Դեռ շատ վաղ տարիքից հայրիկս ինձ սովորեցնում էր, որ ոչ մի բանից չվախենամ, միշտ վեր գտնվեմ ամեն տեսակի ցավից, և ասում էր․ «Ամեն ինչ մարդու համար է»։

Հայրիկիս այդ խոսքերը ինձ միշտ ուղեկցում էին, և մի անգամ, երբ ես արդեն հինգ տարեկան էի, առջևի երկու ատամներս ցավում էին, բայց ես սովորությանս համաձայն, ոչ ոքի չէի ասում։ Հետո այդ ատամները սկսեցին շարժվել։ Ես որոշեցի ինքնուրույն այդ երկու ատամները քաշել, որովհետև մինչ այդ հեռուստացույցով տեսել էի, թե ոնց է երեխան իր ատամը քաշում, և ես էլ փորձեցի, ու ստացվեց։ Մայրիկս, իհարկե, ինձ վրա շատ բարկացավ, սակայն ես չէի զղջում արածիս համար։

Դրանից հետո անցավ երկու տարի։ Ես արդեն նկատել էի, որ առջևի ատամներս շատ առաջ են աճում։ Մայրիկս ասում էր, որ դա այն պատճառով է, որ իրենից թաքուն էի քաշել ատամներս։

Այդպես ես գնացի առաջին դասարան։ Դպրոցում ինձ ատամներիս համար ճագարիկ էին ասում։ Դա ինձ շատ էր զայրացնում։ Ես լացելով գնում էի տուն ու մայրիկիս ասում, որպեսզի բարի փերիին կանչի, որ ատամներս իր կախարդանքով ուղղի։ Շատ վիավորական էին դասընկերներիս խոսքերը ատամներիս մասին, սակայն, երբ մի քիչ մեծացա, հասկացա, որ դա էլ իմ առանձնահատկությունն է, և ես չեմ պատկերացնի ինձ առանց իմ «ճագարիկի ատամների»։

Բոլորս էլ ունենք թերություններ, ուղղակի բոլորը չէ, որ կարող են այդ թերությունները ընդունել և շտկել:

Վեց տարի առաջ հորեղբորս ընտանիքը համալրվեց: Ծնվեց նրա երկար սպասված տղան: Մինչ տղայի ծնվելը որոշված էր, որ նրան պետք է անվանեն Միխայիլ՝ ի պատիվ պապիկիս: Այդ օրը ամենաուրախը պապիկս էր, այն պարզ պատճառով, որ նրա փոքր թոռը կրելու էր իր անունը: Պապիկս շատ լավ մարդ էր, մեծ հարգանք էր վայելում համագյուղացիների շրջանում և դրա հետ մեկտեղ շատ հպարտ էր իր ընտանիքով ու թոռներով: Այդ հպարտությունը Միշիկի ծնվելուց հետո կրկնապատկվել էր: 

2016 թվականի հունվար 12-ը ամենադաժան օրն էր, երբ առավոտյան արթնացանք, ու եկավ այդ չարաբաստիկ զանգը: Պապիկս մահացել էր: Դա ծանր հարված էր ընտանիքիս համար, կատարվածից մինչ օրս ուշքի չենք գալիս: Անցան օրեր: Նստած զրուցում էինք, հիշում պապիկին, երբ դուռը բացվեց, և ներս եկավ Միշիկը: Նա մի պահ սթափեցրեց բոլորին՝ կարծես մութ տեղը լույս տվեց: Միշիկը ընդամենը 6 տարեկան է, շատ բան չի հասկանում, բայց շատ ընդհանուր գծեր ունի պապիկիս հետ, շատ նմանություններ, օրինակ՝ նեղանալու, խոսելու, նույնիսկ հաց ուտելու ձևը: Կարծես պապիկիս կրկնօրինակը լինի: Ամեն անգամ, երբ տալիս ենք Միշիկի անունը, բոլորիս ներսում կարծես մի ներքին հանգստություն է իջնում: Երբ նայում ենք նրան, պատկերացնում ու հիշում ենք պապիկին:

Պապիկս մեզ համար միշտ ողջ կմնա:

Երեկոյան, երբ արևն ուր որ է, մայր էր մտնելու, փոքրիկ քույրիկս` Մանանը, ով 3 տարեկան է, սկսեց պնդել, որ հյուր գնանք տատիկին: Ես դասերս դեռ չէի սովորել և սկսեցի նրան համոզել, որ արդեն ուշ է, բայց ապարդյուն: Նա նվնվում էր ու իրենը պնդում: Ես որոշեցի նրան բացատրել, որ արևը մայր է մտնում, որ արդեն մթնում է, ու դրսում ցուրտ է լինելու: Նրան գրկեցի ու տարա պատուհանի մոտ: Մենք հետևում էինք արևին, և ես նրան բացատրում էի, որ երբ արևը մտնում է սարի հետևը, մթնում է, և երբ առավոտյան դուրս գա, լույս կլինի, ու մենք միասին կգնանք տատիկին հյուր: Քույրիկս սկսեց ինձ ուղղել.

-Խեվինե’ (նա այդպես է ինձ դիմում, որովհետև դեռ չի կարողանում «Հ» և «Ղ» տառերը կարգին արտասանել և «Հեղինե»-ից ստացվում է «Խեվինե»: Ինչ արած…), Չէ… Արևը մեկ խատ (հատ) թուշիկ ունի, աչուկ ու բերան ու մեկ խատ էլ՝ քիթիկ: Եբ որ վավըն արևն գիկա, մենք կերտանք (երբ որ վաղը արևը գա, մենք կգնանք): Ընձի բարևա կիտա արևըն: Արևն կերտա գիշերանոց խագնի, քնի, որ վավն գա իմ խետ խավա (խաղա): Տե՛ս, մգա մութ ա կեվնի (կլինի) ու «луна»-ն գիկա, մեկ էլ «twinkle star»-ն ու իրար խետ դուս կմնան քնին: Իսկ «облако»-ն արևի խետնա կերտա, որ առավոտն իրար խետ գան ծավիկներուն (ծաղիկներին) մութ չևնի (չլինի): Օր գիկա, բարևա կիտա ու խավա իմ խետ…

Դե, պատկերացնում եք հիմա, քույրիկս իրար է խառնում Մարտունու բարբառը, մուլտերից լսած ռուսերեն բառերն ու անգլերեն երգերը, ու այդպես է խոսում:
Հետո երբ արդեն արևն էլ չէր երևում, նա սկսեց աստղերի մասին անգլերեն (բնականաբար, դարձյալ աղավաղված) երգ երգել: Պարզվեց, որ փոքրիկ կամակորը հասկանում էր, թե երբ է ցերեկ լինում, երբ` լուսին գալիս, և որ գիշերը դուրս գնալ չի կարելի: Ուղղակի նրա համառությունն էր գլուխ բարձրացրել և այն էլ այն ժամանակ, երբ ես դասերս էի պատրաստում…

Այս անգամ ևս մասնակցեցինք «Հայ ասպետ» մրցախաղին՝ ձեռք բերելով հաղթանակ և շատ գիտելիքներ: Բոլորս շատ ուրախ էինք, թեև այդ խաղի ժամանակ մրցույթից դուրս մնաց Երևանի թիմը: Խաղին մասնակցում էին Երևանի, Աբովյանի և Լիճքի թիմերը: Մենք ներկայացնում էինք Լիճքը: Խաղն ընթանում էր հիասքանչ, արդար ձևով և անչափ հետաքրքիր: Բոլոր թիմերն էլ ցուցաբերեցին հարուստ գիտելիքներ, ուղղակի միավորների անբավարար քանակը հիմք դարձավ, որ Երևանի թիմը եզրափակիչ փուլ դուրս չգա: Խաղի մթնոլորտը շատ ընկերական էր և չէր զգացվում միայն հաղթելու տրամադրությունը: Բոլոր թիմերն էլ մեկը մյուսին սատարում էին և ցանկանում էին, որ իրենց հետ մրցակցող թիմն անցներ եզրափակիչ: Երբ ավարտվեց խաղը, մասնագետները հայտարարեցին, որ հաջորդ և վերջնական փուլ են անցել Լիճքի և Աբովյանի թիմերը, իսկ Երևանի թիմը չնչին միավորներով է հետ մնացել: Բոլորը միմյանց ձեռք սեղմեցին, շնորհավորեցին և հաջողություն մաղթեցին հետագա խաղերում: Իսկ ընկեր Արաքս Հոխիկյանը բոլորիս առաջարկեց հաղթանակի առիթով պարել «Ծաղկաձոր» պարը և ուրախ տրամադրությամբ հրաժեշտ տալ մյուսներին:

Խաղին մեզ երկրպագելու էր եկել Անուշը` 17-ի մեր պատանի թղթակիցներից, այն համեստ և գեղեցիկ աղջիկը, ով «17.am»–ի Սևանի մեդիաճամբարի ժամանակ իմ և մյուս պատանի թղթակիցների հետ անցկացրեց իր մեկ շաբաթը: Երբ նրան տեսա «Հայ ասպետ»-ի դպրոցի բակում, մի տեսակ սիրտս հուզմունքով լցվեց, աչքերիս չէի հավատում, որ իմ նոր ընկերներից մեկին էի հանդիպել: Նա ինձ հետ մտավ դպրոց և շուրջ 3 ժամից ավելի մնաց դպրոցում, մնաց մինչև խաղի վերջը: Նա ծանոթացավ մեր ուսուցիչների հետ և հիանալի տպավորություն էր թողել նրանց վրա:

Երբ վերադարձանք գյուղ, մեր շատ սիրելի ընկեր Հոխիկյան Աշոտը՝ դպրոցի փոխտնօրեններից մեկը, ով մեզ հետ պարապում է մրցախաղի հարցերը, ճանապարհի կեսին հայտարարեց, որ մեզ տանելու է իրենց տուն` հյուրասիրելու և մի քանի բացատրական աշխատանքներ տանելու, թե՛ հաղթանակի, և թե՛ հետագա մրցույթի վերաբերյալ: Եվ այդպես էլ եղավ: Իսկ ուսուցիչներից մեկը՝ ընկեր Ռաիսա Մինասյանը, առաջարկեց, որ կարելի է հաղթանակի կապակցությամբ անակնկալ մատուցել ուսուցիչներին և ուսուցչանոցում մեր ազգային պարերից մեկը պարել, որպեսզի մեր հաղթանակի լույսն ու ջերմությունը հաղորդենք նրանց, ինչպես նաև տեսնեն, թե ինչպես են մեծանում իրենց դաստիարակած ու դասավանդած աշակերտները: Եվ հենց երկուշաբթի օրը, ընկեր Հոխիկյան Արաքսի գլխավորությամբ, ով ևս մեզ հետ պարապում է, մեզ հետ չարչարվում և մեզ ուժ ու գիտելիք է հաղորդում, ուսուցչանոցում ներկայացրինք «Փափուրի» պարը: Ամբողջ ուսուցչական անձնակազմը հիացել ու ուրախացել էր մեր հաղթանակի և պարի համար: Բոլորը բարձր ու անթերի էին գնահատում Հոխիկյանների՝ հոր և աղջկա կատարած աշխատանքը: Ինչ վերաբերվում է Հոխիկյան Արաքսին, նա դարձյալ չունի հանգստանալու ժամեր, որովհետև այժմ կրկին պարապում ենք «Հայ ասպետ»-ի հաջորդ փուլի համար, որպեսզի մասնակցենք մրցույթի եզրափակիչ խաղին: Նա օրվա մեծ մասը մեզ հետ է անցկացնում և հաճույքով է աշխատում յուրաքանչյուր վայրկյանը: Իսկ մենք փորձում ենք ամեն ինչ անել, սովորել և յուրացնել ամեն թեմա, որպեսզի հուսախաբ չանենք նրանց: Այժմ փորձում ենք հաղթել, որովհետև հաղթանակի դեպքում հաղթող թիմն արժանանալու է դեպի Արևմտյան Հայաստան 7-օրյա արշավի հնարավորության: Իսկ աշակերտներից յուրաքանչյուրն ունի իր առավելությունները և հմտությունները: Մարինեն հրաշալի ձայնով է խոսում, Սյուզին լավ նկարչուհի է: Ասեմ, որ Սյուզին մեր հաղթանակի կապակցությամբ մեզ նկարել էր «սմայլիկի» ձևով, ունենք նաև երգիչներ՝ Էմման, Արենը, Լիլին և Հայկը, իսկ նրանց նվագակցում է Յուրան՝ դաշնամուր նվագելով: Թիմում եմ ես, իսկ ես կարողանում եմ լավ գրել և շարադրել իմ մտքերը, նաև Վահանն է, ով մեր գերհոգնածությունը թոթափում է իր կատակներով և հումորներով: Թիմում են նաև մեր շատ սիրելի Արսենը, Հայկուհին և Արեգնազը, ովքեր կարողանում են մեզ խորհուրդներ տալ դժվար պահերին և դուրս բերել անելանելի վիճակներից: Հա՛, մոռացա ասեմ, որ մեր Էմման ունի նաև լավ տրամաբանություն և վելուծական միտք, հենց դրա համար նրան հանձնարարել են սովորել պատմողական և բարդ թեմաները, իսկ Հայկի հետ ընդհանրապես մեկ հարցի շուրջ չեն կարողանում համաձայնության գալ, այսպես ասած՝ ջրերը մեկ առվով չեն հոսում: Հա՛, մեկ էլ՝ ես տարբերվում եմ բոլորից իմ ժպիտով ու շատախոսությամբ: Մի խոսքով, մեր թիմում ամեն մեկն ունի իր կարևոր տեղը:

Ինչպես հասկացաք, մենք ունենք ծանրաբեռնված ու դժվար, բայց ուրախ պահերով և գիտելիքներով լի օրեր: Հենց դրա համար շնորհակալություն ենք հայտնում ընկեր Հոխիկյաններին մեզ այս առիթները ընձեռելու համար:

Այս ամռան երեք ամիսների ընթացքում ես ապրել եմ ընդամենը տասը օր։ Ամեն օր ասես կաղապարվածի պես ապրում էի իմ ապրած նախորդ օրը։ Ահա իմ ապրած տասն օրերից մեկը։

Օրս սկսվեց այնպես, ինչպես մյուս օրերը։ Սարսափելին այն չէր, որ գազօջախին ճաշի փոխարեն մածունն էի դրել, այլ այն, որ ստիպված էի մաքրել , փայլեցնել գազօջախը ու, որպես անուշադրության պատիժ՝ մաքրել ամբողջ խոհանոցը, չնայած տատիկս խիստ անհանգստանում էր սպասքի ու մնացած իրերի համար։

Վերջացրել էի իմ տաժանակիր աշխատանքն ու հոգնած ընկել բազմոցին, երբ հանկարծ ներս մտավ հորեղբայրս ու առաջարկեց իր հետ գետ գնալ։ Միանգամից համաձայնեցի, օգնեցի նրան հավաքել ձկնորսական իրերը և քայլեցինք դեպի անտառ, որի միջով էլ հոսում էր գետը։ Ուրախ էի, որ վերջապես կզգամ ջուրը ,անտառային քամին ու բնության կանաչ շղարշը հոգուս վրա։

Ճանապարհից հոգնել էինք, երբ հասանք ու նստեցինք երկու րոպե՝ շունչ առնելու։ Հետո հորեղբայրս հագավ իր ձկնորսական հագուստը, վերցրեց ծանր ուռկանը, որն ինքն էր գործել, ու մտավ ջուրը: Ես էլ էի ուզում հետևել իրեն, բայց կարգադրեց փայտ հավաքել, քանի որ շուտով կմթներ ։ Ես երբեք նման հաճույքով գործ չէի արել, հավաքում էի նաև այն, ինչը նույնիսկ վառել հնարավոր չէր։ Գործս ավարտել էի․ մի հսկայական խարույկի համար փայտ էի հավաքել։ Հաշվի չառնելով, որ ուրիշ հագուստ չեմ վերցրել, մտա գետը։ Ջուրը սկզբում սառը թվաց, հետո՝ հաճելի, մանավանդ այն ժամանակ, երբ պատահմամբ սահեցի ու ամբողջ հասակով ընկա ջրի մեջ։ Ջրում մի պահ դադարեց անտառի երաժշտությունը։ Չեմ ժխտում, ուզում էի հնարավորինս շուտ գլուխս դուրս հանել ջրից։ Թվում էր, թե կխեղդվեմ, երբ ոտքի կանգնեցի, ու հորեղբայրս ասաց, թե իբր ուռկանի մեջ ինչ-որ հսկայական կենդանի կա։ Առաջինը մտքովս անցավ ջրշունը, որի մասին միայն լսել էի ու շունչս պահած հետևում էի, թե ինչ կլինի։ Բայց հորեղբայրս ծիծաղելով ասաց, որ ձնկներ են ու շատ մեծ քանակությամբ։ Ուռկանը մի կերպ հասցրեցինք ափ ու հաշվի չառնելով, որ մթնում է, թպրտացող ձկները տեղափոխեցինք պարկերի մեջ։ Թեև հրդեհելն ինձ մոտ լավ էր ստացվում, բայց մի քանի անհաջող փորձից հետո միայն կարողացա կրակ ստանալ։ Այդ ընթացքում հորեղբայրս զանգեց հայրիկին, որ գա մեզ տուն հասցնի:

Արդեն մեկ ժամ անցել է, բայց հայրս չկա, իսկ կրակն ուզում է հանգել։ Ես էլ դեռ չեմ չորացել․ մի կես ժամ էլ սպասելուց հետո հորեղբայրս բարկացավ ու որոշեց, որ ոտքով պետք է հասնենք տուն։ Դա իմ սրտով չէր։ Ճանապարհի մեծ մասն անցնում էր անտառով, բացի այդ ես վախենում էի գիշատիչ կենդանիներից։ Նրան համոզել չկարողացա, յուրաքանչյուրս վերցրեցինք մեր բաժին ծանր բեռն ու շարժվեցինք։

Լուսինն արդեն երկնակամարում էր ու իր շողերով լուսավորում էր մեր ճամփան։ Իմ կանաչ ճամփան այդ ժամին թվում էր սարսափելի։ «Ահ,՜ հիմա դուրս կցատկեն գայլերը էս կողմից, չէ, էն կողմից»։ Զգալով իմ վախը, հորեղբայրս անդադար կրկնում էր․ – Բալես, քիչ մնաց, կհասնենք։

Երբ մեծ դժվարությամբ հասանք տուն, հազում էի, գլուխս պտտվում էր։ Երբ տուն մտանք, ապշեցինք․ հայրս նստել էր բազմոցին ու քնել, բայց երբ արթնացավ ու տեսավ ձկները, նույն րոպեին սկսեց եփելու գործընթացը։ Գիշերվա մոտավորապես մեկն էր կամ երկուսը, իսկ մենք վայելում էինք հորս ձեռքով պատրաստված համեղ ձուկը:

Չնայած հաջորդ օրը հիվանդացա, բայց դա իմ կյանքի ամենալավ օրն էր։ Թե հնար լիներ, ես այդ օրը կապրեի հազար և ավելի անգամ: Այն օրը, երբ առաջին անգամ պատկերացրեցի, թե հորեղբորս ուռկանի մեջ ջրշուն կա:

Սերը դեպի երաժշտությունն իմ մեջ արթնացել է մանկապարտեզի տարիներից: Հիշում եմ, երբ մանկապարտեզի երգի ուսուցչուհին նստում էր իր դաշնամուր առջև և սկսում նվագել, ես ուշադրությամբ նայում էի նրա ձեռքերին և նույն շարժումները կատարում էի տանը սեղանի վրա:

Այդ տարի երջանկությանս չափ չկար: Վերջապես կատարվելու էր իմ վաղեմի երազանքը. այդ տարի ես պետք է ընդունվեի Համլետ Թալալյանի անվան երաժշտական դպրոցի դաշնամուրի բաժին իմ շատ սիրելի ուսուցչուհի ընկեր Չքոլյանի մոտ: Նա մինչ այժմ էլ ուսուցանում է ինձ:

Մեր երաժշտական դպրոցում գործում են ժողովրդական և դասական երաժշտության բաժիններ: Սովորեցնում են նաև երգ և կիթառ: Ամեն տարվա վերջում հաշվետու համերգ է տեղի ունենում, իսկ տարվա ընթացքում՝ դասարանական համերգներ:

Երաժշտական դպրոցում սովորեցի յոթը տարի: Անցած տարի ավարտեցի: Ամեն ինչ սովորականի պես էր: Կարծես չէինք գիտակցում, որ սա ավարտական միջոցառում է, այլ ոչ թե սովորական տարեվերջյան համերգ: Ամեն ինչ շատ լավ էր միչև այն պահը, երբ միացրին «Վերջին զանգ» կոչվող երգը: Բոլորիս աչքերից միանգամից հոսեցին արցունքներ: Ես երբեք չէի արտասվել այս տարիքում: Չէի հասկանում, թե ինչ էր կատարվում ինձ հետ: Ու հենց այդ պահին որոշեցի, որ ես երաժշտական դպրոց գնալու եմ նաև մյուս տարի, քանի դեռ ունեմ այդ հնարավորությունը: Ես զգացել եմ, որ երաժշտությունը իմ կյանքի մի մասն է դարձել: Հենց այդ պատճառով էլ շարունակելու եմ ուսումս այս ուղղությամբ: Չգիտեմ՝ ինչ են որոշել մյուսները, բայց ես ընդունվելու եմ երաժշտական ուսումնարան, հետո կտեսնենք՝ գուցեև կոնսերվատորիա: