առաջին անգամ զբաղեցրել եմ երկրորդ տեղը, իսկ երկրորդ անգամ՝ առաջին տեղը: Մասնակցելու եմ նաև այս տարի կայանալիք «Մեղու 2016» մրցույթին: Մասնակցելով «Ամենախելացին» ինտելեկտուալ հեռուստաշոուի 4-րդ եթերաշրջանի հեռուստատեսային փուլին, այստեղ նույնպես ունեցա հաջողություն և անցա կիսաեզրափակիչ փուլ…

-Ի՞նչ էիր զգում դու, և ինչպե՞ս էին արձագանքում հասակակիցներդ, երբ չանցար 3-րդ փուլ:

-Հասակակիցներս գովում և ողջունում էին ինձ, չնայելով նրան, որ չեմ անցել 3-րդ փուլ: Նրանք միևնույն է, հպարտանում են, որ կարողացա հաղթահարել խաղը: Ինձ ամենաշատը ոգեշնչում է նրանց այն խոսքը, որ անկախ ամեն ինչից, ես եմ նրանց համար ամենախելացին: Իսկ այն, թե ինչ էի ես զգում, դժվար է բացատրել, բայց կփորձեմ: Ամենաառաջինը ես զգում էի ափսոսանք, որ ընդամենը մեկ միավորով չանցա 3-րդ փուլ, որ այդքան երկար պատրաստվել էի հատուկ թեմայի համար, որ շատ հարցերի պատասխաններ գիտեի, բայց չկարողացա պատասխանել լարվածության պատճառով:

-Իսկ ի՞նչ տվեց քեզ «Ամենախելացի»-ն

-Ամենախելացին ինձ համար շատ կարևոր մրցույթ է:Ես ունեցա բացառիկ հնարավորություն հայտնվել հեռուստատեսությունում և դառնալ հանրաճանաչ:Դա իմ երազանքներից մեկն էր, և այն իրականացավ:Այս մրցույթում ծանոթացա շատ բարձր մակարդակ ունեցող աշակերտների հետ:Եվ ինչու չէ, նաև ստուգեցի գիտելիքներս և նոր գիտելիքներ ձեռք բերեցի:

Anush abrahamyan

Ժամանակը, հայելին և իմ մտքերը

Մինչ ժամանակը նոր օրենքներ է մտածում` ստրկացնելու, ես նրա «վեզիր»-ի՝ ժամացույցի տակ բազկաթոռին նստած եմ: Տաք ծածկոցով չեմ փաթաթվել, ձեռքերս չեն բռնել թեյի գավաթը` տաքնալու ու երկու րոպեն մեկ բերանին մոտեցնելու համար: Դրսում անձրև չէ, այն չի  պայքարում ապակու դեմ կամ արդեն մահացած ընկնում ասֆալտին: Առհասարակ այնտեղ, որտեղ ես եմ, միակ պատուհանը պինդ ծածկված է մուգ վարագույրներով: Ես արտասուքի զարմանալի ու խորհրդավոր պատնեշի հետևից չեմ նայում շուրջս: Ամեն բան կորած է  թվացյալ անտարբերության ու սենյակի պատերի պաղության մեջ: Սենյակում այդ բազմոցն է, նրա վերևում մեծ ախորժակով մեխանիզմը, դիմացս` հայելի, որի վրա  ներկոտած մատներով ես գրել եմ ինձ, իմ բառերը: Այդ ձանձրալի սենյակն իմն է, իմ մենախոսությունների համբերատար ունկնդիրը: Այս սենյակում արձագանքում են իմ բառերը, հայելին չի վախենում արտացոլել ինձ և ամենակարևորը՝ իմ սենյակի ժամացույցը չի աշխատում: Դա ինձ ամենից շատն է դուր գալիս: Նրա միշտ նույն  «թիկ-թակերը» ինձ բարկացնում են: Փորձում եմ հասկանալ անվերջ շաղակրատող այն փիլիսոփաներին, ովքեր  իրենց արտասանած անիմաստ բառերի մեջ ջանում են որոնել պատասխանը,  բացահայտել այն, ինչ մարդկության սկզբնավորումից է կրծել մարդկանց  միտքը: Ի՞նչ ենք պատկերացնում ասելով` ժամանակ: Գուցե առեղծվածային ո՞ւժ, գուցե օրե՞նք, գուցե ճանապա՞րհ կամ էլ  դարբին, ով վարպետորեն կռում է բազմաթիվ շղթաներ: Ի՞նչ է, եթե մարդիկ չեն կարող հետ գնալ ժամանակի միջով, դա պարտությո՞ւն է: Չեմ կարծում, այն ավելի շատ հաղթանակ է: Կամ էլ եթե կանգնեցնեն ժամանակը, ուրեմն կհաղթե՞ն: Ո՛չ, ուղղակի կբռնեն ինքնաոչնչացման ճանապարհը: Իրականում եթե հնարավոր է փոխել քեզ, ապա քո առաքելությունը կատարելու ճանապարին  դու կզանազանես գույները, որոնք կախվել են քո գլխավերևում: Դու  չես   նայի չվերջացող հաղորդումները, որոնք հետո չես էլ հիշելու: Դու կհասկանաս, որ քո շուրջ կատարված փոփոխությունները ոչ թե ժամանակն է արել, այլ քո` քեզ առաջ տանող քայլերը: Մենք որոշել ենք մեր ոչ ազատ ձեռքերով հաշվել շղթաներ կռող «վարպետ»-ի տարիքը, մի մեխանիզմի, որը որոշում է, թե երբ պետք է քնել, երբ հաց ուտել, երբ հանդիպել միմյանց: Մի «թթվածին» է ընկած գիշերվա  ու ցերեկվա միջև, մի անտեսնելի «կյանք», որը մեռնում է ժամացույցի հոգնեցնող թվերի և սրածայր սլաքների  պատճառով: Դրանք անկապ իրար են սեղմում գիշերն ու ցերեկը և հազար անգամ անցնում նույն ճանապարհով` մեզ իրենց հետ տանելով, ու ամեն անգամ մենք զգում ենք, թե ճանապարը փոխվել է: Մարդիկ կվախենան ապրել առանց ժամանակի, դրա համար այն աստիճանաբար կուլ կտա բոլորին: Նրանք  ավելի հաճախ կկրկնեն` «Ես ժամանակ չունեմ», «ժամանակն է բաժանվելու», «ժամանակը փոխում է մարդուն»… Կյանքը վստահել սլաքներին պետք չէ: Եթե արևը ուզում է մայր մտել, ապա դա նրանից չէ, որ սլաքները փոխել են իրենց տեղերը, այլ նրանից, որ Երկրին է մոտեցել գիշերը: Նա չի հեռանա, քանի դեռ  չի ավարտել իր «գործը», և կապ չունի, թե սլաքները ինչ ցույց կտան: Նրանք ընդամենը «նիհար խաբեբաներ» են: Գրողը տանի, «վարպետ ժամանակը» ժամացույցի հետ ստրկացնում է մարդկանց` դարձնելով օդամղիչներ կամ տարաներ, որոնց մեջ կան իրենց գործառույթները երբեք չկատարող օրգաններ… 

Այս մտքերից հետո սենյակը կրկին արձագանքեց, հայելին չվախեցավ ինձ արատացոլելուց  ու ամենակարևորը`ժամացույցը մնաց կանգնած…

Artyom Avetisyan

Գրիպի հետևանքները

-Էմ, բա իմացա՞ր, աշխարհագրությունից պիտի թեմատիկ գրավոր գրենք:

-Որտեղի՞ց գիտես, ո՞վ ասաց:

-Որ մի քիչ դանդաղ քշես` կասեմ: Էմմա՜, դանդաղ քշի, չեմ ասում` գազ տուր: Այ աղջիկ, «տոռմուզի պեդալը» սեղմի, գազ մի տու, հեսա կգնանք «ավարիա» կտանք:

Ճլը՜փ… Զը՜նգ, զը՜նգ, զը՜նգ, զը՜նգ… Զարթուցիչը զնգաց, ու ինձ քնից հանեց, իսկ իմ աչքերը չէին բացվում՝ ուշ քնելու և ջերմության պատճառով: Ինչպես տեսաք, ես պատմում էի իմ երազը, որտեղ իմ դասարանցի Էմման վարում էր մեքենան և վատ վարելու պատճառով հարվածեց «խեղճ, նիհար, ճլեզ» գրիպին, և գրիպը պայթելով լցվեց իմ ու իր վրա, ու մենք վարակվեցինք, հետո հիվանդացանք…

Ցավոք, իմ երազը իրականություն դարձավ: Առավոտյան, երբ հազիվ կարողացա վեր կենալ մահճակալիցս, լվացվեցի ու արագ ինձ նետեցի մյուս սենյակ, որտեղ գտնվում էր դեղերի տուփը: Ես փորփրում էի տուփը, որպեսզի գտնեի այնպիսի դեղ, որըկկանխեր հազի ու գրիպի ակտիվացումը, սակայն ավա՜ղ: Մայրիկս բռնացրեց ու հարց ու փորձ արեց, բայց ես նրան խաբեցի և ասացի, որ ծամոն ունեմ այնտեղ պահած, և այժմ դա եմ ման գալիս: Մայրիկս քմծիծաղ տվեց, ասաց՝ լավ կտեսնենք, ու գնաց իր գործերին:

Ես այդպես էլ չգտա դեղահաբը ու գնացի դպրոց: Նույն վիճակում էր նաև Էմման ու սկսեց ծիծաղել ինձ վրա: Բայց մեկը լիներ, ինձ վրա ծիծաղեր, որովհետև ես արդեն վերջին ժամերին զառանցում էի:

Դպրոցում բոլորն էլ հիվանդ էին: Մեկը հազում էր, մյուսը` խռխռացնում, երրորդը` փռշտում ու այդպես խանգարում դասը: Հաջորդ օրը, երբ գնացի դպրոց, դասից 30 րոպե ուշացել էի, որովհետև խորն էի քնել ու չէի լսել անգամ զարթուցիչի ձայնը: Ասեմ, որ թերևս ես ոչ մեկին չեմ հանդիպել, ով զարթուցիչի պես կարողանում է իր աշխատանքը ժամանակին և պարտաճանաչ կատարել:

Երբ դասասենյակի դուռը բացեցի, տեսա, որ Էմման չէր եկել, և բոլոր ուսուցիչներին ասում էի. «Նա մեքենան վարում էր 120-ի տակ և երթևեկության գոտուց դուրս գալով հարվածել է գրիպին, վարակվել ու դասի չի եկել»: Այդ օրը ես մինչև 5-րդ ժամը տնքալով և զառանցելով մասնակցեցի դասերին, ու չկարողանալով այլևս ինձ տիրապետել, ես էլ նույնպես գնացի տուն: Ո՛չ մեկի հարցին չէի պատասխանում, ոչինչ չէի ուտում, միայն աչքերս փակում էի ու երազում առողջանալու մասին: Այս ամենը տևեց ընդամենը 2 օր, որից հետո սկսեցի դեղեր ընդունել, թեյ խմել, հաց ուտել և քիչ թե շատ առողջացա:

Բախտս բերեց, որ առջևում շաբաթ ու կիրակի օրերն էին, և իմ տնային արձակուրդները երկարեցին:

Եկավ երկուշաբթի օրը, և շտապեցի դպրոց գնալ և տեղեկանալ բոլորի մասին, մասնավորապես «Հայ ասպետ» թիմի աշակերտների: Նրանք բոլորը հիվանդ էին, և այդ օրն էլ դասերին չէին մասնակցել: Յուրան, որ այդքան առողջ էր թվում, անգամ չէր եկել: Եկել էր միայն պարտաճանաչ Սյուզաննան: Հետո ինքը և ես գնացինք «Հայ ասպետի» կաբինետ, կատակեցինք, նվնվացի, բողոքեցի դեսից դենից: Քանի որ մի քանի օր բացակայել էի, իսկ դասարանցիներս գրավորներ էին այդ ընթացքում գրել, ուսուցիչներից ով ինձ տեսնում էր, գրավոր էր տալիս գրելու: Ես ատամներս իրար սեղմած սպասում էի զանգին:

Հաջորդ օրը եկավ Էմման: Ես նրան պատմեցի, թե իմ արկածների մասին, թե ինչ եմ ասել ուսուցիչներին իր հիվանդության մասին: Ծիծաղեցինք և անցանք դասերին: Այսօր էլ Էմման կգրի իր բաց թողած գրավորները:

Իսկ լավ չէ՞ր լինի` մի շաբաթ արձակուրդ տային, որ համաճարակն ավելի չտարածվեր:

susanna geghamyan

Արցախից Լիճք

Մորս մանկությունը այդքան էլ հեշտ չի եղել, չնայած նրան, որ նա ծնվել է ամեն ինչով ապահովված ընտանիքում: Իսկ ինչո՞ւ է նրա մանկությունը դժվար անցել, հիմա կպատմեմ:

Երբ մայրս 13-14 տարեկան է եղել, սկսվել է Արցախյան պատերազմը: Մայրս արցախցի է և կորցրել է իր հարազատներին և ընկերներին: Դե գիտեք, երեխայի համար հեշտ չէ այդ ամենի միջով անցնելը: Բայց չնայած դրան մայրս դարձել է կրթված մարդ: Իրենց գյուղից հեռանալուց հետո մայրս հաճախել է մի այլ դպրոց: Հետո այդ դպրոցից տեղափոխվել է մեկ այլ դպրոց, և այդպես անցել են նրա դպրոցական տարիները: Մայրս պատմում է, որ պատերազմի ժամանակ իրենց տունը նման է եղել հյուրանոցի: Նրանց տուն շատ են այցելել ֆիդայի տղերք: Գյուղից հեռանալու ժամանակ մորս ընտանիքը իր հետ ոչ մի իր չի վերցրել, միայն մի քանի ոսկյա զարդեր: Այդ ոսկին տատիկս պահել է իր շորերի մեջ: Իսկ ոսկու մի մասը պահել է լվացքի մեքենայի շարժիչի մեջ, մտածելով, որ նորից հետ կվերադառնան իրենց տուն, բայց…

Մայրս պատմում է.

-Մեր տնից գնալուց հետո, մենք օր է եղել, որ հաց չենք ունեցել: Բայց հաղթահարել ենք ամեն մի դժվարություն:

Բայց չնայած դրան… Իսկ հիմա մայրիկիս հետ կպարզեմ, թե ինչպես է ծանոթացել հայրիկիս հետ, թե ինչպես են ամուսնացել և ինչպես է ԼՂՀ-ից հասել Լիճք գյուղ:

-Մամ, դու ու պապան ինչպե՞ս եք ծանոթացել:

-Բալ ջան, մորաքույրդ ամուսնացել էր հորեղբորդ հետ…

-Հա, մամ էդ գիտեմ:

-Այ աղջի, դե սպասի` պատմեմ:

-Լավ, մամ ջան:

-Դե, մենք հաճախ գալիս էինք մորաքրոջդ տեսնելու, այդ ժամանակ հայրդ էլ էր տանը լինում:

-Հա, պապային տեսար, սիրահարվեցիր:

-Կարելի է այդպես էլ ասել:

-Մամ, բա ո՞նց եղավ, որ ամուսնացաք?:

-Մի օր եկա մորաքրոջդ տեսնելու ու էլ չգնացի:

-Կարելի է ասել` եկար ու մնացիր, հա՞:

-Դե հա…

-Մամ, իսկ չե՞ս փոշմանել, որ էդքան հեռու տեղից եկել ես ու ամուսնացել Լիճքում:

-Չէ, շատ գոհ եմ, մենակ նրանից եմ դժգոհ, որ քո նման շատախոս աղջիկ ունեմ:

-Հա, մամ ջան, դեռ շատ կդժգոհես:

Մայրս անցնում է իր գործերին, իսկ ես սկսում եմ գրել այս հարցազրույցը:

hakob melqonyan

Տատիկս գնաց

Սովորականի պես արթնացա և գնացի հյուրասենյակ, բարևեցի բոլորին: Տատիկս հայտնեց, որ ուզում է գնալ հորեղբորս մոտ` Մոսկվա: Սկզբից չհավատացի, հետո զգացի, որ լուրջ է ասում ու միանգամից լրջացա և ասացի.

-Ախր, ինչո՞ւ, ինչի՞ համար ես ուզում գնալ:

Տատիկս ասաց.

-Հակոբ ջան, կարոտել եմ, ուզում եմ գնալ կարոտս առնել ու էլի հետ գալ: Տատիկիս հասկացա, քանի որ ես էլ էի կարոտով ապրել մոտ երկու տարի Ռուսաստանում և գիտեի, թե ինչ բան էր կարոտը:

Հաջորդ օրը պապիկս աշխատանքից եկավ տուն և ասաց, որ տատիկիս տոմսը գնել է: Տատիկս երկու օրից պիտի մեկներ: Այդ պահից սկսած ժամերը շատ շուտ էին անցնում: Հաջորդ օրը առավոտյան բոլորս շուտ արթնացանք և գնացինք գնումների: Երբ գնումներից վերադարձանք, տատիկս սկսեց հայկական ավանդական գաթա և փախլավա պատրաստել: Իսկ երբ հարցրի. թե ինչու է այստեղ թխում, չէ որ կարող էր այնտեղ էլ թխել, պատասխանեց, որ այստեղի ալյուրը համով է, և դրանից գաթան և փախլավան ավելի համով է ստացվում:

Արդեն իրիկուն էր, տատիկս համարյա թե պատրաստ էր: Ես գնացի քնելու: Առավոտյան սկսեցինք պատրաստվել ճանապարհ ընկնելու: Կեսօրն անց էր, շարժվելու ժամանակն էր: Սովորականի պես, ճանապարհին ամեն եկեղեցի, մատուռ տեսնելիս խաչակնքում էի, բայց այս անգամ իմ ու իմ ընտանիքի առողջության համար չէի խաչակնքում, այլ տատիկիս բարի ճանապարհ էի ցանկանում և Աստծուց խնդրում էի, որ տատիկիս հետ լինի:

Շուտով հասանք օդանավակայան: Արդեն տատիկիս հրաժեշտ տալու ժամանակն էր: Փաթաթվեցի տատիկիս և բարի ճանապարհ ցանկացա: Տատիկս գնաց, իսկ մենք դուրս եկանք օդանավակայանից: Երբ նստեցինք մեքենան, ես սկսեցի մտաբերել օդանավակայանում գտնվող բոլոր մարդկանց տխուր դեմքերը, որոնք եկել էին իրենց հարազատներին ճանապարհելու, և հասկացա, որ մեր երկրում օրեցօր ահագնանում է արտագաղթի խնդիրը: Մարդիկ ապրում են իրարից հեռու և իրար միշտ կարոտելով:

Անցման վիճակ

Լուսանկարը` Խաչիկ Բունիաթյանի

Լուսանկարը` Խաչիկ Բունիաթյանի

Երբ դու ընդամենը 10-11 տարեկան ես, երանելի հայացքով ես նայում ուսանողներին, բայց այ, երբ ուսանող ես…

Իհարկե, բոլորիս համար էլ ուսանող լինելը երազանք է: Երբ փոքր էի, ամեն անգամ Երևանի պետական համալսարանի մոտով անցնելիս հմայված նայում էի այնտեղ սովորող ուսանողներին և երազում, որ մի օր ես էլ քայլերս կուղղեմ դեպի ԵՊՀ, և հարցնելիս հպարտորեն կասեմ, որ Մայր բուհի ուսանող եմ:

Այժմ, երբ ուսանող եմ, կրկին դպրոց եմ ուզում գնալ, կամ ավելի ճիշտ, մանկապարտեզ: Կրկին ուզում եմ հիվանդ ձևանալ և չգնալ դասի: Բայց այստեղ հիշում եմ, որ ես այլևս երեխա չեմ և…

Երբ ամեն անգամ գնում եմ համալսարան, հիշում եմ, թե որքան անքուն գիշերներ եմ անցկացրել մինչև հանձնել եմ միասնական քննություններս: Հիշում եմ այն անհանգիստ հայացքս, երբ առաջին քննությունից հետո սպասում էի գնահատականս իմանալուն: Հիմա այդ նույն քննությունները հանձնում ենք բուհում, ստանում մեզ կրեդիտային համակարգով տրվող գնահատականները, բայց անհանգստությունը փոքր-ինչ այլ է: Հիմա այլևս չկա դասից փախնելը, չկա «մի հատ կրկնեմ` գամ» արտահայտությունը: Դրանց փոխարինել են` «միջանկյալից առաջ կկարդամ»-ը, «Սա ձեզ համար ամենակարևոր առարկան է» արտահայտությունները:

Հիմա մենք հասուն մարդիկ ենք, ուսանողներ, ովքեր ամեն անգամ տրանսպորտային ամենահետաքրքիր միջոցով`ավտոբուսով դասի գնալիս անցնում են Ֆորտ Բոյարի փորձությունները և շնչակտուր մտնում լսարան:

Իսկ հատկապես, երբ առաջին կուրսեցի ես, այս ամենը քեզ թվում է մի անհասկանալի քաոս: Անցումը դպրոցից համալսարան նույնպես ժամանակ է պահանջում:

arevik avetisyan portret

Գրի՞պ, դու էլ հոդվածի թեմա դարձար

Գրիպ, հազ, ջերմություն, մի խոսքով, մեր գյուղին էլ այցելեց սուր շնչառական վարակը, ու կարծես ես էլ հետ չմնացի իմ դասընկերներից ու վարակվեցի: Ամեն օր դպրոցականների կեսը ողջ հանրապետությունում բացակա է ստանում: Դե ինչ ասես, երեխաները հիվանդ են:

Մեր դպրոցն էլ հենց դրանցից մեկն է: Ամեն օր բազմաթիվ հիվանդներ, բացականեր, ու ցավալին այն է, որ բացակայած երեխաները հենց գալիս են դասի, մեր բացակաների քանակը չի պակասում, քանի որ հիվանդանում են մնացածները: Երբ պարզեցին, որ վիրուս է տարածված, այդ օրը մեր գյուղի դպրոցներում անասելի բացակայություններ եղան: Ստուգումների արդյունքում դպրոցի աշակերտների 50%-ը առանց դպրոց մտնելու վերադարձավ տուն, քանի որ հիվանդ էին և կարող էին վարակել մնացածին:

Ես այդ ժամանակ դեռ հիվանդ չէի, և թվում էր, թե չեմ էլ հիվանդանա, բայց այդ չարաբաստիկ հինգշաբթին ինձ հակառակը ապացուցեց, ես ևս վարակվեցի: Հիմա ես էլ եմ դասվել վարակվածների շարքին, բայց մեկ է, գնալու եմ դպրոց, քանի որ այս վերջին շաբաթները շատ կարևոր են. գրում ենք գրավորներ, ստուգում մեր ամբողջ կիսամյակում անցածը, գրավորների ժամանակ իրար ականջի «փսփսում ենք», թե որն է հարցի ճիշտ պատասխանը, և ի վերջո, իմանում ենք մեր ամբողջ կիսամյակում սովորածի ամփոփիչ գնահատականը:

mariam tonoyan

Երջանկության գերիներ

Երկա՜ր, շատ երկար եմ խորհել հասկանալու համար, թե ինչ է երջանկությունը, որին հասնելու համար անձնուրաց պայքարում են կյանքում ինչ-որ բանից մերժվածները: Զգացմունքային հոգեվիճա՞կ է, դրական զգացողություննե՞ր, գուցե բավարարվածություն կամ ուղղակի ուրախությո՞ւն: Մարդիկ ամբողջ կյանքում ձգտում են հասնել երջանկության, համարելով այն իղձերի գագաթնակետ: Ամենաբարի ցանկությունը, որ կարելի է լսել մերձավորներից` Երջանկություն եմ ցանկանում: Երջանկությունը ամբողջ կյանքում հետապնդվում է: Մարդը ձգտում է իր կյանքում ստեղծել պահեր, վայրկյաններ` ամփոփված ժպիտներով, փայլող հայացքներով, որոնք ամբողջ կյանքում հիշելու և վերապրելու է: Եվ եթե մարդու կյանքում գալիս է մի պահ, երբ մարդ սկսում է հավատալ, որ այդ վայրկյանը, րոպեն կամ ժամը տարիներ արժեն, և էլ ավելին պետք չէ նրան, ապա նա երջանիկ է: 

Կան մարդիկ, որոնք անձնազոհության գնով երջանկացնում են շրջապատին, անկախ իրենց իսկ տրամադրությունից: Դրանք ծնողներն են, ընկերները, շատ բարի մարդիկ, մշտապես երջանիկ տրամադրությամբ մարդիկ, որոնք վարակում են շրջապատին, ինչու՞ չէ, նաև ծաղրածուները: Զարմանալի է, որ ծաղրածուների մասին հենց ես եմ խոսում: Մանկուց, չգիտես ինչու, վախեցել եմ ծաղրածուներից, նրանց տարօրինակ հագուկապից, անբնական ժպիտներից, խեղկատակ շարժումներից: Մի խոսքով, միշտ խուսափել եմ այնպիսի վայրերից, որտեղ կարելի էր հանդիպել ծաղրածուների: Ինչևէ, դա տարօրինակ պատմություն է, վերադառնանք երջանկությանը:

Հետաքրքիր է, թե ինչ է երջանկությունը ծաղրածուների համար, երբ աշխատանքը ստիպում է երջանկացնել մարդկանց նույնիսկ այն դեպքում, երբ արցունքները խեղդում ես մի կերպ, իսկ ձայնդ դողում է և անզորությունից ծանրանում կոկորդումդ: Չէ որ բոլոր մարդիկ էլ տխրել գիտեն, ու ծաղրածուները, որ ստիպված են երջանիկ երևալով հանդերձ ծիծաղ պատճառել հանդիսատեսին իրենց ծամածռություններով ու միամիտ շարժումերով` նույնպես բացառություն չեն:

Հարյուրավոր անգամներ կարդացել եմ Վոյնիչի «Բոռ» գրքից հատված խեղկատակի մասին: Կուզենայի դուք էլ աչքի անցկացնեիք. «Մի՞թե երբեք ձեր մտքով չանցավ, որ դժբախտ խեղկատակն էլ հոգի ունի. մի ապրող, պայքարող մարդկային հոգի, որ շղթայված այդ անճոռնի մարմնին` ստիպված է նրա համար աշխատելու: Մի՞թե երբեք չեք խորհած այդ դժբախտ հոգու մասին, որ նույնիսկ այդ խաբուսիկ ցնցոտիներն էլ չունի իր սոսկալի մերկությունը ծածկելու համար: Երևակայեցեք, ինչպես նա դողում է ցրտից, կարկամում է սարսափից ու ամոթից այս բոլոր բազմության առաջ, ընդունելով կատակները իբրև խարազանի հարվածներ ու լսելով այն քրքիջը, որ այրում է շիկացած երկաթի պես…»

Այո՜, ծիծաղելով տանջվում են միայն ծաղրածուները:

Երբ փոքր էի, հիշում եմ, ինչ-որ տեղ լսել էի մի փոքրիկ պատմություն մշտապես տխուր ծաղրածուի մասին, որին ոչ ոք և ոչինչ չէր երջանկացնում, մինչդեռ նա ծիծաղ էր նվիրում բոլորին:

Գուցե երջանկություն ասվածը չափազանց լայն հասկացություն է օրինակիս համար և ավելի շատ ուշադրություն է պահանջում, բայց մի պահ մեզ պատկերացնենք տխուր ծաղրածուի դերում, ով ստիպված է ծիծաղ առաջացնել, և մի պահ ուղղակի խորհենք…

Որպես երանգավորում` հատված «Սարյակ մի սպանիր» գրքից.

…-Իսկ երբ ես մեծանամ, հավանաբար ծաղրածու կդառնամ,- ասաց Դիլլը։

Ես և Ջիմը զարմանքից տեղում քար կտրեցինք։

-Այո՛, հենց ծաղրածու, -ասաց նա։- Ես մարդկանց հետ չեմ կարողանում յոլա գնալ, ոչինչ չի ստացվում, ես միայն կարողանում եմ նրանց վրա ծիծաղել, ահա, ես էլ կգնամ կրկես և կծիծաղեմ այնքա՜ն, մինչև ուշագնաց լինեմ։

-Դու ամեն ինչ իրար խառնեցիր, Դիլլ, -ասաց Ջիմը:- Ծաղրածուները տխուր են լինում, և բոլորը ծիծաղում են հենց նրանց վրա։

-Էհ, թող այդպես լինի, իսկ ես ուրիշ տեսակ ծաղրածու կլինեմ։ Կկանգնեմ բեմի մեջտեղը և կծիծաղեմ բոլորի երեսին:

lilit manukyan

Եղբայրս

2016թ. ապրիլի երկուս: Գիշերվա ժամը երկուսին թշնամու արկերը  ռմբակոծում են Լեռնային Ղարաբաղի Մարտունու շրջանի երրորդ պաշտպանկան գիծը, որտեղ ծառայում էր տասնիննամյա զինվոր եղբայրս: Հենց այդ պահին նա կանգնած էր առաջնագծում, բայց երբևէ չէր պատկերացրել, որ իր դիմաց են դուրս եկել թշնամու բազմահազարանոց բանակն ու վարձու ահաբեկիչները: Թշնամու առաջին արկի պայթելուց հետո խրամատը ամբողջ երկայնքով ծածկվել էր հաստ հողի շերտով: Եղբայրս և իր զինակից ընկերները, հետևելով հրամանատարի հրամանին, նահանջում եւ թաքնվում են իրենց թաքստոցներում: Այդ ընթացքում թշնամին ոչ մի րոպե չի դադարում ռմբակոծության տակ պահել մեր առաջնագիծն ամբողջ երկայնքով: Լուսադեմին նրանք չունեին խմելու ջուր և անհրաժեշտ սնունդ: Բոլորը մնացել էին փլատակների տակ, հրամանատարը զգում է, որ զորքը կարող է հայտնվել սովի և ծարավի ճիրաններում և տղաներին ասում է.

-Ո՞վ է ձեզանից ամենախիզախը, որ կարողանա մոտենալ հաց բերող մեքենային, որպեսզի զորքի համար հաց բերի, քանի որ մեքենան չի կարողանում մոտենալ: Թշնամին կարող է նկատել և պայթեցնել այն:

lilitmanukyan2Եղբայրս անմիջապես արձագանքում է հրամանատարին, որ ինքը կփորձի գնալ և հաց բերել: Եղբայրս սողալով գնում է դեպի պայմանավորված վայրը, նրա գլխի վրայով անցնում էին թշնամու փամփուշտները: Վերջապես եղբայրս մոտենում է մեքենային, վարորդը պարկով հացը կապում է եղբորս թիկունքին, և եղբայրս նորից հետ է վերադառնոմ ընկերների մոտ` չվախենալով թշնամու գնդակներից: Սողալու պատճառով նրա ծնկներն ու արմունկները վերքոտվում ու արյունահոսում են, բայց նա հանուն իր ընկերների դիմանում էր այդ բոլոր դժվարություններին և ցավերին:

Ես հպարտ եմ, որ ունեմ այդպիսի քաջ եղբայր: