- Ի՞նչ ես կարդում:

-«Ցախ Մեմեդ»:

-Ի՞նչ, «Փետ Մուհամե՞դ»… Թո՞ւրք ա:

-Դե տենց մի բան,- մեղավոր տոնով պատասխանում եմ մորս:

-Է, ուրիշ բան կարդա, թուրքերի հետ գործ չունես:

Այն ամենը, ինչ կապված է թուրքերի կամ ադրբեջանցիների հետ, մորս համար վատն է, բայց դա էլ արդարացված է, նա Արծվաշենից է: Հայրս էլ արդեն 23  տարուց ավել զինվորական է:

Բայց այդ կարծիքից զատ լսում եմ նաև ուրիշ կարծիքներ.

-Հա, դե թուրք ա` թուրք ա: Եթե հետաքրքիր ա` կարդա, ի՞նչ կապ ունի գրողը ինչ ազգ ա:

Հոգուս խորքում մորս կարծիքի հետ համաձայնելով մտածում եմ. «Ճիշտ ա, ի՞նչ կապ ունի` ինչ ազգ ա… Եթե իհարկե թուրք չի»:

Այսպիսով Համլետի հայտնի մենախոսությունը ինձ համար ևս բարդ հարց դարձավ: «Կարդա՞լ, թե՞ չկարդալ, այս է խնդիրը…»:

Սկզբունքներիս դեմ գնալով որոշեցի գիրքը ավարտին հասցնել: Ինչո՞ւ սկզբունքներիս դեմ գնալով, քանի որ միշտ բարկացել ու  չեմ հասկացել այն մարդկանց, ովքեր, օրինակ, թուրքական սերիալներ կամ ֆիլմեր նայելուց բացի մի բան էլ սկսում են գովազդել ու տարածել դրանք համացանցով: Ամեն դեպքում մտքումս ինձ արդարացնում էի` ասելով, որ գիրքը ֆիլմ չէ, ոչ էլ ծախվող ապրանք, կարդում եմ, որ տեսնեմ` գրողը իր ժողովրդին ինչպես է ներկայացնում:

Երևի թե ճիշտ կլինի նախ մի փոքր ներկայացնեմ գրքի սյուժեն: Դժվար չէ գուշակել, որ գիրքը հենց Ցախ Մեմեդի մասին է, ով իրենց և այլ 5 գյուղերի տեր Աբդի Աղայի ձեռքից շատ տանջանքներ տեսնելով, սիրած աղջկա հետ փախչում է, հետո ինչ-ինչ հանգամանքների բերումով դառնում ավազակ…Ավելի ճիշտ «ազնիվ» ավազակ, ումից շատերն են վախենում, և ում նպատակը Աբդի աղային սպանելն էր, որպեսզի ազատի իր համագյուղացիներին տանջանքներից:

Հետաքրքիր է, որ գրքի միակ ամբողջովին դրական կերպարը Հաթչեն է՝ Մեմեդի սիրելին: Գրքում տեսնում ես, որ երկրում ավազակները դարձել են նրանց ապրելակերպի անբաժանելի մասը, գյուղերի կառավարիչները դաժան են, իսկ գյուղացիները իրենց մեջ ամփոփում են ինչ-որ տեղ ազնվություն և բարություն, որոնք վախի քողի տակ կտրուկ փոխվում են չարության ու եսասիրության:

Ինչպես ինձ էր հետաքրքիր, նյութը ընթերցողին էլ երևի կհետաքրքրի, թե գրքում հայերի մասին ինչ որ ակնարկ կա՞, թե՝ ոչ: 336 էջի վերջին պարբերություն. «Այն հողերը, որ վերջին անգամ իր ձեռքն էր վերցրել Ալի Սաֆայի բեյը, սահմանակից էին Կարադութ գյուղին: Հողերի կեսից ավելին մնացել էին հայերի գնալուց հետո: Մնացած մասը բռնությամբ ու խարդախություններով խլել էր գյուղացիներից»:  Մայրս լսեր՝ էլի կասեր.

-Չեն էլ ասում հայերին դուրս անելուց հետո, ասում են` հայերի գնալուց հետո…

Չեմ ափսոսում, որ կարդացի, բայց եթե հանկարծ որոշեք Յաշար Քեմալի «Ցախ Մեմեդը» մտցնել ձեր գրքացանկի մեջ, չմոռանաք այն տեղավորել  ցանկի այն դիրքում, որ լինի մեր հայ գրողների ստեղծագործություններից հետո:

Չգիտես ինչու, շատերս ձգտում ենք հարցազրույց անցկացնել միայն հայտնի մարդկանց հետ, բայց  այս անգամ ես որոշեցի   ներկայացնել Դիանա Մանասյանին` տաղանդավոր,  բայց ոչ հայտնի մի երգչուհու:

-Դիանա, սկսենք սկզբից: Ինչպե՞ս սկսեցիր քո ճանապարհը երգարվեստում:

-Իմ պատմությունը նման չէ մյուսների պատմությանը։ Ես չեմ  երգել 4 կամ 5 տարեկանում։ Երգարվեստ մուտք գործեցի, երբ 10 տարեկան էի, իմ սիրած երգչուհուն՝ Ադելին նմանակելով։   Այնպես ստացվեց, որ մեկնեցի ճամբար: Մի առավոտ  ընկերներիս համար երգում էի Ադելի «Rolling in the deep» երգը:  Ջոկատավարներից մեկը, պատահմամբ, տեսել էր ինձ երգելուց, և երեկոյան, երբ ամեն մեկս ներկայանում էինք մեր կարողություններով, ջոկատավարը խնդրեց, նույնիսկ ստիպեց,  որ երգեմ այն երգը,  որն առավոտյան լսել էր։  Դե, իհարկե չէի կարող հրաժարվել, որովհետև  ջոկատավարն էր ասում։  Ես` կարմրած ու հուզված, սկսեցի երգել, ու ինձ թվում էր, թե այնքան վատ եմ երգում, որ վերջում ծաղրելու են ինձ, ու սենյակի ապակիները կոտրվելու են: Իրականում տեղի ունեցավ   հակառակը: Ես ծափահարությունների և գովեստի խոսքերի արժանացա։

 -Այդ ճամբարային երեկոն ինչ-որ բան փոխե՞ց  քո կյանքում:  

-Այդ պատմությունից անցել են տարիներ, ու հիմա ես ծննդավայրիս՝ Վարդենիսի եկեղեցում մենակատար եմ:  Մենակատար եմ նաև Վարդենիսի հ.1 երաժշտական դպրոցի Ժողովրդական նվագարանների անսամբլում։ Անցած տարի գերազանցությամբ ավարտեցի  դաշնամուրի բաժինը: Հետո որոշեցի ժամանակս անտեղի չանցկացնել և  մեկ այլ երաժշտական գործիք ուսումնասիրել։ Հիմա սովորում եմ կիթառ նվագել, զուգահեռ ուսումնասիրում եմ նաև ջութակն ու քանոնը:   Հետագայում, եթե զբաղվածությունս էլ ավելի չմեծանա, այլ գործիքներ էլ կուսումնասիրեմ:

-Իսկ ապագայի ի՞նչ ծրագրեր ունես: 

-Ցանկություն ունեմ կրթությունս շարունակել կոնսերվատորիայում։ Առաջին մասնագիտությամբ ուզում եմ  վոկալիստ-երգչուհի դառնալ։
Ի դեպ, երբ  կոնսերվատորիա ընդունվելու մասին խոսում եմ ընկերներիս,  ծանոթներիս հետ,  նրանք ասում են,  որ ամեն ինչ  զուր է,  քանի որ Վարդենիսում չկան համապատասխան մասնագետներ,  ովքեր կպարապեն նախքան կոնսերվատորիա ընդունվելը։ Բայց այնտեղ սովորելու ցանկությունս այնքան մեծ է, որ պատրաստ եմ  Երևան հասնել։

-Հուսանք, որ կկատարվի քո այդ մեծ երազանքը:

-Գիտե՞ք, իրականում ես շա՜տ երազկոտ եմ։  Բայց  երազանքներիս,  որպես երազանք չեմ նայում։  Փորձում եմ դրանք դարձնել նպատակ և հասնել այդ նպատակներին։

-Իսկ  կա՞  երազանք, որը քեզ անիրականանալի է թվում:

-Թերևս մի երազանք. երգել բրիտանացի երգչուհի Ադելի հետ նույն բեմում։  Ունենալ գործիքային և վոկալային բենդ, Վարդենիսում բացել վոկալի դպրոց.  սրանք առաջ երազանքներս էին, բայց այժմ   նպատակ են ինձ համար,  որոնք պետք է անպայման իրագործեմ:

-Իսկ երաժշտությունից բացի, այլ հետաքրքրություններ ունե՞ս: 

-Կարող եմ ասել, որ արդեն հմտացել եմ  հաղորդավարության ասպարեզում։ Անցած տարի մասնակցության հայտ լրացրեցի  «TEDx kids Yerevan» 2015-ի համար։ Ամեն ինչ շատ պատահական և հապշտապ ստացվեց։  Չհասցրի հստակեցնել թեման, և ընդհանուր առմամբ, այդ մրցման մասին այդքան էլ տեղեկացված չէի։  Թեմաս երգ-երաժշտությունն էր, բայց չանցա հիմնական կազմ:  Ես ընդհանրապես նահանջել չեմ սիրում,  այդ պատճառով մասնակցության հայտ լրացրի նաև այս տարի։ Քանի որ  ցանկություն ունեմ որպես երկրորդ մասնագիտություն, ընտրել հոգեբանությունը, որոշեցի  «TEDx kids Yerevan»-ում հանդես գալ «Մարդկային հոգեբանությունը և ժեստերի լեզուն» թեմայով: Այս տարի նախընտրական փուլը դժվարացել էր, մասնակցության հայտերը շատ էին՝ 500-ից ավելի: Պետք է ընտրվեր ընդամենը 25-ը։ Հուրախություն ինձ`ընտրվեցի: 

-Քո կարծիքով, հետաքրքի՞ր էր այդ թեման լսարանի համար:

-Թեմաս ժեստերի մասին էր: Մի քանի օրինակ բերեմ: Օրինակ, բոլորս գիտենք, որ  բութ մատը վեր պարզած ժեստը շատ տարածված է։ Իսկ տեղյա՞կ եք, որ   տարբեր երկրներում այն  տարբեր կերպ է մեկնաբանվում։  Օրինակ` ամերիկյան հասարակության մեջ, դա ճանապարհին մեքենա կանգնեցնելու ժեստն է:  Միմյանց դիմաց պահելը նշանակում է,  որ ամեն ինչ հիասքանչ է,  իսկ այ, Հունաստանում այն հայհոյանք  է համարվում, և շատ դեպքերում  օգտագործվում է աշակերտներին կամ ուսանողներին լռեցնելու համար։ Իսկ ծխելու ձևը կարող է շատ տեղեկություններ հաղորդել այն մասին,  թե ինչպես է վերաբերվում անհատն իր կյանքին. երբ ծուխը փչում է դեպի վեր,  նշանակում է,  որ  կյանքն իրեն դուր է գալիս,  եթե ներքև՝ վատատեսորեն է տրամադրված, եթե ուղղահայաց է փչում,  նշանակում է,  որ   իր կյանքում ամեն ինչ հավասարակշռված է։

-Իսկ ի՞նչ խորհուրդ կտաս նրանց, ովքեր նոր-նոր են մուտք գործելու երաժշտական աշխարհ: 

-Որպես հոգով  ամուր անձնավորություն, ով կարողացել է բարդ ուղի անցնել, մինչև երգարվեստում որոշ  չափով հաստատվելը, այս խորհուրդը կտամ. միշտ վստահեք ձեր ուժերին,  եղեք պայքարող,   փորձեք գտնել ելքեր` ձեր ուժերը բացահայտելու համար,  երբե՛ք մի նահանջեք,  քանի որ երգարվեստն ունի շատ բարդ ուղի,  որտեղ  կարող ես արդյունքի հասնել միայն աշխատասիրությամբ և համառությամբ։

Դիանան ինքն էլ այս նշանաբանով է առաջնորդվում, և հուսով ենք, անպայման մի օր նա կհասնի իր նպատակին: