Խնդիր, որի լուծումը ընդամենը երազանք է

Լուսանկարը՝ Արփինե Խոջայանի

Լուսանկարը՝ Արփինե Խոջայանի

Ես ապրում և սովորում եմ Գեղարքունիքի մարզի Կալավան գյուղում: Գյուղն ունի բազում խնդիրներ: Ամենացավալին այն է, որ չունենք արվեստի և արհեստագործական դպրոցներ: Մեր  դպրոցում կան շատ տաղանդավոր երեխաներ: Նրանք չունեն հնարավորություն ցույց տալու իրենց գիտելիքները և դրանք հարստացնելու: Այդ պատճառով նրանք լքում են գյուղը: Շատերը սովորելուց հետո աշխատանք են գտնում և այդպես էլ չեն վերադառնում: Ոչ բոլոր ընտանիքները հնարավորություն ունեն իրենց երեխայի ուսումը կազմակերպելու: Տաղանդավոր երեխաները մնում են աննկատ ու այդպես էլ չեն կարողանում դրսևորել իրենց տաղանդը: Ինչով են մեղավոր այդ երեխաները: 

Այնքան կուզեի, որ մեր գյուղն էլ երևար բարյացկամ և բարեգործ մարդկանց գործունեությունը ծավալող աշխարհագրական քարտեզում:

Եկ հաշտվենք, որ մոլորակը հանգիստ շնչի

Լուսանկարը՝ Լենա Մանուսարյանի

Լուսանկարը՝ Լենա Մանուսարյանի

2020 թվական, ապրիլի 24…..

Գնացքը սկսեց շարժվել… Ուղևորվում ենք դեպի «պայծառ ապագա» հայրենիք:

Մտքումս  հազար ու մի մտքեր են պտտվում…Ապրիլի 24: Եղեռն: Մեծ եղեռն: 105 տարի:

Հանկարծ բացվեց խցիկի դուռը և ներս մտավ մի անծանոթ «նա»:

«Նա»-ն բարձրահասակ էր, զինվորական համազգեստով, վարսերը հավաքած, մռայլված դեմքով:

Ինձ մի պահ թվաց, թե ես ինձ եմ տեսնում իմ առջև կանգնած, բայց…

Բայց կային շատ տարբերություններ, «նա»-ի հայացքը, աչքերը ոչինչ չունեին թաքցրած, իսկ իմը…

Իմ աչքերը ցավ են տեսել, պայքարել են, արցունք են թափել ու այդ բոլորը թշնամու պատճառով:

- Բարի երեկո,- հանկարծ լսվեց խլացնող լռության միջից այդ անծանոթ «նա»-ի ձայնը:

- Բարև,- հանկարծ թռավ իմ շուրթերից:

- Որտեղի՞ց ես…

Ես շարունակում էի մտածել «ցեղասպանության», ոսոխի անսիրտ արարքների մասին: Նաև «նա»-ի մասին… Նրա համազգեստը ծանոթ է, որտե՞ղ, որտե՞ղ եմ տեսել:

Չպատասխանեցի նրա տված հարցին: Կրկնվեց:

- Որտեղի՞ց ես:

- Հայ եմ: Հայաստանից:

Այս խոսքերն  ասելուց հետո այնպիսի մի դող ու հպարտություն զգացի… Նկատեցի, որ գունատվեց:

- Ի՞նչ պատահեց,- հարցրեցի քաղաքավարությունից ելնելով:

- Հա’յ…. ոչ հա’յ:

- Ի՞նչ է կատարվում, դու քեզ լավ չես զգում:

- Ես… Ես թուրք եմ:

Երազ, սա երազ է: Ասես կայծակնային հարված: Սիրտս սկսեց թպրտալ:

Արագ վերցրեցի զենքս, որպեսզի կարողանամ հարկ եղած դեպքում պաշտպանվել: Այնպես կուզեի կրակել… Կրակել ու դատարկել սրտիս դառնությունը, ավաղ….

Անցավ մի քանի ժամ: Այդ ժամերի ընթացքում մենք խոսում էինք, իսկ վերջում:

- Նշանակություն չունի, թե ես թուրք եմ, դու` հայ, մենք միս ու արյունից ենք՝ մարդ ենք:

Ամեն ինչ պարզաբանեցինք:

- Եկ հաշտվենք,- ասաց նա:

- Որպեսզի, մոլորակը հանգիստ շնչի,- ասացի ես:

«Եկ հաշտվենք, որպեսզի մոլորակը հանգիստ շնչի», – հնչեց երկուսիս բերանից էլ:

Այնտեղ` սահմանին

Լուսանկարը՝ Լաուրա Գրիգորյանի

Լուսանկարը՝ Լաուրա Գրիգորյանի

Հունվարյան ցրտաշունչ գիշերներից մեկն էր: Բայց լուսնի արծաթափայլ լույսը քողարկում էր մթության սարսափելի տեսքը:

Խրամատում կանգնած գրեթե միայնակ զինվորը լսեց ձայներ, որոնք երբեք չէր լսել գիշերվա այդ ժամին:

Կրկին թշնամու ոտնձգություն ….

Զինվորն իր մեջ ուժ գտավ՝ ուժ գտավ պայքարելու, մեն-մենակ դուրս գալու մինչև ատամները զինված թշնամու դեմ: Դա հայրենիքի, ազգի ու իր ծնողների հանդեպ տածած մեծ սերն էր, որ մարտի կանչեց նրան կռվելու և հաղթելու: Նա կռվեց արիությամբ, և նրան չխանգարեցին նույնիսկ կարկուտի նման թափվող գնդակներն ու ականները և ոչ մի վարկյան ցած չդրեց զենքն ու չհանձնվեց: Այդպես հասկացրեց  թշնամուն, որ ինչքան էլ խլացուցիչ լինի ականների պայթյունը, ինքը հայ է, և հայի ուսադիրը երբեք չի իջնելու իր ուսերից: Մինչև կյանքի վերջը կռվեց քաջաբար և հասկացրեց թշնամուն, որ ուժը պետք է հոգուց բխի և ոչ թե զենքի փողից դուրս գա: Զինվորը զոհվեց հանուն հայրենիքի, հանուն այն սիրո, որ տածում էր իր ծնողների հանդեպ: Նրա վերջին բառը, երբեք չեմ մոռանա «դիպավ»: Դա այն դաժան գնդակն էր, որը մարեց այդ քաջ զինվորի կյանքը, բայց երբեք չի կարող մարել այն անմար կրակը, որ վառվում է մեր սրտերում այդ հերոսի համար:

Թող նրա գործած սխրանքն ու քաջությունն , օրինակ ծառայեն ապագա զինվորներին , որպեսզի միշտ անառիկ պահեն իրենց երկրի սահմանները:

Անհավես գործի մեծ արդյունքը

Այսօր ամսի 30-ն է, օրը` երեքշաբթի, ժամը` 11:27…: Արթնացա քնից, հագնվեցի, լվացվեցի… Եվ այդպես շարունակ: Վաղը Ամանոր է, և բոլորը նախապատրաստվում են. ոմանք նրբաբլիթներն են փաթաթում, ոմանք դեռ գնումների կեսը չեն արել, ոմանք խմորեղեն են թխում և այլն: Մեկը չկա հարցնի` բա դու (այսինքն, ես) ի՞նչ ես անում: Դե, արդեն ասացի չէ, որ առավոտը վեր կացա ու ընկա կրակը: Մաման, դու մի ասա, գառան կաղապարով տորթ է ուզում թխի: Պահոոո’, դե, Մերի ջաաա’ն, ջանդ յուղի: Մաման արդեն շխկոց-թխկոցը գցել էր, ես էլ ձևացնում էի, իբր քնած եմ: Տեսա, չէ’, չի ստացվում, անաղմուկ գնացի հյուրասենյակ, ու նստեցի համակարգչի առաջ: Մեկ էլ, ըհը, մաման ձայն տվեց. 

- Մերի, արի այստեղ:

- Հա, մամ, հիմա գալիս եմ (թե ասա` քեզ պե՞տք էր` գնայիր հյուրասենյակ):

- Ասա, մա’մ, ի՞նչ ա եղել:

- Հարիչը վերցրու ու սկսի հարել:

-Վաաայ, մաաա’մ, երեկ եմ եկել Աբովյանից, հոգնած մեռնում եմ, դու արա, էլի…

- Երկրորդ անգամ չկրկնեմ:

- Հա, լավ, կանեմ:

Անցա գործի: Դե, ինչ ասեմ, ի վերջո, էլ ինչ ձեր գլուխը ցավեցնեմ, հարեցի վերջացրեցի: Տորթը թխվեց:

-Մաա’մ, դե կաղապարը բաց արա, հանիր, տեսնենք, ինչ է դարձել տորթս:

Մայրիկը հանեց ու ինչ… Ընտիր գառնուկ էր ստացվել:

- Մաաա’մ, գիտես ինչի՞ ա սենց լավը եղել:

- Ինչո՞ւ:

- Իմ ձեռքն է կպել:

- Հա, դու քեզ գովի’-գովի’:

Երբ ես խոհանոցից մի պահ դուրս եկա, մայրիկը գառնուկի մեջ մետաղադրամ թաքցրեց: Հենց բերեց, որ դնի սեղանին, ասաց` մեջը կոպեկ կա: Դե, Մերի ջան, այնպես արա, որ այդ մետաղադրամը քեզ ընկնի, չէ որ շատ ես ուզում, որ նոր սկսվող տարին լավը լինի: Ու նաև` չէ որ, տորթը ես եմ թխել:

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Աշնան կտավը

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Աշնան լիաթոք արտաշունչը գունազարդել է բնության դրախտը: Վերևից գահավիժող ջրվեժները ավելի գեղեցիկ են դարձնում եղանակի գունագեղ պատկերը: Երկնքի անափ կապույտը ջերմ գրկել է չքնաղագեղ ու դրախտային կտավը:

Մտովի հոգիս շրչում է եդեմային պատկերի անեզր գեղեցկության մեջ ու յուրաքանչյուր տերևից մի գույն է վերցնում ու դնում է գրպանը, անհագ խմում ջրվեժների ու աղբյուրների կենսատու ջրերից, որ ինքն էլ դառնա գեղատեսիլ պատկերի մի մասը: Աչքերը հառած` կլանում է երփներանգ գույների հիանալի խաղը: Մերկ ոտքերն ընկղմում է սառնորակ ջրերի մեջ: Ու խաղաղության կապույտը շոյելով նրա ճերմակ ոտքերը, կանչում են դեպի իրենց ակունքները, և ոտքերով զգում նրա սրտի զարկերը, որոնք գնալով ավելի ուժգին են դառնում: Դրախտային պատկերը գիրկն էր առել ինձ: Մեղմ զեփյուռը ծառից մի տերև էր պոկել ու պարում էր, գրկում նրա գունազարդ մարմինն ու պտույտներ տալիս։

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Հասած ու կարմրած մասուրները թփից պոկվելով ընկնում ու խառնվում էին ջրվեժների կապտաթուշ ջրերին ու կարմիրով ներկում:

Ամպերը հավաքվեցին ու անձրև մաղեցին երանության վրա:Կարծես թարմության շունչը սփռվեց ամենուրեք:Անձրևի յուրաքանչյուր կաթիլն իր տեղն էր գտնում կտավի վրա. մեկը տերևի ծայրին էր կանգնում, մյուսը մասուրի այտն էր խուտուտ տալիս, մի քանիսն էլ խառնվում էին ջրերին ու շտապում հեռուներ: Հետո հետզհետե անձրևն ավելի ուժեղացավ ու սկսեց մաքրել կտավի փոշին:

Անձրևից հետո երևաց ծիածանի երփներանգ գունապնակը: Որը կարծես գունավոր թելերից հյուսված պարան լիներ, որ բնությունը թռչում էր վրայով:

Էլեոնորա Բալյան

Գեղարքունիքի մարզ, գ. Կալավան

Հաջողության բանաձեւը

Լուսանկարը՝ Գեղամ Մադադթյանի

Լուսանկարը՝ Գեղամ Մադադթյանի

Մարդուն հաջողության հասնելու համար պետք են շատ բաներ, օրինակ, աշխատասիրություն: Ենթադրենք, աշակերտը պետք է մասնակցի օլիմպիադայի, և ուզում է, որ մրցանակ ստանա: Դրա համար նա պետք է շատ աշխատի:

Երբ ես երաժշտական դպրոցում առաջին դասարան էի, ինձ հայտնեցին, որ երեք օրից քննություններ են լինելու: Ես շատ տխրեցի: Մտածում էի, թե ինչ եմ անելու, ինչպես եմ նվագելու և վախենում էի, որ շատ ցածր կստանամ: Սակայն հաջորդ օրվանից ես գնում էի դպրոց, պարապում էի ուսուցչիս հետ: Իսկ երբ քննություն հանձնեցի, տնօրենն ասաց, որ գոհ է ինձնից, և ես հասա հաջողության:

Սիրակ Կիրակոսյան

* * *

Ինձ համար հաջողության բանաձևը իմ կարծիքով աշխատասիրությունն է: Ես, իհարկե, այդքան աշխատասեր չեմ, ես մեծ հաջողությունների չեմ հասել, սակայն, գիտակցում եմ, որ առանց աշխատասիրության ոչնչի չեմ հասնի: Ես արդեն չորս տարի մասնակցում եմ «Կենգուրուին» և երկու տարի առաջ շատ աշխատելու շնորհիվ հասա արդյունքի՝ հավաքելով բարձր միավորներ և հասկացա, որ բոլոր հաջողությունների բանաձևը աշխատասիրությունն է: Արդեն որոշ չափով դասերիս հետ կապված և կենցաղում հասնում եմ արդյունքի: Հաջողության հասնելը շատ բարդ չէ և մեծ նպատակասլացությամբ կարող ես հասնել հաջողության:

Վահագ Մարտիրոսյան

* * *

Երևի թե սկսեմ մի պատմությունից։ Մի օր անգլերենի ուսուցչուհիս զանգեց ինձ, և ասաց, որ մի ծրագիր կա, որը իր մեջ ներառում է երկու տարվա անվճար անգլերենի դասընթացներ։ Այդ զանգը նա արեց մեկ տարի առաջ, և ասեմ, որ այդ զանգից հետո շատ բան է փոխվել իմ կյանքում։ Ես որոշեցի, որ պետք է անպայման օգտվեմ այդ հնարավորությունից։ Այդպես էլ արեցի։ Ճամբարակից մասնակցում էին մոտ 40 աշակերտ, որից պետք է ընտրվեին 20-ը։ Մեզ երկու խմբի բաժանեցին, և ես առաջին խմբի հետ էի։ Այդ կազմակերպության տնօրենը ասաց, որ ընտրելու է ակտիվ երեխաներին, և սկսեց հարցեր բարձրացնել, որոնք մենք պետք է քննարկեինք և հայտնեինք մեր կարծիքը։ Ես դեռ մեկ տարի առաջ շատ էի վախենում կարծիքս հայտնել, ինքնավստահ չէի, և այդ քննարկումների ժամանակ, այսպես ասած ես իմ կարծիքը հայտնում էի մտքումս։ Անգլերենիս ուսուցչուհին իմանալով իմ այդ բնավորության մասին, անընդհատ ինձ էր նայում և ասում, որ խոսեմ, բայց ես ոչ մի բառ չէի արտասանում։ Դե պարզ է, որ այդ ծրագիրը չանցա, զրկվեցի այդպիսի հնարավորությունից, և չեք պատկերացնի, թե ինչքան էի նեղվել, թե տանը ինչքան մտածեցի այդ օրվա մասին։ Եվ որոշեցի, որ պետք է ծրագրերի մասնակցեմ, և փորձեմ խոսել, կարծիքս հայտնել։ Այդ օրվանից հետո դպրոցում ցանկացած ծրագրի մասնակցում էի։ Ընկերներիս, քրոջս օգնությամբ, ինքնագնահատականս և վստահությունս բարձրացան։ Արդեն մասնակցելով ծրագրերի միջոցառումների ինձ ազատ էի զգում, ազատ հայտնում էի կարծիքս և մտածում եմ , ախ, եթե այդ ծրագիրը հիմա լիներ։ Այդ օրը հիշում եմ, որ հենց այս դասասենյակում էի նստած, հաստատ համոզված եմ, որ այդ ընթացքում դեմքս ամբողջությամբ կարմիր է եղել, ինձ համոզում էի, որ խոսեմ, մտքումս ձևակերպում էի, թե ինչ՞ պետք է ասեմ, բայց կամ չէի ասում, կամ այնքան ցածր էի խոսում, որ ոչ ոք չեր լսում։ Վերջում արդեն գլուխս առել  էի ձեռքերիս մեջ, և քիչ էր մնում լացեի։ Իհարկե, երբ տուն հասա դաս էլ արեցի, և մայրս ասաց, որ լավ կլինի չանցնեմ, դա ինձ դաս կլինի հաջորդ անգամ խոսելու և ազատ պահելու համար։ Իհարկե այդ ժամանակ մայրիկից նեղացա, բայց հետո հասկացա, որ շատ ճիշտ էր։

Նելլի Խաչատրյան

Թթուջուր

-Հայրիկ կպատմե՞ս քո ծննդավայրի մասին:

-Ծննդավայրս Գեղարքունիքի մարզի գյուղ Թթուջուրն է:

-Իսկ ինչո՞ւ է գյուղը Թթուջուր կոչվում:

-Գյուղը Թթուջուր է կոչվում, որովհետև գյուղի տարածքում գոյություն ունի հանքային ջրի աղբյուր:

-Իսկ մինչ գյուղը Թթուջուր անվանելը, գյուղը ուրիշ անուն ունեցե՞լ է:

-Բոլոր անունները կապված են եղել հանքային ջրի հետ:

-Անուններից որևէ մեկը կարո՞ղ ես ասել:

-Ղութուբուլաղ, Ջրդիսան:

-Ե՞րբ է հիմնադրվել այդ գյուղը:

-Ներկայիս Թթուջուր գյուղի բնակչությունը վերաբնակեցվել է Տավուշի մարզի Չորաթան գյուղից 1920 թվականին` Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո: Տեղում առաջ էլ եղել է գյուղ, որի մասին վկայում են հին գերեզմանները: Գյուղը գտնվում է Գետիկ գետի աջ ափին:

-Իսկ ինչո՞ւ գյուղում հանքային ջրի վերամշակման գործարան չի կառուցվել:

-Թթուջուրը տարբեր տարիներին համապատասխան մասնագետների կողմից ենթարկվել է մասնագիտական հետազոտման, սակայն, ինչ-ինչ պատճառներով վերամշակման գործարան չի կառուցվել:

-Իսկ ի՞նչ յուրահատկություն ունի այդ ջուրը:

-Ջուրը իր մեջ պարունակում է երկաթի մեծ քանակություն, հաճելի է խմել շոգ, արևոտ եղանակին:

Անընդհատ շարժում

Կյանք… Մահ` «կյանքի ժամացույցի սլաքի» մեկ պտույտ:

Իրարից տարբեր, բայց միևնույն պահին իրար հետ կապված բառեր:

Ոմանք մահը հասկանում են որպես կյանքի իմաստ, ոմանք` անարդարություն: Բայց հայտնի է մի պարզ ճշմարտություն, որ մարդ ծնվելու պահից քայլ առ քայլ մոտենում է մահին:

Ես… Ես, մահը…

Գիտեք, ես հինգ տարեկան էի, երբ պապիկս մահացավ: Այն ժամանակ ես այնքան էլ շատ բան չէի հասկանում: Պապիկիս հետ կապված հիշողությունները նման են փչացած կամ վնասված սկավառակի: Երբ ուզում եմ դիտել, աղավաղվում է ու կանգ առնում: Պապիկիցս մահվանից հետո ասես դժբախտությունները սկսեցին մեզ հետապնդել:

Հինգ տարի անց մահացավ հորաքույրս: 2012 թվականին մահացավ տատիկս, իսկ երեք շաբաթ առաջ` հորեղբայրս:

Ես միշտ մտածել եմ, որ կյանքում յուրաքանչյուր ոք ունի իր դերը: Մարդիկ ծնվում են, որ ինչ-որ բան ավելացնեն, իրենց ներդրումն ունենան կյանքի անիվը շարժման մեջ պահելու մեջ, որը հավերժ կգործի:

Լույսեր, հույսեր, երազներ…

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ասլանյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ասլանյանի

Գիշեր է…

Աստղալից ու լուսավառ…

Նստած եմ լուսամուտի մոտ նայում եմ աստղերին: Երազում, մտածում պայծառ ու լուսավոր ապագայի մասին: Պայծառ ապագա, պայծառ աստղերի ընկերակցությամբ, ինչ լավ է հնչում, չէ:

Մեկ էլ ահա, աստղ ընկավ, պահեմ արագ երազանք պահեմ: Օ՜… հասցրեցի:

Փորձում էի էլի ընկնող աստղ տեսնել, բայց չտեսա: Ափսոս…

Փայլում են աստղերը հույսերիս պես: Փայլում են ու լուսավորում խամրած ու լույս չտեսած իմ երազանքները: Տխրեցի, բայց պետք չէ տխրել, աստղերը ինձնից կնեղանան ու կլքեն ինձ, լույս չեն տա հոգուս:

- Մանե, Մանե, այ Մանե:

Հանկարծ լսեցի քրոջս ձայնը:

- Ի՞նչ ես քեզ կոտորում: Լույսն անջատի, կորան, աստղերս կորան:

- Խելագարվել ես, ի՞նչ է:

Հնչեց խլացնող պատասխանը: