Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Թիավարությունը շատ դժվար սպորտաձև է: Որպեսզի կարողանաս լավ թիավարել, պետք է լինես ֆիզիկապես և հոգեպես ուժեղ: Բայց ինձ համար հոգեպես ուժեղ լինելն ավելի կարևոր է, որպեսզի պարտվելու դեպքում չհուսահատվես և շարունակես մարզվել: Սա ոչ միայն կարևոր է թիավարության դեպքում, այլ նաև բոլոր սպորտաձևերում:

Հա, մոռացա ներկայանալ` ես Դավիթն եմ, թիավարող եմ և շատ-շատ եմ սիրում այս սպորտաձևը: Թիավարությունը մի սպորտաձև է, որի ժամանակ շփվում ես ջրի, քամու ու ցրտի հետ և դրա շնորհիվ կոփում ես մարմինդ:

Այս սպորտով զբաղվել եմ 13 տարեկանից: Մինչ օրս հիշում եմ իմ առաջին հաջողություններն ու անհաջողությունները: Առաջին տարին, երբ դեռ նոր էի սկսել մարզվել, մրցումներ անցկացվեցին Հրազդան գետում: Ճիշտ է, ես լարվածությունից ու անփորձությունից չկարողացա որևէ հաջողության հասնել, սակայն չհուսահատվեցի և շարունակեցի այդ սպորտով զբաղվել: Մեկ տարի անց ես ունեցա առաջին հաջողությունս` մեծ դժվարությամբ, բայց հասա: Մրցման ժամանակ ամենակարևորը չպետք է լարվել, մտածել պարտության մասին, բայց չպետք է թերագնահատել նաև հակառակորդին:

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Շատ եմ սիրում ու հարգում իմ մարզիչներին: Ամեն պարապմունքից առաջ
մեզ տալիս են առաջադրանքներ, որոնք ճիշտ կատարելով հասնում ենք որևէ արդյունքի: Մենք 20-ից ավելի մարզիկներ ենք: Ամեն մեկն ունի իր նավակը: Ճիշտ է, այնքան էլ լավ վիճակում չեն, բայց մենք  խնամքով ենք վարվում: Բախտներս այնքանով է բերել, որ մենք Սևան ունենք և Հրազդան գետ, բայց հիմնականում մարզվում ենք Հրազդան գետի վրա: Թիավարությունը Սևանում զարգացել է մեկ տասնամյակ առաջ: Ասեմ, որ կա թիավարության 4 ձև`«բայդարկա», «կանոե», «պարականոե», «ակադեմիական»:

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Սևանում միայն առաջին երեք ձևերն են զարգացած: Մյուսով զբաղվում են միայն Երևանյան լճում: Սևանում ունենք ընդամենը մի քանի թանկարժեք «նավակներ», որոնցից երկուսը այս տարի արտերկրից են բերվել: Կան նաև երկու առանձին  թիանավակներ` նախատեսված  հաշմանդամների համար:

Թիավարությունը Հայաստանում այդքան էլ լավ զարգացած չէ. չկան լավ պայմաններ, բայց մենք չենք հուսահատվում և շարունակում ենք պարապմունքները:

Լուսանկարը՝ Նարե Հարությունյանի

Նկարահանումների ուղևորվող մեր միկրոավտոբուսը հասավ  Մարտունի քաղաք: Բաժանվելով  խմբերի՝ մեր խումբը շարժվեց  զոհված ազատամարտիկ Տիգրան  Աբրահամյանի ծնողների տուն: Երբ մտանք տուն, միանգամից զգացվեց, որ ազատամարտիկի տուն է, որովհետև սենյակի մի անկյունում  տեղադրված էր  Տիգրան Աբրահամյանի նկարը, լուսանկարների  ֆոտոալբոմը, իրեն պատկանող ծաղկամանը, որդու լուսանկարը:

-Իմ Տիգրանը, չեմ չափազանցում, շատ խելացի էր: Մի ամսվա ընթացքում կարող էր յուրացնել մեկ լեզու, գաղափար ուներ ամեն ինչից: Գիտեր նվագել ակորդեոն, դաշնամուր, կիթառ,- պատմում  էր մայրը:

Այնուհետև մենք իմացանք, որ զավակի մահից  22 տարի հետո  ակորդեոնի տուփը չէր բացվել, բայց այսօր բացվեց: Մայրը նաև ասաց.

-Ես չեմ իմացել, որ իմ որդին  կամավոր էր գրվել և գնացել պատերազմ: Ուշացումով իմանալով, հարցրեցի  «Ա՜յ, տղա՛, ո՞ւր ես գնում»: «Ես չգնամ, դու չգնաս, նա չգնա, բա ո՞վ գնա»,- պատասխանեց որդիս:

Մենք հետաքրքրվեցինք նաև որդու ընտանիքից։

-Տղաս, որ գնաց պատերազմ, կինը 6 ամսական հղի էր: Թոռս չի տեսել իր հորը և իսկական հոր կտորն է՝  հայրենասեր, խելացի, մասնագիտությամբ էլ  բժիշկ:

Երբ մայրը չցանկացավ այլևս  խոսել և  դուրս եկավ, հայրը մեզ թաքուն պատմեց.

-Ես իմ որդուս որոշմանը միշտ համաձայն եմ եղել, թոռս էլ  լցված է վրեժխնդրությամբ, և եթե նորից պատերազմ լինի, և թոռս՝ Գոռը, ցանկանա գնալ՝  ես կթողնեմ:

Մենք շատ էինք հուզվել:

Աբրահամյանների ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամ յուրովի էր հայրենասեր: Վերադարձանք ճամբար` իմաստուն մայրիկի խելացի խոսքերը մեր սրտում պահած:

Նարե Հարությունյան

***

Արդեն երրորդ օրն էր ճամբարում: Պիտի գնայինք նկարահանումների: Մի քանի ֆիլմի առաջարկներ կային: Ուզում էի քարաքոսներով աշխատող նկարչի մասին պատմող ֆիլմի նկարահանումներին լինել, բայց այնպես ստացվեց, որ հայրենասիրության ու հայրենիքին ինքնազոհ եղած Տիգրան Աբրահամյանի մասին պատմող ֆիլմի նկարահանումներին գնացի: Գնացել էինք Մարտունի՝ նրա ծնողների տուն: Չգիտեմ էլ անգամ ինչպես սկսել այս տխուր-ուրախ հանդիպման պատմությունը: Հիմա ուզում եմ այնպես շարել հույզերս այս պատմության շղթայի վրա, որ այն կարդացողներն էլ գոնե ինչ-որ չափով զգացածս զգան: 

Երբ հարցեր էինք կազմում, այնքան դժվար էր. պիտի փորձեինք հնարավորինս չհուզել նրանց մեր հարցերով: Երբ հասանք նրանց թաղամաս ու դռան զանգը տվեցինք, ինձ թվում էր, թե դուռը կբացեն շատ ծեր ու կյանքի հանդեպ վրեժխնդիր դարձած տատիկ-պապիկ: Մի վայրկյան հետո երկու բարի դեմք մեզ ներս հրավիրեցին: Ու ինչքան լավն էին…

Աստվա՜ծ իմ, ինչքան սեր, կուռ նվիրվածություն ու հայրենասիրություն կար իրենց փոքրիկ տան մեջ, իրենց կարոտի ու կորուստի, իրենց ափսոսանքի ու ինչ-որ տեղ հպարտության աշխարհում: Ինձ համակել է մի այնպիսի զգացում, որ գնացի, զրուցեցի ու ապրեցի այդ մի քանի ժամը նրանց հետ:

Սկսվեցին մեր հարցերը: Երբ առաջին հարցը պիտի տայի, ձայնս խզվել էր, դողում էի այն մեծ գիտակցումից, որ պատասխանատու եմ նաև պատասխանի ու արթնացող որդեկորույս վշտի համար: Դե, հա, մեր զրույցը ծանր էր: Ամեն անգամ, երբ մի նոր հարց էի տալիս, խորը շունչ էի քաշում, որ ոչ մի բառ բաց չթողնեմ, որ չսկսեմ…

Տիկին Անահիտը՝ Տիգրան Աբրահամյանի մայրը, ուժեղ, կիրթ ու հարուստ ներաշխարհի տեր այդ կինը, անընդհատ հուզվում էր, ու մեզ մեղավոր էինք զգում նրա աչքերում թախիծ արթնացնելու համար: Ինքն ու իր ամուսինը սրտիս են կապվել ամուր թելերով ու երեկվանից մտքումս են այդ ուժեղ, բայց, միաժամանակ, չափազանց փխրուն ու դյուրազգաց կերպարները: Ամբողջ ժամանակ փորձում էի ինձ պինդ պահել, բայց տիկին Անահիտի` «Սա էլ մենք ենք ամուսիններով, որ ոչինչ չմնաց մեզանից» նախադասությունը, միանգամից սիրտս լցվեց ու չդիմացա: Սենյակում անարև լռություն տիրեց, ու արցունքի կարոտով լցված կաթիլները տիկին Անահիտի քնքուշ այտերը գրկեցին: Հիմա գրում ու մտածում եմ, որ ապրումներ կան, որ մեզ հաղթում են ու մեզնից ուժեղ են, որ մեզ կիսում ու թևատում են: Երբ տիկին Անահիտն ասաց. «է՜հ, էրեխեք ջան, մենք ապրում ենք վիշտ»,-մնում էր միայն ասել. «Կյանքը թող շարունակվի»:

Եվ, իրոք, կյանքը թող շարունակվի՝ կենդանի պահելով սրտի բոլոր սերերը, կորցրած երազները՝ մեղմացնելով կորստի բոլոր ցավերը…

Շուշան Ստեփանյան

Ճամբարի օրակարգում կար մի կետ` ֆիլմերի գաղափարների քննարկում: Քննարկման ժամանակ առաջարկ եղավ ֆիլմ նկարել Մարտունում ապրող նկարիչ Սպարտակ Հայրապետյանի մասին, ով նկարում է քարաքոսներով:

Դա իրենից առանձնահատուկ հետաքրքրություն էր ներկայացնում: Որոշեցինք, որ կստացվի հետաքրքիր ֆիլմ, ընտրեցինք նկարահանող խումբը և ուղևորվեցինք Մարտունի` ծանոթանալու նկարիչ Սպարտակ Հայրապետյանի հետ: Պարոն Հայրապետյանը մեզ դիմավորեց և ուղեկցեց դեպի տուն: Այո տուն, քանի որ նա չուներ արվեստանոց, նրա համար իր արվեստանոցը դա իր տունն էր, ուր ամեն մի անկյունում, նույնիսկ պահարանների մեջ` շորերի փոխարեն, նկարներ էին:

Սկզբում ծանոթացանք նկարներին… Նա նկարում է արդեն 50 տարուց ավելի, առաջին քայլերը սկսել էր վաղ տարիքում: Սկզբում նկարել էր ինքնուրույն, իսկ հետագայում, գնալով Մոսկվա, շարունակել է ավելի ու ավելի մասնագիտանալ իր գործում: Ավարտելուց հետո նա ստացել էր բազմաթիվ առաջարկներ, որ մնա և շարունակի իր նկարչական գործունեությունը Մոսկվայում: Բայց ի զարմանս առաջարկողների, նա հրաժարվում է` ասելով, որ ես պետք եմ իմ հայրենիքին:

Քարաքոսներով նկարել սկսել է, երբ վերադարձել է Հայաստան, և իր խոսքերով, դրան նպաստել է իր քիմիայի մասնագետ լինելը: Նրա քարաքոսներով նկարների առաջին ցուցահանդեսը եղել է Մարտունու պատկերասրահում, հետո հասել Երևան: Դա հետաքրքրել է Մշակույթի նախարարությանը: Նրանք Սպարտակ Հայրապետյանին հրավիրում են իրենց մոտ և նրան շնորհում քարաքոսներով նկարելու հեղինակային իրավունքը: Ըստ հեղինակային իրավունքների կանոնների, այն մարդը, ով փորձի նորից նկարել քարաքոսներով, պետք է նրանից ստանա թույլտվություն, և եթե այդ մարդու նկարը վաճառվի, ապա շահույթի 5 տոկոսը պատկանում է հեղինակին: Սպարտակի խոսքերով, եթե նա ունենար արվեստանոց, ավելի շատ կնկարեր: Ըստ նկարչի, Մարտունու քաղաքապետարանը խոստանում է տրամադրել արվեստանոց. բայց «Գցում են սար ու ձոր, անընդհատ ասելով` կտանք, կտանք, բայց էդպես էլ չեն տրամադրում: Միայն ասում են` նկարներդ նվիրիր»:

Իր պատմելով, նկարների մեծ մասը նվիրել է և ոչ թե վաճառել: Նաև, առանձնակի հետաքրքրություն էր ներկայացնում այն փաստը, որ նկարում էր արտադրական թափոններով`պղինձ, երկաթ:

Ճիշտ է, ցույց տվեց իր նկարները, բայց ցույց չտվեց, թե ինչպես է նկարում: Այնպիսի տպավորություն էր, որ մենք գնացել էինք նրա ցուցահանդեսին: Բայց մեր նպատակը վավերագրական ֆիլմ նկարելն էր: